Raxbarlikda xokimiyat va unga shaxsiy ta’sir - Iqtisodiyot - Referatlar

Raxbarlikda xokimiyat va unga shaxsiy ta’sir

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

58 KB

Ko'chirib olish

Raxbarlikda xokimiyat va unga shaxsiy ta’sir Reja: 1. Xokimiyat, ta’sir, liderlik. 2. Xokimiyat va uning kurinishlari. 3. Ta’sir etish usullari: ishontirish va ishtirok.

XOKIMIYAT, TA’SIR, LIDERLIK. Raxbariyat – samarali boshkaruvning asosiy komponenti bulishiga karamasdan, samarali liderlar xar doim xam bir vaktning uzida samarali raxbar xisoblanmaydi. Tashkilot raxbari – bu uz xodimlariga bir vaktning uzida xam yetakchi xam raxbar xisoblanadi. Uning maksadi – boshkalarga shunday ta’sir kursatish kerakki, ular tashkilotning ishini bajarsinlar. Liderlik – bu bitta shaxsga yoki guruxga shunday ta’sir kursatish kobiliyatiki, ular uz sa’y-xarakatlarini tashkilot maksadiga erishishiga yunaltirsinlar. Ta’sir – bu bir individning boshka individ xatti-xarakatiga, munosabatiga, xissiyotiga va boshka xususiyatlariga uzgartirish kiritish tushuniladi. Xayotda individga, shaxsga ta’sir kursatish usullari turli xil buladi, bular kulogiga pichirlab iltimos kilishdan tortib toki tomogiga pichok kuyishgacha bulishi mumkin. Tashkilotlarga bu oxirgi usul urushish yoki ishdan xaydash xisoblanadi. Bir odam boshka odamga kandaydir bir fikr yordamida ta’sir kilishi mumkin. Uz yetakchiligi va ta’sirini samarali kilish uchun raxbar xokimiyatni kullash va rivojlantirishi shart. Xokimiyat – bu boshkalarning xatti-xarakatiga ta’sir etish imkoniyati. Raxbarga rasmiy vakolatdan tashkari xokimiyat xam kerak, chunki asosan odamlar bilan ishlaydi. Tashkilotning turli bulimlarining raxbarlari uzlarining bevosita boshliklaridan, xodimlaridan va xamkorlaridan boglik buladilar. Xakikatda bu guruxlar raxbarni kamrab olgan muxit xisoblanadi. Bu odamlarning ta’sirisiz raxbar uz funksiyalarini samarali bajara olmaydi. Kupgina raxbarlar uz tashkilotlaridagi odamlardan tashkari boshkalardan xam bevosita boglik bulishadi, Bular – ta’minotchilar, buyurtmachilar, rakobatchilar va kasaba uyushmalari. Kupchilikning fikricha xokimiyat – bu boshkalarni majburlash xisoblanadi.

Ammo, xozir kunda shu narsa tan olinganki, ta’sir va xokimiyat bir me’yorda ta’sir kursatiladigan shaxsga, vaziyatga va raxbar imkoniyatiga boglik. Absolyut xakikiy xokimiyat mavjud emas, chunki xech kim xammaga va xar kanday vaziyatda ta’sir kursata olmaydi. Tashkilot sharoitlarida xokimiyat nisbatan iyerarxiyani aniklaydi. U yoki bu xodimning kancha xokimiyatga ega ekanligini uning rasmiy vakolatining darajasi belgilamaydi. Boshka kishidan kancha bogliklik darajasi yukori bulsa, shuncha xokimiyatga ega. Buni kuyidagi formula orkali ifodalash mumkin: A shaxsning xokimiyatga maxkum bulgan B shaxsga ta’siri darajasi = B shaxsning A shaxsdan boglikligi darajasi. Raxbar shuni bilishi kerakki, uni kul ostidagi xodimlar xam xokimiyatga ega, agar raxbar uz xokimiyatini fakat bir tomonlama kullasa, xodimlar shunday reaksiya kursatishi mumkinki, unda ular uzining xokimiyatini kursatadi. Bu esa maksadga erishish darajasini pasaytiradi. Shuning uchun samarali raxbar okilona xokimiyat balansini saklashga xarakat kiladi, ya’ni maksadlarga erishishni ta’minlash uchun yetarli bulsin, ammo xodimlarda buysunmaslik xissini uygotmasin . XOKIMIYAT VA TA’SIR KURINISHLARI . Xokimiyat turli kurinishlarda bulishi mumkin. Xokimiyat va liderlik (raxbarlik) soxasida tadkikotchilar xisoblangan French va Reyven xokimiyat asosining kulay klassifikatsiyasini ishlab chikdilar. Xokimiyatning asosiy 5 ta kurinish mavjud: 1. Majburlashga asoslangan xokimiyat. Bajaruvchi biladiki, ta’sir etuvchi u shunday jazolashi mumkinki, unda kaysidir extiyojini kondira olish imkoniyati bulmaydi. 2. Mukofotlashga asoslangan xokimiyat. Bajaruvchi biladiki, ta’sir etuvchi uni kaysidir extiyojini kondirish imkoniyatiga ega.

3. Ekspertli xokimiyat. Bajaruvchi biladiki, ta’sir etuvchi kandaydir maxsus bilimga ega va shu orkali u uz extiyojini kondirishi mumkin. Okilona ishonch orkali ta’sir kursatish kuyidagicha buladi. Bajaruvchining fikricha, ta’sir etuvchi muayyan loyixa yoki muammo buyicha aloxida ekspert bilimga ega. Bajaruvchi raxbar bilimlarinig kanchalik kadrli ekanligiga ishonadi. Bu xolatda ta’sir okilona xisoblanadi, chunki bajaruvchining buysunish karori mantikiy va ongli ravishda kabul kilinadi. 4. Etalonli xokimiyat (namunaviy xokimiyat). Ta’sir etuvchining xarakteristikasi va xususiyatlari bajaruvchi uchun shu darajada ta’sirchanki, u xam ta’sir etuvchi kabi bulishni xoxlaydi. Xarizm а – bu mantikka va uzok an’analarga asoslanmagan, balki yetakchining shaxsiy sifati va imkoniyatiga asoslangan xokimiyatdir. Xarizmatik ta’sirda bajaruvchining fikricha, u lider bilan umumiyligi kup. Xarizmatik shaxslarning xususiyatlari: 5. Energiya almashinuvi. Bunda bu shaxslar kandaydir energiya tarkatadi va bu energiya bilan boshkalarni kullab-kuvvatlashadi degan taassurot paydo buladi. 6. Ta’sirchan tashki kurinish. Xarizmatik lider chiroyli bulishi shart emas, balki yokimtoy buladi, yaxshi komatga ega xamda uzini yaxshi tuta biladi. 7. Xarakterining mustakilligi. Uzining intilishi va muvafakkiyatiga ishonadilar, boshkalarga suyanmaydilar. 8. Yaxshi nutk suzlash kobiliyatlari. Ularda yaxshi gapira olish va uzaro munosabatlarni yaxshilash kobiliyati bor. 9. Uz shaxsi bilan boshkalarni koyil koldirish idroki. Ular uzlarini kulay xis etishadi, kachonki boshkalar ularga koyil kilishadi va bunda xech kanday magrurlikka yoki uzini sevishga berilmaydilar.

10. Uzini tuta bilishning munosib va ishonchli odati. 11. Konuniy xokimiyat. Bajaruvchining fikricha ta’sir etuvchi buyruk berish xukukiga ega va u ta’sir etuvchiga buysunish kerak. Xodim raxbarning buyruklarini bajaradi, chunki agar shu shunday kilsa, u uz extiyojlarini kondirish imkoniyatiga ega. Shuning uchun ba’zida konuniy xokimiyatni an’anaviy xokimiyat deb xam atashadi. TA’SIR ETISH USULLARI: ISHONTIRISH VA ISHTIROK. Ta’sir etishning eng yaxshi usullaridan biri bu ishontirishdir, ya’ni uz fikrini samarali yetkazishdir. Akliy ishonish kabi, ishontirish xam ekspertli xokimiyatga asoslangan. Orasidagi fark shundaki, bajaruvchi nimani va nima uchun kilayotganini anik tushunadi. Ishontirish yuli bilan ta’sir etuvchi raxbar xodimga nima kilishi kerakligini aytmaydi, balki nima kilish kerakligini, bajaruvchiga «sotadi». Ishontirish orkali ta’sir etish bir kancha omillarga boglik. Raxbar tula ishontirish kobiliyatiga ega bulishi kerak. Uning dalillari eshitadiganlarni intelektual darajasini xisobga olishi kerak: u juda xam kiyin va juda xam oddiy bulmasligi kerak. Raxbarning kuygan maksadi va xodimlarning kadriyatlar tizimiga teskari bulmasligi kerak. Agar raxbarning xarakteri va xatti-xarakati xodimlarga ma’kul bulsa, bu undan xam yaxshi bulardi. Biron nimani «sotish» ga bulgan dalillar va urinishlar bekor bulishi, fakatgina shu uchunki, potensial xaridorga sotuvchining aynan tovar yoki xizmati emas, balki shaxsi yokmas edi. Ishontirish orkali ta’sir etish bir marta ishlashi mumkin. Ishontirish usulini yoktiradigan raxbarlar u yoki bu xodimga ta’sir kursatmokchi bulsa, u xammasini boshidan boshlashi kerak. Bu esa ishontirish jarayonida ketadigan vaktni kupaytiradi.

Ishontirish orkali ta’sir kursatishning ustunligi shundan iboratki, xodimni nazorat kilish shart emas, balki u belgilangan minimumdan ortigini bajarishga xarakat kiladi, chunki u shu orkali uz extiyojlarini kondirishi mumkin. Agar xodimning buyruk orkali majburiy ishlatilsa, u kerakli minimumni bajaradi, xolos. Ishtirok orkali ta’sir kursatish ishontirishdan xam samarali xisoblanadi. Raxbar bajaruvchiga maksadni tushuntirishga kup kuch sarflamaydi, bunda raxbar shunchaki bajaruvchining intilishlarini yunaltiradi va bu bilan erkin axborot almashuviga kumaklashadi. Boshkaruvda ishtirok xar kanday vaziyatda xam tugri kelmaydi.

O'xshashlar

Kreditning bahosi va unga ta’sir qiluvchi omillar

Kredit bo’yicha foiz stavkalar va unga ta’sir qiluvchi omillar

Mehnat bozori infratuzilmasining rivojlanish holati va unga ta’sir etuvchi ijtimoiy-iqtisodiy omillar

Shaxsiy sug’urtaning mazmuni va turlari

Mehnat va unga haq to’lash hisobi