Qishloq xo`jaligida shirkat, fermer, dehqon xo`jaliklari pul kapitalini tashkil etish va ulardan foydalanish - Iqtisodiyot - Referatlar

Qishloq xo`jaligida shirkat, fermer, dehqon xo`jaliklari pul kapitalini tashkil etish va ulardan foydalanish

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

69 KB

Ko'chirib olish

www.arxiv.uz Reja: 1.Qishloq xo`jaligi korxonalarida pul kapitali va uning mohiyati. 2.Qishloq xo`jaligi korxonalarida pul kapitalini tashkil etish va undan foydalanish.

www.arxiv.uz Qishloq xo`jaligi korxonalarida pul kapitali va uning mohiyati Bozor iqtisodiyoti sharoitida tovar kapitali savdo kapitali sifatida ajralib chiqqanidek, pul kapitali ham ssuda kapitali sifatida ajralib chiqadi. Kapital oboroti protsessida ma`lum vaqtlarda qishloq xo`jaligi kapitali egasining qo`lida uning o`z korxonasida ishga solinmay qolgan bo`sh pul kapitali hosil bo`ladi. Ssuda kapitali pul kapitali bo`lib, uni shu kapitalning egasi ma`lum haq olish sharti bilan boshqa bir kapital egasiga vaqtincha beradi. Ssuda kapitalining alohida xususiyati shundan iboratki, uni ishlab chiqarishda o`z egasi bo`lgan kapital egasi ishlatmaydi. Pul ssudasi qishloq xo`jaligida shirkat, fermer, dehqon xo`jaliklariga ishlab chiqarishni kengaytirishga, ishchilar sonini ko`paytirishga va demak, olayotgan qo`shimcha qiymatining miqdorini oshirishga imkon beradi. Qishloq xo`jaligida shirkat, fermer, dehqon xo`jaliklari o`z ixtiyoriga berilgan pul kapitali uchun shu kapitalning egasiga ma`lum summada haq to`laydi, bu to`langan haq protsent deb ataladi. Protsent foydaning bir qismi bo`lib, buni qishloq xo`jaligida shirkat, fermer, dehqon xo`jaliklari yoki qishloq xo`jaligi kapitali egasi olgan ssudasi uchun ssuda bergan kapital egasiga to`laydi. Protsentning manbai foydadir. Qishloq xo`jaligida shirkat, fermer, dehqon xo`jaliklari pul kapitalini tashkil etish va undan foydalanishda banklar hisob - kitob markazi rolini o`ynaydi.

www.arxiv.uz Pul qo`ygan yoki ssuda olgan har bir qishloq xo`jalik korxonasining bankda joriy scheti bo`ladi. Bank chek deb ataladigan ayrim talabnomaga muvofiq joriy schetdan pul beradi. Bank chekda ko`rsatilgan summani bir korxonaning joriy schetidan ikkinchi bir korxonaning joriy schetiga o`tkazib, hisob-kitob ishini olib boradi. Pul harakati va pul mablag`lari bilan bog`liq bo`lgan bozor iqtisodiyotidagi muhim voqeliklardan biri kreditdir. Kreditning o`zi takror ishlab chiqarish jarayonidan kelib chiqadiki, ayni vaqtda pulga muhtojlar ham ko`p bo`ladi va shuningdek puli vaqtincha bo`sh bo`lgan pul egalari ham ko`p bo`ladi. Masalan, ishlab chiqarish, tovarlar sotilish vaqtida pullar bo`sh bo`lsa, tovarlar sotib olish, ya`ni xom ashyo, materiallar, energiya sotib olishda, ish haqi to`lash vaqtida pullar ko`p kerak bo`ladi. Iqtisodiy aylanma jarayonida bir vaqtda bo`sh pulni ishlatishni istovchi va pulga muhtoj va uni axtaruvchilar mavjuddir. Bunday muammolar kredit orqali hal qilinadi. Aytaylik, amortizatsiya ajratmalari, investitsiyaga atalgan pullarning xom ashyo va materiallar pulining yig`ilib borishi, ish haqining ma`lum vaqtdagina to`lanishi tufayli yig`ilib borishi kabilar bevosita ishlab chiqarish jarayonlari bilan bog`liqdir. Bulardan tashqari aholini ijtimoiy himoyalashga ajratiladigan pullar ham ma`lum vaqt ichida jamg`arilib, so`ngra ishlatiladi. Aholi iste`molida ham shunday holatlar bo`ladi va ma`lum qism daromad jamg`arilib boradi. Davlat moliyasida ham pul yig`ilishi va vaqti - soati kelganda sarf etilishi tabiiydir. Bular qarz berish uchun, ya`ni kredit uchun manbalar bo`lib hisoblanadiki, ular ayni vaqtda qarz fondlarini shakllantirib boradi. Demak, iqtisodiy hayotning o`zi, pul resurslarining harakati, pullarning ishlatilishidagi davriylik kabilar kreditga asos solib, uni bo`sh pullar bilan ta`minlab turadi. Albatta bu kreditning bir tomoni, ya`ni kredit bozoridagi taklifni shakllanishi jarayonidir. Ma`lumki, shu bilan birga talab zarur. Pul mavjud ekan, u doimo aylanib, harakatda bo`lar ekan demak, unga doimo muhtojlik mavjud bo`ladi. U pulga bo`lgan talabni yuzaga keltiradi.

www.arxiv.uz Qishloq xo`jaligi korxonalarida pul kapitalini tashkil etish va undan foydalanish Qishloq xo`jaligi korxonalarida pul kapitalini tashkil etishda kreditning vazifalari, turlari mavjud, chunki u xilma xil vazifalarni turli xil ko`rinishlarda, turli shakllarda bajaradi. Kreditning vazifalari quyidagilardan iborat: qimmatbaxo qog`ozlar chiqarish, bo`sh pullarni kapitalga aylantirish, qarz usuli bilan mablag`larni tarmoqlararo taqsimlash, pul qarzi usuli bilan iqtisodiy o`sishni rag`batlantirish.

www.arxiv.uz Tadbirkorlarni qo`llab, ularning pulga bo`lgan ehtiyojlarini qondirilishi tufayli harakatdagi kapital miqdori ko`paytiriladi, iqtisodiy taraqqiyot ta`minlanadi va tezlashtiriladi. Kredit orqali tarmoqlar o`rtasida ishlab chiqarish resurslarining ko`chishi yuz berib, zaruriy taraqqiyot muvozanatini ta`minlanishi uchun vositachilik qilinadi. Qishloq xo`jaligi kooperativini, ya`ni shirkat xo`jaligini ishlab chiqarish ahamiyatiga molik obyektlar qurilishi, asosiy ishlab chiqarish vositalarini xarid etish uchun uzoq muddatli kreditlash va joriy ishlab chiqarish faoliyati uchun qisqa muddatli kreditlash kredit shartnomalari asosida amalga oshiriladi. Kichik va o`rta biznes subyektlari budjetdan tashqari fondlarning kredit liniyalari hisobidan kredit olish uchun ularga xizmat ko`rsatuvchi bankka murojaat etishlari lozim. Bank kredit qo`mitasi kreditlarning maqsadli yo`naltirilishi shartligiga asoslanib xususiy tadbirkorlarga mikrokreditlar berishning o`ziga xos xususiyatlarini hisobga olgan holda Markaziy bankning xo`jalik subyektlarini qisqa muddatli va uzoq muddatli kreditlashni tashkil etish qoidalarini tartibga solib turuvchi me`yoriy xujjatlar talablariga amal qilib tadbirkorning kredit olish yuzasida buyurtmasini ko`rib chiqadi. Bank bo`limi unga bosh bank tomonidan berilgan huquq doirasida budjetdan tashqari fondlarning kredit liniyasi hisobidan kreditlarni berish bo`yicha uzil-kesil qaror qabul qiladi va kichik hamda o`rta biznes subyekti bilan kredit shartnomasi tuzadi. Yuridik shaxs, yuridik shaxs bo`lmagan xususiy tadbirkorlar mikrokreditlarni olish uchun bankga quyidagi hujjatlarni taqdim etadilar: nomini ko`rsatgan holda budjetdan tashqari kredit liniyasi hisobidan kredit olish uchun ariza; kredit buyurtmasi; pul oqimining kutilayotgan taxmini majburiy kutilayotgan kredit reja; boshqa banklardagi depozitlarda saqlanayotgan bo`sh mablag`lar mavjudligi to`g`risida ma`lumotnoma. Bundan tashqari yuridik shaxs huquqiga ega bo`lgan xo`jaliklardan quyidagi xujjatlar talab qilinadi: 1) yuridik shaxs bo`lgan qarzdorning ta`sis xujjatlari; 2) maxsus ruxsatnoma talab qiladigan ishlab chiqarish faoliyati uchun ruxsatnoma; 3) xo`jalikni buxgalteriya hisobi - oxirgi sanaga, soliq inspeksiyasi tomonidan tasdiqlangan oxirgi ikki yil va joriy yilning choraklari bo`yicha tuzilgan buxgalteriya hisoboti; 4) loyihani amalga oshirish uchun

www.arxiv.uz jihozlarni yetkazish to`g`risidagi kontrakt shartnomasi; 5) texnik pasport va jihoz to`g`risidagi xujjat, ushbu jihozning o`xshash jihoz bilan solishtirmasi: bahosi, ishlab chiqarishi va boshqalar; 6) ishlab chiqargan mahsulotni sotish to`g`risidagi shartnomalar va marketing kuzatuvlar; 7) qurilishga ruxsat beriladigan maxsus territoriya uchun ruxsat; 8) qurilishning to`liq hajmi bo`yicha loyixa xujjatlari; 9) joriy yil bo`yicha Makroiqtisodiyot va statistika Vazirligi tomonidan tasdiqlangan qurilishlarning manzilgohi; 10) biznes-reja, pul oqimlarini hisobga olgan holda; 11) davlat tabiat qo`mitasining iqtisodiy ekspertiza xulosasi; 12) kutilayotgan foyda; 13) moliyaviy tahlil; 14) kreditni ta`minlanganligi, ya`ni mol-mulk garovi, kafillik, kreditni qaytarmaslik xavfidan sug`urta kompaniyasining polisi; 15) hamda zarur qo`shimcha ma`lumotlar. Taqdim etilgan xujjatlarni sinchiklab o`rgangandan so`ng bank xodimi kredit bitimini tuzish imkoniyati bor-yo`qligi to`g`risidagi xulosani rasmiylashtiradi, bunda quyidagilarni ko`rsatadi: kreditga qobillik; kreditning maqsadi, muddati va miqdori; kreditni qaytarishning ta`minlanishi; foiz stavkasi. Shirkat, fermer va dehqon xo`jaliklariga tijorat banklari tomonidan kreditlar berilishi va ajratilgan kreditlarni qaytarib berish, to`lash, ta`minlash, muddatli va maqsadli foydalanish shartlari bilan amalga oshiriladi. Kreditlar yuridik shaxs huquqiga ega bo`lgan xo`jaliklar va yuridik shaxs bo`lmagan tadbirkor dehqon xo`jaliklariga shartnoma asosida mijozni talab qilib oladigan depozit hisob varag`i bo`lgan joyda beriladi. Tijorat banki mol-mulkni garovga qo`yib kreditni rasmiylashtirishda garov haqidagi yozma shartnoma tuzilib, bu shartnoma notarial jihatdan tasdiqlanishi kerak. Ma`muriy va ishlab chiqarish binolari, inshootlar, korxona binosi bo`yicha shartnomalar Davlat kadastri tuman va shahar idoralarida, turar joy binolari texnikaviy inventarlash byurosida qayd etilishi lozim. Berilayotgan kreditning miqdori garovga qo`yilgan mulk sug`urta bahosida qiymatining 80 % dan oshmasligi kerak.

www.arxiv.uz Garovga qo`yilgan qimmatli qog`ozlar shartnoma bilan rasmiylashtiriladi va shirkat, fermer, dehqon xo`jaliklari tomonidan bankka saqlash uchun topshiriladi. Qarz oluvchidan garovga qabul qilib, olingan qimmatli kog`ozlar qarz oluvchiga kredit va foizlar bo`yicha qarzlar to`liq to`langandan keyingina beriladi. Ko`chmas mulk bo`lmagan garov to`g`risidagi shartnomaga muvofiq mulkka egalik qilish huquqi qarzdorga o`tganidan so`ng garov vositasi bo`ladigan mulkni sotib olish uchun beriladigan kreditlarga doir kredit yig`ma jildlarida mazkur mulkni sotish narxini va bu mulk sug`urta qilingan pul mablag`lari miqdorini tasdiqlovchi xujjatlar bo`lishi lozim. Agar kredit ko`chmas mulkni qurish, ta`mirlash va tiklashni moliyalash maqsadida berilgan bo`lsa, bank kredit yigmajildiga ishlarning mo`ljallanadigan narxiga doir hujjatlarini, shuningdek, bank tomonidan tayyorlangan tekshirish to`g`risidagi hisobotni yoki kredit berilgan ishlar bajarilganligini tasdiqlovchi qabul qilib olish to`g`risidagi dalolatnomani kiritishi lozim. Agar kredit boshqa shaxs tomonidan kafolatlansa, kredit yigmajildiga quyidagi qo`shimcha hujjatlar kiritiladi: kafolatlar to`g`risidagi shartnoma; auditorlik tashkiloti yoki auditorni kafilini qoniqarli moliyaviy ahvolini tasdiqlovchi xulosasi. Budjetdan tashqari fondlarning kredit liniyalari hisobidan mikrokreditlar dehqon xo`jaliklarini rivojlantirish va kengaytirish, shu jumladan qishloq xo`jaligi texnikasi sotib olish, qoramol, yosh chorva mollari, parranda, yem-xashak hamda omuxta yem, veterinariya preparatlari, o`simliklarni himoyalashning kimyoviy vositalari, mineral o`g`itlar xarid qilishga beriladi.

www.arxiv.uz Kreditni uzish bank tomonidan kredit shartnomasida ko`zda tutilgan muddatda amalga oshiriladi. Kredit shartnomasida kreditni to`lashning quyidagi tartibi belgilangan bo`lishi mumkin: 1) majburiyatlarni to`lashning boshlangan muddati bo`yicha qarz oluvchining talab qilib olinadigan asosiy depozit hisob varag`idan ssudalar bo`yicha qarzlarni undirishi yo`li bilan; 2) muddatidan ilgari, pul mablag`larining erkin qoldig`ini qarz oluvchining talab qilib olinadigan depozit hisob varag`idan ssuda hisob varag`iga o`tkazish yo`li bilan; 3) vaqtning kafillik bo`yicha olingan majburiyatlaridan, sug`urta polisi sug`urta to`lovlaridan, shuningdek, garov huquqini sotishdan tushadigan mablag`lardan foydalanish orqali. “Kredit liniyasini ochish” bilan xo`jalik subyektlariga kredit berish kredit shartnomasida avvaldan qayd etilgan kredit berish so`mmasi doirasida alohida ssuda hisob varag`idan amalga oshiriladi, qarz oluvchining tovar - moddiy boyliklar, asosiy faoliyatiga taalluqli bo`lgan bajarilgan ishlar va ko`rsatilgan xizmatlar uchun pul hisob - kitob xujjatlari to`lovi alohida ssuda hisob varag`iga o`tkaziladi. “Kredit liniyasini ochish” bilan ssuda berish bankning kafolat majburiyati bilan rasmiylashtiriladi, shu tariqa bank korrespondentlik hisob varag`idan qat`iy nazar to`sqinliksiz kredit berishga kafolatlovchi majburiyatni zimmasiga oladi. Bankning kafolat majburiyati ikki nusxada tuziladi, ulardan biri kredit xodimiing farmoyishiga ko`ra ko`zda tutilmagan holatlar “Kafolatlar” hisob varag`i bo`yicha hisob - kitob qilish uchun buxgalteriyaga topshiriladi, boshqasi esa qarz oluvchiga beriladi va uning kreditga doir xujjatlari bilan birga saqlanadi. Kredit liniyasini ochish bilan kredit miqdori, undan foydalanish muddatlari va uni to`lash davriyligi qarz oluvchining mahsulot yetkazib beruvchilar va xaridorlar bilan tuzilgan kontraktlarini tahlil etish asosida belgilanadi va bu hol kredit shartnomasida aks ettirilishi kerak.

www.arxiv.uz Monitoring jarayonida mijozning xo`jalik - moliya faoliyati, uning tomonidan tuzilgan shartnomalar, ishlab chiqarish hajmi, noishlab chiqarish xarajatlari va yo`qotishlar, muomala xarajatlari, foyda, xususiy aylanma mablag`lar mavjudligining dinamikasi tovar - moddiy boyliklar zahiralarining axvoli, aylanma mablag`larning aylanish tezligiga muvofiq mahsulot yetkazib berish majburiyatlarining bajarilish taxlili amalga oshiriladi. Bank qarz oluvchining maxsus xujjatlar to`plamida tasniflash orqali uning kreditni qaytarish qobiliyatini doimiy monitoringdan o`tkazilishini amalga oshiradi. Bank berilgan kreditlardan maqsadga nomuvofiq foydalanish hollari aniqlangan taqdirda maqsadga yo`naltirilmagan holda foydalanilgan kredit qismini belgilangan tartibda qarz oluvchining talab qilib olinguncha depozit hisob varag`idan muddatidan oldin undirib olish huquqiga ega. Kreditni kaytarish muddati boshlangan va qarzdorning mablag`i bo`lmagan taqdirda kafillik beruvchi qarz oluvchining bankini yozma habardor qilish asosida o`z kafolatnomasi bilan o`zining talab qilib olinadigan hisob varag`idan to`lanmagan kredit miqdorini va u bo`yicha hisoblab chiqilgan, lekin to`lanmagan foizlarni qarz oluvchining bevosita ssuda hisob varag`iga o`tkazadi. Kreditlarni berilishi mijoz talab qilib olguncha depozit hisob varag`i joylashgan joyida amalga oshiriladi. Kreditlar naqd pulsiz shaklda, alohida ssuda hisob varag`i ochish va ushbu ssuda hisob varag`idan tovar - moddiy boyliklar uchun qarz oluvchining to`lov topshiriqlarini to`lash yo`li orqali beriladi. Ishonch mikrokreditlarning berilishiga yo`l qo`yilmaydi. Xususiy tadbirkorlarga berilgan mikrokreditlar “Jismoniy shaxslarga berilgan qisqa muddatli ssudalar” va “Jismoniy shaxslarga berilgan o`rta muddatli ssudalar” balans hisob varag`ida hisobga olinadi.

www.arxiv.uz Alohida ssuda hisob varaqlari bo`yicha berilgan ssudalar kredit xodimining farmoyishi bilan muddatli majburiyat bilan rasmiylashtiriladi, u kreditlash muddatlariga ko`ra to`liq qaytarilishiga qadar kutilmagan holatlar bo`yicha “qarz oluvchilarning qisqa muddatli ssudalar bo`yicha majburiyatlari”, “qarz oluvchilarning o`rta muddatli ssudalar bo`yicha majburiyatlari”, “qarz oluvchilarning uzoq muddatli ssudalar bo`yicha majburiyatlari” hisob varaqlarida hisobga olinadi. Shunday qilib, qishloq xo`jaligi korxonalarida pul kapitalini tashkil etish va ulardan samarali maqsadga muvofiq foydalanish qishloq xo`jaligi mahsulotlari ishlab chiqarishni hajmini ortishiga, sifatini yaxshilanishiga aholini mo`l-ko`l oziq- ovqat mahsulotlariga va sanoatni qishloq xo`jaligi xom ashyosiga bo`lgan talablarini yuqori darajada ta`minlaydi.

O'xshashlar

Qishloq xo`jaligi mehnat resurslari va ulardan foydalanish

Qishloq xo`jaligida yer, yer fondi va mehnat resurslaridan foydalanish

Qishloq xo`jaligi - agrosanoat majmuasining asosiy bo`g`ini

Qishloq xo`jaligi ishlab chiqarishini tashkil etish shakllarining nazariy va amaliy asoslari

Qishloq xo`jaligida ishlab chiqarish xarajatlari va mahsulot tannarxi