Qishloq xo’jaligi iqtisodiyoti fanining predmeti, vazifasi va uslublari - Iqtisodiyot - Referatlar

Qishloq xo’jaligi iqtisodiyoti fanining predmeti, vazifasi va uslublari

Yuklangan vaqt:

26.10.2022

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

52.52734375 KB

Ko'chirib olish

Qishloq xo’jaligi iqtisodiyoti fanining predmeti, vazifasi va uslublari Reja: 1. Qishloq xo’jaligi tarmog’ining mamlakatimiz iqtisodiyotidagi o’rni va ahamiyati. 2. Qishloq xo’jaligi tarmog’ining o’ziga xos xususiyatlari. 3. “Qishloq xo’jaligi iqtisodiyoti” fanining predmeti, maqsadi va vazifalari. 4. “Qishloq xo’jaligi iqtisodiyoti” fanining tadqiqot usullari va boshqa fanlar bilan aloqadorligi.

1. Qishloq xo’jaligi tarmog’ining mamlakatimiz iqtisodiyotidagi o’rni va ahamiyati. Qishloq xo’jaligi – O’zbekiston iqtisodiyotining muhim tarmog’i hisoblanadi. Ushbu tarmoq mamlakatimiz aholisi uchun oziq-ovqat mahsulotlari va sanoatning ko’pgina sohalariga xomashyo yetkazib berishi bilan birga, qishloq xo’jaligi mashinasozligi, kimyo sanoati va boshqa sanoat tarmoqlari mahsulotlarining asosiy xaridori bo’lib ham hisoblanadi. 2019-yilda mamlakatimiz iqtisodiyot tarmoqlari yalpi qo’shilgan qiymatining 28,1 foizi, iqtisodiyot tarmoqlarida band bo’lgan aholining 26,2 foizi qishloq, o’rmon va baliq xo’jaligi hissasiga to’g’ri kelgan. Shu jihatdan ushbu tarmoq mamlakatimiz makroiqtisodiy ko’rsatkichlarining shakllanishida muhim ahamiyat kasb etadi. 2020-yilda butun dunyoda yuzaga kelgan pandemiya va shu sababli joriy etilgan karantin choralari natijasida tashqi savdo aloqalarining cheklanishi har bir mamlakatda oziq-ovqat xavfsizligini ta’minlash uchun qishloq xo’jaligini barqaror rivojlantirish lozimligini yana bir marotaba isbotladi. Qishloq xo’jaligi tarmog’i mamlakatimiz agrosanoat majmuasining muhim bo’g’ini bo’lib, uning mamlakatimiz iqtisodiyotidagi ahamiyati quyidagilardan iborat: Birinchidan, u ah о lini о ziq- о vqat mahsulotlari bilan ta’minlaydi. Aholini oziq-ovqat mahsulotlari bilan ta’minlashda mazkur tarmoqning o’rni beqiyosdir, chunki aholi iste’mol qiladigan oziq-ovqat mahsulotlari asosan qishloq xo’jaligi tarmog’ida yetishtiriladi. Ikkinchidan, qishl о q xo’jaligi y е ngil va о ziq- о vqat san о ati uchun x о m ashyoning as о siy qismini yetkazib b е radi. Qishl о q xo’jaligi tarmog’ining rivojlanish darajasi san о at ushbu sohalarining ishlab chiqarish miqd о ri va samarad о rligiga bevosita ta’sir ko’rsatadi. Uchinchidan, qishl о q xo’jalik ishlab chiqarishi mamlakat о g’ir san о atining riv о jlanish sur’atiga va darajasiga samarali ta’sir ko’rsatadi. Qishl о q xo’jaligi

tarmog’i yirik miqd о rda ishlab chiqarish v о sitalarini ist е ’m о l qilgani h о lda, qishloq xo’jalik texnikalari va m е li о ratsiya mashinalari ishlab chiqaruvchilar hamda qishl о q xo’jalik mashinas о zligi, kimyo san о ati, ayniqsa min е ral o’g’itlar ishlab chiqarishga fa о l ta’sir ko’rsatadi. H о zirgi vaqtda qishl о q xo’jalik mahsul о tlarini ishlab chiqarishga k е tadigan moddiy xarajatlarning as о siy qismini san о at tarmog’i y е tkazib b е radigan ishlab chiqarish v о sitalari tashkil qiladi (yoqilg’i-moylash materiallari, ehtiyot qismlar, min е ral o’g’it, о muxta y е m va b о shqalar). To’rtinchidan, qishl о q xo’jaligi tarmog’i m е hnat r е surslarini ish bilan ta’minlashda ham katta ahamiyatga ega. 2019-yil holatiga mamlakatimiz aholisining 49,4 foizi qishloq joylarda istiqomat qiladi. Aholini ish bilan ta’minlash, ularning turmush farovonligini oshirish ko’p jihatdan mazkur tarmoqda amalga oshirilayotgan iqtisodiy islohotlarning natijalariga bevosita bog’liqdir. B е shinchidan, qishl о q xo’jaligining mamlakat iqtis о diyotidagi r о li yana shu bilan aniqlanadiki, u mamlakatning iqtisodiy salohiyatini belgilab beruvchi makroiqtisodiy ko’rsatkichlarda ham sezilarli salmoqqa ega. Bu tarm о qda mamlakat yalpi ichki mahsul о tining salmoqli qismi yaratiladi. 2019-yilda mamlakatimiz iqtisodiyoti tarmoqlarining yalpi qo’shilgan qiymati tarkibida qishloq xo’jaligi tarmog’ining ulushi 28,1 foizini tashkil etgan (1.1-rasm).

1.1-rasm. Tarmoqlarning yalpi qo’shilgan qiymati tarkibida qishloq xo’jaligi tarmog’ining ulushi, foizda Ushbu rasmdagi ma’lumotlardan ko’rinib turibdiki, so’nggi yillarda qishloq xo’jaligining mamlakatimiz iqtisodiyoti tarmoqlarining yalpi qo’shilgan qiymati tarkibidagi ulushi kamayishi kuzatilmoqda. Bu qishloq xo’jalik mahsulotlari ishlab chiqarish hajmining kamayganligini anglatmaydi, balki mamlakatimiz yalpi ichki mahsulotidagi qishloq xo’jaligi tarmog’i ulushining kamayishi sanoat va xizmat ko’rsatish tarmoqlarida rivojlanish sur’atlarining yuqoriroq bo’layotganligi bilan izohlanadi. Lekin mamlakatimiz iqtisodiyotida qishloq xo’jaligi tarmog’ining o’rni va ahamiyati muhimligicha qolaveradi. Mazkur tarmoq mamlakatimiz eksportida ham muhim ahamiyatga ega. Qishl о q xo’jalik mahsul о tlari va ularni qayta ishlash his о biga olingan mahsulotlar mamlakatimiz jami eksporti tarkibida sezilarli salmoqni egallaydi. Qishloq xo’jaligi tarmog’ining asosiy ko’rsatkichlari 1.1-jadvalda keltirilgan. 34 34 ,31 5 28 , 1, 626 27 , 9 632 , 4,3639 , 4 38 , 1 35 , 9 535 , 020406080100120 2016 2017 2018 2019 Xizmatlar Sanoat (qurilishni qo'shgan holda) Qishloq, o'rmon va baliq xo'jaligi

1.1-jadval Qishloq xo’jaligi tarmog’ining asosiy ko’rsatkichlari 2016 2017 2018 2019 Yalpi ichki mahsulot, mlrd. so’m 242495,5 302536,8 406648,5 511838,1 Tarmoqlarning yalpi qo’shilgan qiymati, mlrd. so’m 220064,0 267744,8 361072,7 465357,4 Shu jumladan , qishloq , o ’ rmon va baliq xo ’ jaligining yalpi qo ’ shilgan qiymati , mlrd . so ’ m 74779,0 90983,9 113660,7 130599,9 Qishloq, o’rmon va baliq xo’jaligining ulushi, foiz 34,0 34,0 31,5 28,1 Asosiy kapitalga kiritilgan investitsiyalarda qishloq xo’jaligining ulushi, foizda 9,4 8,5 6,4 6,2 Qishloq, o’rmon va baliq xo’jaligi o’sish sur’ati, o’tgan yilga nisbatan foizda 106,1 101,2 100,3 103,1 Qishloq, o’rmon va baliq xo’jaligida band bo’lganlarning o’rtacha yillik soni, ming kishi 3646,7 3671,3 3537,2 3544,6 Iqtisodiyot tarmoqlarida band bo’lganlar sonida qishloq xo’jaligi tarmog’ining ulushi, foizda 27,4 27,2 26,6 26,2

Meva-sabzavot mahsulotlari eksportining jami eksportdagi ulushi, foizda 4,6 5,1 6,3 6,9 Manba: O’zbekiston Respublikasi Davlat statistika qo’mitasi ma’lumotlari Ushbu jadval ma’lumotlaridan ko’rinib turibdiki, 2019-yilda mamlakatimiz yalpi ichki mahsulotida tarmoqlarning yalpi qo’shilgan qiymati 90,9 foizni tashkil etgan. Qolgan 9,1 foizi esa mahsulotlarga sof soliqlardir. 2019-yilda meva- sabzavot mahsulotlari eksporti mamlakatimiz jami eksporti tarkibida 6,9 foizni tashkil etgan va u o’sish tendensiyasidadir. Qulay geografik joylashuv mamlakatimizga qishloq xo’jaligi mahsulotlarining jahon bozorida nisbiy ustunlik beradi. Chunki tabiiy omillar ta’sirida mamlakatimizda yetishtirilayotgan qishloq xo’jaligi mahsulotlari yuqori sifat ko’rsatkichlariga ega bo’ladi. Ushbu ustunlikdan unumli foydalangan holda qishloq xo’jaligi mahsulotlari eksportini yanada rivojlantirish maqsadga muvofiqdir. Mamlakatimiz qishloq xo’jaligida bozor iqtisodiyoti talablariga mos iqtisodiy munosabatlarni shakllantiradigan, huquqiy, tashkiliy, iqtisodiy hamda ijtimoiy islohotlar bosqichma-bosqich amalga oshirilishini ta’minlash imkoniyatini beradigan tadbirlar ishlab chiqilib, izchil amalga oshirilmoqda. Bunda sohaga oid turli dasturlarning qabul qilinib, hayotga tatbiq etilishi ham muhim ahamiyat kasb etmoqda. Natijada qishloq xo’jaligining yuqori sur’atlarda rivojlanishini ta’minlash va shu orqali respublika iqtisodiyotini yuksaltirishga erishilmoqda. 2. Qishloq xo’jaligi tarmog’ining o’ziga xos xususiyatlari. “Qishloq xo’jaligi iqtisodiyoti” fanini o’rganishda qishloq xo’jaligi tarmog’ining o’ziga xos xususiyatlarini ham e’tiborga olish lozim. Qishloq xo’jaligi tarmog’ining quyidagi o’ziga xos xususiyatlari mavjud:

a) qishloq xo’jaligida tabiiy omillarning ta’siri kuchli. Tarmoqda ishlab chiqarish jarayoniga harorat, yog’ingarchilik, shamol va boshqa tabiiy omillar o’z ta’sirini o’tkazadi. “Trademap” ma’lumotlariga ko’ra, 2020-yilda O’zbekistondan o’rik eksporti rekord darajadagi 74,5 ming tonnani tashkil etgan va o’rik eksporti hajmi bo’yicha jahonda ikkinchi o’rinni egallagan. Birinchi o’rin Ispaniyaga tegishli bo’lib, ushbu mamlakat 2020-yilda tashqi bozorga 96 ming tonna o’rik eksport qilgan. EastFruit tahlillariga ko’ra, 2021-yilda fevral oyi oxiri va mart oyi o’rtalarida respublika hududlariga to’satdan kirib kelgan sovuq havo oqimi natijasida o’rik eksporti bo’yicha jahon miqyosida yetakchilardan biri bo’lmish O’zbekiston uning importchisiga aylandi. Noqulay obhavo ta’sirida kam yetishtirilganligi sababli ichki bozorda o’rik narxi yuqori ekanligi va qo’shni Tojikistonda nisbatan arzonligi sababli, qo’shni mamlakatdan ushbu meva import qilindi. Ushbu misoldan ko’rish mumkinki, qishloq xo’jaligi tarmog’ida mahsulot yetishtirish jarayoniga tabiiy-iqlim sharoitlari bevosita ta’sir ko’rsatadi. b) qishloq xo’jaligida yer asosiy ishlab chiqarish vositasi hisoblanadi. Boshqa tarmoqlarga nisbatan qishloq xo’jaligi ishlab chiqarishida yerning ahamiyati juda katta, chunki mazkur tarmoqda ishlab chiqarish jarayoni bevosita yerda amalga oshadi. Yerga urug’ sepiladi, ko’chat ekiladi va dehqonchilik mahsulotlari yetishtiriladi. Chorvachilikda ham yerning ahamiyati katta, ya’ni chorva mollari yaylovlarda boqiladi, yerda yetishtirilgan chorva ozuqasi mahsulotlari bilan oziqlantiriladi. Yerdan foydalanishning o’ziga xos xususiyatlari mavjud bo’lib, qishloq xo’jaligi ishlab chiqarishi jarayonida ularga e’tibor berish talab etiladi; d) qishloq xo’jaligi tarmog’ida ishlab chiqarish mavsumiy xususiyatga ega. Mahsulot yetishtirishda o’simliklar va chorva mollari ma’lum vegetatsion davrning o’tishini taqozo etadi. Bu holat tarmoqda xarajatlar va faoliyat natijasida olinadigan daromadlar muddati o’rtasidagi farqning katta bo’lishiga olib keladi. Masalan, paxta yetishtirishda ishlab chiqarish jarayoni erta bahorda boshlanib, kuzda nihoyasiga yetadi. Qishloq xo’jaligi tarmog’ida faoliyat yurituvchi tadbirkor o’zlari yetishtirayotgan mahsulot tayyor bo’lgunga qadar uzoq muddat davomida faqat xarajat qilishi talab etiladi. Bundan tashqari, ishlab

chiqarishning mavsumiyligi qishloq xo’jaligi tarmog’ida mavjud resurslardan yil davomida samarali foydalanishni tashkil etishni taqozo etadi. Qish oylarida mehnat resurslarini ish bilan ta’minlash uchun tarmoqda tadbirkorlikning boshqa shakllarini ham rivojlantirish talab etiladi; e) ishlab chiqarish jarayonida tirik organizmlar ham mehnat vositalari sifatida qatnashadi. Qishloq xo’jaligi tarmog’ida mehnat qilayotgan mutaxassislar o’simlik va hayvonlarning biologik hamda zoologik xususiyatlarini ham bilishi, ishlab chiqarish jarayonida ularni hisobga olishi talab qilinadi. Qishloq xo’jaligida sarflanayotgan mehnatning samarasi ko’p jihatdan o’simlik va chorva mollarining biologik imkoniyatlariga bog’liq; f) qishloq xo’jaligida ishlab chiqarish juda keng maydonlarda amalga oshiriladi. Hozirgi vaqtda mamlakatimizda qishloq xo’jaligi ishlab chiqarishi bilan shug’ullanuvchi yerdan foydalanuvchilar ixtiyoridagi yer maydoni 20761,6 ming gektar yer bo’lib, 4210,1 ming gektar sug’oriladigan yerlarda dehqonchilik qilinadi. Bitta fermer xo’jaligi o’nlab gektar yer maydonida o’z faoliyatini tashkil etadi. Bu esa o’z navbatida ishlab chiqarishni tashkil etishda ma’lum qo’shimcha xarajatlar va boshqa shu kabi talablarni keltirib chiqaradi; g) qishloq xo’jaligida yetishtirilgan mahsulotning bir qismi tarmoqning o’zida urug’lik, yem-xashak, oziq-ovqat va boshqa maqsadlarda ishlatiladi; h) qishloq xo’jalik mahsulotlarining ayrim turlarini uzoq muddat saqlash imkoniyatlari cheklangan va tashish uchun noqulaydir. Bu muammo qishloq xo’jalik mahsulotlarining deyarli bir vaqtda pishib yetilishi oqibatida yanada chuqurlashadi. Bu o’z navbatida yetishtirilgan mahsulotni nobud qilmaslik uchun tayyorlovchi, saqlovchi va qayta ishlovchilarning bir me’yorda ishlashini, ma’lum davrda katta quvvatlarning bo’lishini talab qiladi. Yilning qolgan davrlarida esa bu quvvatlarning nisbatan bo’sh qolishi kuzatiladi. Bozor munosabatlariga asoslangan iqtisodiy tizimga o’tish sharoitida davlatning ko’magida qishloq xo’jaligida talabga javob beradigan, samarali huquqiy, tashkiliy-iqtisodiy va ijtimoiy munosabatlar tizimi yaratilmoqda, ya’ni mulkchilikning turli shakllari barpo etilmoqda. Natijada erkin mulkiy munosabat

vujudga kelmoqda, tadbirkorlikning turli shakllariga keng yo’l ochib berish va ularni rivojlantirish yo’lidan borilmoqda. Bundan tashqari yer-suv islohotlari amalga oshirilmoqda, tarmoqning cheklangan ishlab chiqarish resurslari (moddiy, kapital va mehnat)dan samarali foydalanish, ishlab chiqarilgan mahsulotlarni sotish jarayonini takomillashtirish, foyda hajmini oshirish, investitsiyalarni keng jalb etish, ulardan samarali foydalanish, tarmoq ishlab chiqarishini maqsadga muvofiq joylashtirish, ixtisoslashtirish hamda agrosanoat integratsiyasini rivojlantirish bilan bog’liq bo’lgan iqtisodiy munosabatlar tizimi yaratilib, ular takomillashtirilmoqda va rivojlantirilmoqda. Yuqorida ta’kidlangan iqtisodiy munosabatlar tizimini yaratishda xalqimiz hamda qishloq xo’jaligining o’ziga xos xususiyatlarini e’tiborga olgan holda tabiiy va iqtisodiy qonunlar, iqtisodiy kategoriyalar talablaridan oqilona foydalanish taqozo etiladi. 3. “Qishloq xo’jaligi iqtisodiyoti” fanining predmeti, maqsadi va vazifalari. “Qishloq xo’jaligi iqtisodiyoti” fanining predmeti – qishloq xo’jaligida obyektiv iqtisodiy qonunlarning amal qilish xususiyatlari, tarmoqda iqtisodiy munosabatlarni ishlab chiqarish kuchlari bilan bog’lagan holda o’rganishdir. Qishloq xo’jaligining barqaror iqtisodiy asosini, takror ishlab chiqarish jarayoni rivojlantirilishini ta’minlaydigan iqtisodiy munosabatlar tizimini yaratish va ularni hayotga joriy etish masalalarini, tarmoqda mavjud resurslardan oqilona foydalanish, xarajatlarni tejash hamda samaradorlikni oshirish yo’llarini o’rgatish “Qishloq xo’jaligi iqtisodiyoti” fanining maqsadi hisoblanadi. “Qishloq xo’jaligi iqtisodiyoti” fani o’z oldiga qo’ygan maqsadidan kelib chiqqan holda quyidagi asosiy vazifalar yechimining nazariy va uslubiy asoslarini o’rgatishi lozim: • qishloq xo’jaligining respublika iqtisodiyotidagi o’rni, ahamiyati, uning rivojlanish qonuniyatlarini; • tarmoqqa davlat rahbarligini, unda amalga oshirilayotgan agrariqtisodiy islohotlar mazmuni va mohiyatini, ularni rivojlantirish yo’llarini;

• qishloq xo’jaligida faoliyat ko’rsatayotgan tadbirkorlik shakllari, ularning faoliyatiga baho berish va takomillashtirish yo’llari; • tarmoqning cheklangan yer-suv, mehnat resurslari, investitsiyalar va ulardan tadbirkorlik bilan samarali foydalanish darajasiga iqtisodiy baho berish tartibini o’rganish, ularni takomillashtirish va rivojlantirish yo’llarini asoslab berish; • qishloq xo’jaligida qilinadigan doimiy va o’zgaruvchan, o’rtacha xarajatlarni, ularning tarkibi va kamaytirish yo’llarini, yetishtirilgan mahsulotning hajmini, sifatini, samarali taqsimlanishini hamda pul oqimlarini o’rgatish; • tarmoqda iqtisodiy munosabatlarni amalga oshirishda foydalanilayotgan narxlar tizimini , daromad va foydani aniqlash , ularni oqilona taqsimlash yo ’ llarini ko ’ rsatish ; • qishloq xo ’ jaligi ishlab chiqarishining qay darajada ixtisoslashganligini , joylashganligini hamda ichki va tashqi integratsiyalashganligini va boshqa masalalarini o ’ rganish . 4. “Qishloq xo’jaligi iqtisodiyoti” fanining tadqiqot usullari. “Qishloq xo’jaligi iqtisodiyoti” fani o’z predmetini o’rganishda quyidagi usullardan foydalanadi: a) ilmiy abstraksiya usuli. Ushbu usulda o’rganilayotgan jarayonning asl mohiyatiga e’tibor qaratilib, tahlil vaqtida chalg’itishi mumkin bo’lgan ikkinchi darajali omillar, voqea-hodisalar nazardan chetlashtiriladi. Masalan, qishloq xo’jalik mahsulotlariga nisbatan talab qonuni o’rganilayotgan vaqtda faqatgina talab va baho o’rtasidagi o’zaro bog’liqlik tahlil qilinib, boshqa omillar – raqobat, davlatning baho siyosati, bozorning to’yinganlik darajasi va boshqalar e’tiborga olinmaydi. b) induksiya va deduksiya usullari. Bu bir-biriga qarama-qarshi bo’lgan, ammo o’zaro bog’liqlikdagi fikrlash usullaridir. Fikrning xususiy faktlardan umumiy faktlarga tomon harakati induksiya, aksincha, umumiy faktlardan xususiy

faktlarga qarab harakatlanishi deduksiya deb ataladi. Induksiya va deduksiya usullarida turli gipotezalar ilgari suriladi. Gipoteza – biror-bir voqea-hodisaning ilmiy nazariya bo’la olishi uchun uni tajribada sinab ko’rish va nazariy jihatdan asoslab berish uchun beriladigan ilmiy taklifdir. d) taqqoslama tahlil usuli. Bu ko’zlangan maqsadga erishish maqsadida xususiy va umumiy ko’rsatkichlarni taqqoslash orqali tahlil qilish usulidir. e) eksperiment usuli. Bu o’rganilayotgan voqea-hodisaga omillar ta’sirini, uning rivojlanish qonuniyatlarini bilish uchun turli tajribalar o’tkazish usulidir. Qishloq xo’jaligida mehnatga haq to’lash, xo’jalik hisobi, ijara pudrati va boshqalarda eksperimentlar o’tkaziladi. f) hisob-konstruktiv usul. Bu usul qishloq xo’jaligiga oid biror muammoni kelajakda hal etishning ilmiy asoslangan yo’llarini aniqlab beradi. Ushbu usul ASM tarmoqlarini rivojlantirish dasturlarini ishlab chiqishda keng qo’llaniladi. g) monografik usul. O’rganilayotgan mavzu bo’yicha umumiy xulosalar chiqarish maqsadida mazkur yo’nalishdagi ilg’or mintaqalar va xo’jaliklar faoliyatini chuqur o’rganish va taqqoslash mazkur usulning mohiyatidir. h) iqtisodiy-matematik usul. Mazkur usul o’z ichiga matematik statistika, ishlab chiqarish funksiyalari va iqtisodiy-matematik modellashtirishni oladi hamda bir qancha omillar ta’sir etuvchi murakkab iqtisodiy jarayonlarni o’rganishda qo’llaniladi. Ma’lum ishlab chiqarish omillari mavjud bo’lganda biror natijaga erishish uchun turli muqobil variantlarni o’zaro taqqoslab, ular orasidan eng ma’qulini tanlab olishda iqtisodiy-matematik usullarning ahamiyati kattadir. Bunda kompyuter texnologiyalaridan ham keng foydalaniladi. “Qishloq xo’jaligi iqtisodiyoti” fani tarmoqda amalga oshirilayotgan tashkiliy, iqtisodiy, ijtimoiy munosabatlar majmuasining nazariy asoslarini, yo’nalishlarini, samaradorligini mavjud tadqiqot usullari yordamida o’rgatish orqali talabalarda tarmoq iqtisodiyoti bo’yicha iqtisodiy mushohada qilish, uni rivojlantirishga oid muammolarni qo’yish va uni hal etish, samaradorligini oshirish yo’nalishlarini belgilab berish qobiliyatini shakllantirib,

bozor munosabatlari talablariga javob bera oladigan mutaxassislar tayyorlashga ko’maklashadi. “Qishloq xo’jaligi iqtisodiyoti” fanini o’rganishda barcha iqtisodiy fanlar, shu jumladan “Iqtisodiyot nazariyasi”, “Makroiqtisodiyot”, “Mikroiqtisodiyot”, “Mehnat iqtisodiyoti va sotsiologiyasi”, “Statistika”, “Marketing”, “Menejment”, “Iqtisodiy tahlil” kabi fanlardan olingan nazariy va amaliy bilimlarga asoslanish maqsadga muvofiqdir. Masalan, iqtisodiy qonunlar, kategoriyalar, ularning har birining mazmunini, amal qilish mexanizmini o’zlashtirmasdan qishloq xo’jaligidagi iqtisodiy munosabatlar tizimini to’g’ri va samarali amalga oshirish, mehnatni tejash va uning unumdorligi rivojlantirilishini belgilash qiyin. “Mikroiqtisodiyot” fanidan talab va taklif kabi iqtisodiy qonunlarning korxonalarda amal qilishini o’rganmasdan qishloq xo’jaligida qanday mahsulotni, qayerda, qancha miqdorda yetishtirish zarurligini to’g’ri belgilab bo’lmaydi. Qisqacha xulosalar Mamlakatimiz iqtisodiyotida qishloq xo’jaligi tarmog’i muhim ahamiyatga ega. U aholini oziq-ovqat mahsulotlari, qayta ishlash sanoatini esa xomashyo bilan ta’minlaydi. Kelajakda mamlakatimiz iqtisodiyotini yuksaltirish uchun qishloq xo’jaligini rivojlantirish obyektiv zaruriyat hisoblanadi. Bu masalani samarali hal etish mexanizmlarini, yo’llarini aniqlash “Qishloq xo’jaligi iqtisodiyoti” fanida o’rganiladi. Chunki bu fan tarmoqning barqaror iqtisodiy negizini yaratish asosida uni rivojlantirishni ta’minlay olish qobiliyatiga ega bo’lgan iqtisodiy munosabatlar tizimini ilmiy asoslangan holda yaratish va ularni izchillik bilan bosqichma- bosqich hayotga joriy etish usullarini, yo’llarini o’rgatadi. Iqtisodiy munosabatlar tizimini mukammal o’zlashtirish uchun nazariy hamda amaliy jihatdan asoslangan tadqiqot usullaridan oqilona foydalanish maqsadga muvofiqdir. Qishloq xo’jaligi rivojlanishini hamda samaradorligi

yuksalishini ta’minlovchi iqtisodiy munosabatlarni amaliyotga tatbiq etish uchun iqtisodiy, tabiiy hamda ayrim texnologik fanlarni bilish lozim. Nazorat va muhokama uchun savollar: 1. Qishloq xo’jaligi tarmog’i mamlakatimiz iqtisodiyotida qanday o’rin tutadi? 2. Qishloq xo’jaligi tarmog’ining qanday o’ziga xos xususiyatlari mavjud? 3. “Qishloq xo’jaligi iqtisodiyoti” fanining predmeti nimadan iborat? 4. “Qishloq xo’jaligi iqtisodiyoti” fanining maqsadi va vazifalari nimalardan iborat? 5. “Qishloq xo’jaligi iqtisodiyoti” fani o’z predmetini o’rganishda qanday usullardan foydalanadi?

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO’YXATI 1. Abdug’aniyev A.A., Abdug’aniyev A.A. Qishloq xojaligi iqdisodiyoti. Darslik. - T: “Adib Nashriyoti”, 2011. – 400 b. 2. David L. Debertin. Agricultural Production Economics Textbook. 2nd ed. Published by McMillan. University of Kentucky, USA. 2012. 3. Rustamova I.B., Sheripbayeva U.A., Dehqonova N.S., Ahmedova V. Qishloq xo’jaligi iqtisodiyoti. O’quv qo’llanma. –T.: TDAU, 2015. 174 b. 4. Samatov G’.A, Rustamova I.B., Sheripbayeva U.A. Qishloq xo’jaligi iqtisodiyoti va menejmenti. Darslik. –T.: “Cho’lpon” nomidagi nashriyot-matbaa ijodiy uyi, 2012. -320 b. 5. Umurzoqov O’.P, Toshboyev A.J., Rashidov J., Toshboyev A.A.. Qishloq xo’jaligi iqtisodiyoti va menejmenti. Oquv qo’llanma. –T.: “Iqtisod- Moliya”, 2008. -264 b. 6. Murtazayev O, Ahrorov F.B. Qishloq xo’jaligi iqtisodiyoti. Darslik. –T.: “ILM ZIYO”, 2017. -415 b

O'xshashlar

Sanoat iqtisodiyoti fanining predmeti va vazifalari

Mehnat iqtisodiyoti va sotsiologiyasi fanining predmeti va mazmuni

“Agrosanoat majmuasi iqtisodiyoti” fanining predmeti vazifalari va o`rganish usullari

Qishloq xo’jaligi ishlab chiqarishini rejalashtirish

Qishloq xo’jaligi ishlab chiqarishining iqtisodiy samaradorligi