Qarzlar bo`yicha хarajatlar hisobi - Iqtisodiyot - Referatlar

Qarzlar bo`yicha хarajatlar hisobi

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

88.5 KB

Ko'chirib olish

www.arxiv.uz Reja: 1. Qarzlar bo`yicha xarajatlar tarkibi. 2. Qarzlar bo`yicha xarajatlarni tan olish tartibi. 3. Qarzlar bo`yicha xarajatlar kapitalizatsiyasi.

www.arxiv.uz 1.Qarzlar bo`yicha xarajatlar tarkibi. Х o`jalik yurituvchi sub`ektlar o`z faoliyatlarini amalga oshirish davomida iqtisodiy resurslar bilan ta`minlashning 2 xil manbasidan foydalanadilar:  O`zlik yoki xususiy kapital:  Qarz mablag`lari. O`zlik yoki xususiy kapital aktsiyalarni chiqarish va sotish, mulkdorlar ulushlari hamda badallari hisobiga tashkil qilinsa, qarz mablag`lari jumlasiga uzoq va qisqa muddatli bank kreditlari, chiqarilgan obligatsiyalar, moliyalashtirilgan ijara, mol etkazib beruvchilar yoki xaridorlardan qarzlarni kiritish mumkin. Qarz mablag`laridan foydalanish qarz oluvchi xo`jalik yurituvchi sub`ekt uchun bozor iqtisodiyoti sharoitida ularga mos keluvchi turli xil qo`shimcha xara- jatlarni yuzaga keltiradi. Qarzlar bo`yicha xarajatlar - mablag`larni qarzga olish munosabati bilan yuzaga keluvchi xarajatlar bo`lib, ular tarkibiga quyidagilar kiradi: qisqa va uzoq muddatli qarzlar bo`yicha foizlar (bank overdrafti bo`yicha foizlarni qo`shgan holda);  chiqarilgan obligatsiyalar bo`yicha chegirmalar amortizatsiyasi;  mablag`larni olishda paydo bo`lgan qo`shimcha sarflar;  moliyalashtirilgan ijara bo`yicha ijara to`lovi;  xorijiy valyutada qarz olinganda foizlarni to`lash xarajatlariga tuzatish sifatida yuzaga kelgan kurslardagi farqlar va boshqalar. Ko`rib turganimizdek, bu xarajatlar ishlab chiqarish xarajatlari yoki davr xarajatlari deb tan olinishi haqida darhol bir fikr aytib bo`lmaydi, chunki olingan qarzlar yoki ishlab chiqarishni davom ettirish uchun yoki asosiy vosita-larni xarid qilish, qurish yoki yana boshqa bir maqsadlar uchun olingan bo`lishi mumkin. Har qanday holda ham buxgalterning asosiy vazifasi yuzaga kelgan xara-jatlarni moliyaviy hisobot moddasi sifatida o`z vaqtida va maqsadga muvofiq tan olishi kerak.

www.arxiv.uz Qarzlar bo`yicha xarajatlarning to`g`ri tan olinishi ularning qoplanish man-balarini to`g`ri belgilash va natijada moliyaviy natijalarni to`g`ri aniqlash im- konini beradi. Qarzlar bo`yicha xarajatlarni tan olish muammosining mohiyatiga nazar tashlash uchun, ularning buxgalteriya yozuvlari bilan aks ettirilish hol-larini ko`rib chiqamiz. Faraz qilaylik, korxona bankdan 12 oy muddatga yillik 36 % to`lovi sharti bilan 2004 yilning 1-oktyabrida 2000000 so`m kredit oldi. Bu holatda bank oldida: a) asosiy qarz bo`yicha; b) foizlar bo`yicha qarz yuzasidan majburiyat yuzaga keladi. Bu xo`jalik muomalalari buxgalteriya hisobida quyidagi yozuvlar bilan rasmiy- lashtiriladi: Qisqa muddatli bank k rediti olinganda : Dt Hisob-kitob varag`iga 2000000 Kt Qisqa muddatli bank kreditlari 2000000 Hisobot yilining oktyabr oyi uchun foiz ko`rinishidagi xarajatlar tan olinganda [(2000000 x 36 %) : 365 kun x 31 kun = 61151so`m] Dt Foiz ko`rinishidagi xarajatlar 61151 Kt Hisoblangan foizlar 61151 Foizlar to`langanda : Dt Hisoblangan foizlar 61151 Kt Pul mablag`lari 61151 Endi, xorijiy valyutada qarz olish bilan bog`liq xo`jalik muomalalarida kursdagi farqlarni hisobga olishga doir misol ko`rib chiqamiz.

www.arxiv.uz 2-misol. 2004 yil 1 dekabr holatiga “Namuna” hissadorlik jamiyati xorijiy valyutada 100000 dollar (valyuta kursi 600 so`m) 12 % li stavkada qarz oldi. 31 dekabr holatiga valyuta almashinuv kursi 620 so`m bo`ldi. Bu o`zgarish ham majbu-riyat summasining, ham majburiyat bo`yicha foizlarning o`zgarishiga sabab bo`ladi. Ushbu holda $ 100000 summa uchun foiz dekabr oyi bo`yicha $ 1000 yoki 600000 so`m bo`ladi, ya`ni 100000 x 12 % : 12 oy q $ 1000. Kurs almashinuvi natijasidagi summa esa $ 1000 x 610 q 610000 so`m. Shunday qilib, foizlar bo`yicha kurslardagi farq-lar qarzlar bo`yicha xarajatlarning 10000 so`mga ortishiga olib kelmoqda. Ana shunday vaziyatda bu xarajatlarni hisobdan chiqarish qanday tartibda amalga oshi-riladi, degan savol tug`iladi. Bu savolga qarzlar bo`yicha xarajatlarni tan olish usullarini ko`rib chiqish orqaligina javob topish mumkin. 2. Qarzlar bo`yicha xarajatlarni tan olish tartibi Qarzlar bo`yicha xarajatlarni tan olishning amalda 2 xil usuli mavjud: 1. Nisbatan maqbulroq usul - qarzlar bo`yicha xarajatlar qarzlardan nima maqsadda foydalanilganidan qat`iy nazar ular amalga oshirilgan davr xarajati deb tan olinadi; 2. Qo`llanilishi mumkin bo`lgan usul - aktivlarni xarid qilish, qurish va ishlab chiqarish bilan bog`liq qarzlar bo`yicha xarajatlar ana shu aktivlar tan- narxining bir qismi sifatida tan olinadi. Lekin bu usulda quyidagi shartlar mavjud: agar iqtisodiy manfaatlarni kelgusida olish ehtimoli mavjud bo`lsa; xarajatlarni ishonchli ravishda o`lchash imkoniyati bo`lsa. Qarzlar va kreditlar bo`yicha xarajatlar to`lanishi kerak bo`lgan summalarda, ularning qachon va qanday shaklda amalga oshirilishidan qat ь iy nazar, joriy xarajatlar tarkibiga kiritiladi. Х ulosa shuki, agar qarzlar operatsion faoliyatni amalga oshirish maqsadida olingan va shu maqsadda ishlatilgan bo`lsa, ular ana shu davr foiz ko`rinishidagi xarajatlari deb tan olinadi va yillik hisobotning 2-shakli “Moliyaviy nati-jalar

www.arxiv.uz to`g`risidagi” hisobotda alohida modda sifatida aks ettiriladi. Т ovar –moddiy qiymatliklarni xarid qilish, ishlar, xizmatlarni to`lash uchun olingan qarz mablag`lari bundan mustasnodir. Kredit va qarzlarni olish bilan bog`liq qo`shimcha xarajatlar ham yuzaga kelishi mumkin. Bular: qarz beruvchiga huquqiy va maslahat ko`rinishidagi xizmat ko`rsatish; nusxa ko`chirish-ko`paytirish ishlarini amalga oshirish; amaldagi qonunlarga binoan soliq va yig`imlarni to`lash; ekspertiza o`tkazish; aloqa xizmatlaridan foydalanish va boshqa xarajatlar. Ko`rsatilgan xizmatlarni to`lash sarflarini xarajatlar tarkibiga kiri-tishni korxonalar ular ruy bergan davrda amalga oshiradi. Agar olingan qarz mablag`lari uskuna va boshqa shu kabi aktivlarni xarid qilish uchun ishlatilgan bo`lsa, ular bo`yicha to`langan foizlar, albatta, aktivlardan foydalanish davomida qoplanishi, shu jihatdan, bunday xarajatlarni aktivlar qiymatiga qo`shib yuborish ko`zda tutilishi maqsadga muvofiq bo`ladi. 3.Qarzlar bo`yicha xarajatlar kapitalizatsiyasi Olingan qarzlar bo`yicha xarajatlarni kapitalizatsiya qilish quyidagilar bilan bir paytda amalga oshiriladi: 1.Pul to`lovlari, aktivlarni berish yoki majburiyatlarni tan olish orqali aktivlarga kapital qo`yilmalarni amalga oshirilganda; 2.Qarzlar bo`yicha xarajatlar paydo bo`lganda; 3.Aktivlarni kutilayotgan foydalanishga tayyorlash davom etayotgan bo`lsa. Bu jarayon mohiyatini yoritish uchun bir necha xo`jalik muomalalarini ko`rib chiqish mumkin. Masalan, firma 1 oktyabr kuni qisqa muddatli bank krediti evaziga uskuna sotib olinganda, amalga oshirilgan muomala quyidagicha aks ettiriladi: Dt Uskuna 1000000 so`m

www.arxiv.uz Kt Bank krediti bo`yicha majburiyat 1000000 so`m Shu bilan bir paytda bank krediti bo`yicha foizlar ana shu kundan e`ti-boran hisobga olinadi. Masalan, bank krediti foiz stavkasi 24 % bo`lsa, oktyabr oyi uchun hisoblangan foizlar (1000000 x 24 % : 365 kun x 31 kun = 20383 so`m) buxgalteriyada quyidagi yozuvlar bilan aks ettiri-ladi: Dt foiz ko”rinishidagi xarajatlar - 20383 so`m Kt Hisoblangan foizlar - 20383 so`m Ba`zi hollarda xo`jalik yurituvchi sub`ekt bir nechta qarz mablag`larini bir paytning o`zida olishi va ular bo`yicha xarajatlar qarzlardan foydalanish dara- jasiga mos kelmay qolish hollari ham uchraydi. Bunday hollarga binolar quri-lishi uchun qarzlardan foydalanish misol bo`la oladi. Masalan, kompaniyaning maqsadli qarzi 3 mln.so`m va u 2003 yil 1 yanvarda olingan. Foiz stavkasi 10 % bo`lsa, 1 chorak uchun qarzlar bo`yicha xarajatlar 75000 so`mni tashkil qiladi. Foiz-lar bo`yicha xarajatlar kapitalizatsiyasi stavkasi 2,50 % ( 75000 : 3000000). Agar 1 chorakda bino qurish uchun har oyda 200000 so`mdan sarflangan bo`lsa, kapitalizatsiya uchun o`rtacha xarajatlarni aniqlaymiz: 200000 + (200000 x 2/3)+ (200000 x 1/3)  400000 so`m 400000 so`m x 2,50 %  10000 so`m. Shunday qilib, qarzlar bo`yicha xarajatlarning barchasi 75000 so`mni tashkil qilsa, kapitalizatsiya qilinadigani - bu minimalidir, ya`ni 10000 so`m. Qarzlar bo`yicha sarflarni kapitalizatsiyalashtirish ob`ektni faol o`zlash-tirish jarayoni uzoq muddatga to`xtatilganda to`xtatilishi mumkin. Bu holatda quyi-dagi shartlar bajarilganda kapitalizatsiyalashtirish jarayoni to`xtatilmasligi mumkin: a)hisobot davrida texnik va ma`muriy ishlarning ahamiyatli qismi bajarib bo`lginda ; b) vaqtincha to`xtab turish aktivni yuzaga keltirishning texnlogiyasida ko`zda tutil- gan bo`lsa. Qarzlar bo`yicha xarajatlar yuqorida keltirilgan ikki usulning birinchisi bo`yicha hisobga olinganda ham maxsus “Foiz ko`rinishidagi xarajatlar”, “Kurslardagi salbiy farqlar” hisobvaraqlarining debet tomonida va tegishli hisobvaraqlar-ning

www.arxiv.uz kredit tomonida aks ettiriladi. Hisoblangan foizlar yoki majburiyatlar “Hisoblangan foizlar” hisobvarag`ida aks ettiriladi. Agar qarzlar bo`yicha xara- jatlar kapitalizatsiya qilinsa, ular avval kapital qo`yilmalar, so`ngra aktivlar-ni hisobga oluvchi hisobvaraqlarning debetida aks ettiriladi. Yuqoriagi quri-lish misolidagi xarajatlarni aks ettirish uchun quyidagi yozuvdan foydalanamiz: Dt Bino 10000 so`m Dt Foiz ko`rinishidagi xarajatlar 65000 so`m Kt Hisoblangan foizlar 75000 so`m Shunday qilib qarzlar bo`yicha xarajatlarning bir qismi aktiv tannarxiga, bir qismi esa moliyaviy faoliyat bo`yicha xarajatlar tarkibiga kiritilmoqda.

www.arxiv.uz 15-MAVZU. QARZLAR BO`YIChA ХARAJAТLAR HISOBI 1. Qarzlar bo`yicha xarajatlar tarkibi. 2. Qarzlar bo`yicha xarajatlarni tan olish tartibi. 3. Qarzlar bo`yicha xarajatlar kapitalizatsiyasi. 1.Qarzlar bo`yicha xarajatlar tarkibi. Х o`jalik yurituvchi sub`ektlar o`z faoliyatlarini amalga oshirish davomida iqtisodiy resurslar bilan ta`minlashning 2 xil manbasidan foydalanadilar:  O`zlik yoki xususiy kapital:  Qarz mablag`lari. O`zlik yoki xususiy kapital aktsiyalarni chiqarish va sotish, mulkdorlar ulushlari hamda badallari hisobiga tashkil qilinsa, qarz mablag`lari jumlasiga uzoq va qisqa muddatli bank kreditlari, chiqarilgan obligatsiyalar, moliyalashtirilgan ijara, mol etkazib beruvchilar yoki xaridorlardan qarzlarni kiritish mumkin. Qarz mablag`laridan foydalanish qarz oluvchi xo`jalik yurituvchi sub`ekt uchun bozor iqtisodiyoti sharoitida ularga mos keluvchi turli xil qo`shimcha xara- jatlarni yuzaga keltiradi. Qarzlar bo`yicha xarajatlar - mablag`larni qarzga olish munosabati bilan yuzaga keluvchi xarajatlar bo`lib, ular tarkibiga quyidagilar kiradi: qisqa va uzoq muddatli qarzlar bo`yicha foizlar (bank overdrafti bo`yicha foizlarni qo`shgan holda);  chiqarilgan obligatsiyalar bo`yicha chegirmalar amortizatsiyasi;  mablag`larni olishda paydo bo`lgan qo`shimcha sarflar;  moliyalashtirilgan ijara bo`yicha ijara to`lovi;  xorijiy valyutada qarz olinganda foizlarni to`lash xarajatlariga tuzatish sifatida yuzaga kelgan kurslardagi farqlar va boshqalar.

www.arxiv.uz Ko`rib turganimizdek, bu xarajatlar ishlab chiqarish xarajatlari yoki davr xarajatlari deb tan olinishi haqida darhol bir fikr aytib bo`lmaydi, chunki olingan qarzlar yoki ishlab chiqarishni davom ettirish uchun yoki asosiy vosita-larni xarid qilish, qurish yoki yana boshqa bir maqsadlar uchun olingan bo`lishi mumkin. Har qanday holda ham buxgalterning asosiy vazifasi yuzaga kelgan xara-jatlarni moliyaviy hisobot moddasi sifatida o`z vaqtida va maqsadga muvofiq tan olishi kerak. Qarzlar bo`yicha xarajatlarning to`g`ri tan olinishi ularning qoplanish man-balarini to`g`ri belgilash va natijada moliyaviy natijalarni to`g`ri aniqlash im- konini beradi. Qarzlar bo`yicha xarajatlarni tan olish muammosining mohiyatiga nazar tashlash uchun, ularning buxgalteriya yozuvlari bilan aks ettirilish hol-larini ko`rib chiqamiz. Faraz qilaylik, korxona bankdan 12 oy muddatga yillik 36 % to`lovi sharti bilan 2004 yilning 1-oktyabrida 2000000 so`m kredit oldi. Bu holatda bank oldida: a) asosiy qarz bo`yicha; b) foizlar bo`yicha qarz yuzasidan majburiyat yuzaga keladi. Bu xo`jalik muomalalari buxgalteriya hisobida quyidagi yozuvlar bilan rasmiy- lashtiriladi: Qisqa muddatli bank k rediti olinganda : Dt Hisob-kitob varag`iga 2000000 Kt Qisqa muddatli bank kreditlari 2000000 Hisobot yilining oktyabr oyi uchun foiz ko`rinishidagi xarajatlar tan olinganda [(2000000 x 36 %) : 365 kun x 31 kun = 61151so`m] Dt Foiz ko`rinishidagi xarajatlar 61151

www.arxiv.uz Kt Hisoblangan foizlar 61151 Foizlar to`langanda : Dt Hisoblangan foizlar 61151 Kt Pul mablag`lari 61151 Endi, xorijiy valyutada qarz olish bilan bog`liq xo`jalik muomalalarida kursdagi farqlarni hisobga olishga doir misol ko`rib chiqamiz. 2-misol. 2004 yil 1 dekabr holatiga “Namuna” hissadorlik jamiyati xorijiy valyutada 100000 dollar (valyuta kursi 600 so`m) 12 % li stavkada qarz oldi. 31 dekabr holatiga valyuta almashinuv kursi 620 so`m bo`ldi. Bu o`zgarish ham majbu-riyat summasining, ham majburiyat bo`yicha foizlarning o`zgarishiga sabab bo`ladi. Ushbu holda $ 100000 summa uchun foiz dekabr oyi bo`yicha $ 1000 yoki 600000 so`m bo`ladi, ya`ni 100000 x 12 % : 12 oy q $ 1000. Kurs almashinuvi natijasidagi summa esa $ 1000 x 610 q 610000 so`m. Shunday qilib, foizlar bo`yicha kurslardagi farq-lar qarzlar bo`yicha xarajatlarning 10000 so`mga ortishiga olib kelmoqda. Ana shunday vaziyatda bu xarajatlarni hisobdan chiqarish qanday tartibda amalga oshi-riladi, degan savol tug`iladi. Bu savolga qarzlar bo`yicha xarajatlarni tan olish usullarini ko`rib chiqish orqaligina javob topish mumkin. 2. Qarzlar bo`yicha xarajatlarni tan olish tartibi Qarzlar bo`yicha xarajatlarni tan olishning amalda 2 xil usuli mavjud: 1. Nisbatan maqbulroq usul - qarzlar bo`yicha xarajatlar qarzlardan nima maqsadda foydalanilganidan qat`iy nazar ular amalga oshirilgan davr xarajati deb tan olinadi; 2. Qo`llanilishi mumkin bo`lgan usul - aktivlarni xarid qilish, qurish va ishlab chiqarish bilan bog`liq qarzlar bo`yicha xarajatlar ana shu aktivlar tan- narxining bir qismi sifatida tan olinadi. Lekin bu usulda quyidagi shartlar mavjud: agar iqtisodiy manfaatlarni kelgusida olish ehtimoli mavjud bo`lsa;

www.arxiv.uz xarajatlarni ishonchli ravishda o`lchash imkoniyati bo`lsa. Qarzlar va kreditlar bo`yicha xarajatlar to`lanishi kerak bo`lgan summalarda, ularning qachon va qanday shaklda amalga oshirilishidan qat ь iy nazar, joriy xarajatlar tarkibiga kiritiladi. Х ulosa shuki, agar qarzlar operatsion faoliyatni amalga oshirish maqsadida olingan va shu maqsadda ishlatilgan bo`lsa, ular ana shu davr foiz ko`rinishidagi xarajatlari deb tan olinadi va yillik hisobotning 2-shakli “Moliyaviy nati-jalar to`g`risidagi” hisobotda alohida modda sifatida aks ettiriladi. Т ovar –moddiy qiymatliklarni xarid qilish, ishlar, xizmatlarni to`lash uchun olingan qarz mablag`lari bundan mustasnodir. Kredit va qarzlarni olish bilan bog`liq qo`shimcha xarajatlar ham yuzaga kelishi mumkin. Bular: qarz beruvchiga huquqiy va maslahat ko`rinishidagi xizmat ko`rsatish; nusxa ko`chirish-ko`paytirish ishlarini amalga oshirish; amaldagi qonunlarga binoan soliq va yig`imlarni to`lash; ekspertiza o`tkazish; aloqa xizmatlaridan foydalanish va boshqa xarajatlar. Ko`rsatilgan xizmatlarni to`lash sarflarini xarajatlar tarkibiga kiri-tishni korxonalar ular ruy bergan davrda amalga oshiradi. Agar olingan qarz mablag`lari uskuna va boshqa shu kabi aktivlarni xarid qilish uchun ishlatilgan bo`lsa, ular bo`yicha to`langan foizlar, albatta, aktivlardan foydalanish davomida qoplanishi, shu jihatdan, bunday xarajatlarni aktivlar qiymatiga qo`shib yuborish ko`zda tutilishi maqsadga muvofiq bo`ladi. 3.Qarzlar bo`yicha xarajatlar kapitalizatsiyasi Olingan qarzlar bo`yicha xarajatlarni kapitalizatsiya qilish quyidagilar bilan bir paytda amalga oshiriladi: 1.Pul to`lovlari, aktivlarni berish yoki majburiyatlarni tan olish orqali aktivlarga kapital qo`yilmalarni amalga oshirilganda;

www.arxiv.uz 2.Qarzlar bo`yicha xarajatlar paydo bo`lganda; 3.Aktivlarni kutilayotgan foydalanishga tayyorlash davom etayotgan bo`lsa. Bu jarayon mohiyatini yoritish uchun bir necha xo`jalik muomalalarini ko`rib chiqish mumkin. Masalan, firma 1 oktyabr kuni qisqa muddatli bank krediti evaziga uskuna sotib olinganda, amalga oshirilgan muomala quyidagicha aks ettiriladi: Dt Uskuna 1000000 so`m Kt Bank krediti bo`yicha majburiyat 1000000 so`m Shu bilan bir paytda bank krediti bo`yicha foizlar ana shu kundan e`ti-boran hisobga olinadi. Masalan, bank krediti foiz stavkasi 24 % bo`lsa, oktyabr oyi uchun hisoblangan foizlar (1000000 x 24 % : 365 kun x 31 kun = 20383 so`m) buxgalteriyada quyidagi yozuvlar bilan aks ettiri-ladi: Dt foiz ko”rinishidagi xarajatlar - 20383 so`m Kt Hisoblangan foizlar - 20383 so`m Ba`zi hollarda xo`jalik yurituvchi sub`ekt bir nechta qarz mablag`larini bir paytning o`zida olishi va ular bo`yicha xarajatlar qarzlardan foydalanish dara- jasiga mos kelmay qolish hollari ham uchraydi. Bunday hollarga binolar quri-lishi uchun qarzlardan foydalanish misol bo`la oladi. Masalan, kompaniyaning maqsadli qarzi 3 mln.so`m va u 2003 yil 1 yanvarda olingan. Foiz stavkasi 10 % bo`lsa, 1 chorak uchun qarzlar bo`yicha xarajatlar 75000 so`mni tashkil qiladi. Foiz-lar bo`yicha xarajatlar kapitalizatsiyasi stavkasi 2,50 % ( 75000 : 3000000). Agar 1 chorakda bino qurish uchun har oyda 200000 so`mdan sarflangan bo`lsa, kapitalizatsiya uchun o`rtacha xarajatlarni aniqlaymiz: 200000 + (200000 x 2/3)+ (200000 x 1/3)  400000 so`m 400000 so`m x 2,50 %  10000 so`m. Shunday qilib, qarzlar bo`yicha xarajatlarning barchasi 75000 so`mni tashkil qilsa, kapitalizatsiya qilinadigani - bu minimalidir, ya`ni 10000 so`m. Qarzlar bo`yicha sarflarni kapitalizatsiyalashtirish ob`ektni faol o`zlash-tirish jarayoni uzoq muddatga to`xtatilganda to`xtatilishi mumkin. Bu holatda quyi-dagi shartlar bajarilganda kapitalizatsiyalashtirish jarayoni to`xtatilmasligi mumkin:

www.arxiv.uz a)hisobot davrida texnik va ma`muriy ishlarning ahamiyatli qismi bajarib bo`lginda ; b) vaqtincha to`xtab turish aktivni yuzaga keltirishning texnlogiyasida ko`zda tutil- gan bo`lsa. Qarzlar bo`yicha xarajatlar yuqorida keltirilgan ikki usulning birinchisi bo`yicha hisobga olinganda ham maxsus “Foiz ko`rinishidagi xarajatlar”, “Kurslardagi salbiy farqlar” hisobvaraqlarining debet tomonida va tegishli hisobvaraqlar-ning kredit tomonida aks ettiriladi. Hisoblangan foizlar yoki majburiyatlar “Hisoblangan foizlar” hisobvarag`ida aks ettiriladi. Agar qarzlar bo`yicha xara- jatlar kapitalizatsiya qilinsa, ular avval kapital qo`yilmalar, so`ngra aktivlar-ni hisobga oluvchi hisobvaraqlarning debetida aks ettiriladi. Yuqoriagi quri-lish misolidagi xarajatlarni aks ettirish uchun quyidagi yozuvdan foydalanamiz: Dt Bino 10000 so`m Dt Foiz ko`rinishidagi xarajatlar 65000 so`m Kt Hisoblangan foizlar 75000 so`m Shunday qilib qarzlar bo`yicha xarajatlarning bir qismi aktiv tannarxiga, bir qismi esa moliyaviy faoliyat bo`yicha xarajatlar tarkibiga kiritilmoqda.

O'xshashlar

Byudjetlararo munosabatlar hamda qarzlar hisobi

Ijtimoiy sug`urta bo`yicha ajratmalar

Vaqt parametrlari bo`yicha loyihalarni boshqarish

Ishlab chiqarish vositalari savdosi bo`yicha tvf-tining mohiyati

Biznеsda rеja-boshqaruv qarorlarini optimallash va bozor tamoyili bo`yicha modеllashtirish