Pul mablag’larining vaqtdagi qiymati - Iqtisodiyot - Referatlar

Pul mablag’larining vaqtdagi qiymati

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

131 KB

Ko'chirib olish

Pul mablag’larining vaqтdagi qiymaтi Reja: 1. Moliyaviy resurslarni vaqtdagi qiymati haqida tushuncha 2. Oddiy va murakkab foizlar haqida tushuncha 3. Pul oqimlarining kelgusi qiymati. 4. Pul oqimlarning joriy qiymati 5. Annuitetning joriy va kelgusi qiymati.

1.Moliyaviy resurslarni vaqtdagi qiymati haqida tushuncha Iqtisodiyotimizni bozor munosabatlariga o’tishi faoliyatning ayrim tur-larini yuzaga keltirmokdaki, ular korxonalarning boshqaruvchilari va buxgal-terlari uchun nisbatan yangi va mu h im tavsifga ega bo’lib hisoblanadi. Bular jum-lasiga qimmatli qog’ozlar bilan bog’liq muomalalar, investitsion loyihalarni baholash, ssuda-qarzlar bilan bog’liq muomalalar, biznes faoliyatini baholash va boshqalarni kiritish mumkin. Q isqacha qilib aytganda, bular - pul mablag’larini samarali qo’yilmalar qilish bilan bog’liq vazifalardir. Chunki markazlashgan rejali iqtisodiyot sharoitida oddiy korxona darajasida bunday vazifani hal qilishning imkoniyati amaliy jihatdan yo’q edi desak ham mubolag’a bo’lmaydi. Markazlashgan rejali iqtisodiyot sharoitida pul mablag’laridan samarali foydalana olmaslikning asosiy sabablari, bir tomondan, pul mablag’larini qa’tiy limitlashtirilishi sababli yuridik va jismoniy shaxslar katta miqdor-dagi bo’sh pul mablag’lari ega bo’la olmasligi bo’lsa, ikkinchi tomondan, uncha katta bo’lmagan bo’sh pul mablag’laridan foydalanishning amaliy jihatdan yagona yo’li ularni jamg’arma (omonat) banklariga foizga qo’yishdan iborat edi. Iqtisodiyotimizni bozor munosabatlariga o’tishi tufayli moliyaviy re- surslarni boshqarish va ulardan foydalanish sohasida holat keskin o’zgardi va bu o’zgarishlarning eng asosiylari quyidagilarda namoyon bo’lmo q da:  juda ko’p cheklovlar, xususan aylanma mablag’larni me’yorlashtirish bekor q ilindi va bu moliyaviy resurslardan erkin foydalanish uchun sharoit yaratdi;  korxonalar moliyaviy natijalarini taqsimlash va foydani taqsimlash tubdan o’zgardi;  moliyaviy resurslar roli benihoya oshdi va ularni oqilona boshqarish zarurati tug’ildi;  yangi turdagi moliyaviy resurslar, xususan pul ekvivalentlari yuzaga keldiki, ularni boshqarishda vaqt aspekti hal qiluvchi rol o’ynay bosh-ladi;  korxonalar investitsion variantlarida jiddiy o’zgarishlar yuz ber-moqdaki, ularni qo’yish uchun yangi imkoniyatlar tug’ildi;

 bozor iqtisodiyotiga o’tish davriga xos bo’lgan yuqori darajadagi inf-lyatsiya va ishlab chiqarish hajmini pasayishida namoyon b o’ luvchi moliya-viy beqarorlik sharoitida pul mablag’larini hatto davlat banklarida saqlash ham ko’zlagan manfaatni bermay qo’ydi. Yuqoridagi o’zgarishlar pul mablag’laridan foydalanishda yana bir yangi xususiyat – pulni vaqtdagi qiymatini mavjudligini va ulardan foydalanishda bu xususiyatlarni inobatga olishgina yuqori samara berishini ko’rsatib turibdi. Pulni vaqtdagi qiymatini o’zgarishiga ikki nuqtai nazardan qarash mum-kin, bir tomondan pul mablag’larini ishlatilmay turishi natijasida uning qiy-matini (sotib olish qobiliyatini) tushib ketishi va ikkinchidan, pul mablag’-larini aylanishda bo’lishi turli miqdordagi daromad keltirish yo’li bilan o’z qiymatini oshirib borishi. Ikkala nuqtai nazarni misol yordamida tushunti-rishga harakat qilamiz. Sizni korxonangiz 180,0 mln so’m miqdorida bo’sh pul mablag’iga ega, yillik inflyatsiya darajasi esa 25 % ni tashkil qilsin. U holda bir yildan keyin kor- xonaning pul mablag’lari hisobvarag’ida yotgan puli o’zini sotib olish qobiliyatini to’rtdan birga ya’ni 36,0 mln so’mga yo’qotadi yoki joriy vaqtdagi qiymatini 144,0 mln so’mini tashkil qiladi. Endi tasavvur qiling, agar korxonangiz transport vositalariga yoqilg’i-benzin ishlatadigan bo’lsa-yu, yil oxirida (bir litri 250 so’m) yil boshiga (bir litri 200 so’mga) nisbatan benzin narxi 25 % ga ko’tarilgan bo’lsa, u holda Sizning korxonangiz mavjud pul mablag’iga yil boshida 900 ming litr, yil oxirida esa 720 ming litr sotib olish imkoniyatiga ega bo’ladi xolos. Boshqa bir misol. Agar korxonangiz yiliga 20,0 mln so’m daromad keltiruvchi muomalada ishtirok etmokda va sizga yiliga 10 mln so’mdan daromad olish yoki bir yo’la ikki yildan keyin 20 mln so’m olish variantlarini taklif qildi. Т abiiyki, Siz birinchi variantni tanlagan bo’lar edingiz. Endi tasavvur qiling: variant biroz o’zgartirildi. Agar siz har yili daromad olsangiz, 10,0 mln so’mdan, agar ikki yildan keyin olsangiz bir yo’la 23,0 mln so’mdan olish mumkinligi taklif qilindi. Bunday holda darhol biron bir qarorga kela olmasligingiz tabiiy. Chunki

Siz, albatta, boshqa daromad keltiruvchi mu qobil variantlarni ko’rib chiqishingizga to’g’ri keladi. Ko’rinib turibdiki, pul mablag’larini boshqarish va ulardan samarali foydalanish juda mu h im ahamiyatga ega bo’lib, bunda albatta uni vaqtdagi qiy- matini qanday o’zgarib borishi va bu h olatni hisobga olish uchun nimalarni e’tiborga olish kerakligini yaxshi bilish lozim. «Pul-vaqt» muammosi yangilik emasligi va hozirgi nuqtai nazardan uni kelgusida keltiradigan daromadlarini aniqlashning model va algoritmlari ishlab chiqilganligi hammamizga ma’lum. Lekin uni ko’p qirralarini hamma ham yaxshi bilavermaydi. Shuning uchun ham biz talabalarimizga pulning vaqtdagi qiymati bilan bog’liq masalalarni atroflicha tushuntirib o’tishga qaror qildik. 2. Oddiy va murakkab foizlar haqida tushuncha. Korxonalar xo’jalik faoliyati jarayonida yuz beradigan moliyaviy muomalalar rang-barang bo’lib, ularda pul mablag’larini vaqtdagi qiymatini hisobga olishni taqozo qiladigan katta qismini qarz olish yoki qarz berish muomalalar tashkil qiladi. Garchand bu operatsiyalar asosida, bir qarashda juda oddiy hisoblangan foizlarni hisoblash tursada, bu hisoblar moliyaviy shartnoma- kontraktlar shartlaridan kelib chiqib foizlarni hisoblash tezligi va usuliga qarab hamda qarzlarni berish va qoplash variantlariga qarab turlicha bo’lishi mumkin. Moliyaviy muomalalarda foiz deganda – moliyaviy resurslarda foydalanish qiymati bo’lib, u investitsiyalar bo’yicha daromad yoki olingan kredit - qarz uchun to’lovdir. Foizlar ular hisoblanayotgan asosiy summani o’zgarishi yoki o’zgarmas- ligi nuktai nazardan ikki turga oddiy yoki murakkab foizlarga ajratilishi mumkin. Oddiy foiz deganda - doimiy (o’zgarmas) asosiy summaga ko’paytiriladigan foiz stavkasi tushuniladi. Murakkab foizlar - o’zgaruvchan asosiy summaga ko’paytiriladigan foiz stavkasi tushuniladi.

Ko’rinib turibdiki, oddiy va murakkab foizlar orasidagi farq ularni hisoblash uchun olingan asosiy summani o’zgarishi yoki o’zgarmas bo’lishi ekan. Aso-siy summa deganda nima tushuniladi? Asosiy summa deganda qarzga yoki foyda- lanishga olingan yoki investitsiya qilingan va foiz hisoblanishi zarur bo’lgan summa tushuniladi. Gap moliyaviy muomalalarda keng tarkalgan asosiy tushunchalar ustida ketar ekan o’rni kelganda, ana shu moliyaviy muomalalarning mantiqi va u bilan bog’liq yana ayrim tushunchalarga ham to’xtalib o’tsak. Biz yuqorida moliyaviy resurslarni, xususan pul mablag’larini vaqtdagi qiymati haqida gapirgan vaqtimizda, ularni hozirgi vaqt nu qtai nazari dan turib kelgusi qiymatini yoki kelgusi davr nu qtai nazari dan turib pulning hozirgi kungi – joriy qiymatini hisoblash zarurati mavjudligi haqida to’xtalib o’tgan-dik. Moliyaviy operatsiyalar mantiqi ana shu nuqtai nazaridan quyidagi chizma ta- riqasida aks ettirilishi mumkin (10.1-chizma). Q aytariladigan summa Boshlan ğ ich summa Фоиз ставкаси Tushishi kutilayotgan summa Diskontlash koeffitsеnti Õ tkazilgan (joriy) q iymat H ozirda Kеlgusida Õ stirilish ( C -3) Diskontlashtirish (С-1)

10.1-chizma. Moliyaviy muomalalar manti g’ i Moliyaviy muomalalar mantiqi keltirilgan chizmadan ko’rinib turibdiki har qanday oddiy moliyaviy kelishuvda uchta qiymat ishtirok etib, ulardan ikki-tasi ma’lum, uchinchisini hisoblab topish zarur. Agar moliyaviy hisoblarda boshlang’ich summa va foiz stavkasi berilgan bo’lsa-yu, pul mablag’larini kelgusi qiymatini hisoblab topish zarur bo’lsa bunday muomalalar pul mablag’larini o’stirilishi deb aytiladi. Agar, moliyaviy hisoblarda kelgusida tushishi kutilayotgan (qaytari-ladigan) summa va diskontlash koeffitsenti berilgan bo’lsa-yu, pul mablag’larini o’tkazilgan (joriy) qiymatini hisoblab topish zarur bo’lsa, bunday muomalalar pul mablag’larini diskontlashtirilishi deb aytiladi. Endi yuqorida berilgan tushunchalar mohiyatini yanada yaxshiroq tushunib olish uchun oddiy misollar yordamida oddiy va murakkab foizlarni hisoblash yo’li bilan pul mablag’larini o’stirilishi jarayonlarini batafsilroq ko’rib chiqamiz. Dastavval oddiy foizlar haqida. Faraz qilaylik Siz 200,0 ming so’mdan iborat o’z mablag’ingizni « Х alq banki»ga qat’iy belgilangan 20,0 foizlik stavkada

3 yil muddatga qo’ydingiz. Bunda hisoblangan yillik foizlar asosiy summaga qo’shilmaydi, balki har yili Sizga berilib boradi deb hisoblaylik. U holda bir yildan keyin Siz qo’yilmangiz uchun 40,0 ming so’m miqdorda foiz daromadi ola-siz va kelgusi yillarda ham xuddi shunday yiliga 40,0 ming so’mdan olib borasiz va 3 yildan keyin sizning foiz ko’rinishidagi daromadingiz 120,0 ming so’mni, umumiy pul mablag’ingizning qiymati esa 320,0 ming so’mga etadi. Keling, ana shu oddiy foizlar yordamida pul mablag’ini kelgusi qiymatini hisoblash algoritmi bilan tanishib chiqaylik. Agar biz P - harfi bilan asosiyso’mmani; r - harfi bilan foiz stavkasini va n - harfi bilan davr(yil)lar sonini ifodalasak, u holda foiz ko’rinishidagi daromad (D)ni hisoblash uchun quyidagi formuladan foydalanishimiz mumkin: a) bir yildan keyin olinadigan foiz daromadi miqdori r D = R * ------, (1.1.) 100 b) uch (n) yil ichida olinadigan foiz daromadi miqdori nr D = P * ----- (1.2.) 100 Agar pul mablag’larini umumiy qiymati ( S ) uch (n) yildan keyin qanday summani tashkil qilishini bilmoqchi bo’lsak, u holda quyidagi formuladan foydalanamiz: Pnr S = P + ----- (1.3.) 100 Agar formulalarni qo’llash jarayonida foiz stavkalari o’rniga foiz koeffitsentlaridan foydalansangiz yuqoridagi formulalarni yanada soddaroq

ko’rinishga keltirib olishingiz mumkin. Masalan, foiz stavkasi 20,0 % ni tashkil qilsa, foiz koeffitsenti (R) - 0,20 ni tashkil qiladi (ya’ni foiz stavkasini 100 ga bo’lib olamiz). Natijada, yuqorida keltirilgan (1.3) formulani biroz boshqacha k o’ rinishda tasavvur qilish mumkin: S = P+ P*n*R yoki S = P*(1+n*R) (1.4.) Yuqoridagi misol ma’lumotlar asosida keltirilgan formulalardan foy-dalanib foiz ko’rinishidagi daromadlar va pul mablag’larini kelgusi qiymat-larini hisoblab k o’ rishingiz mumkin. Murakkab foizlarni hisoblash oddiy foizlarni hisoblashdan farq qiladi va bu farq asosan foiz hisoblanuvchi (asosiy) summani o’zgarib borishidir. Bunda asosiy summa har yili olingan foiz to’lovi hisobiga ortib boradi. Masalan, yuqoridagi misolda: 1-yilga 200,0 + 20 % q 200,0 * (1 + 0,20) q 240,0 2-yilga 240,0 + 20 % q 240,0 * (1 + 0,20) q 288,0 3 yilga 288,0 + 20 % q 288,0 * (1 + 0,20) q 345,6 Uch yilda olingan foiz daromadi 145,6 ming so’m bo’ladi. Qilingan hisoblar ko’rsatib turibdiki, murakkab foizlarni hisoblashda foiz hisoblash uchun foyda- lanayotgan summa har yili hisoblangan foiz hisobiga o’zgarib bormokda, ya’ni asosiy summaga hisoblangan foiz qo’shilib bormoqda, foiz stavkasi esa o’zgargani yo’q. Agar yuqoridagi shartli belgilardan foydalanadigan bo’lsak, har yilni oxi-riga olinayotgan foiz daromadini quyidagi formula yordamida ifodalash mumkin: D = P * R (1.6.)

Keyinchalik, davr oxiriga borib hisoblangan summani o’zgarishi quyidagicha bo’ladi: S = P + P*R (1.7.) Yoki bu ifodani quyidagicha ham yozish mumkin: S = P + (1 + R) (1.8.) va nihoyat pul qo’yuvchi – investorning n yildan keyin pul mablag’lari miqdorini ( pul mablag’larining kelgusi qiymati )ni quyidagi formula yordamida hisoblash mumkin: S = P * (1+R) n (1.9.) bu erda n - hisobot davridagi yillar soni (foizlar hisoblashning davriyligi). 3. Pul oqimlarining kelgusi qiymati. Korxonalar xo’jalik faoliyatlarida ko’pchilik hollarda pul mablag’larini kelgusi qiymatlarini hisoblab topishga to’g’ri keladi. Pul mablag’larini murakkab foizlar asosida yuqorida keltirilgan S = P * (1+R) n formulasi orqali hisoblash mumkin. Murakkab foizlarni hisoblashlar bir xil foiz stavkalari(R)da bir xil davrlar(n)ga hisoblashlar amalga oshirilganligi uchun (1+R) n ko’rinishidagi koeffitsentlarni oldindan hisoblab olish mumkin. Bu koeffitsentlar yillar va foiz stavkalari o’zgarib borishi bilan, ular ham o’zgarib boradi. Yuqoridagi formuladan foydalangan h olda hisoblab topilgan pul

mablag’larini kelgusi qiymatlarini hisoblash uchun maxsus koeffitsentlar ilova tariqasida beriladi (ilovadagi S-3 jadvali). Keltirilgan formula yordamida pul mablag’lariga foizlar hisoblashlar har yilni oxirida hisoblab borishni inobatga oladi. Ko’pchilik amaliy faoliyatlarda foizlarni hisoblash yoki to’lash oyma-oy (yiliga 12 marta) yoki chorakma-chorak (yiliga 4 marta) amalga oshirilishi mumkin. Ana shunday hollarda foizlarni hisoblash uchun yuqorida keltirilgan formulani biroz o’zgartirish yo’li bilan pul mablag’larini kelgusi qiymatini hisoblash mumkin. Masalan, agar hisoblashlar har bir davrda m marta amalga oshirilsa n davr oxiriga (hisoblangan foizlar asosiy summaga kapitallashtirish yo’li bilan) pul mablag’larini qiymatini hisoblash uchun quyidagi formuladan foydalanish mumkin: R S = P * (1 + ----- ) nm (1,10.) m Masalan, 1000,0 ming so’m miqdordagi mablag’ingizni yillik 6 % li stavka bo’yicha 5 yilga bankga q o’ ydingiz. Foizlar har chorakda hisoblab boriladi. Pul mablag’ingiz besh yildan keyin 1346,9 ming so’mni tashkil qiladi, ya’ni: 0,06 S = 1000,0( 1 + -------) 4*5 =1000,0 * (1+0,0015) 20 =1346,9 ming so’m 4 Shunday qilib yuqoridagi formulalar yordamida pul mablag’larini kelgusi qiymatlarini nafaqat yillar bo’yicha, balki oylar yoki yarim yillar va chorakllar bo’yicha ham hisoblab borish imkonini beradi. 4. Pul oqimlarning joriy qiymati. Pul oqimlarining joriy qiymati diskontlangan qiymat deb ham ataladi. Joriy qiymat kelgusidagi pul mablag’larining kirim yoki chiqimining bugungi kundagi

summasidir (1-chizmaga karang). Joriy qiymat kelgusida olinadigan qan-daydir summaga erishish uchun hozirda quyilishi kerak bo’lgan kapital qo’yil-malar summasini o’zida ifodalaydi. Uni boshqacha qilib kelgusi ehtiyoj-larimizning hozirgi qiymati, deb ham aytish mumkin. Joriy qiymatni hisoblash pul oqimlarining kelgusi qiymatlarini hisoblashga nisbatan aksincha hisob-lanadi. Uni hisoblash uchun quyidagi formuladan foydalanish mumkin: S P = S * 1G’ (1+R) n , yoki R = -------- (1,11.) (1+R) n Pul oqimlarni joriy qiymatini hisoblashda turli davrlar uchun (n) turli foiz stavkalari (R) uchun (1+R) n ning qiymatlari koeffitsent ko’rinishida ilova qilib berilgan ( ilovadagi S-1 jadvali ). 5.Annuitetning joriy va kelgusi qiymati. Annuitet - o’zaro teng vaqt oraligidan keyin amalga oshiriladigan o’zaro teng bo’lgan to’lovlar ketma-ketligidir. Demak, annuitetlarda: hamma to’lovlar yoki tushumlar hajmi bo’yicha bir xil bo’lishi kerak; to’lovlar va tushumlar davriyligi bir xil bo’lishi kerak; foizlar har bir davr uchun bir marotaba hisoblanishi kerak. Annuitet to’lovlari asosiga qo’yilgan hisoblash tartibidan qarzli va ulushli qimmatli qog’ozlarni baholashda, investitsion loyihalarni tahlil qi-lishda va moliyaviy ijara bo’yicha to’lovlarni amalga oshirishni hisoblashlarda keng foydalaniladi. Ular doimiy bir xil vaqtda bir xilso’mmaga teng bo’lgan to’-lovlarni tashkil etadi. Amalga oshiriladigan to’lovlar bo’yicha pul oqimini davr boshida yoki uni oxirida amalga oshirilishi nuqtai nazaridan annuitetlarni 2 turga ajratiladi: prenumerando va postnumerando. Prenumerando turida pul to’lovlari har bir

davrning boshiga, ya’ni avans tariqasida berilib boradi va bunday annuitetlarni qoplanadigan annuitetlar deb ham aytiladi. Postnumerando turida esa to’lovlar har bir davrning oxirida amalga oshiriladi va bu to’lovlarni oddiy annuitetlar deb ham aytiladi (chizma 10.2). 0 1 2 3 4 5 0 1 2 3 4 5 Prenumerando oqimi Postnumerando oqimi (Qoplanadigan annuitet) (Oddiy annuitet) 10. 2- chizma. Pul oqimlarining turlari Amaliyotda pul oqimlarining postnumerando (oddiy annuitetlar) turi ko’p- rok tarqalgan bo’lib, aynan shu turdagi pul oqimlari investitsion loyihalarni tahlil qilish uslubiyotini asosiga qo’yilgandir. Annuitetlar ham pul oqimlarining kelgusi va joriy qiymatlari bo’yicha hisoblanishi mumkin. Oddiy annuitetning kelgusi qiymati - bu bugungi vaqtdan boshlab to kelgusidagi ma’lum vaqt holatigacha amalga oshirilgan bir xil to’lovlardan kelib chiqadigan va kelgusida qandaydir vaqt holatida olinadigan summadir (10.3- chizma). Oddiy annuitetni hisoblash, chizmada ko’rinib turganidek, muntazam tushib turadigan pul mablag’i (A) va belgilangan foiz stavkasi (R) ko’rsatkichlaridan foydalanilgan holda amalga oshiriladi. Annuitetlar mantiqidan kelib chiqib tasavvur qilish mumkinki, pul mablag’lari quyidagi ko’rinishda o’sib boradi A, A*(1+R), A*(1+R) 2 , . . . , A*(1+R) n-1 (1.12.)

Pul mablag’larini kelgusi qiymatini hisoblashda qo’llanadigan formulani esa quyidagicha ifodalash mumkin: S = A *    n k kn R 1 ) 1( (1.13.) Annuitetlarni hisoblashda qo’llanadigan formulalar biroz murakkab bo’l- ganligi uchun, yaxshisi ana shu formulalar asosida hisoblab qo’yilgan koef- fitsentlardan foydalanish maqsadga muvofiq. Oddiy annuitetlarni kelgusi qiymatini hisoblash uchun bunday koeffitsentlar ilovada keltirilgan (ilovadagi S-4 jadvali). 0 1 2 3 4 5 10.3-chizma. Oddiy annuitetlarning kelgusi qiymati Oddiy annuitetning joriy qiymati - bu kelgusida amalga oshirilish kerak bo’lgan bir xil to’lovlarning joriy qiymatidir. Annuitetlarning joriy qiymati oddiy annuitetlarning kelgusi qiymatiga teskari bo’lgan jarayondir (10.4-chizma) 0 1 2 3 4 5

10,4-chizma. Oddiy annuitetlarning joriy qiymati Bunda davr boshiga qo’yilgan ma’lum miqdordagiso’mma belgilangan davr mobaynida bir xil summada to’lab yoki olinib boriladi. Bunga misol qilib moliyalashtiriladigan ijara, investitsiyani qaytishi, ma’lum ma’noda asosiy vositalar amortizatsiyani ham misol keltirish mumkin. Oddiy annuitetning joriy qiymatini hisoblash uchun quyidagi formuladan foydalanish mumkin: P = A*  n k k R 1 ) 1( 1 (1.14.) Shuningdek, annuitetning joriy qiymatini hisoblash uchun maxsus formulalar yordamida hisoblangan koeffitsentlar jadvalidan foydalanish mumkin (ilovadagi S-2 jadvali).

FOYDALANILGAN ADABIYOТLAR 1. O’zbekiston Respublikasining «Buxgalteriya hisobi to’g’risida»gi Qonuni Тoshkent, 1996 yil 30 avgust. 2. O’zbekiston Respublikasining Soliq Kodeksi. Тoshkent, 2002 yil 8 fevral 3 «Statistika va moliyaviy hisobotlarni yanada takomillashtirish chora- tadbirlari to’g’risida» gi O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2002 yil 25 iyundagi qarori. Soliq to’lovchining jurnali. 2002 yil, 8-son, 19-bet. 1. O’zbekiston Respublikasi Buxgalteriya hisobining milliy standartlari Т oshkent, O’zbekiston Buxgalterlar va Auditorlar Milliy Assotsia-tsiasi, 2003 yil. 2. 21-sonli Buxgalteriya hisobining milliy standarti. Т oshkent, O’zbekiston Buxgalterlar va Auditorlar Milliy Assotsiyatsiyasi, 2004 yil. 3. Mahsulot (ishlar, xizmatlar)ni ishlab chiqarish va sotish xarajatlarining tarkibi hamda moliyaviy natijalarni shakllantirish tartibi to’g’risida Nizom, Т oshkent, O’zbekiston Buxgalterlar va Auditorlar Milliy Asso-tsiatsiyasi 2002 yil. 4. Bakaev A.S. Uchetnaya politika predpriyatiya, Moskva, Izdatel ь stvo Bux.uchet, 1994 g. 5. Beloborodova V.A i dr. Kal ь kulyatsiya sebestoimosti produktsii v promo’sh-lennosti, Moskva, FiS,1989 g. 6. Blank I.A. Osnova finansovogo menedjmenta, v 2 tomax, Kiev, «Nika- TSentr» «El ь ga», 2002 g. 7. Druri K. «Vvedenie v upravlencheskiy i proizvodstvenno’y uchet», Moskva, Audit, 1998 g.

8. Medvedov A.N. «Kak izbejat ь buxgalterskix oshibok» Moskva, Infra-M 1997 g. 9. Mejdunarodno’e standarto’ finansovoy otchetnosti, Moskva, Askeri,1999 g 10. Myuller G. i drugie «Uchet: mejdunarodnaya perspektiva» Moskva, Finanso’ i statistika, 1993. 11. Nayt K, Prakticheskie problemo’ v oblasti finansovogo menejmenta i upravlencheskogo ucheta v Uzbekistane, Т ashkent,1999 g. 12. Nidlz B, Anderson Х , Kolduell D «Printsipo’ buxgalterskogo ucheta», Moskva Finanso’ i statistika, 2000 g. 13. Primenenie Mejdunarodno’x standartov finansovoy otchetnosti. Uchebnoe posobie pod redaktsiey Gershuna A.M.Moskva, 2002 god, tom 2.str.24-5 g. 14. Popkov D.A.Buxgalterskiy uchet i analiz v zarubejno’x stranax, Minsk,IP “Ekoperspektiva” 1998 g. 15. Raz ь yasneniya MSFO, YuSAID, 2002 g. Komitet po Mejdunarodno’m Standartam Finansovoy Otchyotnosti. 16. Moliyaviy hisob Sultonova D.A. Muminova S. Х . va boshqalar, O’quv qo’l- lanma, O’zbekiston Biznes fanlar O’qituvchilari Assotsiatsiyasi. Тoshkent, 2001 yil. 17. Т kach V.I., Т kach M.V.Mejdunarodnaya sistema ucheta i otchetnosti, Moskva, Finanso’ i statistika, 1992. 18. Т o’laxodjaeva M.M. O’zbekiston Respublikasida moliyaviy nazorat tizimi, «Iqtisodiyot va xuquq dunyosi» nashriyot uyi,1998. 19. TSenno’e bumagi, Spravochnik aktsionera i predprinematelya, Т oshkent, Izdatel ь skiy dom «Mir ekonomiki i prava» , 2000 g. Vo’pusk 3. 20. Entoni R,Dj Ris «Uchet : situatsii i primero’», Moskva, F iS,1993 g. 21. Fond «Nou- Х au», Upravlencheskiy uchet, Uchebnoe posobie, Т ashkent,1 999 g. 22. Fond «Nou- Х au», Uchet izderjek, Uchebnoe posobie, Т ashkent,1999 g. 23. Х ongren Ch. Т . Buxgalterskiy uchet: upravlencheskiy aspekt, Moskva, Finanso’ i statistika, 2000 .

Х endriksen E.S., Van Breda N.F. Т eoriya buxgalterskogo uchyota Moskva , Finanso’ i statistika, 2000 g.

O'xshashlar

Pul mablag`larining vaqtdagi qiymati

Pul

Pul taklifi. Pul bozorida muvozanat

Pul bozori.

Pul muomalasi