Personalni rejalashtirish - Iqtisodiyot - Referatlar

Personalni rejalashtirish

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

46 KB

Ko'chirib olish

Personalni rejalashtirish Reja: 1. Personalni rejalashtirish: mohiyat, maqsad va vazifalar 2. Personalni rejalashtirishning asosiy turlari va bosqichlari 3. Personalni rejalashtirish yo’nalishlari 4. Personalni strategik rejalashtirish

Personalni rejalashtirish: mohiyat, maqsad va vazifalar Personalni rejalashtirish — personalni rivojlantirish, uning kasbiy va malaka tarkibini hisobga olish, personalga umumiy va qo’shimcha ehtiyojni aniqlash, xodimlardan foydalanishni nazorat qilishga qaratilgan aniq maqsadga yo’naltirilgan faoliyatdir. Personalni rejalashtirishning mohiyati kadrlarga ularning qobiliyatlari, qiziqishlari hamda ishlab chiqarish talablariga muvofiq zarur vaqtda va kerak bo’lgan miqdorda ish o’rni takdim etish uchun shart-sharoitlar yaratishdan iboratdir. Ish o’rinlari mehnat unumdorligi va qiziqish uyg’otishi nuqtai nazaridan mehnat kishisiga eng maqbul ravishda o’z qobiliyatini rivojlantirish imkonini yaratishi, mehnat unumdorligini oshirishi. munosib mehnat sharoitlari yaratish va ish bilan bandlikni ta’minlash talablariga javob berishi kerak. Personalni rejalashtirish, jumladan, quyidagi savollarga javob berishi kerak: — qancha xodim talab etiladi, ularning malakasi, ular qachon va qaerda kerak bo’ladi (personalga ehtiyojni rejalashtirish); — ijtimoiy jihatlarni hisobga olgan holda zarur personalni qanday qilib jalb etish yoki ortiqcha personalni qisqartirish mumkin (shtatga olish yoki qisqartirishni rejalashtirish); — xodimlardan ularning qobiliyatiga qarab qay tarzda foydalanish mumkin (personaldan foydalanishni rejalashtirish); — qay tarzda aniq maqsadni ko’zlagan holda personal malakasini oshirishga ko’maklashish hamda bilimini o’zgartirayotgan talablarga moslashtirish mumkin (personalni rivojlantirishni rejalashtirish); — rejalashtirilayotgan tadbirlar qancha sarf-xarajatni talab etadi (personal uchun sarf-xarajatlar). Personalni rejalashtirish maqsadlari tashqi muhitni (imkoniyatlar va xavf) tahlil etish, kompaniya yoki firma kuchli (ojiz) tomonlarini tahlil etish, kompaniya yoki firma qo’llab-quvvatlayotgan shaxsiy guruxlar manfaatlari to’g’risida tasavvurga ega bo’lishni taqozo etadi. Ana shu maqsaddan kelib chiqqan holda turli

mamlakatlarda rejalashtirishda o’ziga xoslikni farqlash mumkin. Jumladan, Yaponiya kompaniyalarida yangiliklarni joriy etish mukammalligiga urg’u berilsa, Buyuk Britaniyada — resurslar taqsimoti, Amerika Qo’shma Shtatlarida esa barcha bo’linmalar strategiyasini birlashtirish hamda resurslar taqsimoti birinchi o’ringa qo’yiladi. Personalni rejalashtirishning vazifalari asosan quyidagilardan iborat: — personalni rejalashtirishning tartibini rejalashtirish boshqa turlari bilan muvofiqlashtirgan holda ishlab chiqish; — personalni rejalashtirishni korxona umumiy rejasi bilan bog’lash; — kadrlar xizmatining reja guruhi va korxona reja guruhi o’rtasida samarali o’zaro hamkorlik faoliyatini tashkil etish; — korxona strategiyasini muvaffaqiyatli amalga oshirishga ko’maklashadigan qarorlarni hayotga tadbiq etish; — korxonaga strategik rejalashtirishda kadrlar asosiy muammolari va ehtiyojlarini aniqlashga ko’maklashish; — korxona barcha bo’linmalari o’rtasida personal bo’yicha axborot ayirboshlashni yaxshilash. Ushbu maqsad va vazifalar korxonaga kerakli malakaga ega zarur mikdordagi kadrlarni topish hamda saklab turish, o’z personali salohiyatidan eng samarali tarzda foydalanish, xodimlar ortiqchaligi yoki etishmasligi oqibatida paydo bo’ladigan muammolarni oldindan ko’ra bilishni ko’zlaydi. Personalni rejalashtirishning asosiy turlari va bosqichlari Korxona yoki firmalarda personalga bo’lgan ehtiyojni rejalashtirish o’zining dolzarbligi bilan ajralib turadi. Personalni rejalashtirish jarayoni (4.4-rasm) tashkiliy reja tuzishdan boshlanadi. Shu munosabat bilan xodimlarga bo’lgan talabni ko’paytirish yoki kamaytirishga olib kelishi (masalan, yangi mintaqaviy vakolatxona, yangi bo’lim

tashkil etilishi, bosh idora vakolatlarini quyi bo’linmalarga berish va boshqalar) mumkin bo’lgan tashkiliy reja mufassal bo’lishi lozim. Rejalashtirish talab etiladigan ma’lumotlar yangi ish uslublari, avtomatlashtirish yoki mexanizatsiyalash jarayonlari natijasida yuzaga chiqadigan mehnat unumdorligi yoki ishchi kuchidan foydalanish hajmining kutilayotgan o’zgarishlariga taalluklidir. Personalni rejalashtirishda orttirilgan tajriba bu jarayon asosan uch qismdan iboratligidan dalolat beradi. Birinchi qism — personal muammosini aniqlash. Bu — ishlab chiqarish uchun personal ta’minoti bo’yicha nima talab qilinadi, degan savolga javob izlash kerak bo’ladi. Ishlab chiqarish dasturlarining hajmi hamda firmaning tashkiliy tizimi (xo’jalik strategiyasini amalga oshirishi kerak bo’lgan bo’limlar) talab etilayotgan ishchi kuchi miqdorini (faoliyatning har bir turi, ijtimoiy majburiyatlar va hokazolar bo’yicha mehnat sarfi hajmini hisob-kitob qilish asosida) va uning sifatini (bilim, tajriba, ko’nikma darajasi) aniqlaydi. Ikkinchi qism (resursli) — muammoni hal etish manbalaridir. Bu hal qiluvchi bo’g’in hisoblanadi. Bu masalada nima mavjud hamda nima zarurligi uchun nima etishmaydi, degan savolga javob berilishi kerak. Boshqacha aytganda, ushbu qismda korxona personali resurslarini baholashning bir qancha yo’nalishlari o’z aksini topgan. Uchinchi qism — muammoni hal etishdir. Unda qo’yilgan barcha savollarga javob bo’ladi. Ya’ni mavjud resurslarni hisobga olgan holda ishlab chiqarish talablarini amalga oshirish ishga yollash, ishga ko’niktirish, tayyorlash va malaka oshirish, martaba (lavozimda vertikal va gorizontal siljitish), ishdan bo’shatish bo’yicha dasturlar yaratiladi. Personalni rejalashtirish yo’nalishlari Personalni rejalashtirish yo’nalishi, hal qilinadigan vazifalar jihatlari va rejalash davrining davomiyligiga qarab, rejalashtirish quyidagi uch turga bo’linadi:

1) strategik, istiqbolli (uzoq muddatli) rejalashtirish (3 yildan 10 yilgacha); 2) o’rta muddatli rejalashtirish (1 yildan 3 yilgacha); 3) qisqa muddatli, joriy rejalashtirish (1 yilgacha). Personal bilan ishlash doirasida hal etiladigan vazifalarning xilma-xilligi personalni rejalashtirishning quyidagi turlarini keltirib chiqaradi: — personalga ehtiyojni rejalashtirish; — personalni jalb etish (ishga qabul qilish)ni rejalashtirish; — personaldan foydalanish va uni qisqartirishni rejalashtirish; — personalni o’qitishni rejalashtirish; — personal tarkibini saklab qolishni rejalashtirish; — personalga sarf-xarajatni rejalashtirish; — mehnat unumdorligini rejalashtirish. Personalga ehtiyojni rejalashtirish mavjud mehnat resurslari salohiyatini, ularga kelajakdagi ehtiyojni baholashni, personalni rejalashtirish bo’yicha dasturlar ishlab chiqishni talab etadi. Personalga ehtiyojni rejalashtirishda quyidagilarni farqlash lozim: — umumiy ehgiyoj — rejalashtirilgan ish hajmini bajarish uchun tashkilotga zarur bo’lgan xodimlar umumiy soni (personalga brutto-ehtiyoj); — qo’shimcha ehtiyoj — korxona joriy ehtiyojlaridan kelib chiqqan holda, rejalashtirilayotgan davrda mavjud ishchi kuchi soniga zarur qo’shimcha xodimlar (personalga netto-ehtiyoj). Personalni jalb etish (ishga qabul qilish)ni rejalashtirishda quyidagilar hisobga olinishi lozim: — talab etilayotgan miqdor, jalb etish muddatlari; — taklifdagi alohida muammolar va ularni bartaraf etish vositalari; — jalb etish dasturi. Personalni jalb etishda ikki imkoniyatdan foydalaniladi: Kompaniya yoki firmaning o’z xodimlarini jalb etish. Ular ish vaqtiga qo’shimcha vaqtda ishga jalb etilishi, malaka jihatdan rivojlantirilishi, boshqa ishga o’tkazilishi mumkin. Bu usul samarali hisoblanadi.

Xodimlarni chetdan jalb etish. Bu masalada korxona personali xizmati bandlikka ko’maklashish markazlari bilan qalin hamkorlikda faoliyat ko’rsatishlari talab etiladi. Personaldan foydalanishni va uni qisqartirishni rejalashtirish. Buning uchun bo’sh turgan shtat lavozimlarini to’ldirish dasturini ishlab chiqish kerak. Personalni o’qitishni rejalashtirishda: — talab etiladigan o’quvchilar soni; — o’qitish yoki qayta o’qitish talab etilayotgan xodimlar soni; — yangi kurslar ochish yoki mavjudlarida o’qitishni tashkil etish uchun xarajatlar; — mavjud xodimlarni qayta o’qitish hisobga olinishi kerak. Personal tarkibini saqlab qolishni rejalashtirishda ijtimoiy infratuzilmani rivojlantirish alohida ahamiyatga ega. Personalga yo’naltirilgan sarf-xarajatlarni rejalashtirish ning ahamiyati to’g’risida ortiqcha gapirmasa ham bo’ladi. Korxona rahbariyati tomonidan qaror qabul qilishda markaziy o’rinni xarajatlar egallaydi. Yuqori samara bilan faoliyat ko’rsatayotgan barcha kompaniya va firmalarning tajribasi inson resurslari, personal uchun sarf-xarajatlar (o’qitish, malaka oshirish, mehnat sharoitlarini yaxshilash va boshqalar) juda muhimligidan yaqqol dalolat beradi. Mehnat unumdorligini rejalashtirish quyidagilarni ko’zlaydi: 1. Mehnat unumdorligini oshirish yoki personal xarajatlarini kamaytirishga: — tarkibiy omillar; — boshqaruvni va mehnatni tashkil etishni takomillashtirish; — ishlab chiqarishni tashkil etishni takomillashtirish: mexaniza ts iyalash yoki avtomatlash, o’qitish; — moddiy rag’batlantirish (ish yakuni bo’yicha to’lovlar, mukofotlar, foyda taqsimotida ishtirok etish) omillaridan foydalanish; — mehnatga qiziqtirishni kuchaytirish orqali erishish. 2. Mehnat unumdorligi yoki samaradorligi maqsadlariga: — ish haqi yoki personalga barcha xarajatlarning mahsulot sotishdan

tushadigan daromadga nisbatini kamaytirish; — har bir xodim hisobiga sotuv hajmini ko’paytirish; — sof foydaning ish haqi xarajatlariga nisbatini yaxshilash; — ish haqi xarajatlarini mahsulot birligiga nisbatini kamaytirish; — me’yorlangan ish vaqtining amaldagi ish vaqtiga nisbatini yaxshilash orqali erishish ko’zda tutiladi. Personalni strategik rejalashtirish Bu masalada strategik rejalashtirishning klassik va zamonaviy uslublariga aniqlik kiritish talab etiladi. Klassik strategik rejalashtirish quyidagi tartibda amalga oshiriladi: avval maqsad belgilanadi, so’ng uni amalga oshirish uchun maqbul strategiya (yo’l) izlanadi va pirovardida buning uchun zarur resurslar (vositalar) aniqlanadi. Zamonaviy strategik rejalashtirish muntazam asosda biznesni va uni rejalashtirish imkoniyatlarini o’rganishdir (4.9- rasm). Bunda birinchi o’ringa yangi axborot texnologiyalari va moliya resurslari yordamida boshqariladigan alohida yshlab chiqarishning texnik vositalariga asoslangan yo’llarni izlab topish chiqmoqda. Personalni strategik rejalashtirishning maqsadi mavjud mehnat resurslaridan samarali foydalanish hisobiga tashkilotning uzoq muddat davomida muvaffaqiyatli faoliyat ko’rsatishi, raqobatbardoshligi, o’sishi va taraqqiy etishi to’g’risida g’amxo’rliqdir. 1. Talabni prognoz qilish — bu yo’nalishda prognoz qilish san’ati bozorning rivojlanishi tendensiyalari va ularning personalga bo’lgan ehtiyojini raqobatchilardan ilgariroq aniqlash qobiliyatida namoyon bo’ladi. Ekstrapolyatsiya — eng sodda va ko’p qo’llaniladigan uslub bo’lib, bugungi vaziyat (nisbat) asosida kelajakni belgilashdan iboratdir

Talabni prognoz qilishda qo’llaniladigan komp’yuter modellari ekstrapolyatsiya, ekspert baholari uslublaridan hamda korxonaning, ishchi kuchi ehtiyojiga ta’sir ko’rsatadigan omillar dinamikasi to’g’risidagi ma’lumotlardan bir yo’la foydalanish imkonini beradi. Taklifni prognoz qilishda ham korxonaning o’zidan, ham korxonadan tashqaridan ishlab chiqarishga jalb etish mumkin bo’lgan ishchi kuchi mikdori aniqlanadi. Bunda absentizm, xodimlar kasbiy va xizmat vazifalarining o’zgarishi, qo’nimsizlik, ish vaqti fondining va boshqa mehnat sharoitlarining o’zgarishi hisobga olinishi kerak. Personalga ehtiyojni prognoz qilish. Kelajakda personalga ehtiyojni hisoblash rejalashtirilgan ishlab chiqarish dasturi hamda kadrlar miqdor tarkibidagi o’zgarishlar (masalan, kadrlar qo’nimsizligi ko’rsatkichlari asosida) prognozidan kelib chiqqan holda amalga oshiriladi. Modellash — real vaziyatning tasviridir. Inson resurslari umumiy prognozlarini tayyorlash jarayonida modellash usullaridan foydalanish kadrlar qo’nimsizligining darajasini anglash, bashorat qilish va o’lchashga yordam beradi, shuningdek, xizmatda o’sishni baholashga dastak bo’ladi. Mehnat unumdorligi va personal xarajatlarini tahlil etish. Faoliyat darajasini mehnat unumdorligini oshirish hisobiga ham, qo’shimcha ishchi kuchini yollash hisobiga ham oshirish mumkin. Inson resurslari unumdorligi va xarajatlari nuqgai nazaridan kompaniya investitsiyalarini oqilona joylashtirishni talab etadigan xohlagan boshqa sarmoyalari kabi ko’rib chiqish mumkin.

O'xshashlar

Personalni shakllantirish

Personalni rag’batlantirish

Personalni boshqarish tizimi

Personalni boshqarishda yetakchilik

Personalni boshqarishda guruhlararo munosabatlar