Қозон установкалари ҳақида асосий тушунчалар - Iqtisodiyot - Referatlar

Қозон установкалари ҳақида асосий тушунчалар

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

96.5 KB

Ko'chirib olish

Қозон установкалари ҳақида асосий тушунчалар Режа: 1.Қозон қурилмалари ҳақида асосий тушунчалар. 2.Қозон установкасининг технологик схемаси.

Буғ ишлаб-чиқариш учун мўлжалланган иншоот ва қурилмалар комплекси қозон установкаси дейилади. Қозон установкаси қозон агрегати билан қозоннинг қўшимча қурилмаларидан ташкил топади. Қозон агрегати таркибига қуйидагилар киради: Ўтхона қурилмаси (гарелка билан камера): қозон агрегатларининг асосий элементларидан бири бўлган (қозон) буғ қозони унда буғ ҳосил бўлади: буғ берилган параметрларга қиздирадиган буғ қиздиргич, буғ қозонига берилган сувни иситиш учун мўлжалланган эканомайзер ва ёқилғини ёқиш учун ўтхонага берилган ҳавони иситувчи ҳаво иситгич. Эконамайзер (инглизча сўздан олинган)-ёқилғини тежаш учун хизмат қиладиган қурилма бўлиб қувурлар тизимидан иборат: совуқ сув қозонга берилишидан олдин шу қувурлардан буғ қозоннинг ўтхонасидан чиқаётган тутун газларининг иссиқлиги таъсирида исийди. Қозон установкасининг ёрдамчи қурилмалари жумласига дудбўрон, шлак ва кул чиқарадиган қурилмалар, кулни тутиб қолиш қурилмалари, каркас ички қоплама ва бошқаларни киритиш мумкин. Қозон установкасиннинг асосий иш характеристикаларига қуйидагилар киради: 1. Буғ унумдорлиги Д (қозоннинг қуввати), бу вақт бирлигида ҳосил бўлган буғ миқдори билан аниқланади: 2. Буғнинг параметрлари (босим ва ўта қизиш ҳароратси). 3. Қозон агрегатининг Ф,И,К,  к.а. Қозон устоновкалари қуйидаги белгиларига кўра классификациялаш мумкин: 1. Буғ унумига кўра. А) Буғ унуми паст. 30 т  соат Б) Буғ унуми ўртача 30-40 т  соат В) Буғ унуми юқори 100-140 т  соат Г) Буғ унуми ўта юқори 255 т  соат 2. А) Паст босимли 30 бар гача:

Б) Ўрта босимли 100 бар В) Юқори босимли 155 бар Г) Ўта юқори босили 245 бар 2. Ишлашига кўра: А) Энергетикавий қозон установкалари, буғдан олинган иссиқлик энергиясининг ҳаммаси аввал механикавий, кейин эса электр энергиясига айлантириш учун турбинага берилади (установканинг ўз эхтиёжлари учун сарфланган иссиқлик ҳисобига олинади): Б) Иссиқлик-энергетикавий установкалар, булардан иссиқлик энергиясини камроқ қисми иссиқлик ташувчи (қизиган буғ ёки қайноқ сув) тарзда истеъмолчининг эҳтиёжлари учун (иситиш ва турли- туман технология жараёнларни бажариш учун) юборилади: Иссиқликнинг асосий қисми электр энергиясининг олишга сарфланди: В) Иситиш установкалари-булар маҳаллий қозон установкалари бўлиб, қозон установкаси яқинида жойлашган уйларни иссиқ сув билан таъминлайди. Ўчоқда ёқилган ёқилғидан ажралган иссиқлик ҳисобига босим остидаги иссиқ сув ва буғ ҳосил қиладиган ускуналар мажмуаси қозон агрегати дейилади. Қозон агрегати ўчоқ, буғлатиш сиртлари-экран, буғ қиздиргич, сув эканомайзери ва ҳаво иситгичларидан иборат. Қозон қурилмаси тайёрланадиган махсулот турига кўра буғ қозонлари ва сув иситиш қозонларига бўлинади. Технологик жараёнларининг чиқиндиларини ёқиб ёки металлургия заводларидан ва домна печларидан чиққан тутун-газ аралашмалари иссиқлигидан фойдаланиб ишлайдиган қозонларга утилизатор қозонлари дейилади. Қозон агрегати ва ёрдамчи ускуналар мажмуаси қозон қурилмаси дейилади. Қозон қурилмалари ишлатилишига кўра энергетик, ишлаб чиқариш ва иситиш турларига бўлинади. Фақат иссиқлик электр станцияларининг буғ турбиналарини буғ билан таъминлайдиган қозон қурилмалари энергетик қозон қурилмаси дейилади.

Саноатни ва аҳоли яшайдиган жойларни ҳамда идораларни иссиқ сув ёки буғ билан таъминлайдиган қозонлар ишлаб чиқариш ва иситиш қозонлари дейилади. Қозон қурилмасининг схемаси расмда келтирилган. Қозон қурилмасининг технологик схемасидан кўриниб турубдики, қурилма ўтхона ва тутун йўли, иссиқ сув-буғ аралашмаси йиғиладиган цилиндрсимон ёпиқ идиш-барабан ( h  0,9  1,8 м, l  35  40 м, Р  20 МПа)гача иситиш сиртлари (босим остидаги сув ёки буғ қувурлари) ҳаво иситгич, эканомайзер, буғ қиздиргич, кул тутгич, тутун, кул ва шлак чиқарувчи мўри ҳамда ёрдамчи асбоб-ускуналардан ташкил топган. Иситиш сиртларига босим остида ҳаракатланадиган сув ва буғ қувурларидан ташқари ўтхона экрани (ўтхона девори бўйлаб жойлаштирилган қувурлар дастаси), буғ қиздиргич ва сув эканомайзер киради. Қозон қурилмасини енгиллаштириш ва унинг иситиш сиртларини ортириш мақсадида иситилиши зарур бўлган ҳамма асбоблар, асосан қувурлардан ясалади. Катта қувватли қозон қурилмаларида сув эканомайзери, ҳаво иситиш асбоблари қуйиб ишланади. Буғ ҳосил қилувчи қувурлар, ўтхона экрани ва уларга сув келтирувчи қувурлар барабанга уланади. Уларда сув-буғ аралашмаси берк контур бўйича ҳаракатланади, яъни ўтхона ташқарисидаги қувурдан сув оқиб тушиб 19-коллекторга қуйилади ва ундан аланга ва тутун газлари билан иссиқлик алмашинувчи ўтхона экранига ўтиб, у ерда буғланади. Коллектор ўтхонанинг совуқ воронкаси, яъни кул ва шлак тушадиган қисмида жойлашган. Иссиқлик тутун газлари йўлидаги сув эканомайзери ва ҳаво иситгичга конвектив иссиқлик алмашиниш усулида узатилади. Шунинг учун ўтхонанинг бу қисми конвекция шахтаси дейилади. Тутун газларининг ҳароратси конвекция шахтасидан ўтиш вақтида 800-900 0 К дан 300-400 0 К гача пасаяди. Ўтхона деворининг ички қисмига ўтга чидамли ғиштлар терилади. Ташқи томонида металл қоплама билан ўралади. Бу ўтхона девори мустаҳкамлигини оширибгина қолмасдан, унинг ичига девор орқали ортиқча ҳавонинг сўришдан ва газларнинг ташқарига чиқишидан сақлайди.

Сув буғини ҳосил қилишда махсус конструкциядаги қозон қурилмаларида-сув тайёрлаш, буғ қиздиргич, буғ генераторидан фойдаланилади. Ҳосил қилинган буғ ёрдамида бир ва кўп босқичли (қувватига қараб) буғ турбинаси электр генераторидан фойдаланиб, электр энергияси ишлаб чиқарилади. Ишлатиб бўлинган буғнинг қолдиқ иссиқлигидан тўла фойдаланиш мақсадида иссиқлик конденсатори орқали чиқариб истеъмолчига (турар жой бинолари, саноат корхоналари, маиший хизмат идоралари, мактаб, касалхона, боғча ва ш.к.) узатилади. Истеъмолчилар қўллаган иссиқлик аппаратлари ўз навбатида совутгич вазифасини ҳам бажаради. Ишлатилиб бўлинган буғнинг асосий қисми конденсаторда иссиқлик алмашинуви натижасида совутилиб, сувга айлантирилади ва у насос ёрдамида яна қозон агрегатига ёки буғ генераторига қайтарилади. Қозон қурилмасининг асосий ёқилғиси сифатида тошкўмир, торф, нефть ва унинг оғир фракциялари, домна ва табиий газ, ёнувчи сланецлар ишлатилади. Айрим куч қурилмаларида иссиқлик энергияси манбаи сифатида қуёш энергиясидан, актиноидлар гуруҳидаги уран, плутоний элементларидан занжирли ядро реакцияси вақтида ажраладиган иссиқлик энергиясидан фойдаланилади. Қозон қурилмасига ёқилғи махсус ёқилғи сақланадиган омборхоналардан турли-туман узатгичлар орқали майдалаб ёки бутунлигича, махсус қўшимчалар қўшиб ёки қўшмасдан бункерга узатилади. Қаттиқ ёкилғини чанг ҳолатигача майдалаб ёқиладиган қозон қурилмасини кўриб чиқайлик. Кўмир омборхонада майдалангандан сўнг, узлуксиз ҳўл кўмирни қабул қилувчи ёқилғи бункери 1 га ва ундан кўмир тегирмони 2 га йўналтирилади. Тегирмонда тайёрланган чангсимон кўмир махсус вентилятор 3 ҳосил қилган ҳаво оқими ёрдамида қувурўтказар орқали, қозон қурилмаси биноси 14 ичида жойлашган ўтхона 5 нинг горелкаси 4 га узатилади. Ёнишни тўла таъминлаш мақсадида иситгич 10 орқали атмосфера ҳавоси иситилиб пуфлаш вентилятори 13 ёрдамида горелкага узатилади.

Қозонни сув билан таъминлайдиган цилиндирсимон барабан 7 га сув деаэрация (юнонча de -ажратиб олиш ва aer -ҳаво) ли сув ғамлайдиган идиш 11 дан таъминлаш насоси 12 ёрдамида узатилади. Ҳайдалган сув, албатта сув эканомайзери 9 орқали ўтгандан сўнг барабан 7 га қуйилади. Сув буғи, ўтхона экрани 6 вазифасини бажарувчи қувурларда ҳосил бўлади ва босим остида барабан 7 га ўтади. Қувурларда ҳосил бўлган қуруқ тўйинган буғ барабан орқали ўта қиздиргич 8 га ва ундан истеъмолчига узатилади. Ёқилғининг ёнишидан машъалали аланга пайдо бўлади ва унинг ҳароратси 1700 0 -1800 0 К га етади. Бу юқори ҳароратли аланга ўтхона ичида унинг девори бўйлаб перпендикуляр жойлашган қувур сиртларини ялаб иситиш натижасида унинг ҳароратси 1200 0 -1300 0 К гача пасаяди. Тутун газлари ўтхонанинг юқори қисмида газ йўлида жойлашган буғни сув эканомайзери 9 ва ҳаво иситгич 10 орқали тутунни ташқарига тозалаб чиқариш асбобларига ўтади. Заҳарли айрим маҳсулотлардан тутун-газ аралашмаси кул тутгич 15 да тозаланиб, мўри 17 орқали атмосферага чиқариб юборилади. Атмосферага чиқарилган тутун газларининг ҳарорати 350 0 -380 0 К ва ундан ортиқроқ бўлиши мумкин. Қаттиқ ёқилғи чанги ёки майдаси ёқилганида ҳам шлак ва кул ҳосил бўлади. Тутун газларига нисбатан кул ва шлакнинг учувчанлиги кам бўлганлигидан улар чўкинди сифатида ўтхона остига тушади. Кулнинг ўта майда зарралари кул тутгич 15 да ушланиб қолинади ва сувли махсус ариқчада оқизилиб, кул ва шлак бўтқасини ҳайдовчи насос станцияси 18 ёрдамида қозон қурилмасидан чиқарилади.

расм. Қозон қурилмасининг технологик схемаси: а -сув йўли; б -қиздирилган буғ йўли; в -ёқилғининг ўтхонага узатиш йўли; г - ҳаво оқимининг ҳаракатланиш йўли; д -ёнган маҳсулотни ташқарига чиқариш йўли; е -ўтхона ва кул туткичдан чиққан шлак ва кулни ташқарига чиқариш йўли; 1-ёқилғи бункери; 2-кўмир майдалайдиган тегирмон; 3-тегирмон вентилятори; 4-горелка; 5-қозон агрегатининг ўтхонаси ва тутун-газ йўларини кесимда кўриниши; 6-қувурлардан ташкил топган экран; 7- цистернасимон идиш(барабан); 8-буғ қиздиргич; 9-сув эканомайзери; 10-ҳаво иситгич; 11-деаэрацияли сув ғамлайдиган идиш; 12-таъминловчи насос; 13- вентилятор; 14-қозон қурилмаси ўрнатилган бино; 15-кул тутгич мосламаси; 16-тутун-газларни сўргич; 17-тутун қувури (мўри); 19- коллектор.

Адабиётлар: 1.Роддатис К.Ф. Котельнўе установки: Учебное пособие для студентов. 2.Делягин Г.Н. Теплогенерируюшие установки: Учебник для студентов специальности 2607, М., 1986-559с. 3.Либерман Н.Б. Справочник по проектированию котельнўх установок, М.1979-224 с. 4.Роддатис К.Ф. Справочник по котлам малой производительности.М. 1989г. 5.Эстеркин Р.И. Котельнўе установки. Курсовое и дипломное проектирование. Л. 1989г. 6.Шеголев М.М. и др. Котельнўе установки: Учебник для вузов. М.: Стройиздат; 1972-384 с. 7.Бузников Е.Ф и др. Производственнўе и отопительние котельнўе. М.Энегрия, 1984-290с. 8.Липов Ю.М и др. Компоновка и тепловой расчёт парогенератора: Учебное пособие для вузов- М.:Энергия, 1975-176с.

O'xshashlar

Стратегик лойиҳаларни бошқариш. Асосий тушунчалар ва концептуал асослар

Макроиктисодий тушунчалар

Иктисодий базис тушунчалар

Халкаро иктисодий тушунчалар

Молия ҳақида умумий тушунча