Moliya organlarida davlat budjeti ijrosining buxgalteriya hisobini tashkil qilish - Iqtisodiyot - Referatlar

Moliya organlarida davlat budjeti ijrosining buxgalteriya hisobini tashkil qilish

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

138 KB

Ko'chirib olish

Moliya organlarida davlat budjeti ijrosining buxgalteriya hisobini tashkil qilish Reja: 1 . Davlat budjeti ijrosining hisobi bo'yicha moliya organlarining vazifalari 2. Moliya tizimi buxgalteriya apparatining funksiyalari 3. Moliya organlari bosh buxgalterlarining huquqlari va mas ’uliyatlari 4. Moliya organlarida qo ‘llaniladigan buxgalteriya hujjatlari 5. Davlat budjeti ijrosini hisobga olishda qo'llamladigan buxgalteriya registrlari 6. Davlat budjeti ijrosining hisobi bo'yicha yagona schyotlar ro'yxatl va balansi

1 . Davlat budjeti ijrosining hisobi bo'yicha moliya organlarining vazifalari Budjet daromadlari va xarajatlari bo ‘yicha rejaning bajarilishi haqida ma’lumotlar bilan ta’minlash moliya organlari budjet hisobining asosiy vazifasi hisoblanadi. Bu ma’lumotlar asosida budjet ijrosi jarayoni ustidan nazorat qilish va tezkor rahbarlik amalga oshiriladi. Bu maqsadlar uchun moliya organlari budjet daromadlari va xarajatlari, bank muassasalaridagi budjetning pul mablag'lari, budjet bo'yicha ochilgan kreditlar va berilgan mablag‘lar, budjetlar o‘rtasidagi o'zaro hisob-kitoblar, ssudalar va boshqalar hisobini yuritadi. Moliya organlari, shuningdek, bank muassasalari tomonidan umumdavlat daromadlari va soliqlarining alohida olingan budjetlar bo ‘yicha to‘g‘ri taqsimlanishi, budjet bo‘yicha tayinlanishiga qarab budjet mablag‘larini tasarruf qiluvchilar tomonidan foydalanilishi ustidan nazoratni amalga oshiradi hamda budjet mablag'larining butligini ta’minlaydi. Moliya organlari budjet ijrosi to ‘g‘risidagi oylik, chorak va yillik hisobotlami tuzadi va budjet ijrosi natijalarini aniqlaydi. Moliya organlari o'zlari ijro etayotgan budjetlar ijrosining buxgalteriya hisobini bevosita amalga oshiradi. 0 ‘zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi respublika budjeti ijrosining buxgalteriya hisobini amalga oshiradi. 1 Ushbu bo'lim «Qoraqalpog'iston Respublikasi, viloyatlar va Toshkent shahar budjeti ijrosining buxgalteriya hisobi bo'yicha Yo'riqnoma» (0‘zbekiston Respublikasi Adliya vazirligida 2006-yil 10-aprelda 1560-son bilan ro‘yxatga olingan) asosida yoritilgan. Qoraqalpog ‘iston Respublikasi Moliya vazirligi Qoraqalpog‘iston Respublikasi budjeti ijrosining buxgalteriya hisobini amalga oshiradi. Viloyatlar, shaharlar va tumanlar moliya organlari viloyatlar, shaharlar, tumanlar budjetlari ijrosining buxgalteriya hisobini amalga oshiradi. Moliya organlari muayyan ma ’muriy-hududiy birlikdagi barcha boshqa budjetlar ijrosining buxgalteriya hisobini tashkil qiladi. Moliya organlari budjet

tashkilotlarining hisob va hisobotlarini tekshiradi va ularga tegishli ko'rsatmalar beradi. Har bir moliya organi o ‘zi ijro etayotgan budjetning ijrosi to‘g‘risidagi hisobotni va muayyan ma’muriy-hududiy birlik budjeti ijrosi to‘g‘risidagi yig‘ma hisobotni tuzadi. Davlat budjeti ijrosining buxgalteriya hisobi bo'yicha moliya organlarining vazifalariga: 1) budjet daromadlari buxgalteriya hisobini yuritish va bank muas- sasalariga kelib rnshgan daromadlaming budjetlar o ‘rtasida to‘g‘ri taqsimlanishi ustidan nazoratni olib borish; 2) bank muassasalarida saqlanilayotgan budjetning naqd pullari buxgalteriya hisobini yuritish; 3) budjet ijrosi bilan bog ‘liq bo'lgan turli operatsiyalar (budjetlar o'rtasidagi o'zaro hisob-kitoblar, budjetlarga ssudalar berish va budjetlardan ssudalar olish bo‘yicha operatsiyalar va boshqalar) buxgalteriya hisobini yuritish; 4) budjetlarda tashkil qilinadigan fondlar va zaxiralar buxgalteriya hisobini yuritish; 5) o'zlari ijro etayotgan budjetlar ijrosi to ‘g‘risidagi hisobotlami tuzish; 6) quyi moliya organlarida va budjet mablag ‘larini tasarruf qiluv- chilarda buxgalteriya hisobining yuritilishi, hisobotning tuzilishi va uslubi ustidan nazorat qilish; 7) buxgalteriya hisobi va hisobotini markazlashtirish va mexaniza- tsiyalashtirish bo ‘yicha tadbirlarning amalga oshirilishi ustidan nazorat qilish kiradi. Yuqorida ko ‘rsatilgan vazifalar 0‘zbekiston Respublikasi Moliya vazirligida uning davlat budjeti bosh boshqarmasiga, boshqa moliya organlarida esa moliya organining bosh buxgalteri boshqaradigan bux-galteriyaga yuklatilgan.

2. Moliya tizimi buxgalteriya apparatining funksiyalari Respublika budjeti ijrosining buxgalteriya hisobini 0 ‘zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi davlat budjeti bosh boshqamiasi Davlat budjeti ijrosi va hisobi bo‘limi yuritadi. Mahalliy budjetlar ijrosining buxgalteriya hisobini tegishli moliya organlarining buxgalteriya xizmatlari yuritadi. 0 ‘zbekiston Respublikasi Moliya vazirligini davlat budjeti ijrosining hisobi bo‘yicha funksiyalari bo‘lib quyidagilar hisoblanadi: 1) mamlakatning davlat budjeti ijrosining buxgalteriya hisobini tashkil qilish va uning ijrosi to ‘g‘risida hisobot tuzishga uslubiy rahbarlikni amalga oshirish; 2) budjet ijrosining buxgalteriya hisobi va budjet ijrosi to ‘g‘risida hisobotlar tuzish bo‘yicha moliya organlari, budjet tashkilotlari va boshqalar uchun yo'riqnomalar va uslubiy ko‘rsatmalami ishlab chiqish; 3) joriy buxgalteriya hisobining schyotlar rejasini va schyotlar korrespondensiyalarini, buxgalteriya registrlari va boshlang ‘ich hujjatlar shakllarini, hujjatlar aylanishi tartibini, hisobotlarning hajmlari va shakllarini belgilash; 4) respublika budjeti ijrosini bevosita amalga oshirish; 5) respublika budjeti ijrosi to ‘g‘risida hisobot tuzish; 6) mamlakatning davlat budjeti ijrosi to ‘g‘risida hisobot tuzish. Bundan tashqari, 0‘zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi davlat budjeti bosh boshqarmasi davlat budjeti ijrosi va hisobi bo'limi mahalliy moliya organlarida budjet ijrosining buxgalteriya hisobi tashkil qilinishi ustidan bevosita rahbarlikni amalga oshiradi. Qoraqalpog ‘iston Respublikasi Moliya vazirligi, viloyatlar, shaharlar va tumanlar moliya organlarining funksiyalari quyidagilardan iborat: 1) o'zlari ijri etayetgan budjetlarning hisohini bevosita yuritish va bu budjetlar ijrosi to ‘g‘risida hisobotlar tuzish;

2) Qoraqalpog'iston Respublikasik si,oyat, shahar, tuman bndjeti ijrosi to ‘g‘risida yig‘ma hisobotlami tuzish. Mahalliy moliya organlari tegishli budjetlar daromadlarini va xarajatlarini, ulaming pul mablag'larini, fondlarini, ssudalami, budjetlar o'rtasidagi hisob- kitoblarni, boshqa budjetlarga berilgan va ulardan olingan mablag ‘larni va budjet ijrosi natijalarini hisobga oladi hamda ular tomonidan moliyalashtirilayotgan budjet tashkilotlarida hisob va hisobotni tashkil qilinishini tekshiradi. Mahalliy moliya organlari respublika budjetini kassa ijrosining hisobi bo ‘yicha va moliyalashtirishga doir operatsiyalami banklar tomonidan bajarilishini nazorat qiladi. Mahalliy moliya organlari mahalliy budjetlaming daromadlari va xarajatlarini analitik hisobini olib boradi. Qoraqalpog'iston Respublikasi budjeti va mahalliy budjetlar ijrosining buxgalteriya hisobi 0 ‘zbckiston Respublikasi Moliya vazirligi tomonidan ishlab chiqilgan va tasdiqlangan yo‘riqnoma asosida Qoraqalpog'iston Respublikasi Moliya vazirligi, viloyatlar va Toshkent shahar moliya boshqarmalari, shaharlar va tumanlar moliya bo'limlari tomonidan olib boriladi. Qoraqalpog'iston Respublikasi budjeti va mahalliy budjetlar kassa ijrosi 0‘zbekiston Respublikasi Markaziy banki va 0‘zbekiston Respublikasi Moliya vazirligining «0‘zbekiston Respublikasi davlatbudjetikassaijrosibo‘yichayo‘riqnoma»sigamuvofiq amalga oshiriladi. Qoraqalpog‘iston Respublikasi respublika budjeti, viloyatlar, shaharlar va tumanlar budjetlari hisobvaraqlaridagi hamda bu budjetlardan moliyalashtirilayotgan tashkilotlaming hisobvaraqlaridagi budjet mablag‘larining qoldig‘i to‘g‘risidagi ma’lumotni «0‘zbekiston Respublikasi davlat budjeti kassa ijrosi bo‘yicha yo‘riqnoma»da belgilangan tartibda va muddatlarda 0‘zbekiston Respublikasi bank muassasalari tegishli moliya organlariga taqdim etadi. Qoraqalpog'iston Respublikasi budjeti va mahalliy budjetlardan kapital qo ‘yilmalami moliyalashtirish 0‘zbekiston Respublikasi bank muassasalarida ochilgan hisobvaraqlar orqali bu masala bo'yicha 0‘zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi va 0‘zbekiston Respublikasi Markaziy bankining amaldagi

me’yoriy hujjatlariga muvofiq amalga oshiriladi. 0 ‘zbekiston Respublikasi tijorat banklari va 0‘zbekiston Respublikasi Markaziy banki muassasalari belgilangan shaklda kapital qo‘yilmalami moliyalashtirish bo'yicha davriy va yillik hisobotni belgilangan tartibda va muddatlarda tegishli moliya organlariga taqdim etadi. 3. Moliya organlari bosh buxgalterlarining huquqlari va mas ’uliyatlari Moliya organlarining bosh buxgalterlari o ‘z ishlarida 0‘zbekiston Respublikasi davlat budjeti ijrosi qoidalarini tartibga soluvchi amaldagi me’yoriy hujjatlarga rioya qiladi. Moliya organlari (Qoraqalpog‘iston Respublikasi Moliya vazirligi, viloyatlar va Toshkent shahar moliya boshqarmalari, shaharlar va tumanlar moliya organlari)ning bosh buxgalterlari quyi moliya organlarida, budjet mablag‘larini bosh tasarruf qiluvchilarida va markazlashtirilgan buxgalteriyalarda buxgal-teriya hisobini yuritishni tashkil qilish tartibi va uslubi, hisobotni tuzish masalalari bo'yicha ko'rsatmalar beradi va nazorat olib boradi, tegishli budjetlarda turuvchi budjet tashkilotlari xarajatlar smetalari ijrosini taftish qilishda xodimlar qatnashuvini ta’minlaydi. Moliya organi buxgalteriya xizmati budjet ijrosining va xarajatlar smetalarining hisobi va hisoboti tashkil qilinishining nazoratini joylarda tekshirish va ko‘zdan kechirish, topshiriladigan hisobotlarda xatolar aniqlangan hollarda, olinadigan davriy va yillik hisobotlarni ko‘rib chiqish yo‘li bilan amalga oshiradi. Bosh buxgalter lavozimidan ozod qilinganda yangi tayinlangan bosh buxgalterga (oxirgi shaxs bo‘lmaganda-moliya organi rahbarining buyrug'i bilan tayinlangan xodimga) buxgalteriya hujjatlarining yig‘majildlari topshiriladi. Hududiy moliya organlarida ishlami topshirish va qabul qilish yuqori moliya organining bosh buxgalteri ishtirokida amalga oshiriladi. QoraqaIpog ‘iston Respublikasi Moliya vazirligida, Toshkent shahar Bosh moliya boshqarmasida va viloyatlarning moliya boshqarmalarida bosh buxgalter tomonidan ishlarni topshirish va qabul qilish ushbu moliya organining rahbari ishtirokida, 0‘zbekiston Respublikasi Moliya vazirligining vakilini jalb qilgan holda amalga oshiriladi.

Buxgalteriya hujjatlarini qabul qilish-topshirish jarayonida buxgalteriya hisobining holati va hisobot ma ’lumotlarining realligi tekshiriladi va moliya organi rahbari tomonidan tasdiqlanadigan tegishli qabul qilish-topshirish dalolatnomasi tuziladi. Qabul qilish-topshirish dalolatnomasi buxgalteriya hujjatlarining yig ‘majildlarini qabul qiluvchi va topshiruvchining javobgarliklarini ajratish uchun tuziladi. Shu bilan birga, uning maqsadi buxgalteriya hujjatlarining yig‘majildlarini qabul qilish-topshirish vaqtida buxgalteriya hisobining boshlang'ich hujjatlari, hisobotlar va, birinchi navbatda, pul mablag‘lari buxgalteriya hisobining holatini ko'rsatish hamda hisobni tashkil qilish va moliyaviy nazoratni yaxshilash uchun zarur chora-tadbirlami ishlab chiqish uchun kerakli bo‘ladigan ma’lumotlami yig‘ishdir. Buxgalteriya hujjatlari yig‘majildlarini bosh buxgalter(qabul qiluvchi va topshiruvchi)lar tomonidan qabul qilish-topshirish moliya organi rahbarining buyrug‘iga asosan amalga oshiriladi. Buyruqda buxgalteriya hujjatlari yig‘majildlarini qabul qilish- topshirish muddatlari ko‘rsatiladi. Agar, awalgi bosh buxgalter vafot etganligi yoki boshqa buxgalteriya hujjatlari yig ‘majildlarini topshirishda qatnashishi mumkin bo‘lmagan sabablar bo‘yicha lavozimidan ozod qilingan bo‘lsa, u holda yangi tayinlangan bosh buxgalter buxgalteriya hujjatlari yig‘majildlarini qabul qilishi odatdagi qabul qilish- topshirish dalolatnomasi tuzish yo‘li bilan amalga oshirilaveradi. Buxgalteriya hujjatlarining yig'majildlarini qabul qilish-topshirish oldidan kassaning holati tekshiriladi. Kassani tekshirish dalolatnomasi buxgalteriya hujjatlari yig ‘ majildlarini topshirayotgan tomonidan va qabul qilib oluvchi tomo nidan imzolanadi va buxgalteriya hujjatlari yig‘majildlarini qabul qilish-topshirish dalolatnomasiga ilova qilinadi. Kassani tekshirish dalolatnomasi imzolangandan so‘ng buxgalteriya hujjatlari yig‘ma jildlarini topshirayotgan bosh buxgalter, buxgalteriyaga rahbar-lik qilishdan chetlatiladi. Bir vaqtning o‘zida yangi tayinlangan bosh buxgalteming to‘lov topshiriqnomalariga, cheklarga va boshqa

bank hujjatlariga imzo qo‘yish huquqi rasmiylashtiriladi. Bu imzo qo'yish huquqi rasmiylashtirilgunga qadar bank hujjatlariga awalgi bosh buxgalter yangi tayinlangan bosh buxgalter nazorati ostida imzo qo ‘yaveradi. Bundan buyon buxgalteriya hujjatlari yig‘majildlarini qabul qilayotgan bosh buxgalter buxgalteriya hisobi va hisobotining holatini tekshirish bilan birga buxgalteriyaning joriy ishiga rahbarlik qiladi. Buxgalteriya hujjatlari yig'majildlarini topshirish buxgalteriya tomonidan oxirgi marta topshirilgan balans asosida amalga oshiriladi. Qabul qilish-topshirish dalolatnomasida qaysi sana holatiga buxgalteriya hujjatlari yig‘majildlarini topshirish amalga oshirilganligi ko‘rsatilgan bo‘lishi kerak. Buxgalteriya hisobi va hisobotining holati to‘la tekshirilgandan so‘ng qabul qiluvchi va topshiruvchi tomonidan imzolanadigan buxgalteriya hujjatlari yig'majildlarini qabul qilish-topshirish dalolatnomasi tuziladi. Qabul qilish-topshirish dalolatnomasi hujjatlar bilan asoslangan bo ‘lishi kerak, ammo buxgalteriya hujjatlari yig‘majildlarini qabul qilish-topshirish taftish usullari bilan amalga oshirilishi mumkin emas. Qabul qilish-topshirish dalolatnomasida hisob, hisobot va arxivning holati aks ettirilgan bo‘lishi kerak. Agar buxgalteriya hujjatlari yig'majildlarini topshirish jarayonida suiste’mol qilish hollari aniqlansa, u holda buxgalteriya hujjatlari yig‘majildlarini qabul qilib oluvchi shaxs, moliya organi rahbaridan hujjatli taftish tayinlanishini talab qilish huquqiga ega bo‘ladi. Ammo, bu buxgalteriya hujjatlari yig‘majildlarini qabul qilish-topshirishni to‘xtatishga sabab bo‘lishi mumkin emas. Topshirayotgan qabul qilish-topshirish dalolatnomasining biror-bir joyiga rozi bo‘lmagan hollarda, u qabul qilish-topshirish dalolatnomasiga imzo chekishda tegishli dalil- isbotli izohlar qilishga haqlidir. Qabul qilish-topshirish dalolatnomasi uch nusxada tuziladi, uning birinchi nusxasi moliya organi rahbariga tasdiqlash uchun beriladi, ikkinchi nusxasi buxgalteriya hujjatlari yig‘majildlarini topshirayotganda qoladi va uchinchi nusxasi esa yuqori moliya organiga yuboriladi. Bosh buxgalterga uning hisob va hisobot bo ‘yicha majburiyatlarini ijro qilish bilan bog‘liq bo'lmagan topshiriqlar berish mumkin emas. Bosh buxgalterga pul

mablag‘lari va moddiy qiymatliklar uchun bevosita moddiy javobgarlik yuklatish mumkin emas. Unga banklar va boshqa tashkilotlardan bevosita pul mablag‘larini olish man qilinadi. Amaldagi qonunlarga yoki buxgalteriya hisobi va hisobotini yuritish bo ‘yicha belgilangan tartibga to‘g‘ri kelmaydigan farmoyish olinganda bosh buxgalter bu haqda yuqori moliya organi rahbariga xabar qilishga majburdir. Bosh buxgalterga yuklatilgan majburiyatlami amalga oshirish uchun unga buxgalteriya hisobi va nazorat uchun barcha kerakli hujjatlar: budjet daromadlari va xarajatlari yillik ro ‘yxatining choraklarga bo‘lingan yoyilmasi yoki ro'yxatdan ko‘chirma, buyruqlar, farmoyishlar, moliyalashtirish hajmini o‘zgartirish haqidagi ma’lumotnomalar-bildi-rishnomalar va boshqa hujjatlar va budjet ijrosi bilan bog‘liq hujjatlar o‘z vaqtida berilishi kerak. Budjet bo‘limi (inspeksiyasi) aybi bilan mahalliy budjet daromadlari va xarajatlarining yoyilmasi va yillik moliyalashtirish rejasini taqdim qilish kechiksa, u holda budjetdan moliyalashtirish amalga oshirilmaydi va moliyalashtirish amalga oshirilmaganligi uchun javobgarlik budjet bo‘limiga (inspeksiyasiga) yuklatiladi. Maktab ta’limi sho‘basi xodimining aybi bilan maktab ta’limi fondi budjeti daromadlari va xarajatlarining parametrlarini taqdim qilish kechiksa, u holda moliyalashtirish amalga oshirilmaydi va moliyalashtirish amalga oshirilmaganligi uchun javobgarlik maktab ta’limi sho‘basi xodimiga yuklatiladi (maktab ta’limi sho‘basi bo‘lmaganda esa maktab ta’limi fondi budjeti ijrosining hisobiga doir ishlar yuklatilgan budjet bo‘limi (inspeksiyasi) xodimiga yuklatiladi). Bosh buxgalteming buxgalteriya hujjatlarini rasmiylashtirish tartibi bo ‘yicha bergan farmoyishlari moliya organining barcha xodimlari uchun majburiy hisoblanadi. Moliya organi buxgalteriya xizmatida ishlovchi har bir xodim o ‘z majburiyatlarini aniq bilishi va ularning bajarilishiga javobgar ekanligini his qilishi uchun bosh buxgalter tomonidan buxgalteriya xizmatining barcha xodimlari uchun xizmat vazifalarini belgilanadi va moliya organi rahbari tomonidan tasdiqlanadi.

Mahalliy moliya organi buxgalteriya xizmati tegishli budjetlaming ijrosini buxgalteriya hisobini olib boradi va quyi moliya organlarida, shuningdek, bu budjetlardan moliyalashtiriladigan budjettashkilotlaridagi buxgalteriya hisobiga rahbarlikni amalga oshiradi. Moliya organi buxgalteriya xizmati funksiyasiga muayyan moliya organi xarajatlar smetasi ijrosining buxgalteriya hisobini olib borish ham kiradi. Mahalliy moliya organlarini saqlash xarajatlari smetasi ijrosining buxgalteriya hisobi mahalliy budjet ijrosining buxgalteriya hisobidan alohida va budjet tashkilotlari uchun belgilangan tartibda olib boriladi. Moliya organlari muayyan ma ’muriy-hududiy birlik doirasida umuman barcha boshqa budjetlar ijrosining buxgalteriya hisobini tashkil qiladi. Ular o‘zi ijro etayotgan budjet ijrosi to‘g‘risida oylik, chorak va yillik buxgalteriya hisobotlarini tuzadi va budjet ijrosi natijalarini aniqlaydi. 4. Moliya organlarida qo ‘llaniladigan buxgalteriya hujjatlari Moliya organi buxgalteriya xizmatida hisobga olinayotgan budjet ijrosi bo ‘yicha barcha operatsiyalar hujjatlar bilan belgilangan tartibda rasmiylashtirilgan bo'lishi kerak. Pul mablag‘larini o'tkazish bo‘yicha buxgalteriya hujjatlari, hisob-kitob tavsifidagi va ssudalar bo‘yicha hujjatlar moliya organining rahbari yoki uning o'rinbosari va bosh buxgalteri tomonidan imzo chekiladi. Bosh buxgalter ta’tilda, kasal, xizmat safarida yoki boshqa sabab bilan bo‘lmaganda uning o‘rinbosari tomonidan imzo qo‘yiladi. Bu imzolarsiz buxgalteriya hujjatlari qonuniy kuchga ega emas, deb hisoblanadi. Tegishli ko‘rsatkich(rekvizit)lari to‘ldirilmagan hujjatlarga imzo chekish man qilinadi. Moliya organida mahalliy budjet ijrosi bo ‘yicha operatsiyalami buxgalteriya yozuvlari uchun asos bo‘lib tegishli ravishda rasmiylash tirilgan quyidagi hujjatlar xizmat qiladi: 1) moliyalashtirish rejasi; 2) moliyalashtirish miqdorlari o ‘zgarganligi to‘g‘risida ma’lumot- noma-bildirishnoma (17-shakl); 3) mahalliy budjet mablag ‘lari depozit hisobvarag'iga kelib tushgan

daromadlar to‘g‘risida ma’lumotnoma (3-shakl); 5) tayinlash sertifikatlari (5-shakl va 12-shakl) o ‘zaro hisob-kitoblar bo‘yicha bildirishnoma (11-shakl); 6) daromadlami qaytarish to ‘g‘risidagi xulosa (21-shakl); 7) budjet mablag ‘larini tasarruf qiluvchilarga mahalliy budjetdan mablag'lar o'tkazib berish uchun to'lov topshiriqnomalari; 8) budjet bo ‘yicha xarajatlar smetalari ijrosi to‘g‘risida davriy va yillik hisobot; 9) budjet mablag ‘lari hisobidan kapital qo‘yilmalar va boshqa tadbirlami moliyalashtirish bo‘yicha tijorat banklari va 0‘zbekiston Respublikasi Markaziy banki muassasalarining hisobotlari; 10) memorial order (274-shakl); 11) 0 ‘ zbekiston Respublikasi Markaziy banki muassasalarining mahalliy budjet mablag ‘ larining asosiy depozit hisobvarag ' idan ko ‘ chirmalari , 0‘ zbekiston Respublikasi Markaziy bank muassasalarining mahalliy budjetlar mablag ‘ larining asosiy depozit hisobvaraqlaridagi mablag ‘ lar qoldig ‘ i to ‘ g ‘ risidagi hisobotlari ; 12) budjet ijrosi bilan bog ‘liq bo‘lgan boshqa hujjatlar. Mahalliy budjet mablag ‘lari depozit hisobvarag‘iga kelib tushgan daromadlar to‘g‘risida ma'Iumotnoma (3-shakl) Muayyan mahalliy budjetga xizmat qiluvchi bank muassasasi ushbu mahalliy budjet mablag ‘lari hisobvarag'i bo'yicha har kuni o‘z ko'chirmasini unga ilova qilib barcha boshlang'ich (dastlabki) hujjatlarni mazkur moliya organiga beradi. Xizmat ko‘rsatuvchi bank muassasasi tomonidan bu berilgan hujjatlar asosida moliya organining buxgalteriya xizmati har kuni «Mahalliy budjet mablag‘lari depozit hisobvarag'iga kelib tushgan daromadlar to‘g‘risida ma’lumotnoma»ni (3- shakl) tuzadi. Ma’lumotnomada budjet tasnifining bo‘limi, bobi, paragrafi, daromadlarning nomi, hujjatlar soni va to‘lovning har bir turi bo‘yicha summasi ko‘rsatiladi. Kun ichida budjet ijrosi bo‘yicha barcha operatsiyalarga tuziladigan

memorial orderda daromadlarning umumiy summasiga tegishli schyotlar korrcspondensiyasi keltiriladi. Mahalliy budjethisobvarag‘igakelibtushgandaromadlarto‘g‘risidama’lumotnoma memorial order, mahalliy budjet mablag‘lari hisobvarag‘idan ko‘chirma va boshqa hujjatlar bilan birga moliya organining buxgalteriya xizmatining hujjatlar yig‘majildlariga tikib saqlanadi. Moliya organlarida qo'Ilaniladigan buxgalteriya hujjatlariga yozuvlar yozuv qurilmalari yordamida amalga oshiriladi. Ikki yoki undan ko ‘proq nusxalarda tuziladigan buxgalteriya hujjatlari, yozuv mashinkasi bo‘lmaganda, nusxa ko‘chiradigan qog‘oz ostida sharikli ruchka pastasi bilan to‘ldiriladi. Buxgalteriya hujjatlaridagi bo‘sh qatorlar chizib chiqiladi. Buxgalteriya hujjatlarida qirish va izohlanmagan tuzatishlar qilishga yo‘l qo‘yilmaydi. Buxgalteriya hujjatlaridagi xatolami, noto‘g‘ri yozilgan matnni yoki summani ustidan chizib va chizilganning ustiga to‘g‘ri matnni yoki summani yozish yo‘li bilan to‘g‘rilanadi. Ustidan ingichka chiziq keyinchalik avval yozilganlarni o'qish mumkin bo‘lishi uchun chiziladi. Buxgalteriya hujjatidagi xatoni tuzatish «tuzatilgan» degan yozuv bilan izohlanishi va tuzatilgan sana ko‘rsatilgan holda hujjatni avval imzolagan shaxslaming imzolari bilan tuzatilganligi tasdiqlangan bo'lishi kerak. Kassa va bank hujjatlarida tuzatishlar qilishga yo‘l qo‘yilmaydi. Bu talablarga javob bermaydigan hujjatlar haqiqiy emas, deb hisoblanadi. Moliya organi buxgalteriya xizmatiga kelib tushgan boshlang ‘ich hujjatlar, albatta, shakJ bo‘yicha (barcha rekvizitlar va imzolarning borligi) hamda mazmuni bo‘yicha (hujjatlashtirilayotgan operatsiyalaming qonuniyligi, ayrim olingan ko‘rsatkichlaming mantiqan o'zaro bog‘liqligi) tekshirib chiqiladi. Hujjatlardagi ma’lumotlaming ishonchliligiga, boshlang‘ich hujjatlaming o‘z vaqtida va sifatli tuzilganligiga ushbu hujjatlarni tuzgan va imzolagan shaxslar javob beradilar. Buxgalteriya hisobiga qabul qilingan hujjatlar har kunlik barcha operatsiyalar bo‘yicha 274-shakldagi umumiy memorial-order rasmiylashtiriladi.

Tekshirilgan va buxgalteriya hisobiga olish uchun qabul qilingan hujjatlar operatsiyalaming amalga oshirilgan sanasi bo ‘yicha xrono-logik tartibda tartiblashtiriladi va tegishli memorial-orderlar bilan rasmiylashtiriladi. Memorial-orderlar operatsiyalar amalga oshirilishi bilan, ammo hujjatlar olingan kundan keyingi kundan kechikmasdan tuziladi va bosh buxgalter tomonidan imzolanadi. Memorial orderlar hisobga olish registrlariga yozilishidan avval birinchi sonidan boshlab ketma-ket tartibda, har oy uchun alohida-alohida raqamlab chiqiladi. Наг bir hisobot oyi tugagandan so‘ng barcha memorial-orderlar, ularga tegishli hujjatlar birgalikda xronologik tartibda yig‘ilgan va kitob qilingan bo‘lishi kerak. Hujjatlar uncha ko‘p bo'lmagan taqdirda ulaming uch oyligini birga qo'shib kitob qilish mumkin. Kitobning muqovasiga: moliya organining nomi; kitobning nomi va tartib raqami; hisobot yili (yil va oy); memorial-orderlarning boshlang'ich va oxirgi raqami; kitobdagi varaqlar soni yozib qo‘yiladi. Hujjatlarning saqlanishi, ulaming rasmiylashtirilishi va arxivga berili-shini bosh buxgalter ta ’minlaydi. Hujjatlar, ular arxivga topshirilgunga qadar, maxsus xonalarda yoki yopiladigan shkaflarda bosh buxgalter tomonidan tayinlangan shaxsning javobgarligida saqlanishi kerak. Moliya organining buxgalteriya arxivida buxgalteriya hujjatlarining kitoblari belgilangan muddat davomida saqlanadi. Buxgalteriya hujjatlarining kitoblarini buxgalteriya arxivida saqlash muddati tugagandan so‘ng belgilangan tartibda tegishli davlat arxiviga topshiriladi. Buxgalteriya hujjatlarining kitoblari arxivga topshirilganligiga dalil bo‘ladigan hujjatlar buxgalteriyada doimiy saqlanadi. U yoki bu sabablarga muvofiq buxgalteriya hujjatlari yo'qolsa yoki o ‘g‘irIansa, u holda moliya organi rahbari bu holatni tegishli dalolatnoma bilan rasmiylashtirishi va yozma tarzda moliya organi joylashgan hududdagi huquqni muxofaza qilish organlariga va yuqori moliya organiga xabar bcrishi kerak.

Moliya organida maktab ta ’limi fondi budjetining ijro etilishi bo'yicha buxgalteriya operatsiyalarini yozib borish uchun asos bo‘lib quyidagi, belgilangan tartibda rasmiylashtirilgan hujjatlar xizmat qiladi: 1) budjetdan tashqari maktab ta ’limi fondi daromadlari va xarajat- larining parametrlari; 2) moliyalashtirish miqdorlari o'zgarganligi to ‘g‘risida ma’lumotno-ma- xabamoma (17-mtj shakl); 3) farmoyish (5-mtj shakl); 4) o'zaro hisob-kitoblar bo'yicha xabarnoma (11-mtj shakl); 5) maktab ta ’limi fondi maxsus hisobvaraqlaridagi mablag‘lar harakati to‘g‘risida ma’lumotnoma; 6) maktab ta ’limi fondi mablag'lari bo‘yicha xarajatlar smetasi bajarilishi to‘g‘risida oylik va choraklik hisobotlar; 7) 0 ‘zbekiston Respublikasi Markaziy banki va tijorat banklari muassasalarining maktab ta’limi fondi mablag‘lari hisobidan kapital qo'yilmalar va boshqa tadbirlarni moliyalashtirish bo‘yicha hisobotlari; 8) memorial order (274-shakl); 8) 0 ‘ zbekiston Respublikasi Markaziy banki muassasalarining mak tab ta ’ limi fondi mablag ‘ lari maxsus hisobvarag ‘ idan ko ‘ chirmalari , 0‘ zbekiston Respublikasi Markaziy banki muassasalarining maktab ta ’ limi fondi hisobvaraqlaridagi mablag ‘ lar qoldiqlari to ‘ g ‘ risidagi hisobotlari ; 10) maktab ta ’limi fondi mablag‘larining ijro etilishi bilan bog‘liq boshqa hujjatlar. 5. Davlat budjeti ijrosini hisobga olishda qo'llamladigan buxgalteriya registrlari Davlat budjeti ijrosi bilan bog'liq operatsiyalar buxgalteriya registrlariga memorial-orderlar va hujjatlar asosida yoziladi. Qoraqalpog ‘iston Respublikasi davlat budjeti va mahalliy budjetlar ijrosining buxgalteriya hisobini olib borish uchun Qoraqalpog‘iston Respublikasi Moliya

vazirligida va mahalliy moliya organlarida quyidagi buxgalteriya registrlari qo'llaniladi: 1) «Bosh-jurnal» kitobi (1-f-shakl); 2) «Budjet mablag‘lari oluvchilarning budjet mablag‘lari bo‘yicha talab qilib olgunga qadar asosiy depozit hisobvaraqlari va kassa xarajatlari» kitobi (3-f-shakl); 3) «Boshqa budjetlar bilan hisob-kitoblar» kitobi (4-f-shakl); 4) «Daromadlar» kitobi (5-f-shakl). Budjet ijrosi buxgalteriya hisobini olib borishda hisoblash tex - nikasini qo ‘ lIash 0‘ zbekiston Respublikasi Moliya vazirligini avtomat - lashtiriigan hisoblash markazi tomonidan markazlashtirilgan tartibda ishlab chiqilgan dasturlar asosida amalga oshiriladi . Yangi yilning buxgalteriya kitoblari har bir moliya organida joriy yilning 31 dekabridan kechikmasdan tayyorlanadi. Har bir kitobda, unga yozuvlar qilishdan avval uning barcha varaqlari raqamlanadi. Kitobning oxirgi varag ‘ining orqasiga moliya organi bosh buxgalteri tomonidan «Mazkur kitobda hammasi bo‘lib ta varaq raqamlangan», deb yozib qo ‘yiladi. На r bir kitobga: moliya organining nomi, kitobning nomi va hisobot yili yozib qo‘yiladi. Barcha kitoblarda (bosh-jurnal kitobidan tashqari) unda ochilgan subschotlaming mundarijasi, «Daromadlar» kitobida esa-budjet tasnifining tegishli budjetga tushadigan daro-madlaming bo‘linmalarini nomlari yoziladi. 6. Davlat budjeti ijrosining hisobi bo'yicha yagona schyotlar ro'yxatl va balansi Barcha moliya organlari budjet ijrosining buxgalteriya hisobini ikki yoqlama yozish tizimi va 0 ‘zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi tomonidan tasdiqlangan yo‘riqnomasiga muvofiq yagona schyotlar ro‘yxati bo‘yicha yuritadi. 0‘zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi tomonidan tasdiqlangan moliya organlaridagi budjet ijrosining buxgalteriya hisobi bo‘yicha yo'riqnomada schyotlar ro‘yxati va schyotlar korrespondensiyasi belgilanadi, ayrim

operatsiyalami hisobga olish tartibi aniqlanadi, budjet ijrosining buxgalteriya hisobi uchun moliya organlari tomonidan qo'llaniladigan registrlar va hujjatlarning shakllari keltiriladi. 0‘zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi tomonidan budjet ijrosining joriy buxgalteriya hisobi uchun barcha moliya organlariga yagona schyotlar ro‘yxati (rcjasi) belgilangan. Schyotlar ro'yxati-bu budjet ijrosi bo'yicha operatsiyalami qayd cjilish uchun kerak bo‘Igan joriy buxgalteriya hisobming barcha schyotlarining tartibga solingan ro‘yxatidan iboratdir. Moliya organlarida budjet ijrosining joriy buxgalteriya hisobi uchun qo ‘llaniladigan schyotlar ro‘yxati 9 bo‘limdan iboratdir. Schyotlar ro'yxatida 9 ta birinchi tartibli (sintetik) balans schyotlari bo'ladi. Birinchi tartibli (sintetik schyot) schyotlar bir xil guruhdagi ikkinchi tartibli (subschyot) schyotlarni o‘z ichiga oladi. Moliya organlari buxgalteriya xizmatlarida memorial-orderlar rasmiy- lashtirilganda schyotlar ro'yxatida belgilangan schyotlar (subschyotlar) va ulaming raqamlariga rioya qilish kerak. Joriy buxgalteriya hisobi schyotlar ro ‘yxatiga o‘zgarishlar va qo‘shimchalar kiritishga yo‘l qo‘yilmaydi. Qoraqalpog'iston Respublikasi budjeti va mahalliy budjetlar ijrosining buxgalteriya hisobi quyidagi schyotlar ro ‘yxati bo‘yicha yuritiladi. Qoraqalpog ‘iston Respublikasi budjeti va mahalliy budjetlar hamda maktab ta ’Hmi fondi budjeti ijrosi buxgalteriya hisobining schyotlar ro ‘yxati Schotlarra qami Birinchi va ikkinchi tartibli schotlaming nomlariBiri nchi Ikk inchi 1 2 3 01 Pul mablag'lari 01 0 Respublika budjeti mablag'lari depozit hisobvarag'ion Mahalliy budjet mablag'lari depozit hisobvarag'i01 2 Maktab ta ' Hmi fondi mablag ' lari maxsus hisobvarag ' i

01 3 0 ‘ zbekiston Respublikasi bank muassasalaridagi kapital qo ' yilmalar va boshqa tadbirlami moliyalashtirish uchun01 4 Mahalliy budjetlaming budjet mablag'lari bo'yicha budjet mablag'lari01 5 Maqsadli sxemalar bo'yicha rusob- kitoblami olib borish uchun moliya 16 0 ‘ zbekiston Respublikasi bank muassasalaridagi kapital qo ' yilmalar va boshqa tadbirlami moliyalashtirish01 7 Maktab ta'Hmi fondi mablag'lari oluvchilaming depozit hisobvaraqlari02 Xarajatlar 02 0 Budjet xarajatlari 02 5 Maqsadli sxemalar bo'yicha mablag'laming sarflanishi02 6 Fond mablag'larining xarajatlari 04 Daromadlar 04 0 Budjet daromadlari 04 1 Aniqlanmagantushumlar 04 2 Vaqtincha mahalliy budjet daromadlariga o'tkazilgan summalar04 3 Mahalliy budjetga yuqori budjetning prognoz qilingan ko ' rsatkichlarining ortig ' i bilan bajarilishidan kelib tushgan04 5 Maqsadli sxemalar bo'yicha mablag'lar tushumi04 6 Fond daromadlari 05 Berilgan va olingan ssudalar 05 1 Respublika budjetidan olingan budjet ssudalari

1 2 3 05 2 Qoraqalpog ‘iston Respublikasi va mahalliy budjetlarga berilgan va ulardan olingan budjet05 6 Fond mablag'lari bo'yicha olingan ssudalar 06 Hisob-kitoblar 06 1 Respublika budjeti bilan o'zaro hisob- kitoblar06 2 Mahalliy budjetlar bilan o'zaro hisob- kitoblar07 Berilgan va olingan mablag'lar 07 1 Respublika budjetiga berilgan va undan olingan mablag'lar07 2 Mahalliy budjetlarga berilgan va ulardan olingan mablag'lar09 Natijalar 09 0 Budjet ijrosi natijalari 09 1 Budjet ssudalari bo'yicha Qoraqalpog'iston Respublikasi, viloyatlar va Toshkent shahar09 2 O ' zaro hisob - kitoblar bo ' yicha Qoraqalpog ' iston Respublikasi , viloyatlar va Toshkent shahar budjetining respublika09 3 Budjet ssudalari bo ' yicha Qoraqalpog ' iston Respublikasi , viloyatlar va Toshkent shahar budjetidan tumanlar ( shaharlar ) budjetining 09 4 O ' zaro hisob - kitoblar bo ' yicha tuman ( shahar ) budjetining Qoraqalpog ' iston Respublikasi , viloyatlar va Toshkent shahar09 6 Fond ijrosi natijalari Shunday qilib, har bir birinchi tartibli schyotga 01 dan 09 gacha raqam (shifr) berilgan. Ularning ikkinchi tartibli schyotlari (subschyotlari) uch xonali son bilan raqamlanadi. Mazkur darslik matnida «ikkinchi tartibli schyot» so‘zi o‘rniga «subschyot» so‘zi qo'llaniladi. Har bir moliya organida muayyan budjetning ijrosi bo'yicha operatsiyalarning buxgalteriya hisobi uchun kerak bo ‘ Igan schyotlamigina qo‘llaydi. Joriy buxgalteriya hisobi ma ’lumotlari asosida budjet ijrosi bo'yi cha balans tuziladi. Balansning aktivi budjet mablag'larining tarkibi, 23

joylanishi va sarflanishini tavsiflaydi. Balansning passivi budjet mab-lag'lari va amalga oshirilgan xarajatlar manbalarini ko'rsatadi. Mahalliy budjetlar ijrosi bo'yicha mahalliy moliya organlari balansining bo'limlari:

ADABIYOTLAR RO'YXATI 1. Узбекистон Республикаси Конституцияси. -Т.: Ўзбекистон, 2003. 1. Узбекистон Республикаси Солик Кодекси. (Ўзбекистон Республикасининг «Ўзбекистон Республикасининг Солик кодексини тасдиклаш тўгрисида»™ 2007 йил 25 декабрдаги конуни билан тасдикланган). 3 Узбекистон Республикасининг 2004 йил 26 августдаги «Давлат бюджетининг ғазначилик ижроси тугрисида»™ Қонуни. 4. Узбекистон Республикасининг 2000 йил 14 декабрдаги «Бюджет тизими тугрисида»ги Қонуни (2005 йил 23 май, 2005 йил 19 декабрь, 2005 йил 31 декабрь ва 2007 йил 27 апрелда киритилган ўзгартиришлар билан). 5. Узбекистон Республикасининг 1998 йил 29 августдаги «Хўжалик юритувчи субъектлар фаолиятининг шартномавий-ҳуқукий базаси тугрисида»™ Қонуни. 6. Узбекистон Республикасининг 1996 йил 30 августда™ «Бухгалтерия хисоби тугрисида»™ Қонуни. П . 0‘zbekiston Respublikasi Prczidentining farmonlari va qarorlari 7. Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2005 йил 27 декабрдаги ПҚ -594- сонли « Давлат бюджетининг газна ижроси тизимини янада ривожлантириш чора - тадбирлари тўгрисида »™ Қарори . 8. Узбекистон Республикаси Президентининг 2005 йил 14 июнда ™ ПФ 3618- сонли « Бозор ислохотларини чукурлаштириш ва иктисодиётни эркинлаштириш сохасидаги устувор йўналишларни амалга оширишни жадаллаштириш чора - тадбирлари тўгрисида »™ Фармони . 9. Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2007 йил 28 февралда ™ ПҚ -5 У 4- сонли « Давлат бюджетининг газна ижроси тизимини янада ривожлантириш чора - тадбирлари тўгрисида » Қарори ( Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 2007 йил 26 июндаги 129- сонли карори билан киритилган ўзгартириш ва кўшимчалар билан ).

O'xshashlar

Moliya organlarida davlat budjetidan moliyalashtirish va davlat budjeti

Banklarda buxgalteriya hisobini tashkil qilish asoslar

Qurilish tashkilotlarida buxgalteriya hisobini tashkil qilish asoslari

Budjet hisobining predmeti va uslubi

Budjet hisobi fanining predmeti va metodi