Mehmonxona biznesida marketing va sotuvlar - Iqtisodiyot - Referatlar

Mehmonxona biznesida marketing va sotuvlar

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

186.5 KB

Ko'chirib olish

Mehmonxona biznesida marketing va sotuvlar Reja : 1.Mehmonxona biznesida turistik mahsulotlar yoki xizmatlarni sotish 2. Marketing va sotuvlar bo’limi 3. Mehmonxona korxonasida rejalashtirish jarayoni 4. Marketing bo’limi ishini tashkil etish

Mehmonxona biznesida turistik mahsulotlar yoki xizmatlarni sotish Mehmonxona biznesida turistik mahsulotlar yoki xizmatlarni sotishni ifodalovchi ikki atama-ta’rif mavjud: personal (shaxsiy) va korporativ sotuv. Personal sotuvlar deyilganda, mehmonxonaning bitta yoki bir guruh potensial xaridorlar bilan ularga taklif etilayotgan xizmatlarni sotish maqsadidagi bevosita kontakti (aloqa va muloqoti) tushuniladi. Shaxsiy sotuvlar sotuvning qimmat, ammo bag’oyat samfrali usuli sanaladi va potensial xaridorlar yoki buyurtmachilarni axtarib topish, ularga xizmatlar taqdimotini tashkil etish, muzokaralar va sotuvlar yakunlanishi kabi xizmatlarni havola etishga oid shartnoma tuzilishini o’z ichiga oladi. Korporativ sotuvlar xizmatlar bilan vositachilar orqali savdo qilishni anglatadi. Masalan, bir qancha mehmonxonalar ular tomonidan tavsiya etilayotgan xizmatlarni potensial xaridorlar e’tiboriga yetkazuvchi yagona savdo vakili xizmatlaridan foydalanadilar. Bunday sotuvda mujassamlashgan g’oya shundaki, alohida bir mehmonxona o’zi uchun muhim bo’lgan bozorni tadqiq etish imkoniyatiga ega bo’lmaydi, butun boshli tarmoqni ifoda etuvchi savdo personal vositachilik firmalari esa aniq turistik bozorda ana shu tarmoqning barcha otellarini tavsiya etishi va sotishi mumkin (mehmonxonalar zanjiri mavjud bo’lishi majburiy emas). Garchand sotuvlar va marketing bir-biri bilan chambarchas bog’langan bo’lsa- da, ular ishchanlik faolligining ikkita funksiyasini o’zida ifoda etadi. Ular o’rtasidagi tafovut va o’zaro aloqadorlikni tushunib olish juda muhim. Marketing quyidagilar mavjudligini anglatadi: • to’g’ri mahsulot; • to’g’ri joy; • to’g’ri vaqt; • to’g’ri narx bo’yicha va ana shu mahsulot mavjud ekanligi haqida xaridor bilishiga ishonch bo’lganda. Sotuvlar esa iste’molchi tomonidan uning ehtiyojlariga yoki tashkilotning ishbilarmonlik maqsadlariga mos keluvchi mahsulot yoki xizmatni sotib olish to’g’risida xaridorning qarorini shaxsiy kontakt orqali olishni anglatadi.

Mehmonxona xizmatlari mahsuloti betakror va rang-barangdir. U moddiy bo’lishi mumkin (restoranda tushlik), binobarin, xizmat ham ham (nomerni yig’ishtirish), shuningdek, har ikkalasining kombinasiyasi ham bo’lishi mumkin. Unga muayyan xarakteristikalar xosdir. Mehmonxona mahsuloti — sotib olish, foydalanish yoki iste’mol qilish uchun bozorda xaridor e’tiboriga havola etish mumkin bo’lgan narsalar yig’indisidir. U jismoniy ob’ektlar, xizmatlar (servis), joy, tashkilot va g’oyalarni o’z ichiga oladi. Masalan, turist yoki biznesmen uchun mehmonxonada bo’lib turish to’g’risida umumiy taassurotni shakllantirish safar boshlanishidan ancha oldin boshlanadi va vizalar, sayohat usullari, milliy madaniyat xususiyatlari, oshxonaning o’ziga xosliklari, ko’ngilochar tadbirlar va hokazolar to’g’risidagi tasavvurni o’zida ifoda etadi. Mehmonxona mahsulotlari, binobarin, turistik mahsulotlar kombinasiyalari rang-barangligi faqat ijodiy idrok va ilhom imkoniyatlari bilan cheklangan bo’ladi, xolos. Basharti, mehmonxona o’z shaxsiy xizmatlari kombinasiyalari variantlari nihoyasiga yetgan deb hisoblasa, unda raqobatchilik qilmaydigan firmalar bilan birgalikda yangi xizmatlar ishlamini amalga oshirishi, misol uchun, nomer bilan birga paketga restoran xizmatlarini, avtomashina ijarasini, teatrga patta, ekskursiyalar va hokazolarni ham qo’shib qo’yishi mumkin. Mahsulotning spesifik xarakteristikasi marketing va sotuvlar mahalida bozorda mahsulotning narxi va ilgari harakatlanishiga nisbatan ham ta’sir o’tkazadi. Bundan tashqari, turistik mahsulot uchun ko’plab boshqa mahsulotlarga taalluqli bo’lgan jihatlar ham xosdir. Mavjud bo’lishning hayotiy sikli konsepsiyasi mahsulotni rejalashtirish va rivojlantirish uchun ham xuddi uning sotuvi va marketingi singari muhimdir. Mahsulotning mavjud bo’lishining hayotiy sikli uning bozorda sotuvi va joylashuvi singari xarakterlari doimiy emasligini namoyish etadi. Bu har qanday savdo markalari, iqtisodiyotning barcha tarmoqlari va kichik tarmoqlari uchun, shuningdek, konkret mahsulotlar va xizmatlar, mahsulotning yangi turlari uchun xarakterlidir. Mahsulot umrining aniq davomiyligi majud emas. Bir xillari shiddatli o’sish va pasayish asnosida qisqa umr ko’rsa, boshqalari uzoq yillar davomida hamisha

xaridorgir bo’ladi. Mahsulotning hayot sikli to’rt fazadan iborat: 1. Joriy etish — bu, mahsulot bozorga kiritiladigan, sotuvlar sekin o’sadigan bir davr bo’lib, bu bosqichda foyda bo’lmaydi; 2. o’sish — bu, o’sib borayotgan foyda bozorlariga mahsulotning tez kirib borish davridir. 3. Etuklik — sotuvlar o’sishi to’xtashi davridir, chunki bu paytga kelib mahsulot potensial xaridorlarning ko’pchiligi tomonidan qabul qilingan bo’ladi. Foyda esa, raqobatchilardan mahsulotni himoya qilish uchun marketing xarajatlari o’sishi tufayli baravarlashadi yoki pasayadi. 4. Cho’kish — sotuvlar va foyda keskin tushib ketadigan davr. Mehmonxona sanoati mahsulotlarining hammasi ham yagona namuna bo’yicha rivojlanmaydi. Ayrim xizmatlar juda tez tatbiq etilishi va xuddi shunday tez yo’q bo’lib ketishi mumkin. Masalan, tungi klublar odatda keskin o’zgaruvchi egri chiziqni yuzaga keltirgan holda qisqa hayotiy siklga ega bo’ladi. Mehmonxona biznesida ko’pincha ayrim otellar cho’kishga mubtalo bo’lishi ham mumkin. Kapital ta’mirlash yoki to’liq ta’mirlash ishonarli jozibadorlikka qayta erishishga imkon beradi, o’sishning yangi bosqichi boshlanadi. Mehmonxona sanoatining boshqa mahsulotlari esa, masalan, kazino uzoq vaqt mobaynida yetuklik bosqichida qolishi mumkin. 6-jalvalda mahsulot hayot siklining har bir fazasi kengaytirilgan xarakteristikasi bilan keltirilgan ( Doyle P. The realities of product life circle, 1976). Ko’pchilik kompaniyalar zarur vaqtda bozorga kirib borish uchun foydalanilishi mumkin bo’lgan bir qancha mahsulotlar va xizmatlarga egadirlar. Bu usul ko’pincha mahsulot yetuklik fazasini saqlab ta’minlab turish uchun qo’llanadi. Mahsulot hayot sikli konsepsiyasi bozorda mahsulotning ishlashini tavsiflab berish uchun zarur. U mahsulotdan foydalanish muddatini belgilash uchun bir dastak emas, balki bozor ishi, uning muhiti va raqobtni inkishof etish, shuningdek, bozor kuchlari ta’siriga mahsulotning javob raeksiyasini oldindan ko’ra bilish usuli sanadi.

13.1-jadvalMahsulot hayot sikli fazalari xarakterikasi Xarakte ris- tika Xayotiy sikl fazalari Joriy etish o’sish Etuklik Cho’kish Sotuv Past Tez o’sish Sekin o’sish Pasayish Foyda Salmoq- Yuqori Pasaytiril- gan Past yoki limas darajalar nolinchi Naqd pul Salbiy Mo’’tadi l Yuqori Past oqimi Mijozlar Novatorla r Ommavi y Ommaviy Orqada bozor bozor qolayotgan Marketing Kengayga n Bozorga Bozorda ulush Mahsuldorli k strategiyasi bozor kirib borish himoyasi markazi Marketing Yuqori Keskin qisqarib Past xarajatlari pasaytiri lga borayotgan n Marketing Mahsulot Markani Tovarlar Tanlanma aksenti to’g’risida afzal bilish muayyan xabardorli k xilma- xilligiga sadoqat Distribusiya Markazlas h Intensiv Keskin Tanlanma Narx Yuqori Past Eng past Oqilona Mahsulot Asosiy Yaxshila n- Differen- Rasionallas htigan siasiyalanga n rilgan

Marketing va sotuvlar bo’limi Marketing va sotuvlar bo’limi mehmonxona tuzilmasida nisbatan yaqinda paydo bo’ldi, ammo uning roli shiddat bilan ortib bormoqda. AQShda hozirning o’zidayoq istiqbolda mehmonxona bosh direktori lavozimini egallashning eng qisqa yo’li marketing va sotuvlar bo’limi boshlig’i lavozimida ishlash hisoblanadi (Buyuk Britaniyada — moliya departamentidagi faoliyat, Germaniyada esa xauskapingda). Aytib o’tilgan bo’limning asosiy vazifasi — mehmonxona ish yuklanmasini oshirishdir. Xodimlar soni, qoida tariqasida, odatda 10 kishigacha bo’ladi, ana shulardan 1—2 xodim marketing tadqiqotlari bilan shug’ullanadi, qolganlari esa sotuvlar bo’yicha menejerlar bo’lib, ular ish vaqtining qariyb 90%ini oteldan tashqarida mehmonxona xizmatlari ulgurji xaridorlarini axtarib topishga sarflaydilar (turistik firmalar, ko’plab mijozlar keluvchi yirik kompaniyalar, kongresslar tashkilotchilari va hokazo). Marketing xizmati vazifalari sirasiga mehmonxona eng ko’p muvaffaqiyatlarga erishishi mumkin bo’lgan segmentlarni belgilash, mijoz profilini tuzish va mijozni jalb etish metodlarini belgilash kiradi. Mijoz profili (portreti) ma’lum ma’noda «o’rtachalashtirilgan» odatdagi mijozni tavsiflovchi alomatlar ro’yxatidir (yoshi, daromadi, millati, mashqulotlar turi, kelish sababi, qachon yetib keladi va jo’nab ketadi, mehmonxona servisida nimalarni qadrlaydi, odatlari va hokazo). Anketalarni qayta ishlash natijalariga qarab xizmat ko’rsatish sifatini yaxshilash bo’yicha mehmonxona rahbariyatiga takliflar ishlab chiqiladiki, bu narsa ish yuklanmasini, demak, otel daromadlarini oshirishga shart-sharoit yaratib berishi kerak. To’g’ri, ta’kidlash joizki, anketalar qaytarilishi foiz juda ham past bo’ladi — taxminan 5%i mehmonxona narx siyosatini belgilash sanaladi (mijozlarni jalb etish uchun asosiy tarix va turli siylovlarni belgilash). Mehmonxona biznesida siylov marketing strategiyasining eng asosiy qurollaridan biri sanaladi. Otel o’z prospektlarida e’lon qiladigan narx (Rack rate deb ataladi), amaliyotda mijozlarning atigi juda ham kam soniga, ya’ni

«ko’chadan» kelganlarga havola etiladi, xolos. qolgan barcha mijozlar esa siylovlardan istifoda etadilar. Masalan, nomerni oldindan bronlashtirish uchun (agar nomerga turistik firma buyurtma bersa — 40% gacha), mavsummas kezlar uchun, pensionerlar, bolalar, talabalarga — 20% gacha, hamkasblarga, doimiy mijozlarga — 40%gacha va hokazo tarzida havola etiladi. Mehmonxonalar xizmatlari bozorida otel mavqeining har qanday ko’ngilsiz o’zgarishlarida (masalan, rejalashtirilgan ko’rsatkichlar ifodasiga nisbatan real ish yuklanmasi kamayishi) marketing bo’limi bozorni tahlil qiladi, sabablarni aniqlashtiradi va mehmonxona mavqeini yaxshilash yuzasidan rahbariyatga chora-tadbirlar taklif etadi. Reklama kampaniyasini kuchaytirish, tasnifotni o’zgartirish (har ikkala tomonga), xizmatlar ro’yxatini o’zgartirish va hokazolar chora-tadbir sifatida qo’llanishi mumkin. Biroq, odatda marketologlar miyasiga birinchi bo’lib keladigan narsa, yashab turishga oid tarifni pasaytirish hisoblanadi. Tabiiyki, narxlarni pasaytirish otel xizmatlariga talabni oshirishning nihoyatda samarali metodidir, ammo tarif pasaytirilishi «pasaytirib yuboruvchi spiralsimon» hodisani ham keltirib chiqarishi mumkin. Tarif pasaytirilishi mehmonxona daromadi kamayishini keltirib chiqaradi. Oqibatda esa, otel rahbariyati sarf-xarajatlarni kamaytirishga majbur bo’ladi. Sarf-xarajatlarni kamaytirishning eng oddiy usuli esa shtatlarni qisqartirishdir. Ammo xizmatlar sonini kamaytirish odatda xizmat ko’rsatish sifati yomonlashuviga olib keladi. Basharti, otel xizmat ko’rsatish sifatini pasaytirsa, u tariflarni taqin pasaytirishga majbur bo’ladi va hokazo. Narxlardan siylovlardan tashqari otellar marketing strategiyalari doimiy mijozlarni taqdirlashga oid turli-tuman dasturlardan foydalanadiki, ular mijoz tanlab olishiga qarab galdagi tekin xizmatlardan ballar jamg’arishga asoslangan bo’ladi, chunonchi: mijoz otelda chiqim qilingan har bir summa uchun ma’lum miqdorda ochkolar oladi (nomer uchun, restorandagi tushlik, mashinani ijaraga olgani uchun va hokazo). Mehmonga olgan ballar miqdoriga sertifikat yozib beriladi. Ma’lum miqdorda ballar to’plagan mehmon u yoki bu xizmatdan bepul foydalanishi mumkin (bepul desert yoki hatto restoranda kechki ovqat,

aeroportga bepul transfer yoki xizmatlar narxlaridan siylovlar va hokazo). Otel mijozlarini taqdirlashga oid bunday dasturlar ba’zida aviakompaniyalarning tegishli dasturlari bilan birlashtiriladi. Sotuvlar bo’yicha menejerlar yangi mijozlarni axtarishni amalga oshiradilar, mavjud mijozlar bilan shartnomalar tuzadilar va munosabatlarni saqlab turadilar. Ular o’rtasida majburiyatlar taqsimoti odatda funksional alomatlar (turistik firmalar bo’yicha menejer, kompaniyalar bo’yicha menejer, kongresslar bo’yicha menejer) bo’yicha amalga oshiriladi. Binobarin, masalan, muomala va muloqot tillari bo’yicha taqsimot bo’lishi ham mumkin. hali aytib o’tilganidek, marketing xizmati tarkibiga bronlashtirish guruhi ham kirishi mumkin va har holda unda guruhli bronlashtirish bo’yicha menejer bo’ladi, ana shu menejer delegasiyalar, turistlar guruhlari, konferensiyalar va hokazolarga xizmat ko’rsatilishi bo’yicha mehmonxona bo’linmalari ishini muvofiqlashtirib turadi. Potensial mijoz bilan shartnoma tuzayotganda sotuvlar bo’yicha menejerning asosiy quroli esa korporativ tarifdir. Boshqacha aytganda, basharti, mijoz yil davomida mehmonxonaga musofirlarning ma’lum nafarini yetkazib berish majburiyatini zimmasiga olsa, otel tarifdan siylovlar berishni va’da qiladi. Yil o’tib borishi bilan menejer u yoki bu firma qancha mijoz «etkazib bergan»ni ko’zdan kechiradi va keyingi shartnomaga tegishli o’zgartishlar kiritadi (mehmonlar qancha ko’p yetkazib berilgan bo’lsa, siylovlar ham shuncha ko’proq havola etiladi). Menejerlar har hafta mehmonxona direkoriga hisobot beradilar. Mehmonxonada shuningdek takroriy tashriflarni ta’minlash maqsadida otel mehmonlarining komp’yuter hisobi ham yuritiladi, mijozlarning tugilgan kuni aniqlashtiriladi (ma’muriyatdan sovqa-salom), doimiy mijozlarning odatlariga e’tibor qaratiladi. Mabodo mijoz mehmonxonaga, masalan, 50 marta qo’ngan bo’lsa, ana shu yubiley tashrifida unga bepul nomer-lyuks unga tabriknomalar va suvenirlar bilan birga taqdim etiladi. Personal bo’limi bilan birgalikda marketing bo’limi u yoki bu darajada

mijozlar bilan muloqotda bo’ladigan otelning barcha xodimlari o’qitilishini amalga oshiradi. Bunday o’qitish maqsadini quyidagicha ta’riflab berish mumkin: «har bitta xizmatchi otel xizmatlari «sotuvchi»si bo’lishi lozim, ya’ni, agar mijoz istalgan savol bilan har qanday xizmatchiga murojaat qilgudek bo’lsa, xizmatchi javob berayotganda hamisha mijozga otelning u yoki bu xizmatini tiqishtirib qolishga harakat qilishi kerak. Masalan, mijoz mehmonxonadan chiqadi va taksi kuta turib shveysar — eshikoqadan shaharda tushlik qilsa bo’ladigan eng yaxshi joy haqida so’raydi. Bunga shveysar, albatta, eng yaxshi restoran mehmonxonamizda, hech bo’lmaganda esa allaqaydadir deb javob bergani ma’qul. Mehmonxona reklamasi ham marketing bo’limi vazifalari sirasiga kiradi. Otel reklamasi ommaviy axborot vositalarida amalga oshiriladi, ularni tanlab olish esa mehmonxona xizmatlari bozorining mehmonxona ishlayotgan segmentiga muvofiq ravishda amalga oshiriladi (agar besh yulduzli mehmonxona bo’lsa, qimmat nashrlarda, basharti, ikki-uch yulduzli bo’lsa, arzon ommaviy nashrlarda va hokazo). Mehmonxona biznesi spesifik reklama tadbirlarini ham taqozo etadi. Masalan, aeroportda yoki aeroportdan shaharga qarab yo’l bo’ylab otel tashqi reklamasi qoyatda samaralidir. «Eng katta tuxum qovurdoq», «eng uzun sosika»ni pishirish va hokazolar singari keng yoritiladigan tadbirlar restoranlar va otellarning reklama aksiyalari sanaladi. Bundan tashqari, mehmonxonada to’xtab o’tadigan otel mehmonlaridan reklama uchun maksimal darajada foydalanish kerak. Ana shunday bir otelda mashhur va taniqli kishi (faoliyatning har qanday sohasida) mehmon bo’lib turgani haqida xabarni matbuotda e’lon qilish maqsadga muvofiqdir. hatto agar mehmonxona oldidla reportyorlar e’tiborini tortadigan nimadir ro’y bergan bo’lsa ham, muxbirni hodisa joyini otel osma yozuvlari kadrga tushib qoladigan bir tarzda suvratga olishga ishontirish lozim. Otellarda har xil turdagi ommaviy tadbirlar (konferensiyalar, tantanalar) o’tkazilishi ham mehmonxonalar uchun durustgina reklama sanaladi. «To’g’ridan-to’g’ri marketing» yoki pochta reklamasi — mehmonxonada

to’xtab o’tgan mijozlarga otelda rejalashtirilayotgan tadbirlar, yangi xizmatlar va hokazolar haqida axborot berish maqsadida pochta orqali xatlar jo’natishdan ham keng foydalaniladi. Yirik otellar xalqaro turistik yarmarkalarda o’z stendlarini tashkil etgan holda ishtirok etadilar. Marketing bo’limida, tabiiyki, otel joylashgan mintaqa mehmonxona xizmatlari bozorini o’rganish, raqobatchilarni tadqiq etish (moliyaviy ahvoli, bozordagi ulushi, narx siyosati, ish yuklanmasi, reklama strategiyasi va hokaozo) singari «mumtoz» marketing ishlari ham amalga oshiriladi. Ana shu ishlarni amalga oshirish uchun bo’lim turli-tuman manbalardan axborotlar to’playdi (bosma nashrlar, Internet, so’rovnomalar o’tkazish, raqobatchilar otellariga tashrif buyurish va hokazo). Marketing bo’limiga shuningdek mehmonxonaning tegishli xizmatlaridan barcha statistika va buxgalteriya axborotlari ham kelib tushadi. Bunda marketing bo’limida ana shu ma’lumotlarni o’rganish maqsadi otel ahvolini tahlil qilish, ish yuklanmasini oshirish va barcha manbalardan daromadlarni oshirish maqsadida ishga solib foydalanilmagan imkoniyatlarni aniqlash sanaladi. Xulosa o’rnida ta’kidlash joizki, marketing bo’limi, harholda, mehmonxonaning eng «maxfiylashtirilgan» bo’limidir: bo’limda mavjud bo’lgan deyarli barcha axborotlar konfedisial )sir tutiladigan) sanaladi. Marketingni rejalashtirish. Ko’pgina mehmonxona korxonalarida rejalashtirish tizimi mavjud bo’lib, bu tizimda marketing rejalashtirishi o’ziga munosib o’rin egallaydi va mehmonxona muvaffaqiyatli faoliyatini ta’minlovchi zarur jarayon tariqasida baholanadi. Bu narsa korxonaning umumiy madaniyatini, rahbariyat tomonidan marketing tushunilishi va qo’llab-quvvatlanishini ak ettiradi. Biznes yuritishning kuchli umumiy madaniyati mehmonxona korxonasini boshqarishning barcha darajalarida rejalashtirishga urqu beradi va uni raqbatlantiradi, bu esa pirovardida o’z naijalarini keltiradi. Bozor vaziyati yomonlashgan hollarda, nomerlar ish yuklanmasi kamaygan va yangi raqobatchi bozordagi ulushni kamaytirish bilan tahdid solgan taqdirda rejalashtirish mqsadlar va yo’nalishlarda barqarorlik va

o’ziga ishonchni ta’minlaydi. Mehmonxonalar uchun marketing rejasini ishlab chiqishni o’rganish marketing rejasini ishlab chiqishda eng muhim jihatlar bu ishda mehmonxona rahbariyati ishtirok etishi, barcha darajalarda ishga fidoyilik, ishlab chiqish uchun yetarlicha vaqt, marketing rejasini ishlab chiqish uchun xodimlar maxsus treningi va maqsadlar va vazifalarga erishish uchun raqbatlntirishlar ekanligini ko’rsatadi. Yaxshi va yomon kezlar bo’ladi — marketing rejalashtirilishidla izchillik istalgan mehmondo’stlik korxonasi va uning xodimlari uchun durustgina samara keltiradi, barcha xarajatlarni qoplaydi. Me h monxona korxonasida rejalashtirish jarayoni Ayrim kishilar reja asosidagi faoliyat tadbirkorlikni tizginlab turadi deb taxmin qiladi. Uncha katta bo’lmagan va ish boshlayotgan firmalarda rahbarlar shunchalik band bo’lishadiki, ularda shunchaki rasmiy rejalarni tayyorlashga shunchaki vaqt ham qolmaydi. Ular esa faqat yirik korporasiyalar rejalashtirishga ehtiyoj sezadi deb hisoblashga moyil bo’lishadi. hatto baobro’ tashkilotlarda ham rahbarlar rasmiy rejalarsiz ham binoyidek ish ko’rsatadilar va ularga katta e’tibor berishga ham arzimaydi degan fikr mavjud bo’ladi. Odatda mehmonxonalar xizmatlari boshliqlari yozma reja tuzilishiga qarshilik ko’rsatadilar, negaki bu narsa o’zini o’zi tahlil qilish sa’y-harakatlari va vaqt talab qiladi. Bundan tashqari, ular taqin bir bahonani ilgari suradilar — bozor nihoyatda tez o’zgaradi, shuning uchun ham rejalardan hech qanaqangi foyda yo’q Real voqelikda rejalashirish har qanday korxonaning istalgan faoliyatini boshqarish uchun zarurdir. Marketing rejasi — firma yoki tashkilot umumiy strategik rejalashtirishining bir qismi sanalgan bir necha ish rejalaridan biridir. Odatda tashkilotlar va korxonalar strategik, uzo q muddatli va yillik reja tuzadilar. Strategik reja korxona ishbilarmonlik faolligi va zamonning aynan mazkur davrida va yaqin istiqbolda uning siyosati yo’nalishlarini belgilab beradi. U

hozir va kelajakni qanday ko’rishni havola etadi va doimiy o’zgaruvchi muhitda korxona manfaatlari yo’lida imkoniyatlardan foydalanishga sharoiti yaratib beradi. Bu, bir tomondan, korxona maqsadlari va imkoniyatlari o’rtasida, boshqa bir tomondan esa, bozorning o’zgarayotgan imkoniyatlari o’rtasidagi strategik muvofiqlikni qaror toptirish va saqlab turish jarayonidir. Uzo q muddatli reja keyingi yillar mobaynida korxonaga ta’sir o’tkazuvchi asosiy omillar va kuchlarni tavsiflab tasvirlaydi. Uning mundarijasida uzoq muddatli maqsadlar, ularga erishish uchun foydalaniladigan asosiy marketing strategiyalari mavjud bo’ladi va buning uchun zarur resurslarni belgilab beradi. Bunday uzoq muddatli reja unga tuzatishlar kiritish maqsadida va ro’y bergan o’zgarishlarga muvofiq tarzda har yili yangilanadi. Yillik reja esa joriy vaziyatni, mehmonxona korxona maqsadlarini, navbatdagi yildagi strategiyani, harakatlar dasturini, byudjet va nazorat shaklini tavsiflab tasvirlovchi qisqa muddatli rejani o’zida ifoda etadi. Bundan buyoqiga endi mehmonxona korxonasida yillik rejalarni tayyorlash jarayonini ko’rib chiqamiz. Boshqaruv darajasining ishchanlik rejalari mehmonxona strategiyasini ishchanlik amaliyotiga aylantiradi. Mehmonxona korxonasi rahbariyati strategik rejadan olingan bilimlar bilan faqatgina yanada boyiydi va kompaniyani maqbul yo’nalishda rivojlantirish uchun asos tariqasida undan foydalanadi. har qaysi ish rejasi garchand mustaqil bo’lsa-da, shu bilan birga korxonaning boshqa ish rejalari bilan qo’shilib ketadi. Marketing rejasi, garchi u xizmatlarning ma’lum turlariga nisbatan yordamchi rejalardan tashkil topgan bo’lsa hamki, butun mehmonxona faoliyatidagi marketing strategiyasini aks ettiradi. Marketing asosiy yoki yordamchi rejalari bo’lsa-da, ishlarning ishlami va tuzilmasi yagona metodologiya va modelga mos keladimi? Odatdagi sharoitda marketing rejasi marketing resurslarini uning maqsadlariga erishish uchun keng ko’lamda ishga solish metodlarini tavsiflaydi. Shunday ekan, bosqichma- bosqich tayyorlash jarayoni rejalar samarali ishlab chiqilishini, tuzilmalarga ajratilishini va ijro

etuvchilarga qadar yetkazilishini kafolatlaydi. Rejalashtirish jarayoni korxona maqsadlarini, tadqiqot predmeti va usullarini belgilashdan boshlanadi. Buning uchun esa marketing tadqiqotlari o’tkaziladi va mehmonxona korxonasining ichki va tashqi marketing muhiti, uning raqobatchilari, bozordagi vaziyat va hokazolar to’g’risida to’liq axborot yiqiladi. qo’lga kiritilgan tadqiqot ma’lumotlari asosida SWOT-analiz o’tkaziladi, mehmonxona rahbariyati e’tiboriga yetkaziladigan takliflar chiqariladi. Ana shu takliflar asosida rahbariya korxona marketingi uchun maqsadlar va vazifalarni shakllantiradi, tegishli marketing strategiyalarini va ularni amalga oshirish bo’yicha tadbirlarni ishlab chiqadi. Konkret harakatlar dasturiga aylantirilgan marketing strategiyalari quyidagi masalalarga javob berishi lozim, binobarin: • Nima qilinadi? • Qachon qilinadi? • Ana shu ish uchun kim javob beradi? • Bu narsa qancha turadi? Masalan, mehmonxonaga tegishli bo’lgan bozor ulushi o’sishi asosiy strategiyasi sifatida bo’linma rahbari marketing bo’yicha rejada mahsulot o’tkazish va sotishni raqbatlantirish bo’yicha tadbirlar miqdorini oshirishni taklif qiladi. Uning rejasida turistik agentlar uchun, mehmonxona to’g’risidagi reklama materiallarini ularga yo’naltirish, matbuotdagi reklama, ko’rgazmalardagi reklama va hokazolarga mukofotlovchi komissiyalar (pul mukofotlari) singari konkret harakatlar taqdim etilgan bo’ladi. O’z navbatida, mehmonxonaning muayyan ish faoliyati uchun javob beradigan har bir bo’linmasi o’zining shunga o’xshash marketing va boshqa rejalarini umumiy rejaga muvofiq tarzda ishlab chiqadi. Shu taxlit, marketing rejalashirilishi mehmonxona korxonasidagi boshqaruvning barcha darajalarida amalga oshiriladi. Tadbirlar rejasi rejalashtirilayotgan daromadlar va buromadlar asosida hisob-kitob qilingan ana shu xarakatlarni ta’minlovchi korxona byudjetini

shakllantirishga imkon beradi. Tasdiqlanganidan keyin byudjet korxona faoliyati uchun, jumladan, marketing bo’yicha tadbirlar o’tkazishga xarajatlar uchun asosga aylanadi. Direktor va mehmonxona bo’linmasi boshqaruvchi ana shu reja mazmun- mundarijasini o’z personaliga yetkazishi va har qaysi xodim ana shu rejani bajarish yuzasidan o’z roli va vazifalarini bilishi lozim va majburiydir. Rejalashtirishga ijro etishni tekshirish yo’ldoshlik qilishi majburiydir. Marketing rejasi ishlami — basharti, agar u bajarilmasa va nazorat qilinmasa, — bo’m-bo’sh niyatdir, xolos. Eskirgan reja yoki belgilangan byudjetdan ortiqcha bo’lgan reja ishlamaydi, foydadan ko’ra ko’proq xato va zararlarni vujudga keltiradi. Shuning uchun ham rejaning oxirgi bobida reja bajarilishini kuzatib borish uchun foydalaniladigan nazorat chora- tadbirlari belgilab qo’yiladi. Nazoratning eng keng tarqalgan metodi hisobot tayyorlashdir. Reja bajarilishi to’g’risidagi hisobotlar, qoida tariqasida har oy yoki har chorakda taqdim etiladi. Bu kabi amaliyot mehmonxona rahbariyatiga har bir davr natijalarini baholashga va qo’yilgan vazifalar bajarilmayotgan faoliyat yo’nalishlarini aniqlashga imkon beradi. Marketing b o’ yicha reja va uni tayyorlashga oid talablar Marketing bo’yicha reja quyidagi bo’limlardan iborat bo’ladi: 1. Mundarija — reja bo’limlari sanab o’tilsin. 2. Kirish — mehmonxona korxonasi missiyasi qisqacha tavsiflansin, u rejada aks ettirilgan. 3. Rezyumedan rahbariyatga axborot berish uchun foydalaniladi. • Betlar miqdori ikki-to’rtta bilan cheklansin. • Qisqa jumlalar va qisqa xatboshilardan foydalanilsin. • Bo’lim quyidagicha tayyorlansin: — kelgusi yilga maqsadlar va vazifalar qisqa jumlalar bilan tavsiflansin; — ana shu maqsadlar va vazifalarni ro’yobga chiqarishi lozim bo’lgan

tanlab olingan strategiyalarga qisqacha xarakteristika berilsin; — rejani ro’yobga chiqarish uchun talab etiladigan resurslar, jumladan, moliyaviy resurslar ko’rsatilsin. • Rahbariyatga uzil-kesil taqdim etishdan oldin rezyume yana bir marta tahlil qilib chiqilsin. 4. Tadqiqot: • Tadqiqot natijasida olingan faktlar va to’xtamlar sanab o’tilsin. Iloji boricha bir qator yillardagi reklama byudjeti yoki marketingga byudjet bilan va mehmonxonaga ishga yollangan personal miqdori bilan taqqoslagan holda sotuvlar dinamikasi bilan ular ilovalashtirilsin. • Mehmonxona korxonasi asosiy xizmatlarini sotishning strategik va mintaqaviy bozorlarining qisqacha tahlili berilsin. • Asosiy va yangi raqobatchilar sanab o’tilsin, ularning kuchli va zaif tomonlari tavsiflansin. 5. Marketing rejasi maqsadlari: • Kelgusi davrda mehmonxona korxonasi marketing maqsad va vazifalarini vaziyat SWOT-analizi natijasida olingan to’xtamlar asosida shakllantirish. 6. Maqsadlar va vazifalarni ro’yobga chiqarish uchun taklif etiladigan marketing strategiyalari: A. Mehmonxona ma h sulotlari strategiyalari: • Mehmonxona mahsulotini rivojlantirish strategiyasi (mavjudini yanada yaxshilash yoki yangisini yaratish, yoxud birinchi va ikkinchisi ham birgalikda). • Bozorga chuqur kirib borish strategiyasi (mavjud bozorda mavjud mahsulotlar bilan ishlash). • Bozorning yangi segmentlarini rivojlantirish strategiyasi (korxonada yangi xizmatlar ishlab chiqarish imkoniyatlari yo’q). • Diversifikasiya strategiyasi (yangi bozorga yangi mahsulot bilan chiqish).

B. Bozorni qamrab olish strategiyalari: • Hujumkor strategiya yoki frontal hujum strategiyasi (bozor ulushini egallab olish va kengaytirish tajovuzkor pozisiyasi). • Qurshovga olish strategiyasi (barcha yo’nalishlarda bir vaqtning o’zida raqobatchilarning xizmatlar keng assortimenti va yuqori sifati bilan hujum qilishi). • Cheklangan frontal hujum (maqsadli bozorning alohida segmenti uchun kurash). • Qanotdan qamrab olish (raqobatchilarnikiga o’xshash xizmatlarni ular hali namoyon bo’lmagan joylarda soish). • Mudofaalanuvchi yoki saqlab qoluvchi strategiya (bozor ulushini saqlab qolish). • Kooperasion strategiya (raqobatchilar bilan strategik sherikchilik). V. Narx tayinlash strategiyalari: • Xarajat plyus foyda (narxlarni xarajatlardan kelib chiqib tayinlash). • Talabni mo’ljjallash (maqsadi bozor mijozi to’lashga tayyor bo’lgan narxlar chegarasini tayinlash). • Yuqori narxlar strategiyasi (narxga qaraganda, mehmonxona nufuzi va xizmatlar sifatidan ko’proq tashvishlanayotgan maqsadli bozor mijozlari uchun narx tayinlash). • Lider ortidan quvish (mehmonxona bozoridagi lider darajasida narx tayinlash). G. Mahsulot o’ tkazishni rag’batlantirish strategiyalari: • To’g’ridan-to’g’ri sotuv. • Agentlik sotuvi. • Korporativ sotuv. • Markaziy distrib’yutorlik tizimlari.

• Mehmonxona provayderlari tizimlari. • Internet. D. Reklama strategiyalari: • Bosma, video va elektron reklama ishlab chiqarish. • OAVda tijorat reklamasi. • Pablik rileyshnz. • Ko’rgazmalar, yarmarkalar va xalqaro tadbirlarda ishtirok etish. E. Personal bilan ishlash strategiyalari: • Personalni tanlab olish va joy-joyiga qo’yish. • Yollash shartlari. • Professional tayyorgarlik. • Motivasiya va qo’llab-quvvatlash. • Xizmat pillapoyalarida ilgarilash. 7. Marketing bo’yicha reja tadbirlari ro’yxati: • Marketing bo’yicha rejaning ana shu bo’limida maqsadlar va vazifalarga erishish bo’yicha takliflarni ularni ijro etish vaqti va mas’ullarni ko’rsatgan holda sanab o’tish. 8. Byudjet. 9. Daromadlar, foyda/zarar hisob- kitobi. 10. Rejani ijro etuvchilargacha yetkazish va ijroni nazorat qilish mexanizmlari. 11. Rejani qayta ko’rib chiqish va yangilash tartibi: • Asosiy reja 8 va 9-dan tashqari barcha bandlarni o’z ichiga

oladi. • Tarixiy reja 1—4-bandlarni o’z ichiga oladi. • Yangi mahsulot/xizmat rejasi barcha 11 bandni o’z ichiga oladi. Marketing bo’yicha rejani ro’yobga chiqarish Marketing rejalari va strategiyalarini ro’yobga chiqarish uchun rahbariyatning barchasidan uyushqoq ishlash talab etiladi. Marketingni ro’yobga chiqarish har kuni o’nlab va yuzlab odamlarning mehmonxona ichida va undan tashqarida qarorlar qabul qilishini va harakatini talab etadi. Marketing bo’yicha boshqaruvchi turistik bozor maqsadli segmentlari xususida, xizmatlarga savdo markalaridan foydalanish to’g’risida, taklif etilayotgan xizmatlarga narx tayinlash, ilgari harakatlantirish va o’tkazish metodlari haqida qarorlar qabul qiladi. U amalga oshirilayotgan dasturlar uchun bo’linmalarning boshqa rahbarlari qo’llab-quvvatlashishiga erishish uchun ular bilan hamkorlikda mehnat qiladi. Sifat bo’yicha boshqaruvchi xizmati bilan u xizmatlarni havola etish standartlari va texnologiyalarini, kadrlar bilan xodimlarning professional tayyorgarligi masalalarini, moliyaviy bo’linma va buxgalteriya bilan moliyalashtirish va naqd pullar harakatlanishi masalalarini muhokama qiladi. U, shuningdek, kompaniyadan tashqaridagi odamlar, jumladan, reklama kampaniyasini rejalashirish bo’yicha reklama agentliklari bilan va jamoatchilik qo’llab-quvatlashiga tayanib ish ko’rish uchun ommaviy axborot vositalari bilan ishlaydi. Ayrim mehmonxonalarning sotuvlar bo’yicha boshqaruvchilari turistik agentliklarga rastalarda o’z reklama prospektlari varaqalari uchun ko’proq joy bergan holda ana shu mehmonxonalarning xizmatlarini reklama qilishga undaydilar. Muvaffaqiyatli ro’yobga chiqarish bir qancha hal qiluvchi momentlarga bog’liq bo’ladi. Birinchidan, u barcha ijro etuvchilar va umumiyligicha butun faoliyatni muvofiqlashtiruvchi harakatlar dasturini talab qiladi. Xarakatlar dasturi korxona marketing maqsadlariga erishish uchun nima qilinishi

kerakligini, kimlar buni qilishi lozimligini, qarorlar va harakatlarni qanday kelishib olish zarurligini ko’rsatib beradi. Ikkinchidan, marketing bo’yicha rejani amalga oshirishda mehmonxonani boshqarishning tashkiliy tuzilmasi muhim rol’ o’ynaydi. Mehmonxona korxonasi ichidagi qarorlar qabul qilish va mukofotlash tizimi yordamida rejalashtirish amalga oshiriladigan ta’sirchan richaglar — dastaklardir. Byudjet tuzish, mehnatga haq to’lash va faoliyat boshqa turlari ham marketing rejalari ro’yobga chiqarilishiga ta’sir o’tkazadi. Masalan, agar mehmonxona oraliq natijalar uchun xodimlarni mukofotlasa, ularda uzoq muddatli vazifalar ustida ishlash uchun stimul (rag’batlantiruvchi omil) bo’lmaydi. Buni anglab yetgan korxona rahbariyati esa, o’z xodimlarini nafaqat nomerlar ish yuklanmasi darajasi uchun, qolaversa balki havola etilgan xizmat ko’rsatishdan mijozlar qanoatlangani uchun ham taqdirlaydi. Samarali realizasiya shuningdek inson resurslarini astoydil rejalashtirishni ham talab qiladi. Barcha darajalarda mehmonxona o’z boshqaruv tuzilmasi va texnologik tizimlarini zarur malaka, manfaatdorlik va shaxsiy fazilatlariga ega bo’lgan kishilar bilan to’ldirib borishi lozim. Keyingi paytlarda ko’plab mehmonxonalar inson resurslari uzoq muddatga rejalashtirish jiddiy raqobatchilik ustunliklari berishga qodir ekanligini amalda ko’rdilar. Nihoyat, muvaffaqiyatli ro’yobga chiqarilishi uchun marketing rejalashtirish mehmonxona korxonasining umumiy madaniyatiga mos tushishi lozim. Korxona madaniyati — tashkilot xodimlari tomonidan baham ko’riladigan qadriyatlar va e’tiqodlar tizimi, jamoaviy ong va mentalitetdir. Korxona madaniyatiga mos tushmagan marketing rejalarini ro’yobga chiqarish mushkul. Mehmonxonalar madaniyatini o’zgartirish qiyin bo’lgani tufayli odatda rejalar ishlamiga afzal beriladi, bu ishlamlar esa marketing rejalarini mavjud madaniyat darajasiga muvofiqlashtiradi, uslub va madaniyatni yangi strategiyalarga moslashtirishga urinishlar esa amalga oshirilmaydi. Umumiyligicha marketing muvaffaqiyatli amalga oshirilishi besh elementning barchasi yig’indisidan — harakatlar dasturlari, tashkiliy tuzilma,

qarorlar qabul qilish va mukofotlash tizimi, inson resurslari va korxona madaniyatidan, uning strategiyasini qo’llab-quvvatlovchi yagona dastur doirasida mehmonxona qanchalik yaxshi foydalanishiga bog’liq bo’ladi. Marketing bo’limi ishini tashkil etish Mehmonxona korxonasiga bozor tahlilini o’tkazishga, marketing tadbirlarini rejalashtirish, ularni amalga oshirish va nazorat qilishga qodir bo’lgan kishilarga ega bo’lish zarur. Mehmonxona unchalik yirik bo’lmaganda, marketing bo’yicha hamma ishlarni bir kishi bajarish ham mumkin. Yirik mehmonxonalarda marketing bo’limida ko’plab mutaxassislar, jumladan, xizmatlarni o’tkazish, bozorni tadqiq etish, reklama bo’yicha, pablikrileyshnz bo’yicha va hokazo mutazassislar ishlaydi. hozirgi zamon mehmonxonalarida marketing faoliyati turlicha tashkillashtirilgan. Eng ko’p tarqalgan shakl funksional tashkil etish bo’lib, bunda marketing turli yo’nalishlari boshida faoliyat konkret turlari bo’yicha mutaxassislar turadi: sotuvlar bo’yicha boshqaruvchilar, reklama bo’yicha menejerlar, marketing tadqiqotlari bo’yicha ekspertlar, sifat va yangi xizmat turlari bo’yicha boshqaruvchilar faoliyat ko’rsatadi. o’z xizmatlarini butun mamlakat bo’ylab va xorijda sotayotgan mehmonxona maqsadlarida ko’pincha geografik tamoyil bo’yicha tashkil etishdan foydalaniladiki, bunda sotuvlar va marketing bilan shugullanuvchi xodimlarga muayyan mamlakatlar, mintaqalar va viloyatlar biriktirib qo’yiladi. Geografik tamoyil bo’yicha takomillashirish sotuvlar bo’yicha mutaxassislarga bevosita ularga biriktirib qo’yilgan hududda ishlashga, o’z xaridorlarini yaxshiroq bilishga va xizmat safarlari bilan bog’liq bo’lgan xarajatlarni qisqartirishga imkon beradi. Memonxona korxonasi miqyosi va uning oldida turgan vazifalarga bog’liq holda marketing bo’limi quyidagi tarzda tashkil etilishi mumkin: • Oddiy o’tkazuv bo’limi. Uncha katta bo’lmagan mehmonxona, qoida tariqasida, odatda vazifalari sirasiga mehmonxona ish yuklanmasini oshirish kiruvchi o’tkazish bo’yicha boshqaruvchi o’rinbosari lavozimini

tashkil qiladi. Boshqaruvchi o’rinbosari nomerlar sotilishida bevosita ishtirok etadi. Marketing tadqiqotlari yoki reklama kampaniyalari o’tkazish uchun maslahatlashuv firmalari va reklama agentliklari bilan shartnomalar tuziladi. • Marketing funksiyasini bajaruvchi o’tkazuv bo’limi o’rtacha mehmonxonalar ishi uchun xarakterlidir. o’z faoliyatini kengaytirib borgani sayin mehmonxona turistik bozorning boshqa segmentlari bilan shugullanishiga yoki yangi geografik bozorlarga chiqishiga to’g’ri keladi. Mahalliy xaridorlar ehtiyojlarini va bozor potensialini o’rganish uchun tanlab olingan tumanda marketing tadqiqotlari o’tkazish va reklama kampaniyasini amalga oshirish, qisqasi, o’zini va o’z mahsulotlarini tanishtirishi zarur. Ana shu vazifalarni hal qilish uchun mehmonxona marketing tadqiqotlari va reklama bo’yicha mutaxassislarni ishga yollaydi, shtatlar ro’yxatida esa marketing funksiyalarini bajarishga rahbarlik qilishni amalga oshiruvchi marketing bo’yicha boshqaruvchi degan yangi lavozim ham paydo bo’lib qolishi mumkin. • Mustaqil marketing bo’limi mehmonxona rahbariyati foydani ko’paytirish nuqtai nazaridan marketing funksiyalarini muvofiqlashtirishni mustaqil bo’linmaga konsentirlash maqsadga muvofiq ekanligini tushunib yetganidan keyin tashkil etiladi. Katta Mehmonxona korxonasi marketing tadiqiqotlariga, yangi xizmatlar ishlamiga, reklama va o’tkazuvni rag’batlantirishga, servisni yaxshilashga qo’shimcha sarmoya sarflashga yo’l qo’yaverishi mumkin. Ana shunday mehmonxonalarda o’tkazuv bo’yicha ishlarga sotuvlar bo’yicha personal jalb etiladi. Marketing bo’yicha bo’linma rahbariga, odatda, zarur bo’lgan byudjet ajratiladi. Mazkur bosqichda o’tkazuv va marketing — o’zaro chambarchas boglanishi lozim bo’lgan ikkita har xil funksiyadir. Kuchlarning shu zaylda taqsimlanishi rahbariyatga o’z mehmonxonasi imkoniyatlari va muammolariga nisbatan yanada balanslashtirilgan yondoshuvni amalga oshirishga imkon beradi. Keling, taxmin qilaylik: mehmonxonada nomerlarni sotish hajmi pasayib bormoqda va rahbariyat muammoga yechim izlamoqda. Nomerlarni o’tkazish va sotish xizmati rahbari xizmat shtatlarini ko’paytirishni, uni xodimlarini ish

haqini oshirishni, kim ko’proq sotadi» tipidagi musobaqa o’tkazishni, savdo vakillarini malaka oshirish kurslariga jo’natishni yoki o’tkazish va sotishni raxbatlantirish uchun nomer uchun narxni pasaytirishni taklif qiladi. Mehmonxona boshqaruvchisining marketing bo’yicha o’rinbosari bozorda yuzaga kelgan vaziyatni tahlil qilib chiqishi lozim. Aniqlashi kerak, mehmonxona rostdan ham aynan kerakli segmentlarga xizmat ko’rsatmoqdami? Mehmonxona tomonidan havola etilayotgan xizmatlar va uning raqobatchilarini maqsadli iste’molchilar tomonidan baholanishi o’zgarmadimikan? Xizmat ko ’ rsatish standarlaridagi , xizmatlarga yo ’ ldoshlik qiluvchi uning uslubida , ularning taqsimlanishi va harakatlanishida ro ’ y bergan o ’ zgarishlar o ’ zini oqlayaptimi ? • Zamonaviy marketing bo ’ limi . Sotuv va marketing bo ’ yicha bo ’ linma rahbarlari birgalikda ishlashlari lozim , ammo ular o ’ rtasida tarang munosabatlar , bir - biriga ishonmaslik tez - tez vujudga kelib turadi . O ’ tkazuv bo ’ yicha boshqaruvchi marketing kompleksida uning bo ’ linmasiga ajratilgan o ’ rindan norozi , marketing bo ’ yicha boshqaruvchi esa nomerlarni sotish bilan to ’ g ’ ridan - to ’ g ’ ri bog ’ liq bo ’ lmagan tadbirlarga tobora ko ’ proq mablag ’ talab qiladi . Marketing bo ’ yicha rahbarning vazifasi esa , o ’ sishning maqsadli imkoniyatlarini belgilash , bajarilishi uchun o ’ tkazuv xizmati xodimlari javob beradigan marketing strategiyalari va dasturlarini ishlab chiqishdan iborat bo ’ ladi . Marketologlar , tadqiqotlar jarayonida olingan ma ’ lumotlardan kelib chiqqan holda bozor segmentlarini aniqlash va tushunishga harakat qiladilar , rejalashtirish bilan shug ’ ullanadilar , uzoq muddatli istiqbolni har doim kallaning bir chetida saqlab turadilar . Ularning maqsadi — mehmonxona foydasini oshirishga erishish va unga tegishli bo ’ lgan bozor ulushini kengaytirishdir . Sotuvlar bo ’ yicha mutaxassislar esa , aksincha , o ’ z ish tajribasiga suyanadi , har bitta konkret xaridorgacha borib yetishga harakat qiladi . O ’ tkazuv xizmati xodimlari ish vaqtining asosiy xajmi mijozlar va buyurtmachilar bilan shaxsan muomala va muloqot qilishga ketadi . Ular bugungi kun bilan yashaydilar va o ’ tkazish bo ’ yicha o ’ z rejasini bajarishga harakat qiladilar . Basharti , agar

o ’ tkazuv va marketing o ’ rtasida ziddiyatlashuv vujudga kelgudek bo ’ lsa , unda mehmonxona rahbariyati mojaroni tushunib olishi zarur : yoki marketingni o ’ tkazuv bo ’ yicha boshqaruvchi rahbarligi ostiga qaytarish kerak , yoxud bu xizmatni marketing bo ’ limi rahbari sarkorligi ostida birlashtirish , savdo personali uchun javobgarlikni ham uning zimmasiga yuklash kerak bo ’ ladi . Oxirda zikr etilgan qaror aynan zamonaviy marketing bo ’ limi asosida turadi — bu bo ’ limga marketing va o ’ tkazuv bo ’ yicha direktor rahbarlik qiladi , u yoki bu marketing , jumladan , o ’ tkazuv funksiyalarini bajaruvchilarning hammasi uning itoatida bo ’ ladi . Darvoqe , hatto faol ishlayotgan marketing bo ’ limi ham bozorda mehmonxonani har doim ham muvaffaqiyatsizliklardan asrab qololmaydi . Hamma - hammasi korxonaning qolgan bo ’ linmalari mijozlarning zarurat va ehtiyojlariga qanday munosabatda bo ’ lishiga , ular o ’ zining marketing mas ’ uliyatini qanday idrok etishiga bog ’ liq bo ’ ladi . Basharti , agar mehmonxona ahvoli to ’ g ’ risidagi bahs - munozaralar vaqtida funksional xizmatlarning rahbarlari shunchaki marketing bo ’ limiga barmog ’ ini bigiz qilib ko ’ rsatsalar , jumladan : « Bu ularning ishi » deb turib olsalar , marketing bo ’ yicha sa ’ y - harakatlarni samarali deb atash iloji bo ’ lmaydi . Barcha xodimlar o ’ z ish o ’ rni uchun eng avvalo mehmonxonaning xizmatlaridan foylalanishni xush ko ’ radigan mijozlaridan qarzdor va burchli ekanliklarini anglab yetsalar , korxonadagi samarali marketing siyosati xususi yuritish mumkin bo ’ ladi . Paradoks shundaki , mehmonxona korxonasi sarf - xarajatlarni qisqartirish va tashkiliy tuzilmani o ’ zgartirishga kirishgan mahalda asosiy zarba marketing va sotuvlar bo ’ limi chekiga to ’ g ’ ri keladi . Ayni mahalda hech kim ularning oldida turgan vazifani bekor qilmaydi : maksimal darajada imkoni bo ’ lgan daromadni ta ’ minlash kerak . Hozirgi kunda barcha katta mehmonxonalar tashkiliy tuzilmani o ’ zgartirmoqda , uni bo ’ limlarda emas , balki hal qiluvchi jarayonlarda qayd etmoqda . Bo ’ limlar bo ’ yicha tashkil etish ko ’ p jihatdan qo ’ shimcha xizmatlar havola etish , mijozlarni jalb etish va saqlab qolish , nomerlarni

bronlashtirishga buyurtmalarni qayta ishlash , ommaviy kelganlarga xizmat ko ’ rsatishni tashkil etish , konferensiyalar o ’ tkazish kabi asosiy vazifalarning hal etilishini to ’ xtatib qo ’ yadi . Ana shu maqsadlarda mehmonxonaning boshqa bo ’ linmalarida doimiy ishlovchilar orasidan aralash komandalar yoki tezkor harakat guruhlari tashkil etilmoqda . Marketing bo’limi ana shu xodimlarning o’qitilishi, ularning komandalarga tayinlanishi va ularning ishi natijalarini baholash bilan shug’ullanadi.

АDАBIYOTLАR RO‘YXATI 1. I.A.Karimov. Mamlakatimizda dеmokratik islohotlarni yanada chuqurlashtirish va fuqarolik jamiyatini rivojlantirish kontsеptsiyasi: O’zbеkiston Rеspublikasi Oliy Majlisi qonunchilik palatasi va Sеnatining qo’shma majlisidagi ma'ruzasi. T.:O’zbеkiston, 2010.-56 b. 2. I.A.Karimov. Barcha rеja va dasturlarimiz Vatanimiz taraqqiyotini yuksaltirish, xalqimiz farovonligini oshirishga xizmat qiladi: 2010 yilda mamalakatimizni ijtimoiy-iqtisodiy rivojlantirish yakunlari va 2011 yilga mo’ljallangan eng muhim ustuvor yo’nalishlarga bag’ishlangan O’zR Vazirlar Mahkamasining majlisidagi ma'ruzasi.-T.:O’zbеkiston,2011. 48 b. 3. “Mamlakatimizni modernizatsiya qilish va yangilashni izchil davom ettirish– davr talabi” O‘zbеkistоn Respublikasi Prezidenti I.A. Karimov nuqti – “Xalq so‘zi” 14 fevral 2009 y. 4. O‘zbеkistоn Respublikasida 2006-2010 yillarida xizmat ko‘rsatish va servis sohasini rivojlantirishning jadallashtirish chora-tadbirlari to‘g‘risida – “Xalq so‘zi” 16 aprel 2006 yil 5. Ляпина И.Ю. Организация и технология гостиничного обслуживания. – М. АСАДЕМА. 2002. – 207 с. 6. Ляпина И.Ю., Игнатьева Т.Л., Безрукова С.В. Материально- техническая база и оформиление гостиниц и туркомплексов. – М.: АСАДЕМА. 2004. – 251 с. 7. Ахмедов Х.И., Аллаберганов А.А. Организация обслуживания в гостинице. – Ташкент, “ To ’ lqin ”. 2007. – 222 б. 8. Филлиповский Е.Е., Л.В.Шмарова. Экономика и организация гостиничного хозяйства. – М.: “Финансы и статистика”. 2003. – 175 с. 9. Туризм и гостиничное хозяйство (под редакции А.Д.Чудновского). – М.: “ЮР Книга”. 2005. – 447 с.

O'xshashlar

Mehmonxona biznesida sifatning mazmuni va mohiyati

Mehmonxona biznesida sifat tushunchasi va mohiyati

Turizm biznesida marketing muhiti tahlili

Turizm va mehmonxona xo`jaligi marketingi

Mehmonxona mijozi