Меҳмонхона бизнесида сервис фаолиятининг моҳияти - Iqtisodiyot - Referatlar

Меҳмонхона бизнесида сервис фаолиятининг моҳияти

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

141 KB

Ko'chirib olish

Меҳмонхона бизнесида сервис фаолиятининг моҳияти Режа: 1. Меҳмонхона сервиси нинг ўзига хос хусусиятлари 2. Меҳмонхона бизнеси учун сервис фаолиятининг аҳамияти 3. Сермаҳсул фаолликни ривожлантиришда меҳмонхона хўжалиги 4. Отел мижози ва мижозлар билан муомаланинг умумий қоидалари

1. Меҳмонхона сервиси нинг ўзига хос хусусиятлари Меҳмонхона бозори ўз хусусиятларига эга, меҳмонхона хизмати эса одатдагидан фарқланувчи товардир. Амалда кўчмас мулк билан иш кўришга тўғри келади. Меҳмонхона номерини сотув пайтида бир жойдан иккинчи бир жойга кўчириш мумкин эмас. Ҳ ақиқатда номернинг ўзи эмас, балки мадум бир вақтга уни эгаллашга бўлган ҳуқуқлар сотилади. Меҳмондўстлик индустрияси учун ўта хос бўлган кўпгина вазиятларда хизмат таклиф этилиши уни кўрсатадиган одам ва хизмат кўрсатиладиган ҳозир бўлиб, иштирок этишини талаб қилади. Меҳмонхона фаолиятининг бошқа бир жиҳати шундаки, нафақат хизматчилар, қолаверса мижозлар ҳам хизмат кўрсатилиши мумкин бўлган мажбурий шартларни билмоҚи лозим. Ана шу асосда кўпинча қайси бир хизматлар учун олдиндан, қайси хизматларга кўрсатилганидан кейин ҳақ тўлашлари лозимлигини билмайдиган мижозлар билан англашмовчиликлар юзага келади. Меҳмонхона хизматларини ташкиллаштирувчи менежерлар нафақат ўз хизматчиларини, қолаверса балки мижозларни ҳам бошқариши лозим, меҳмондўстлик индустрияси хизматларининг тана шу спецификаси хизмат манбаи ва субъектидан ажратилмаслигида ифодаланади. Меҳмондўстлик соҳаси хизматлари ўзгарувчанлиги билан фарқланади. Уларнинг мазмун-мундарижаси уларни ким ва қандай шароитда кўрсатишига боғлиқ бўлади. Меҳмонхона хизматлари специфик жиҳати уларнинг мунтазаммаслиги саналади. Ана шу ўзгарувчанликнинг бир қанча сабаблари бор. Биринчидан, бу хилдаги хизматлар бир вақтнинг ўзида кўрсатилади ва қабул қилинади, бу нарса уларнинг сифатини назорат қилиш имкониятини чеклайди. Талабнинг вақтинчалик беқарорлиги талаб ошиб кетган даврда хизмат кўрсатиш сифатини сақлашни муаммоли қилиб қўяди. Кўп нарса хизматларни кўрсатувчининг улар кўрсатилаётган палладаги ҳолатига боғлиқ бўлади. Битта ва айнан ўша одам бугун сизга ажойиб, эртага эса ёмон хизмат

кўрсатииши ҳам мумкин. Ёмон хизмат кўрсатиш сабаблари ҳам турлича бўлиши мумкин: ёмон кайфият, касаллик, оилавий муаммолар. Хизмат сифатидаги ўзгарувчанлик ва тебранувчанлик — мижозлар томонидан меҳмондўстлик индустриясига изҳор этиладиган норозиликларнинг бош сабабидир. Хизматларни омборлаштиришнинг иложи йўқ. Эксплуатацион фаолият натижаларини сақлаш ва жамҚариш имкониятига эга бўлмаган ҳолда меҳмонхоналар ўз иш фаолиятида жорий талабга боғлиқ бўлади, бу нарса эса вақтдан қатъи назар хизматлар кўрсатишга оид доимий ишлашни (тайёрликни) шартлаб қўяди, яъни улар узлуксиз ишлаши лозим. Бугунча фақат 60 та хонасига меҳмонлар тўлиқ жойлашган 100 хоналик меҳмонхона эртага 140 хонани мижозларга топширишининг иложи йўқ. Топширилмаган 40 та хонадан кўрилган талафот — ўрни тўлдирилмайдиган талафотдир. Ана шундай «тез бузилувчи» маҳсулот билан савдо қилгани туфайли отеллар ҳатто мижозлар бундан фойдаланмаган тақдирда ҳам номерларни бронлаштириш ва оддий номерлар учун ҳам меҳмонлардан ҳақ олишга мажбур бўладилар. Шундай қилиб, меҳмонхона хизматларининг бошқа бир специфик жиҳати — уларнинг сақланиб турмаслигидир. Хизматлар сақланиб билмайди. Башарти, хизматларни кўрсатувчилар фойдани максималлаштиришни хоҳлащса, улар ўз имкониятлари ва жорий талаб ўртасида бир иложини топиши лозим, негаки талаб қилиб олинмасликдан кўриладиган талафот ўрнини қоплашнинг иложи ҳам йўқ. Меҳмонхона хизматлари ва маълум бир жойга сафар (саёҳат) қилишдан мақсад ўртасидаги ўзаро бир-бирига боғлиқлик бошқа тармоқларда меҳмонхона хизматлари хусусиятларини ҳам характерлайди. Қоида тариқасида, маълум бир жойга сафар қилиш (бориш) муайян меҳмонхонага ташриф буюриш билан қатъий боҚланмаган, балки бутунлай бошқача мотивлар бўйича амалга оширилади: кўнгил очиш, дам олиш, шифокорлар ҳузурига бориш ва ҳоказо. Бироқ бундай кетма-кетлик нуқсонсиз

меҳмонхона хизматларини тақдим этувчи меҳмонхона (меҳмонхоналар занжирси) савдо маркаси билан потенциал мижоз аллақачон таниш бўлса, осонгина рад этилади. Меҳмонхона хизматларининг яна бир хусусияти уларнинг тез ҳавола этилиши (тезлиги)дир. Меҳмонхона сервиси спецификаси имиллашни ёқтирмайди. Меҳмонхонадаги бирорта ҳам технология операция толиқтирувчи ва мижозларнинг кўп вақтини банд қилувчи бўлмаслиги лозим. Меҳмонхона ишини ташкил этиш бўйича кўпгина мутахассислар хизмат кўрсатиш илҚор технологияларини татбиқ этишни тавсия қиладилар, Токиодаги меҳмонхоналардан бирининг ишини мисол тариқасида келтирадиларки, бинобарин, унда келганда меҳмонни расмийлатиришга, олдиндан ҳақ тўлашга, калитларни олишга ва ҳоказоларга зарур бўлган максимал вақт 45 секунддан ошмайди. Кўпгина меҳмонхоналарда бу амалиёт-таомил 10—15 минутни банд қилади. Меҳмонхона хизматларига бўлган талаб ноткесис мавсумий характерга эгадир, шунинг учун ҳам келувчилар энг кўп бўладиган даврга мўлжалланган асосий фондларнинг етарлича резервига бўлиши лозим. Коммунал корхоналарнинг асосий қисми улар жойлашган манзил доирасида истиқомат қилувчи аҳолига хизмат кўрсатади, меҳмонхоналар эса улар жойлашган манзилларга вақтинча келувчи истеъмолчига хизмат кўрсатади. Шу туфайли бошқа шаҳарлик ва хорижлик меҳмонларга хизмат кўрсатаётганда меҳмонхоналар нафақат тураржой ҳавола этиши, қолаверса, балки маиший мақсаддаги қўшимча хизматлар мажмуини таъминлаб бериши ҳам лозим, яъни даражаси меҳмонхоналар иши сифатини баҳолаш муҳим мезони бўлган сервис таъминланиши керак. Тармоқ ишининг ўзига хослиги меҳмонхоналарни эксплуатация қилишни ташкил этишда ва меҳмонхона хўжалиги иқтисодиётида акс этади, чунки иш режими, хизмат кўрсатиш нормативлари ва меҳмонхоналар классификацияси хизмат кўрсатиш спецификацияси билан шартланган бўлади. Меҳмонхона корхоналари фаолиятининг айтиб ўтилган ўзига хосликлари замонавий

меҳмонхоналарни лойиҳалаштириш ва аввалдан мавжудларини реконструкциясини амалга ошираётган инобатга олинади. Меҳмонхона сервиси соҳасидаги иш бир қатор хусусиятларга эга бўлиб, улар орасида қуйидагиларни алоҳида таъкидлаш мумкин: • битта меҳмонхона даргоҳида турли ихтисосдаги мутахассислар (5 тадан 9 тагача ихтисос) ишлайди. Бунда мижозга кўрсатиладиган амалда ҳар қандай хизмат бир қанча хизматлар кооперациясини талаб қилади ва, шундай экан, турли ихтисосдаги ходимлар ҳаракатларини мувофиқлаштиришни тақозо этади. Мижозда юзага келадиган барча муаммолар оператив ва отелнинг олий раҳбарияти аралашувисиз ҳал қилинадиган бир тарзда ўзаро ҳамкорлик ва ҳаракат қилиши лозим бўлган турли хизматлар ва турли мутахассислар дурустгина мувофиқлаштирилиши муҳимлиги ҳам шундан келиб чиқади. Мижоз одатда ўзининг барча эътирозларини қабул қилиш хизматига баён қилади. Башарти, масалан, унинг эътирози номер йиҚиштирилишидан келиб чиққан бўлса, бунда бевосита қабул қилиш хизматига бўйсунмайдиган номер фонди хизмати аҳволни тўғрилаши лозим. Турли хизматларнинг рисоладагидек ўзаро ҳамкорлиги ва ҳаракатисиз муаммони тез орада ҳал қилишнинг иложи ҳам йўқ; • отелдаги аксарият оммавий касблар ходимлардан юқори малака талаб қилмайди. Айнан шунинг учун ҳам хорижий меҳмонхоналарда ривожланаётган мамлакатлардан бўлмиш кир ювувчи, йиғиштирувчи ва ҳоказо касбларда ишлаётган муҳожирлар шунчалик кўп; • меҳмонхона персонали, айниқса, мижозлар билан бевосита алоқа ва мулоқотда бўладиган кишилар иши ниҳоятда турли-туман одамлар билан умумий тил топишиш маҳорати ва хоҳишини талаб қилади, чунки меҳмонхона қўноқлари орасида бадавлат ва қашшоқ, ёҚш ва қари, вазмин ва жиззаки, ҳушёр ва маст, турли ихтисослар вакиллари, шу жумладан, криминал элементлар ҳам учраб туради; • меҳмонхона иши — ўзига хос узлуксиз ишлаб чиқаришдир: отел бир суткада 24 соат, бир йилда 365 кун ишлайди. Менежерлар иш куни

нормалаштирилмаган ва бир кунда амалда ҳамма вақт 8 соатдан кўп бўлади (кўпинча бир ҳафтада 70 соатгача). Бунда олий даражадаги бошқарувчилар иши сўзлашув контактлари юқори улуши (бевосита ва телефон орқали) ва хатлар ва ҳужжатлар билан ишлашга сарфланадиган нисбатан кўп бўлмаган вақт билан, шунингдек, у юқори асабий иш юкланмалари билан фарқланади. Менежер тезроқ қабул қилишни билиши ва кутилмаган ишларга, масалан, битта «президент« номерига талабгорлик қилувчи иккита муҳим шахснинг бир вақтда келишига ҳамиша шай туриши лозим. Шунинг учун ҳам Меҳмонхона мнежерлари ошқозон-ичак яраси, гипертония, юрак етишмовчилиги сингари касбий хасталиклар, шунингдек, алкологизмдан азоб чекадилар. Умумий овқатланиш хизмати ходими учун кўнгилсиз вазн ортиб кетишидек хатари ҳам мавжуд. Турли мамлакатларда ўтказилган тадқиқот текширувларида меҳмонхонани бошқаришнинг қандайдир афзал услуби аниқланмади: мутлақ авторитар услубнинг мисоллари муваффақиятли бўлса, демократик услуб мисоллари муваффақиятда улардан қолишмайди. Дарвоқе, миқдорий жиҳатдан авторитар услуб устунлик қилади. Бу ҳолат узоқ вақт меҳмонхона бизнеси оилавий бизнес бўлиб келгани билан изоҳланади: отелга оила бошлиҚи раҳбарлик қилган, унинг қариндошлари — меҳмонхона ходимлари эса унга сўзсиз итоат этишлари керак эди. Махсус маълумотга эга бўлган дастлабки менежерлар фақатгина ХХ асрнинг 20-йилларида пайдо бўлди. Бу пайтга қадар эса меҳмонхона бошқарувчилар соф амалиётчилар бўлишган. Шунингдек, отеллар бир-биридан кескин фарқ қилади ва шунинг учун ҳам, масалан, унча катта бўлмаган бизнес-отелда муваффақиятли ишлаётган менежер каттакон курорт комплексида ҳам шунчалик муваффақият билан ишлаши ва аксинча бўлиши мажбурий эмаслигини алоҳида таъкидлаб ўтиш лозим.

2. Меҳмонхона бизнеси учун сервис фаолиятининг аҳамияти Сервис фаолияти — кишилар ўзаро муносабатлари соҳаси бўлиб, унда бизнинг эҳтиёжларини қаноатлаштиришдаги реабилиатацион-алтруистик услуби шалланади, такомиллашади. Ўаётий фаолият учун воситаларни қўлга кирита туриб одамлар иқтисодий муносабатлар тизимига киришадилар. Иқтисодий муносабат мутлақлаштирилганида кўп сонли деформациялар манбаига айланган прагматизм вужудга келган эди, бинобарин: ижтимоий адолатдан чекиниш, рақобатчиликни ҳаддан ташқари авж олдириш, техницизм тараққий этиши, одамларнинг бир-бирига ва табиатга нисбатан варварлашуви кенгайиши кабилар. Жамият эса уч ўлчов асосида ривожланди: мулк — ҳокимият — ҳукмронлик. Ушбу категориялар хулқ-атвор ва юриш-туришнинг нуқсонли линияларига айланди, улар инсондаги одамийликни алоҳидалаштириб ташлади. Ҳ укмронлик мавжуд бўлган бир шароитда аҳолининг бир қисми ўзгаларнинг хоҳиш-иродасини бажаришга мажбур бўлиб қолди. Мулксиз қашшоқларнинг ялпи қарамлиги тўлиқ ҳажмда ўзини намоён этолмади. Кишиларнинг лаёқати маънавиятни йўқотиш билан бирга яшаб қолишга қаратилган вектор касб эта бошлади. Чекланган имкониятларнинг бир шарти сифатида бир бурда нон учун кураш тажовузкорликка, бахт (иштирокдошлик) танқислигига осонгина айланиб кетгувчи сурункали толиқишни зўрайтириб юборди. Ўсиб бораётган техникавий потенциалга таянган ишлаб чиқариш технократизмни тараққий эттирди. Табиат ресурсларидан чек-чегарасиз фойдаланишга асосланган иқтисодиёт серхаражат бўлиб борди, маҳсулотлар эса инсон сиғимдорлиги билан характерланадиган бўлди, яъни кўмир, пўлат тонналарида одам қони улуши ҳам мавжуд эди. Одамлар ишлаб чиқариш воситалари қурбонлигига айлана бошладилар, жисмоний лаёқатларини йўқотган ҳолда (эрта ногирон бўлиб қолиш, касбий касалликлар, қашшоқлик, маънавий-маданий чекланганлик) деградицияландилар — айний бошладилар. Ана шу асосда эришилган ишлаб

чиқаришнинг индустриал усули жамиятни ҳалокат ёқасига олиб келди. Кишиларнинг ҳаётий фаолияти «инсон — табиат — жамият» тизимидан келаётган мувозонатсизланиш билан суҚорилди. Бундай тартибнинг жонли сувратлари кишиларнинг ўзини ўзи қириб ташлашида намоён бўлади (йўллардаги фожиалар, урушлар, жиноятлар, мафкуралардаги инсонга қарши қаратилган нафрат ва ҳоказо). Инсон ҳаёти қадрсизланишини бартараф этишга бўлган эҳтиёж сервис фаолиятини яратди. Сервис тузилмалари ривож топиши кўп сонли иэтимоий технологияларни яратдики, уларда ишлаб чиқаришга эмас, меҳнатга эмас, балки инсон интеллекти устун қўйилади. Бу йўналишда қўлланадиган сервис фаолияти тенг солиштирма о ғ ирлик асосида инсонни тежовчи жараёнлар қонуниятларини очиб берди. Жамланиб бораётган сервис дастаклари ҳаётни қайта ишлаб чиқарувчи компонентларни акс эттирган ҳолда ижтимоий-маданий объектларни раҚбатлантиради. Айтиб ўтилган институт компоненти эса инсоннинг ривожланиб бораётган интеллекти ҳисобланади. Унинг функционал сифатлари қуйидагилар саналади: • инсон ҳуқуқларини рўёбга чиқариш; • ишлаб чиқариш соҳасини инсонпарварлаштириш; • инсонни эҳтиётлаб тежовчи технологияларни жорий этиш; • ахборот тартиботига эга меҳнат маданиятини ривожлантириш; • бозор маданиятини ўзлаштириш; • тарихий тажрибадан фойдаланиш; • инсон потенциали индексини ошириш; • миллий хавфсизликни сақлаш ва таъминлаш. Интеллектнинг айтиб ўтилган сифатларини шакллантириш сервис тузилмалари ва муносабатларисиз амалга ошиши мумкин эмас. Бундай аниқ мақсадга қаратилган интилишларнинг намоён бўлиши ижтимоий жараён барқарорлигига эришишда унинг ролини белгилаган ҳолда сервис фаолиятининг аҳамиятини сезиларли оширади. Сервис фаолиятининг амалий жиҳатдан амалга оширилиши унга ижтимоий гуруҳлар ҳаётий фаолияти

реабилитацион (қайта тикланиш) йўналиши тусини бағишлайди. Унинг ривожланиши тўлиқ маънодаги самарадорлигига сервис тузилмаларини, мижозларга қаратилган тартиботни татбиқ этиш, минтақавий инфратузилмаларни модернизациялаш, касбий таълимни ривожлантириш, мазкур тармоқ иш ўринларини кўпайтириш орқали эришилади. Туризм эса сервис фаолияти орқали меҳмонхона хўжалиги тизимини шакллантиради. Меҳмонхона хўжалиги — инфратузилма элементи, шаҳар, маданий- ишбилармонлик объектлари, ишлаб чиқариш доирасида ижтимоий макон ободонлиги кўрсаткичидир. Меҳмонхона хўжалиги — ижтимоий-маданий айирбошлашни амалга оширган ҳолда, билиш маданиятини ошириш билан интеграцион жараёнлар тизимига айлантириш асносида алоқаларни мустаҳкамлаш усулидир. Меҳмонхона хўжалигининг асосий жиҳати — меҳмондўстликнинг функционал сифатлари белгиловчи бўладиган мижозларга оид муносабатларни яратиш орқали ўзига нисбатан талабгирликни кенгайтиришдир. У кишиларнинг барқарор ижтимоий-маданият кайфиятини қайта бунёд этиш субъектлари ва объектлари билан сервис тузилмасини ривожлантиришда ифодаланади. Меҳмонхона хўжалиги субъекти — сервис йўналишидаги тузилмаларни рўёбга чиқарувчит профессионал ташкилотчидир. Меҳмонхона хўжалиги объекти — меҳмонхона номерида вақтинча яшаб турувчи ташриф буюрувчи (меҳмон)дир. Меҳмонхона хўжалиги субъекти ҳаракатларнинг сервис характерида эканлигидан фойдаланган ҳолда кишиларнинг вақтинчалик яшаб туришини толиққанликни бартараф этиш бўйича ишончли, самарали чора-тадбирларга айлантиради. Меҳмонхонада яратиладиган ободончилик индивиднинг яшашга лаёқатини мустаҳкамлашга йўналтирилган маданий-руҳий барқарорлик кафолатлари тизимига айланади. Меҳмонхона хўжалиги ҳудудий манзилгоҳланиш тузилмаси инфратузилмаси мустақил элементи сифатида якка тартибдаги (индивидуал)

эҳтиёжлар ва ижтимоий муҳит бегоналашуви ўртасидаги зиддиятлардан бирини ҳал қилади. Бундай бегоналашувнинг натижаси кишиларнинг ёлҚизлиги, ҳимояга муҳтожлиги, жонбахшлик ва чорасизликка айланиб кетиши мумкин. Меҳмонхона хўжалигида фойдаланиладиган сервис аспектлари меҳмон бўлиб келувчиларда бахтиёрлик (иштирокдошлик) кайфиятини шакллантиради. Улар ишонарли муҳофаза ва барқарор ижтимоий-руҳий саломатликка эга бўладилар. 3. Сермаҳсул фаолликни ривожлантиришда меҳмонхона хўжалиги Сермаҳсул фаоллик — меҳмонхона қўноқларида барқарор кўтаринки тонус яратишга йўналтирилган чора-тадбирлар комплексидир. У: вақтинча яшаб туриш учун ҳавола этилаётган хизматлардан қаноатланиш, янгича шароитга тез орада адаптацияланишни ҳис этиш, рекрацион жойлар жойлашуви хусусида, алоқа воситалари ҳақида, шахсий гигиенага оид қулайликлар ҳақида ахборот беришни олдиндан белгилаб қўяди. Сермаҳсул фаолликда меҳмонхонанинг моддий шароити сервис фаолияти самарадорлиги бир бутунликка бирлашади. Мазкур омилларнинг бундай органик қўшилилиб кетиши бизнес фалсафаси рўёбга чиқарилишини ўзида ифода этувчи темоцентрик тадбирларнинг қайта ишлаб чиқарилиши шаклига киради. Темоцентрик тадбирлар — ташриф буюрувчилар ободонлаштирилишида аниқ мақсадни кўзлашни белгиловчи концентририрланган ҳаракатлардир. Бунда ҳамма нарса янги шароитга адаптация эришишдаги тезкорлик ҳисобига меҳмонни қарши олаётганда комфорт яратишга бўйсундирилган бўлади. Мазкур ижтимоий-маданий, психологик ҳолат дим вагонлар, каюталар ва автобуслардан кейин осонгина ҳис этилади. Ўар биримизнинг меҳмонхонага етиб келишимиз — хоҳиш-истакларнинг бир талай чатишмасидир. Биз тезроқ

чарчоқдан халос бўлишни истаймиз, мўлжаллаб қўйилган режалардан кутиладиган натижаларни ҳис этишга интиламиз, янги жойнинг ўзига хос бетакрорлигини кўзимиз билан кўргимиз келади, самимий меҳмондўстликка мунтазир бўламиз. Бундан вазиятда кутилаётган натижалардан ҳар қандай четланиш — бу энди ҳис-туйҚулар портловчи жунбуши, муқаррар можаро юзага келишидир. Натижада эса, чарчоқ феъл-атворимизда тажовузкорликни фаоллаштириб юборади. Ноқулай ижтимоий-ташкилий ҳаракатларда асабий- руҳий ҳодисалар болаларни ҳам қамраб олади. Меҳмонхона йиҚи-сиҚи, инжиқликлар, оҚзаки айтишувларга тўлиб келиши мумкин. Чаманзор дунё тиканзорга айланади қолади. Кутиб олишни ташкил этишдаги кўп сонли нуқсонларни бартараф этиш исталган даражадаги меҳмонхонани бозор муносабатлари тизимига қўшилишга мажбур қилади. Ташриф буюрувчилар жойлашиб олишини ташкил этишдаги «майда-чуйдалар»ни бартараф этиш нафақат меҳмонхонада, балки ҳудудий-истиқомат тизимидаги бутун инфратузилма учун ҳам қимматга тушиши мумкин. Шу туфайли сермаҳсулот фаолликнинг аниқ мақсадларни кўзлаши меҳмонхоналар имкониятларидан конкрет фойдаланишни акс эттиради. Ўозирги замон шароитида меҳмонхона хўжалиги туризмни ривожлантиришда таркиб топтирувчи бир бўҚин саналади. Меҳмонхона хўжалигининг суст ривож топганлиги алоқалар интенсивлиги даражасини пасайтириб юборади, бозор маданияти қарор топишини тормозлайди. Меҳмонхоналарсиз эса самарали айирбошлаш, туристик фаолиятнинг ўта муҳим аспекти бўлган ижтимоий маконни ўзлаштиришнинг иложи ҳам йўқ. Темоцентрик тадбирлар ривожланиши меҳмонхона хўжалиги амалий моҳиятини муҳофаза қилади ва унинг рабобатбардошлигини белгилайди. Ташриф буюрувчиларни кутиб олишдан кейин номерларни таништириш, яшаб туриш учун шароит характристикаси, меҳмонхона иш режими келади.

Номерни таништириш жараёнида ташриф буюрувчи меҳмондўстлик индустриясига тез орада адаптацияланиши мумкин. Бундай жозибадор аломатларга қуйидагиларни киритиш мумкин: санитария-гигиена мақсадидаги предметларнинг ялтираб жилоланиши; аксессуар буюмлар билан таъминланганлик; портьер янглиги; эшиклар иши шовқинсизлиги; деразалар тозалиги; форточка — пирамонлар тўрлангани. Вазадаги янги узилган гул аксессуарлар «дурдонаси» бўлиши мумкин; маъданли ичимликлар; меҳмонхона ҳақидаги ахборот; шаҳар тўғрисидаги, меҳмонхона бошқа маданий объектлар орасида жойлашгани ҳақида ахборот. Номернинг аксессуар безатилиши кўтаринки эмоционал кайфият яратади, меҳмонни қабул қилишга бу ерда астойдил тараддуд ва тайёргарлик кўрилгани хусусида таассурот уйҚотади. Сермаҳсул фаоллик тизимида темоцентрик тадбирларни ривожлантириш — нозик дипломатия ҳодисасидир. У меҳмондўстлик қимматини белгилайди, унда психотерапевтик эффект шаклланади. Толиққан кишилар, қоида тариқасида, қандайдир предметлар бўлмаганда «психологик тузоқ » ўпқонига тушиб қоладилар, унинг узатувчи механизми эса юқтирувчанликни кенгайтиради — «менга ёмонми, демак, бошқаларга ҳам баттар бўлсин». Шу туфайли темоцентрик тадбирларда кўпроқ даражада рақобат имкониятлари яширинган бўлади. Меҳмонхона хўжалигини ривожлантириш соҳасидаги ҳамкор шериклар ҳам кўпроқ оммабопликка эришган ҳолда жозибадор шаклларни излаб топишлари ҳам мумкин. Улар ҳам истеъмолчилар томонидан молиявий харажатлар ўзини оқлаётганини исботлаган ҳолда тааасуротлар яратиш бўйича ресурслар излаб топиш билан машҚул бўлишади. Меҳмонхона номерига мижозни жойлаштириш — серҳажм характердаги ҳодисадир. Темоцентрик тадбирлар «майда-чуйдалар»ни бартараф этган ҳолда демистикацияни шакллантиради (уй шароитига яқинлаштирилган элементлар билан жойлаштириш). У ижтимоий-психологик омилни ҳам, ташриф буюрувчининг миллий-маданий хусусиятларини ҳам инобатга олади.

Маълумки, меҳмонхона номерини жиҳозлашда деталлардан фойданиш бегоналашувни кучайтириши ҳам, балки уни тез орада бартараф этиши ҳам мумкин. Меҳмонхона зўжалиги шароитида демистациялаш ташриф буюрувчиларни мижозга айлантиради. Яна шу нарса маълумки, яккабош ташриф буюриш — вазият соҳиби бўлиш ҳуқуқларисиз эҳтиёткорона ташриф буюришдир. Мижоз, ташриф буюрувчининг сифат характристикаси сифатида, ўзига энг кўпроқ эътибор берилиши ҳуқуқини таъминлаган бўлади. Мижоз, ахлоқий-ҳуқуқий тамойил орқали ўзини ошкора этади: «ҳар доим ҳақ» бўлиб чиқади. Мижоз ўзида иш соҳасидаги ҳамкор шерик мақомини ташийди, унинг ташрифи муаммо серцирралигини янада кенгайтиради. Мижоз, махкур меҳмонхона комплекси хизматларининг доимий истеъмолчиси тариқасида кўриб чиқилади. Шу боис меҳмонхона персонали сермаҳсул фаолликни шакллантиришга имкон яратиб берувчи тамойилларни ишлаб чиқиши зарур. Бунда яна мақсади маданиятли тадбиркорликни ривожлантириш, яъни фаол аҳоли орасида ўсиб бораётган эҳтиёжларни қанотатлантириш бўлган профессионал вазифадорликни рўёбга чиқариш учун маблағлар излаб топилади. Демистикация, ҳали таъкидлаб ўтилганидек, ўзаро муносабатлар балансига эришилиши назарда тутиладиган кўп сонли ташкилий чора- тадбирларни талаб қилади. Сервис соҳасидаги ҳаракатлар бу жараёнда асосий шартга айланади, уларнинг орасида эса меҳмондўстлик технологияси устивор бўлиб қолаверади. Меҳмондўстлик технологиялари реализацияси зарар температура режими, ёруҚликни тартибга солиб туриш, номерларни елвизак ва чанг оқимларидан ҳимоя қилиш, номерларни шовқиндан асровчи воситалар билан таъминлаш орқали амалга оширилади. Айтиб ўтилган ҳаракатлар наинки меҳмондўстлик базасини мустаҳкамлайди, қолаверса, рақобатбардошлик омили пойдеворини қўяди. Меҳмоннаозлик моддий асосларининг барча технологик аспектларида «кўринмас» жараёнлар тактикаси амалга оширилади. Ана шундай воситалар мувозанатлаштирилган меҳмонхонадаги номер сервис муносабатларини очиб беришга тайёрлаб

қўйилади. Номер бизнес объектига айланади, бундай даражанинг фарқловчи сифати қуйидагиларни тақозо қилади: • яшаб туриш учун шарт-шароитнинг молиявий харажатларга мос келиши; • мижозга хизмат кўрсатилиши учун база яратилган; • ташриф буюрувчилар куч-қувватини қайта тиклаши учун шарт-шароит шакллантириш; • эълон қилинган оферани (ваъдалашилган шартларни) норматив талаблар билан бирликда бажариш. Амалиётда бу нарса ташриф буюрувчиларнинг жисмоний ва ахлоқий ҳолати борасида ҳавола этиаётган Қамхўрлик тариқасида намоён бўлади. Ана шундай ташкилий тамойиллар Болгарияда, Қора денгиз соҳилларидаги меҳмонхоналарда учрайди ва амал қилади. Машҳур «Серқуёш соҳил» ва «Олтин қум» комплекслари амалдаги қоидалар тизими бўлиб, бунда дастлабки минутларданоқ қулайлик ижобий эмоционал таассуротлар шакллантириш билан бирликда ривожд топиб боради. Меҳмонхонага етиб келиб, ўз номери жойлашган қаватга кўтарилган меҳмон дарҳол соҳилбўйининг мафтункор яопи манзарасини, дам олаётган одамлар билан лиқ тўла ёрҚин қумзор ҳудудни кўздан кечиради. Табиат ландгафтини денгиз мовийлиги билан бирликда кўздан кечириш соҳирона таъсир кўрсатади, одамлар номерни эшаллашлари кераклигини унутиб ҳам қўядилар. Оқсоч аёлнинг ёқимтой овози меҳмонларни мафтункор томошани инкишоф этишни тўхтатиб туришга ва номерни эгаллашга ундайди. Ана шундай таассуротдан кейин номер аксессуарлари қандайдир рол ўйнамасдан қўяди. Жойлашиш тезкорлик билан кечади. Йўл кийимларини чўмилиш либосларига алмаштириш ҳам бир лаҳзада содир бўлади. Денгиз билан дийдорлашув меҳмондўстликдан ваъда беради. Меҳмонхонадаги номер маънавий- жисмоний соҚломлашувга мос келадиган бир жойга айланади қолади. Меҳмонхонани ташкил этишни рўёбга чиқариш бизнес фалсафаси тизимини янада мустаҳкмлайди. Маҳсулдор фаолликни татбиқ этиш эса сервис муносабатлари тизимини раҚбатлантиради.

Бунда норматив талаблар хизмат кўрсатувчи персоналнинг функционал ҳаракатлари билан тўлдирилади. Сервис тизимидаги функционал йўналтирилганлик — бу ташаббус, эгаменлик ва топқирликдир. Ана шу интилишларда ижтимоий-маданий характердаги масалалар ҳал этилади, бунда хизмат кўрсатиш самарадорлиги борича намоён бўлади. Бу нарса ҳар хил ўриндошлик. хизмат кўрсатиш бўйича нормативларни ошириш, «бегона» ҳудудларни қўшиб беришни истисно қилган ҳолда инсон меҳнатини тежашни ҳам истино қилишни тақозо этади. Сервис муносабатлари меҳмонхона комплексини ривожлантиришдаги ажралмас аспектлар сифатида персоналнинг инсоний иштирокдошлигини, ботиний сафарбарлигини, сермаҳсул фаоллик эришишни акс эттиради. Сервис муносабатлари элементлари реализацияси майдонларнинг муҳим- эксплуатацион (кўриниб турувчи) ва меҳмонхона амалиётида камроқ фойдаланиладиган яширин (ёрдамчи хоналар, коридорларнинг узоқ бурчаклари, чордоқ хоналари, омбор хоналари)га ажратишни бартараф этишни назарда тутади. Яширин хоналарнинг ўз вақтида йиғиштирувдан қолиб кетиши патоген механизмлар (+ чанг иси, қурт-қумурсқалар пайдо бўлиши) вужудга келиши билан таҳдид туҚдиради. Ишларнинг реал ҳолатига боғлиқ бўлган фойдалилик коэффиценти оширилиши қуйидагиларни назарда тутади: • хизмат кўрсатувчи персоналнинг ҳадда ташқари толиқиб қолишини пасайтиришга қаратилган раҚбатлар; • комфортга эрилишини баҳолашда критерийлар амал қилиши; • эмоционал мувозанатни сақлаб қолиш (ташқи саранжом-саришталик, мижозлар билан мунсабатларда огоҳлантиручанлик). Ана шулардан келиб чиққан ҳолда сервис муносабатлари субъектлари эришилган натижада тўхтаб қолмайдилар. Номерлар ободонлаштирилишидаги одатий моторсимон ҳаракатлардан чекиниб, бюрократик аралашувлар ўзгаришларини бартараф этган ҳолда мустақилликни кенгайтириб борадилар.

Ишлаб чиқаришнинг ҳар қандай субъекти сингари меҳмонхона комплекси хизматчилари озодалик ва тартибни тўлиқ намоён этиш бўйича қонуниятлар амал қиладиган эргономика (иш, хизмат кўрсатувси меҳнат қонунлари) тамойилларини ўзлаштирадилар. Эргономикадаги тартиб — кутилаётган натижага эришишга қаратилган ҳаракатлар тизимидир. Меҳмонхонада кутиладиган натижа — мижозларнинг барқарор кайфияти бўлиб, унда мижознинг илтимосларига эътибор устунлик қилади; оқилона молиявий харажатларни оқлайдиган хизматларнинг бемалоллиги, бўлиб турган жойдан олинган таассуротлар ёрқинлиги, маънавий-жисмоний кучни қайта тиклаш учун меҳмонхона хизматларининг жадаллаштирувчи таъсиридир. Эргономика тизимида озодалик ва тозалик соҚломлашиш ва завфсизлик омилини оширган ҳолда тугунли ҳаётий фаолиятни қўллаб-қувватлайди. Мазкур кўрсаткич реализацияси тоза ҳаво, санитария-гигиена ускуналари тҳхтовсиз ишлаши, соз турган мебел, тўшак чойшаблари янгили ифорини назарда тутади. Маълумки, саломатлигимизнинг 40%и биологиялашган турларнинг паризатарлигини истисно этувчи яшаш барқарор муҳити билан билан таъминланади. Хавфсизлик ва куч сақланишини таъминловчи тартиб ижтимоий кайфият асосига айланади. Унда ишлаб турган меҳмонхона-туристик комплекснинг кишилар комфортни таъминлаш бўйича орти борувчи имкониятларига эга дастурлари реализацияси акс этади. Ижтимоий-психологик таассуротлар барқарорлиги салбий баҳоларни истисно қилади. Мабодо улар намён бўлса, унда можаролар учун майдонни янада кенгайтиради. Шу туфайли хизмат кўрсатишга нисбатан салбий баҳолар рақобатга ўнгланмас зиён-заҳмат етказиши, молиявий харажатлар хизматлар даражасига мувофиқ эмаслиги тўғрисидаги норозиликлар тўл қ инини вужудга келтириши мумкин. Бунга ўхшаш вазиятлар манбаи, қоида тариқасида, ташкилий ҳисоб- китоблар саналади. Бунда тасодифан танлаб олинган персонал, самарали ишлашга раҚбатлар йўқлиги, мажбуриятларни ижро этиш самарадорлиги

учун йўлдошлик қилувчи предметлар бўлмаган инсон меҳнатини тежаш; ювуучи воситаларнинг йўқлиги; ўз вақтида таъмирлаш бўлмаслиги; персоналнинг ҳар хил ўриндошликлар билан ортиқча иш юкланмасига тортилиши; хизмат кўрсатишни ташкил этишда шаклланган анъаналар йўқлиги; номерларга юзаки санитария-гигиена ишловви берилиши жиддий рол ўйнайди. Масъулиятни такомиллаштириш бўйича заиф тарбиявий ишларда софтикация тизимидан фойдаланилмайди (номоддий воситаларнинг мажбурий ободончилик реализациясига айлантириш). Меҳмонхона хўжалигида софтикацияни ривожлантириш қуйидагиларни назарда тутувчи кенг кўламли ташкилий-технологик чора-тадбирлар комплексини таъминлайди: кишилар саломатлиги тиклаш ва сақлаш омили сифатида хизмат кўрсатувчи меҳнат қимматини шакллантириш; хизмат кўросатувчи меҳнатда ротациянинг ўз вақтида ўтказилиши (кишиларни ишониб топширилган иш учун ижро этувчилар масъулиятини пасайтирувчи одатий ҳаракатлардан халос этиш), «меҳнат учун» мукофотлаш «ишга муносабат»га қўшилади. Хизмат кўрсатувчи меҳнатни бошқарувчилар меҳмонларнинг юксак эмоционал ҳолатига эришишга установка амал қиладиган энергетик самарадорлик қонунини ёдда тутиши лозим. Хизмат кўрсатилишида бундай даража оқибатлари такрор ташриф буюришга трансформацияланади. Ўаракатларнинг сервис тизимини очиб берувчи ушбу қонун етарлича ташкилий-моддий қувватлантирмасдан туриб орттирилган нарз тайинланишини истисно этади. Унинг асосига эса меҳмонхона комплексининг юксак имиджини шакллантириш мақсади қўйилган. Асосий тўхтамлар: сермаҳсул фаолликдан фойдаланиш асносидаги сервис фаолияти, софтикация меҳмонхона комплекси доирасида демистикация, адаптацияга эришилишига имкон беради. Сервис элементлари отел меҳмонларини юксак эмоционал ҳолатга эга бўлган, истал пайтда бу ерга таҚин қайтиб келишга, кутилган натидани олишга шай турган мижозларга айлантиради.

4. Отел мижози ва мижозлар билан муомаланинг умумий қоидалари Меҳмонхоналар мижозлари ўртасида кўплаб социологик тадқиқотлар ўтказилиши натижасида фойдали статистик маълумотлар қўлга киритилган эди. Бинобарин, мусофирлар орасида бизнес-туристлар улуши 40%га етиши, жуфт-жуфт бўлиб 43% меҳмонлар саёҳат қилиши, ёл ғ из эркаклар 32%ни, ёл ғ из аёллар эса 22%ни ташкил этиши аниқланган. Меҳмонхонани бирламчи танлашда қуйидаги омиллар инобатга олинади (муҳимлик камайиб бориши тартибида): жойлашган ери ва меҳмонхона томонидан ҳавола этиладиган қулайликлар, яшаб туриш учун тариф, ташқи кўриниши ва озодалик. Мижозларнинг типик шикоятлари ҳам аниқланган (озодалик пасайиб бориши тартибида ж ойлаштирилган): • персоналнинг эътиборли муносабати етарлимас; • номернинг кўчиб кириб жойлашишга тайёрмаслиги; • номерларни бронлаштириш бўйича мажбуриятлар бажарилмаслиги; • умуман, хусусан меҳмонхонада ва номерда хавфсизлик ҳис этилмаслиги; • номердаги ноқулай ҳарорат; • шовқин юқори даражаси; • ноқулай каравот; • баланд нарх; • секин хизмат кўрсатилиши. Отеллар мижозлари ўртасидла ўтказилган сўроснмалар ҳам менежмент учун фойдали бўлиши мумкин бўлган кўплаб маълумотларни аниқлашга имкон берган эди. Масалан, мусофирларнинг 1/3 қисми номерга кўчиб кириб жойлашаётганда биринчи иши мини-барни очиш ва унинг таркиби билан қизиқиши бўлиши аниқланган. Ҳ атто «юлдуздорлиги» юқори бўлмаган меҳмонхоналарда ҳам мини-барлар жиҳозланиши фойдали эканлиги шундай аниқланган эди. Бу нарса, башарти, мини-бардаги айнан шундай

ичимликларнинг нархи одатда дўкон нархларидан уч баравар қимматлигии инобатга олинса, бу омил фойдасини тушуниш осон кечади. Бундан ташқари, мусофирларнинг 95%и ҳар куни камида бир соат телевизор томоша қилади. Шунинг учун ҳам икки юлдузли меҳмонхонада бизнинг замонамизда номерда телевизор бўлиши мақсадгна мувофиқдир (телеыизорни назарда тутмайдиган экологик меҳмонхоналардан ташқари, албатта). 95% меҳмонлар душда чўмилади ва фақат атиги 5%и ваннага кўмилади. Бунинг оқибатида эса ҳозирда ҳатто айри тўрт юлдузли меҳмонхоналар тўлиқ ўлчамли ваннахоналар эмас, балки анча арзон турадиган душхоналар ўрнатмоқда. Мусофирларнинг қарийб 40%и эрталаб уйҚотиб қўйишга эҳтиёж сезади. Шундан келиб чиқилган ҳолда меҳмонхонанинг автоматик уйҚотгичлар билан жиҳозланиши муҳимлиги шунга боғлиқ, негаки унча катта бўлмаган меҳмонхона учун телефон оператори ёрдамида уйҚотиб қўйиш муаммога айланиб кетиши мумкин, чунки, мусофирларнинг кўпчилиги битта ва айнан ўша вақтда — соат 7 да уй ғ отиб қўйишни илтимос қилади. Дарвоқе, бир меҳмон уни вақти уйҚотиб қўймаганлаапри учун отелдан анча катта суммани суд орқали даъво қилиб унидириб олгани, судда ухлаб қолгани учун ишбилармонлик учрашувига вақтида етиб келмагани туфайли фойдали буюртмадан аҳрум бўлиб қолгани, яъни зарар кўрганини исботлаб берган ҳол ҳам қайд этилган. Вақт ўтиши билан мижоз ўрта даражадаги меҳмонхонада (3—4 юлдузли) кўришни кутадиган муайян хизматлар туркуми ишлаб чиқилган. Зарур хизматлар асосий туркумидан ташқари (тўшак, овқатланиш, номердаги иссиқлик, иссиқ сув), замонавий типик мижоз отелда қуйидаги хизматлардан фойдаланишни кўзлайди: • номер санузелида — ҳожатхона туркуми, фен, бир қанча сочиқ, пойабзал тозалаш учун воситалар; • номерда тўғридан-тўғри телефон, масофадан туриб бошқариладиган телеыизор;

• нотаниш шаҳарда мўлжал олишда мижозга ёрдам берадиган ахборот хизмати; • меҳмонларни уйҚотиб қўйиш бўйича текин хизмат; • ;номерга овқатларни еткашиб бериш хизмати (romm sercice); • фитнесс марказ ва бассейн; • коктейл-бар (ресторандан ташқари); • мижозлар автомобиллари турадиган жой; • кирхона ва химчистка. Номерда мини-бар, отелда эса бюизнес марказ вужудга келиши лозим. Беш юлдузли меҳмонхоналарда ухлашга номерни тайёрлаш мажбурийдир: тўшакдан покривалони ечиб олиш ва адёлни чаппа тўшаб қўйиш, стол устидаги лампани ёқиш ва ёстиққа шоколад қўйиш зарур. Супер отеллар меҳмон хизматига меҳмоннинг гардеробига кўз-қулоқ бўлиб турувчи хизматкорни ажратиши ҳам мумкин. Юқори разрядли отеллар ногиронлар, кўзи ожизлар, қариялар, болалар сингари ва ҳоказо мижозлар тоифаларига махсус хизматлар ҳавола этиши мажбурийдир. Ногиронлик аравачасидаги меҳмон отелнинг барча хоналарига бориш имкониятига эга бўлиши лозим, ҳар 50—100 та одатдаги номерга аравачадаги ногирон учун махсус мослаштирилган битта номер тўғри келади: аравача санузелга кириши мумкин, санузелда ҳам ички телефон мавжуд, башарти, ногирон кишига персонал ёрдам керак бўлиб қолган тақдирда фойдаланилади. Юқори тоифали меҳмонхоналарда VIP-мижозлар (ўта муҳим шахслар) ва жиндай камроқ аҳамиятга эга CIP (тижорат жиҳатдан муҳим шахслар)га хизмат кўрсатиш учун махсус йўриқномалар ишлаб чиқилган. Биринчи тоифага президентлар, вазирлар, олий даражадаги дипломатлар, шоу-бизнес дунёсига мансуб машҳур кишилар ва ҳоказолар киради. Иккинчи тоифага эса отел бизнеси учун фойдали бўлиб чиқадиган шахслар киради (отел мансуб бўлган меҳмонхоналар занжирси директорлар кенгаши аъзоси, марказий

аппарат ходими, кейинчалик вақтинчалик яшаб тукриш учун ўз хизмат сафарига чиқадиган ходимларини жўнатиши мумкин бўлган йирик фирма менежери ва ҳоказо). Мижозларнинг ана шу икки тоифаси меҳмонхона персонали юксак эътиборини талаб қилади, етиб келганда уларни ё бош директор, ёки махсус VIP-менежер қарши олади, рўйхатга олиш таомил- амалиёти улар учун ниҳоятда соддалаштирилади — меҳмон карточкасини улар устунча ёнидла эмас, балки ўх номерида тўлҚазади, номерда эса меҳмон етиб келганда гуллар, мевалар, ичимликлар узатилади. VIP-мижозларнинг асосий хусусияти — кенг омма билан мулоқот қилишдан четланишга интилишидир: улар одатда ўз номерида овқатланади, агар бассейнга ташриф буюргудек бўлса, у ерда бошқа мусофирлар бўлмаганда ташриф буюради (бу ҳақда отел маъмурияти Қамхўрлик қилиши керак), уларнинг номерлари эшикларига мухлислар ва автограф шайдоларини ичкарига қўймайдиган қўшимча қўриқчилар қўйилади ва ҳоказо. VIP ва CIP-мижозлар маъмурият учун кўплаб қўшимча ташвиш туҚдиради, аммо улар ҳар доим ҳавола этилган хизматлар учун анча катта ҳақ тўлайдилар. Ўар қандай хизмат, жумладан, меҳмонхона хизматларини сотиш товарларни сотишдан энг аввало хизмат уни ҳавола этаётган шахсдан ажралмас эканлиги билан фарқланади. Шунинг учун ҳам мижозлар билан муомала қилиш маҳоратига меҳмонхона бизнесида алоҳида эътибор қаратилади. Бутун персонал ва хусусан мижозлар билан ҳар доим муомала қиладиганлар махсус ўқитувга жалб этиладилар: персонал турли-туман мижозлар билан қандай мулоқот қилишга, телефон орқали сўзлашишга, шикоятларни язшилаб тинглашга, мижоз билан гаплашаётган қандай туришга ўргатилади. Персоналнинг ҳар бир тоифаси учун алоҳида-алоҳида муфассал йўриқномалар ишлаб чиқилади (қабулло хизмати, барменлар, официантлар учун), ана шуларда уларнинг иши босқисма-босқич тасвирланади (масалан, ёнига бориш, табассум қилиш, саломлашиш, ичимликлар таклиф қилиш ва ҳоказо).

Персонал учун умумий қоидалардан қуйидагиларни ажратиб кўрсатиш мумкин: • меҳмонхона ходими ўзига қулай бўлган пайтда эмас, балки мижозга керак бўлган паллада мижозга хизмат кўрсатишга ҳамиша тайёр туриши лозим; • ҳатто арзимас нарса бўлса ҳам меҳмонхонанинг бирон-бир ходими меҳмон билан баҳслашиши мумкин эмас; • ходим мижозга ижобий муносабатини намойиш этиши, ҳурмат кўрсатиши, суҳбатни оҚишмасдан одоб билан дўстона оҳангда олиб бориши, ҳеч бир ҳолда овозини баландлатмаслиги, ўз норозилигини кўрсатмаслиги лозим, башарти, масалан, мижоз ходим иш кунинг энг охиридла етиб келса ҳам, жиззаки, тажовузкор, тўнкасифат, маст мижозлар билан муомалада сабр- бардош ва сабот сақлаши, мижозга турли йўллар билан унинг муаммосидан ташвишланаётганини намойиш этиши лозим; • мабодо мижоз ходимга ниманидир хабар қилса, у мижозни тушунишга максимал хоҳишини намойиш этиши, бош ирҚаши, »тушунарли», «яхши» сўзларини орага солиши, агар унга мижоз нимани хоҳлаётгани жуда ҳам тушунарсиз бўлса, унда «Агар сизни тўғри тушунган бўсам, сиз хоҳлаяпсизки» типидаги саволлар бериши лозим; • мижозга тўлиқ ва саранжом ахборот беришни билиш керак, ҳатто унга нохуш янгиликни, масалан, мижоз қандайдир ҳақ тўлашини хабар қилиш лозим; • мижоз муаммосини тезх ва кечиктирмасдан ҳал қилиш керак. Агар ходим ўзи муаммони ҳал қилолмаса, у мижозни масалани ҳал қилиб беришга қодир бўлган менежерга жўнатиши (яхшиси, ўзи кузатиб бориши) керак. Мижоз истакларини, айниқса, хоҳлаган пайтда уйҚотиб сингари истаги бажо келтиришини мутлақ ишонарлик билан таъминлаш зарур; • ходим ўзига ишонч ва лаёқатни намойиш этиши ва мижознинг мўлжалларига муносиб бўлиши керак.

Отеллар хизматчиларининг ташқи кўринишида алоҳида эътибор берилади. Формали либос мажбурийдир, аммо айни маҳалда мижозлар билан бевомтиа контактлашмайдиган ходимларнинг формаси ана шу контактни амалга оширувчи ходимларникидан фарқ қилиши лозим. Бу нарса ходимлар устидан назорат қилишни осонлаштиради. Фирма ичидаги қоидалар ташқи кўринишни қатъий тартибга солиб туради: форма тоза, доҚларсиз бўлиши, дазмолланган, енглари Қижимланмаган, ҳамма тугмалари жойида бўлиши керак. Аёлларда эса саранжом прическа, саришта қўллар, зеб-зийнатлар минум даражада бўлиши шарт. Пиёз, саримсоқ ва устига устак тер ҳидлига йўл қўйиб бўлмади. Бундан ташқари, хизматчилар қуйидаги тавсияномаларга риоя этишлари лозим: • меҳмонлар исмини, уларнинг одатларини, севимли ичимларини эслаб қолиш; • иложи борича барча мижозларга бирдек вақт ажратиш керак, негаки барча мижоздар уларнинг ташқи кўринишидан қатъи назар тенгдирлар; • мижозларнинг суҳбатларини ўҚринча тинглмаслик; • мижож томонидан таклиф бўлмаса, ўз фикрни баён этмаслик; • мижозлар билан дин ва сиёсатни муҳокама қилмаклик; • мижоз, ходим ҳамкаси билан шаплашиб олгунига қадар кутиб турмаслиги керак; • кейинги мижозга ўтишдан аввал олдинги мижоздан унга бирон нарса керак-керакмаслиги ҳақида сўраш зарур; • хизматларнинг бир неча эҳтимол тутиладиган вариантларидан танлаб олишни мижозга таклиф этишга ҳар доим интилиш; • маст мижозга ўз норозиликларини кўрсатмасликлари ва у билан ўта дўстона оҳангда сўзлашмаслик; • отел тўғрисида, унинг хизматлари, турли хизматлар жойлашган ерни, таомнома буюриш процедурасини ва ҳоказоларни максимал даража билиш.

Ўз отелининг рақобатчилари отелларидан устунлигини ҳар доим алоҳида таъкидлаш; • болалар билан ёқимтой, аммо катта ёшдаги одамлардагидақа расмона гаплашмаслик. Бошқа бир томондан, иш вақтида болалар билан бирга ўйнамаслик керак; • ногиронлар билан ҳомиёна оҳангда сўзлашмаслик, башарти, улар ёмон эшитса ёки тушунса, бақирмаслик, ҳамроқлик қилувчига эмас, ногиронинг ўзига мурожаат қилиш керак; • ўз қадди-қоматини назорат қилиб туриш, мижозлар билан масофа сақлаш (агар жуда яқин турилса, мижэоз ноқулайлик ҳис эта бошлайди); • ниҳоят, табассум қилиш керак; • телефон орқали сўзлашганда трубка 3—4 гудокдан кейин кўтарилиши керак. Ходим ўзини таништириши, ўз отелини (ёки отел хизматини) ва ўз фамилиясини айтиши лозим. Агар ходим қўнҚироқ қилувчига дарҳол жавоб бера олмаса, ундан қайта телефон қилишни илтимос қилиш ёки унинг телефонини ёзиб олиш керак. Мижозх ахбротни 45 секунддан ортиқ кутмаслиги лозим, агар ходим жавобни ана шу вақтдан кўпроқ бермай турса, мижоздан таҚин кутиб туришга розилигини ёки у билан кейинроқ боҚланишни сўраб олиш керак. Меҳмонхонада мижоз қаноатланганлигини баҳолаш тизими бўлиши лозим. Бунда тизим ахборот манбалари эса қуйидагилардир: 1. Кузатиш. Барча даражалардаги менежерлар қаноатлантирмайдиган сервис аломатларини ҳар доим излашллари керак. Уларнинг сирасига навбатлар, мижоз томонидан ахборот узоқ кутиб қолиниши (бевосита устунча ёнида ёки телефон орқали), мижозларнинг персонал томонидан инкор этилиши, мижозга берилган ваъдалаларни бажармаслик, чиркинлик, ёқимсизлик. Менежерлар кузатишидан ташқари вақти-вақти билан текщирувчини жўнатиш керак, ус эса одатдаги мижоз қиёфасида отелнинг барча хизматчилари билан мулоқотда бўлади ва кейин ўз кузатишлари ҳақида отел раҳбьариятига билдирув беради.

2. Меҳмонларни анкеталаштириш. Анкеталар одатда номерда бўлади. Тўлдирилган анкеталар оқсочлар томонидан йиҚиб олинади ва маркетинг бўлимида қайта ишгланади. 3. Отел ва унинг алоҳида бўлинмалари молиявий кўрсаткичларини таҳлил қилиш. 4. Мижозларнинг қаноатланиши даражаси тўғрисидаги фойдали ахборотлар шунингдек аэпорт йўлида мижозларнинг бир қисми мулоқотда бўладиган ҳайдовчилар орқали, камроқ даражада эса ҳаммоллар орқали олиниги ҳам мумкин. Табиийки, отел хизматчиларининг ана шу тоифалари тегишли тарзда йўриқномалашга тортилган бўлиши керак. 5. Мижозларнинг шикоятлари изчил қайта ишланади ва улар юзасидан сервисни яхшилашга, шунга мувофиқ, мижозлар қониқиши даражаси ошишига имкон берувчи тегишли чора-тадбирлар белгиланади. Мижозлар шикоят билван мурожаат қиладиган ходим норози мижоз билан қандай муомала қилиш борасида йўриқномалапшга тортилади. Ана шундай йўриқномаларнинг айрим бандлари тубанда келтирилмоқда: • норози мижоз шикоятини диққат билан тингла, шикоят — сервис даражасини оширишга ёрдам бериши мумкин бўлган фойдали ахборотдир; • осойишталик сақла, норози мижозни уни бошқа мусофирлар эшитмайдиган қилиб бир четга олиб чиқ; • ҳамдардлик ва ёрдам бериш истагини изҳор айла; • мижоз охиригача гапиришга имкон бер, сўзини бўлма, йўқса, у ҳаммасини бошдан бошлайди; • мижозни маъқуллама ва норозиликни баён этма, шунингдек, қандайдир ташқи сабаб билан ўзингни оқлама; • меҳмонхона айбини даҳл устида тан олиб қўйишдан тийилгин — бу нарса моддий эътироз, судлов даъвоси ва бошқа нохушликлар ҳавола этилиши учун асос бўлиши мумкин. Масалани ўрганиш керак, деб айтгин; • муомала эътибор қаратгани учун мижозга миннатдорчилик изҳор айла;

• муаммони зудлик билан ҳал қил, агар мустақил ҳал қила олмасан, катта менежерга мурожаат қил; • агар мижоз ходим устидан менеджерга шикоя қилсса, ана шу ходим билан мижоз иштирокида «муҳокамабозлик» қилма. Дарвоқе, кўп ҳолларда шикоятлар нообъектив бўлади ва хизмат ҳайфсан эмас, балоки қўллаб- қувватлашга муносиб бўлиб чиқади.

Адабиётлар : 1. Уокер Д.Р. Введение в гостеприимство. Учебное пособие. -М., 2002 г. 2. Чудновский А.Д. Туризм и гостиничное хозяйство. Учебник. -М., 2000. 3. Филлиповский Е.Е., Шмарова Л.В. Экономика и организация гостиничного хозяйства. - М.: ФиС, 2005 4. Сенин В.С., Денисенко А.В Гостиничнўй бизнес: классификация гостиниц и других средств размешения: Учебное пособие. - М.: ФиС, 2004. 5. Папирян Г.А., Менеджмент в индустрии гостеприимства. М.: 2000 7. Лесник А.Л., Мацицкий И.П., Чернмшев А.В. Организация и управление гостиничньш бизнесом. Учебник - М.: «Интер Универсап», 2000

O'xshashlar

Меҳмонхона бизнесида сифатнинг мазмуни ва моҳияти

Меҳмонхона бизнесида сифат тушунчаси ва моҳияти

Меҳмонхона бизнесида меҳнат муносабатлари

Меҳмонхона бизнесида маркетинг ва сотувлар

Меҳмонхона бизнесида асосий бошқариш шакллари