Меҳмонхона бизнесида асосий бошқариш шакллари

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

570 KB

Ko'chirib olish

Меҳмонхона бизнесида асосий бошқариш шакллари Режа: 1. Меҳмонхоналарнинг асосий бошкариш шакллари. 2. Франчайзинг бошкариш тизими 3. Ижара 4. Синдикатлаш 5. Шартнома асосида бошқариш 6. Молиявий менежмент ва ташкилотлар даромади 7. Молиялаштириш пакети 8. Мехмонхона бизнесида интеграция 9. Энг замонавий, йирик ва гаройиб дунё меҳмонхоналари.

1. Мехмонхоналарнинг асосий бошкариш шакллари. Халқаро тажрибада Жаҳон сайёҳлик ташкилоти (ЖТТ) томонидан ишлаб чикилган Туристларни жойлаштириш воситаларининг стандарт тавсифи кабул килинган. Унга кўра, жойлаштириш воситалари жамоавий ва индивидуал тоифаларига ажратилади (2.1-жадвал). ЖТТ мутахассисларнинг фикрига кўра, жамоавий жойлаштириш воситалари саёҳатчига дам олиш учун яшаш жойи тақдим қиладиган объектдир. Бунда яшаш ўринлари энг камида битта оилага етадиган бўлиши ҳамда ягона тижорат бошқарувида бўлиши лозим. Ўзбекистонда 2000 йил 1 январдан меҳмонхоналарнинг юлдузли таснифи кабул килинган. Меҳмонхона индустрияси - бу корхоналарнинг ўзига хос мажмуаси бўлиб, унинг уз ишлаб чиқариш маданияти бор, бу маданият яхши ёки ёмон таъсир килиши мумкин, масалан, ишлаб чиқаришга, ишчилар орасидаги муносабатларга, уларнинг ўзини тутишига, уларнинг шахсий ишларига раҳбарлар хизмат кўрсатишга боғлик бўлган шикоятлар муаммоларини ҳал қилишга камдан-кам интиладилар. Мижоз томонидан бундай шикоят тушганда, асосий чора, сабабни эмас айбдорни қидириш бўлиб қолади. Меҳмонхона корхонаси раҳбарининг билим ва малакаси фаолиятининг баъзи йуналишлари билимлари суммасидан кенгроқ бўлиши керак. Бизнинг мамлакатнинг ривожланиш шароитларида ушбу ишнинг долзарблигига шубҳа йук. Шунинг учун куйидаги фан чет элларда босиб чиқарилган халқаро меҳмонхоналар занжири хўжаликлари фаолиятини турли аспектларини характерлайдиган, асосан Магпо1, 1п1егсоп1теп1а1, 8Ьега1оп, Ме1гро1. Шкес! А1гНпге5 каби меҳмонхона корхоналари ва компаниялари материалларини ўрганиш асосида олиб борилган

XX асрнинг 50-йилларидан бошлаб жаҳон меҳмонхона хўжалигида меҳмонхоналар бошқарувининг ташкилий тузилишининг иккита модели фарқпанади. Биринчи модель - Ритц модели бўлиб, швейцариялик тадбиркор Цезарь Ритц номи билан боғлиқ. Мазкур меҳмонхоналар европача анъанавий бежамдорлик ва аристократлиликка асосланган эди. Ҳозирда мазкур модель тушкунликда бўлиб охирги 25 йил ичида жаҳон меҳмонхона хизматлари бозоридан «палас» услубидаги 2 млн.дан ошиқ хоналар тугатилди.

$Иккинчи модель америкалик тадбиркор Кемонс Уильсон номи билан боғлиқ бўлиб («Холидей Инн» меҳмонхоналар тизими) унда юқори даражада хизмат кўрсатиш билан бирга мижознинг хоҳишларини қондиришга катта аҳамият берилади. Мазкур моделга асосланиб ташкил этилган меҳмонхона тизимида қуйидаги асосий талаблар мавжуд: 1. Услуб бирлиги (архитектура, интерьер). 2. Кўрсаткичлар ваташқи ахборотнинг бирлиги. 3. Кенг ва функционал ҳол. 4. Мижозларни руйхатга олишнинг тезкорлиги. 5. Доимий мижозларга млжалланган хоналарнинг мавжудлиги. 6. «Швед столи» нонуштаси. 7. Конференц-ҳолнинг мавжудлиги. 8. Тарифларнинг эгилувчан тизими. 9. Ягона бошқарув, маркетинг ва коммуникация хизмати. Ҳозирда дунёдаги меҳмонхона хоналарининг 50 фоизи иккинчи моделга тегишли. Шунингдек, меҳмонхоналар ташкилий тузилишнинг учинчи модели бўлиб, у ихтиёрий меҳмонхона тизимлари дейилади («Вез1 \¥е51егп», «КппапНс Но1е1з» ва бошқалар). Бунда маълум белги, стандарт ва хизматлар мажмуасига кўра ўхшаш меҳмонхоналар ягона савдо белгиси остида бнрлашади. Тизим аъзоларк ягона фондга пул ўтказиб туради ва умумий маркетинг фаолиятидан баҳраманд булади. Ҳисоб-китобларнинг кўрсатишича, тизим меҳмонхоналари мустақил корхоналарга ннсбатан 60 фоиз кўпроқ ўртача даромад олиб, 8 фоиз кўпроқ ўринлар бандлигига эришган. 2.2-жадвалда хоналар сони буйича жаҳон мсҳмонхона индустриясининг етакчи меҳмонхона тизимлари кўрсатилган.$

Меҳмонхонанинг ташкилий тузилиши унинг мақсади, жойлашуви ва бошқа ўзига хос хусусиятлари билан белгиланади. Жаҳон меҳмонхона хўжалигида меҳмонхона эгаси (тадбиркор, мулкдор) ва меҳмонхона бошқаруви ўртасидаги муносабатлар шаклига караб меҳмонхоналар қуйидаги турларга ажратилади: 1. Мустақил, яъни мулкдорнинг мулкида, ихтиёрида ва фойдаланишида бўлган меҳмонхоналар: а) мулкдор томонидан бевосита бошқариладиган меҳмонхоналар; б)му71кдор мулкида, лекин ёлланган бошқарувчи мутахассислар ёки махсус бошқарув компанияси томонидан бошқариладиган меҳмонхоналар. Бунда бошқарув компанияси ўзининг савдо белгисидан фойдаланади. 2. Меҳмонхона тизимларига кирувчи меҳмонхоналар. Улар қуйидагича гуруҳланади:

2.1. Тизимларнинг тенг ҳуқуқли аъзоси бўлиб, мулкдорларнинг умумий мулкида бўлган ҳамда уларнинг вакиллари орқали бошқариладиган меҳмонхоналар. 2.2. Тизимнинг алоҳида корхоналари, яъни франшиза шартномаси асосида фаолият юритувчи меҳмонхоналар. Франшиза меҳмонхона мустақил бошқарувга эга бўлади, аммо тизим маъмурияти (франчайзер)га унинг савдо белгиси ва ташкилий-ҳуқуқий ёрдамидан фойдалангани учун мунтазам равишда ҳақтўлаб туради. 2.3. Меҳмонхоналар уюшмасига контракт бошқарув асосида кирган меҳмонхоналар. Бунда мулкдор профессионал меҳмонхона компанияси билан шартнома тузади ва унга ҳак тўлайди. Бундай тизимлар мулкдор ҳамда бошқарувчи ўртасидаги муносабатлар характерига кўра 3 турга бўлинади: а) меҳмонхона бошқаруви, тўлиқ бошқарувчига ўтказилади ва мулкдор бошқарув фаолиятига аралашмайди. Бошқарувчи молиявий- ташкилий хавфни ўз зиммасига олади; б) мулкдор меҳмонхона фаолиятини назорат килиб боради, ташкилий харажатларни, молиявий хавфни қоплайди. Бошқарувчи ҳам шартномада кўрсатилган даражада маълум масъулиятга эга булади; в) мулкдор бошқарувчи компания фаолиятини тўлиқ назорат қилади ва уни фаолият натижалари масъулиятидан озод қилади. Умуман олганда, мазкур муносабатларнинг қуйидаги жиҳатларини ажратиб кўрсатиш мумкин: 1) мулкдорлар бошкарувчиларнипг меҳмонхонага молиявий маблағлар сарфлашини рағбатлантиришади. Натижада, бошқарувчиларнинг мулкни бошқариш сифатига масъулияти ошади; 2) меҳмонхона бошқарувчи компаниялар ўртасидаги рақобат туфайли, улар янада кўпроқ капитал сарфлаб, мулкдор билан шартнома тузишга ҳаракат қилади;

3) баъзи бошқарувчилар ихтиёрий равишда меҳмонхонага маблаг сарфлашади. Бунда улар юқори даромад олишни ва мулк бошқарувида қўшимча ҳуқуқларга эга бўлишни кўзлашади. 2.4. Меҳмонхоналар уюшмасига аралаш шартлар асосида кирган мехмонхоналар. Масапан, франшиза меҳмонхонасининг франчайзер томонидан шартнома асосида бошқарилиши. 3. Мустақил меҳмонхоналар уюшмасига кирувчи меҳмонхоналар. 3.1. Уюшмага фойдани ошириш ва тижорат имкониятларини кеигайтириш мақсадида кирган меҳмонхоналар. Масалан, туристлар ортиқчалиги пайтида уларни уюшма аъзолари ўртасида қайта тақсимлаш, ягоиа товар белгиси, реклама ва жой эгаллаб қўйиш тизимларидан фойдаланиш ва ҳоказо). 3.2. Даромад олишни кўзламайдиган уюшмаларга кирувчи меҳмонхоналар. Бунда уюшма аъзолари ташкилий-ҳуқуқий, кадрлар тайёрлаш, ижобий тажрбани қўллаш масалалари буйича ўзаро ҳамкорлик қилишади. 2 Франчайзннг бошкариш тизими Франчайзинг меҳмонхона индустриясида хўжалик юритиш тизими еифатида кснг қўлланилади. Унинг моҳияти шундан иборатки, бунда компаппя чстдан маблағ жалб қилади ва у ёрдамида ўзининг маблағига ривожланишдан кўра анчатезроқ ривожланади. Компания ўзида лицензияни сақлаб қолган ҳолда аввалгидек маълум бир ҳуқуқлардан фойдапанади, масалан, ўэининг савдо белгиларини, амапдаги технологияни, услубларни, бандлаштириш тизимини, синалган маркетинг тадқиқотларини, чегирмапар гизимини ва ҳоказоларни ишлатиш ҳуқуқига эгадир. Лицензияни компаниядан сотиб олаётган унинг мулки бир қисмини(ресторан, меҳмонхона ва бошқалар) мустақил равишда бошқариш учун лицензия эгалари билан келишилган шартлар асосида тузилган шартномани

имзолайди. Франчайзинг шундай йўл билан меъёрида ривожланиш имкониятига эга бўлган компанияга ҳам, маблағи ва ишлаш хоҳиши бор, лскнн гажрпба па обрў етишмаёпан "допор"га ҳам фойдалидир. Баъзи корпорациялар франшизга алоҳида бир савдо маркаэларини, бошқалар эса бутун ташкилотни берадилар. Бу тизим 1907 йилда Ккг Оеуе1ортеп1 Сотрапу Нью-йорклик фирмадан Ккг-СагНоп деб номланиш ҳуқуқини сотиб олганидан кейин меҳмонхона индустриясида қўллана бошланди. 1927 йилдан бошлаб Хоуард Джонсон ўз отелларини франчайзинга бера бошлади. Бу унга тез орада ишини - олдин Шарқий қирғоқларда, ундан кейин - Гарб марказида ва ниҳоят 60-йилларда Калифорнияда кенгайишига имконият яратди. Ҳозирда унинг тизими 900 дан ортиқ ресторанни ўзида бирлаштиради. НоПс1ау 1пп5 (ҳозирда НоПйау СогрогаИоп номланувчи ва жаҳондаги энг йирик ҳисобланади) компанияси ҳам ўзининг тез ривожланиши франчайзинг туфайлидир. Бизнес отелларнинг ривожланишига боғлиқ бўлган Кемонс Уилсон, 1952 йилда оиласи билан бирга бир меҳмонхонада дам олаётган эди ва ўзининг катта норозилигига қарамасдан иккита хонага: бири ўзи ва хотини учун, иккинчиси эса боллари учун пул тўлашга мажбур эди. Шунда Уилсон ҳаққоний нархларда оилавий дам олиш мумкин бўлган меҳмонхона қуришга қарор қилди. Ҳар бир хона етарлича кенг ва иккита икки кишилик ётоқларга эга бўлсин, бу ота-оналарга ўз хоналарида болларни табиийки бепул жойлаштириш имкониятини беради. 50-йиллар ва 60-йилларнинг бошида ҳалкда иқтисод қилиш жуда юкори даражада оммавийлашган ва шунинг учун ҳам НоПйау 1ппз меҳмонхоналарининг жуда тез ошаётган обрўсига ҳайратланишга ўрин йўқ эди. Уларнинг нафақат обрў-эътибори, балки уларнинг ўзлари ҳам бўйига ва энига ҳам ўсиб бордилар: яшаш хоналарига ресторан, кейин холлар - олдин бизнес учрашувлар учун, сўнг кўнгил очиш учун ҳам кўшилди. Мебель замонавийсига ўзгартирилди, ётоқхонага нимадир қўшилди ва тез орада меҳмонхонанинг дастлабки мақсади бўлган, камтар

маошли меҳмонларга мўлжалланган концепциясидан деярли тўлиқ воз кечишга тўғри келди. НоНйау СогрогаНоп ютуғининг бош омиллридан бири бу унинг ўртачадан юқори бўлмаган нархли бозорни эгаллашга ҳаракат қилаётган биринчи меҳмонхона фирмаси бўлганлиги ҳисобланади. Одатда бу меҳмонхона ва мотеллар ҳаққоний нархлар билан бой кварталлардан узоғроқда, шаҳар марказларида, муҳим магистраллар кесишишига яқин жойда ёки шаҳардан ташқари ҳудудда қуриларди. Уларни муваффақиятининг яна бир бошқа сабаби улар таклиф этаётган қулайликлар: ҳаққоний нархда шинамлик, оддийликдан йироқ, фешенебел отелларнинг фаркланган интерьери. Таҳминан худци шу пайтларда "бюджет" (энг арзон) деб номланган мотеллар ҳам пайдо бўлди. Бир кун истиқомат қилиш нархи 6$ бўлгани учун Мо1е1 6 деб номланган, калифорниялик компания дастлаб бутун мамлакат бўйлаб Эауз 1пп сифатида кенгайиб борди, бу компания эгаси қачондир НоПс1ау 1ппз да дам олиб, хоналарга қўйилган нархлар жуда ҳам юкори деб ҳисоблаган. Қурилиш бизнесида иш тажрибасига эга бўлган, министер Дэй арзон ер майдонини сотиб олди ва у ерга кичик икки қаватли уйчалар қурдирди. Бу меҳмонхона ва мотеллар биринчи навбатда оилавий дам олишга мўлжалланган эди, лекин автомагистраллар олдида жойлашгани сабабли келувчи коммивояжерлар ҳам иштиёқ билан келишарди. Уйларнинг ташқи кўриниши ҳеч қандай "башанликлар"сиз, одцийлиги ва нархнинг пастлиги ўзига жалб қилади. Бу бинолардан баъзилари модул деб номланган турдаги конструкцияга тегишли бўлиб: хоналар деярли бутунлай четда тайёрланган, қурилиш учусткасига олиб келинар ва кейин деворма девор қўйиларди. 60-йиларда Хилтон ва Шератоннинг енгил қўли билан франчайзинг меҳмонхона ва мотеллар ўсиш ва ривожланишининг асосий стратегияси бўлиб қолди. 70-80-йилларда бу ўзгариш сақланиб қолди.

$Фраичайзинг хамма ўзининг нафликлари билан ҳам иккита муаммога эга: 1) лицепзия эгаси қандай қилиб сифат меъёрлар сақлаб қолиш ва 2) бу лицензиядан фойдаланиш ҳуқуқини сотиб олаётганлар томонидан молиявий копқондан қандай қочиш. Бу саволда бир олам қийинчиликлар. Энг аввало, шартномада сифат меъёрларини сақловчи ҳамма ҳолатларни акс эттириш жуда қийин. Фақат охирги вақтларда франчайзинг шартномалари бинонинг ташқи кўринишга ва меҳмонларга хизмат кўрсатиш даражасига бўлган талабни янада аникроқ изоҳлашга муваффақ бўлинди. Лицензияга тўлов мулқдор ва шартномачи ўртасидаги келишув асосида белгиланади, лекин ҳар бир ижарага берилган хонадан ўртача 3-4% ни ташкил қилади. Меҳмонхона индустриясида франчайзинг билан шуғулланадиган энг йирик компания (3413 отеллар) Парисиппанидаги (Нью-Жерси штати) НовркаНгу ҒгапзМзе 8у51ет Носе15 ҳисобланади. Ундан кейин Блэкстоун гуруҳининг (Нью-Йорк) СКоюе Но1е15 1шегпапопа1 шўбъа компанияси (2487 отеллар). Бу рўйхатда учинчи - НоНс1ау 1пп \Уог1с1\У1с1е. Лицензия эгасига учун ҳам ва ундан фойдаланиш ҳуқуқини сотиб олувчига ҳам франшиз тизими ўзида афзалликлар ва камчиликларни жамлаган. Лицензияни сотиб олувчи қуйидаги афзалликларга эга бўлади: - Иш бошлаш учун режалар ва мослаштириш пакетига. - Бутун мамлакат бўйлаб рекламага. - Бронлаштиришнинг марказлашган тизимига. - Мебеллар, жиҳозлар ва технология сотиб олишда чегирмалардан фойдаланиш имкониятига. - Фирманинг маълумотномасида қайд қилинишга. - Кредит карточкаларини сотиб олишда чегирмаларга. Бироқ бу афзалликлар шартсиз эмас. Лицензияни сотиб олиш қуйидагиларни эътиборда тутиш лозим: - Юқори бадаллар (аъзо бўлишда ҳам, чиқишда ҳам). Бронлаштиришнинг марказлашган тизими банд қилинган хоналарнинг фақатгина 17-26%ини беради.$

- Лицензияни сотиб олаётганда унинг эгаси билан тузилган шартномадан четга чиқиш мумкин эмас. - Лицензия сотиб олаётганда унинг эгаси томогдадан ўрнатилган меъерларни сақлаб қолиш зарур. Фирма учун франчайзинг тизими қуйидаги афзалликларни беради: - Бозордаги улушнинг ўсиши ва шунга мос равишда обрўсини ошиши. - Ўз лицензиясидан фойдаланиш ҳуқуқини тақдим этгани ҳисобига Аммо шу билан бирга фирма маълум таввакалчиликка боради, яъни: - Сифат меъёрларини сақлаб қолиш жуда қийин. - Ўз лицензиясидан фойдаланиш ҳукуқини бегона инсонларга сотиб, хатога йўл қўйиш мумкин. Ҳамкорлик тизими. Корхонани молиялаштиришни ривожлантиришниг бошқа бир қизиқ усули - ҳамкорлик Тгауе1ос1§е фирмаси томонидан қўлланилган. Бу режага асосан мотель бизнесига кўшилишни хохлаётган маълум бир эр-хотин жуфтлиги' мотельнинг ярим баҳосини қўшди. Эр-хотин бошқарувчи сифатида ойлик ола бошладилар ва бундан ташқари, корхонанинг барча тадбирларидан тушган даромад компания ва улар ўртасида тенг бўлинади. Тгауе1ос1ёе компанияси (ҳозирда ҒоПе Ноге1з & Мо1е1з компаниясининг бир қисми) ҳамкорликни бошлади ва шунинг учун ҳам ҳамкорлик келишувларидан фойда олиш тажрибасини кенгайтирди. 2.3 Ижара Ижара (лизинг) 1950-йил ва 1960-йиллар оммавийлашган ва бу усулдан ҳозирги кунда ҳам камроқ бўлса-да, меҳмонхона индустриясини бошқаришда фойдаланилмокда. Бу усул ижарачига ҳам, компанияга ҳам бозорга кириш ва унда мустаҳкамланиш имкониятини яратади. Отель сотувдан тушган тушумдаги келишилган фоиз ҳисобига, одатда 20 дан 50 % гача, ижарага берилади. Масалан, америкалик отелларнинг халқаро миқёсда тарқалиши НШоп копаниясининг СанХуандаги (Пуэрто-Рико) бир отельни ижарага олиши

билан бошланди. Миллий туризмни ривожланишига туртки бериш учун (бизнесда обрўли иш тажрибасига эга машҳур фирманинг пойтахт меҳмонхоналаридан бирини фасадидаги номи ҳар доим ҳам ижобий таассурот қолдиради) Пуэрто-Рико ҳукумати НП1оп га Ноге1 Саг1Ь ни имтиёзли шартлар асосида: даромаднинг учдан икки қисми ва маркетинг харажатларини тўлаш ҳисобига ижарага берди. Ривожланаётган мамлакатларда давлат ташкилотларини ижарага бериш айниқса оммавийлашган. Кубада ҳам ҳокимиятга Федел Кастро келгунига қадар бу усул амалиётда жуда муваффақиятли қўлланилган эди. Гавана НП1опнида хоналарнинг бандлига 14% гача тушиб кетди, бу катта молиявий йўқотишларга олиб келди. Корпорация раҳбарияти бундан хулоса чиқарди ва келажакда ижара ўрнига фойдадан маълум бир фоизлар ҳисобига бошқариш учун шартнома тузишни ихтиёр қиларди, чунки бу камроқ тижорий таваккалчиликка олиб келарди. Бу режа ялпи даромаддан 5% асос тўлови амалга оширилади ва қўшимча равишда рағбатлантириш - эксплутация даромадидан 10%. Баъзи ҳудудларда, хусусан Ғарбий Европада, ижара ҳар доим корпорация учун даромад келтирган. Лондон НПсоп ни 25 йил муддатга ижарага олинган ва ижара тўлови дастлабки баҳосидан 8 % атрофида қилиб белгиланган ва унинг ўсиши деярли кўзда тутилмаган. Натижада НИ1оп эксплутацион харажатлар учун деярли 75% оларди. Ҳозирги бозорда маблағнинг етишмаслиги натижасида ижара яна оммавийлашиши мумкин деган тахминлар бор. Меҳмонхона бозоридаги маклерлар кўпдан бери охиригача маблағлаштирилмаётган лойиҳалар учун қандайдир янгилик ўйлаб топишмоқчи. Скоттсдейллик (Аризона штати) Кригер ва Снайдерлар мулк эгасига бошланғич молиявий харажатларсиз даромад келтирувчи янги ижара турини ишлаб чиқишди. Ижарачи меҳмонхонани меҳмонлар учун мўлжалланган хоналаридан келадиган ялпи даромадга таянган шартлар билан тузилган шартнома асосида бошқаради. У сугурталаш, ходимларни ёллаш, маҳсулотларни олиб келиш ва маркетинг

$ишларига жавобгар ҳисобланади. Бунинг учун у сотилган хонадан тушган соф фойданинг ва қўшимча даромаднинг катта улушини олади. 4 Синдикятлаш Снидикатлаш отелларни молиялашнинг оммавий усули эди ва бўлиб кслмокда \ам: бунда маблағи жалб қилинаётган инвестор отельга тегишли бўлгам одамларнинг танишлари ёки дўстлари бўлиши мумкин (ёки бўлмаслнги ҳам мумкин). Синдикатлаш одатда йирик мулкнинг катта ннисстиция билан бирлашишини тақозо қилади ва шунинг учун ҳам табиийки, синдикат қатнашчилари ўртасида таваккалчилик тақсимланишини такозо этади. 5 Шартнома асосида бошқариш 1')70-йилларда хўжалик юритишнинг шартнома усулини кенг қўллапшми оқибагида мсҳмонхона идустрияси ҳақиқий тўнтаришни бошидан кечирди. Бу усул оммавийлашиши акционерлик маблағини жуда кам миқдорда баъзида умуман усиз удаллашни тақозо этганлиги туфайлидир. Агар корпорация отель курилишида иштирок этган бўлса ҳам, мулк одатда катта суғурта компаниясига қайтарилади. Магпой Носе! корпорацияси томонидан Калифорнияда қурилган Ьа .1о11а отели билан худди шундай бўлганди. Корпорация уни тахминан 34 млн. $ га курди ва тахминан 52 млн. $ га Рате \¥еЬЬег банк фирмасига сотиб юборди. Молиялаштиришга ёмон бўлмаган қўшнмча! Шартнома одатда мулкни беш, ўн ёки йигирма йил муддат бошқаришни кўзда тутади. Бунинг учун компания ялпи ёки соф эксплутация даромадидан маълум бир фоиз кўринишида -одатда бу 2% дан то 4,5%гача бўлган бошқариш мукофотпи олади. Ҳозирда бу кўп ҳолларда минимал 2%лик мукофот ва қўшпмча равишда микдори корхонанинг самарадорлигмгп боглиқ бўлган рағбат сифатидаги мукофотдир. Баъзи бир шартномалар бирннчи йил 2%, иккинчи йили 2,5%, учинчи йили ва кейинги йилларда$

3,5%ми кўчда тутади. Охирги йиллардаги бошқарувчи фирмалар ўртасида рақобатни кучайиши шартномавий мукофотни камайишига олиб келди. Меҳмонхона фирмалари уларнинг мулки шартнома асосида бошқарлиш усули фойдасига ён босишмокда, чунки бу афзалроқ. Бу компанияга ички бозорда ҳам ва халқаро бозорда ҳам тезроқ кенгайишига ёрдам беради. Бошқарувчи фирмалар асосан бошқаришни хоҳламайдиган ва бошқаришни билмайдиган мулк эгалари билан икки томонлама фойдали келишувларни амалга оширишади. Бошқариш компаниясида эса бунинг учун етарлича билим, одатда марказлашган бронлаштириш тизими ёрдамида сотиш ва маркетинг тажрибаси бор. Баъзи компаниялар инвестиция портфели сифатида ўз туманларидаги, ҳудудларидаги ва ҳатто мамлакат миқёсидаги кўп сонли отелларни бошқарадилар. Уларнинг кўпчилиги бир турдаги отелларни бошқаришади. Ҳар хил турдаги отелларни бошқариш анча қийинроқ. 1990 йиллар бошларида кўчмас мулк нархининг пасайиши оқибатида меҳмонхона бизнесининг даромадлилиги ҳам, энг аввало, нақд пулнинг оқими камайгани ҳисобидан сезиларли даражада камайди. Охирги пайтларда бошқарув шартномасида бошқарувчи фирмасини акционерлар маблаги оқимига жавобгарлиги ошишини кўзда гутмокда. 1988 ва 1992 йиллар оралигида бошқарувчиларнинг ундаги улушининг ўсиши 25% дан то деярли 42%гача бўлганлиги кузатилган. Бундан ташқари, ҳозир отельь мулкдорлари қарор қабул қилишга борган сайин кўпроқ таъсир кўрсатишмокда, илгари бундай ҳолат жуда ҳам кам юз берарди. Замонавий бошқариш шартномасининг энг кўзга ташланадиган томони бу санаб ўтиладиган ҳолатлар сони кенгайтирилганидир. Масалан, баъзи ҳолларда мулкдорлар акционерлик маблағида улушга эга бўлишни хоҳлайдилар. Бироқ улар бошқа акционерлар билан назорат вазифаларини бўлишишни хохдамасликлари мумкин. Лекин одатда у ёки бу келишув ҳар доим ҳам мавжуд. Отель эгалар ўз шартномачиларида, энг аввало, қуйидагиларни қадрлайдилар:

- тажриба ва ишончни; - ҳисобот тайёрлаш санъатини; - мижозлар билан муомала қилишни ва ходимлар билан ишлашни билишини; - даромадни кўпайтирувчи муваффақиятли стратегияларга эга бўлишни. - Кўп маротаба исботланган ишга лаёқатни. Халқаро муносабатларни кенгайтириш шароитида меҳмонхона фирмаси ўзига маҳаллий ҳамкор ёки қўшма корхона ташкил қилиш мумкин бўлган мулк эгасини топишга жуда ҳам қизиқади. 6 Молиявий менежмент ва ташкилотлар даромади Меҳмонхона индустрияси, энг аввало, икки фактор: талабнинг циклик характери ва маблаглаштиришга юқори қарамлик натижаси бўлган юқори даражадаги таваккалчилик билан аникланади. Отелларга юқори фоизли даромад мехмонхонада хоналарни ва ресторанда овқатларни ва ичимликларни сотишдан эмас, балки кўчмас мулкни манипуляциясидан келиб тушади. Одамлар отеллар қурилишига маблағни ҳар хил сабабларга кўра, тикишади: ўз гурурларини қондириш мақсадида, даромад олиш мақсадида (кўчмас мулкдан, тикилган маблағдан, қурилган иншоотнинг истиқболли қийматидан). НПсоп ва ЗЬегасоп меҳмонхоналарининг баҳоси қаътий ўсиб бормокда, бу албатта эксплуатацион даромадлар ҳисобига эмас, балки олди- сотдидан тушган даромади, солиқ имтиёзлари ва келажакда бундай меҳмонхоналарнинг нархи яна кўпроқ ошишини маълумлиги сабабли амалга ошмоқда. Бу "ўйин" молиявий менежмент деб номланади ва бу "ўйин" жуда қийин. Ҳеч қандай иш ўзининг улканлиги бўйича бақувват меҳмонхона корпорациясини қуриш билан тенглаша олмайди ва уларнинг энг улкани 26 йил ичида Эрнест Хендерсон томонидан ташкил этилди. Унинг молиявий

сезгиси, ўткир аналитик билими ва соғлом фикирлаши, туганмас энергияси ишчанлиги ҳаммаси биргаликда оддийгина ЗЬегасоп компаниясини меҳмонхона индустриясининг олдинги ўринларга олиб чиқди. 1967 йил у вафот этган вақти, унинг 154 та отели бор эди. Бу молиявий муваффақиятга қандай усулда эришилган эди? Албатта, Уолт Дисней мультикидаги сеҳрли таёқча ёрдамида эмас! Хендерсон капиталист эди ва ҳеч қачон муваффақиятли келишув амалга ошириш имкониятини қўлдан бой бермасди. У отелларни жуда осонлик билан сотиб оларди ва сотиб юборарди, шу билан бирга ҳар доим фойда оларди. Аниқ ҳисоб-китоб ва мақсадга интилувчанлик ўзини яхши кўриш ва илтифотлардан устунлик қиларди. Олипган пуллар ҳеч қачон бўш турмасди, ҳатто вақтинчалик зиёнлар билан ҳам ишга жалб қилинарди. Масалан, агар корпорация йилига 100000$ фойда бера оладиган отелни сотиб олмоқчи бўлса, у яъни корпорация унга режалаштирилган фойдани саккиз баробари ($800000) баҳосида тўлаши мумкин. Агар унда ўша пайтда бўш маблағи бўлмаса, Хендерсон бу сумманинг ярмини банкдан ёки сугурта компаниясидан 6%га қарз олиши ҳам мумкин эди. Агар бу кўчмас мулк эгаси $500000лик ипотека кредитига рози бўлса, унда ЗЬега1оп бу мулкни фақатгина $100000 накд пул яъни умумий маблагнинг 12,5 %ини сарфлаб сотиб оларди. Ижодий молиялаштириш. 1970-иилар ва 1980-йилларда шундай иқтисодий ҳолат юзага келдаки, буида мехмонхопа компаниялариги кенгайиш жуда қийин бўлди. Улардаи баъзилари бор кучлари билан ўсишни таъминлаш учун гумонли бозорларга қўйишар эдилар. Бу ҳолат бир нечта омил асосида юзага келтирилганди: - 1976 -1978 йиллар оралиғида қисқа муддатли иш фаоллиги учқунлари, иқтисодий пасайиш ортидан келган, инфляция ва 70- йилларда кўчмас мулк бозордаги инқироз. - 1979 йилдан то 80-йиллар ўрталаригача бўлган муддат турғунлик даври, яъни иқтисодий турғунлик шу билан бир вақтда инфляция.

- 1989-1993 йиллар иқтисодий пасайиш даври ишлаб чиқариш қувватининг камайиши давом этиши, инфляцион жараёнларни секинлаштириш ва банк фоиз ставкаларини ўсиши билан аниқланади. Бу вмиллар кредит банкларини меҳмонхона компаниялари ривожланишига боғлиқ масалаларида янада кескин чораларни қўллашга мажбур қилди. Нақд пул оқими борган сари қийинлашиб борарди ва кредит беришни амалга оширадиган банк ходимлари меҳмонхона ривожланишига оид лойиҳалар тузган одамлар кетидан ҳушёр ҳолда кузатишар эдилар, ваҳоланки, ҳеч қанча вақт илгари яъни 80-йиллар бошларигача уларни қарз қайтаришини шошилтирмаётган эдилар. 80-йиллар бошида банк фоиз ставкалари борган сари ошиб борарди. Худди шу омил ишлаб чиқарувчиларни хавотирга солди, чунки улар банклар томонидан кредит шарти сифатида қўйилган ички даромад меъёрларига рози бўла олишмасди. Бунинг оқибатида кўпчилик лойиҳалар музлатилган эди, бошқалари эса қисқа мудцатли ўзгарувчи фоиз ставкасига эга қарзлар эвазига молиялаштирилар эди. Иқтисодий фаолликнинг пасайиши ва инқирознинг яна бир бошқа оқибати бу биринчи даражали бинолар қурилишига кўчмас мулк бозорида талабнинг пасайиши бўлди. Бу омиллар молиялаштиришда ижодий ёки портфель молиялаштириш деб номланган янгича ёндашиш пайдо бўлишига олиб келди. Портфель молиялаштириш қатори компанияларнинг секюритизация орқали кредит мажбуриятларини икки томонлама бажарилмаслиги ва бир- бирини таъминлаш ҳолатида пайдо бўлиши мумкин. Бу инвесторларга ва ссуда берувчилар учун кредиттаваккалчилигидан юқори ҳимояланиш гарови таъминлангани ҳолатида ҳамма нарсадан, битта компания билан ишлагандагига қараганда ютадиган вазиятни келтириб чиқаради. Ссуда портфелини бир неча қизиққан ташкилотлар ўртасида тарқатилиши (масалан, дам олиш уйи, спорт мажмуаси, конференция ўтказиш мўлжалланган иншоот ёки ҳар хил ҳудудда жойлашган бир нечта

дам олиш уйлари) улардан бирига иқтисодий пасайиш туфайли етган зарар бошқаси томонидан камайтирилади. Лекин ҳар қандай ҳолатда, портфель молиялаштиришни ташкил қилаётганда эҳтиёткорликка риоя этиш лозим ва шундай шароит ташкил қилиш керакки, компанияларнинг бири томонидан ўзининг кредит тўлаш мажбуриятини бажармаган ҳолда ссуда берувчи автоматик равишда бошқаларни бу қарзни сотиб олиш ҳуқуқидан махрум қила олмаслиги керак. Ижодий молиялаштириш янада пастроқ фоиз ставкалари билан фондларга кириш имкониятини яратади, бу эса меҳмонхона бизнесида муваффақият гарови бўлиб хизмат қилади. Бирок бу бизнесда хам кенг омма кўз остида юз бераётган хар қандай бошқасида каби амалдаги директор ва унинг молия бўйича ўринбосаринимг бош максади ташкилот акцияларининг нархини максимум даражага кўтаришдир. Буни таъминлаш учун эса акция нархини аниқловчи иккита: таваккалчилик ва даромад бош омилларини назорат қилиш зарур. Отелнинг молия билан боғлиқ хамма хатти -ҳаракатларига шундай томондан яъни кутилаётган таваккалчилик қай даражада бўлади, кутилаётган даромад қандай ва бу омиллар акция баҳосига қанчалик таъсир кўрсатади. Бу ҳамма "катта кутишлар"ни ўлчаш жуда қийин бунинг учун катта тажриба ва ҳаққоний манбаларга эга бўлиш лозим. Баъзи штатларда меҳмонхоналарни ривожлантириш учун жамоа жамғармаларидан фойданилган. Провиденседаги (Род-Айленд штати) Х^езИп Но1е1 бунга яққол мисол бўла олади, у копференц - марказ мажмуаси лойиҳасининг бир бўлаги сифатида штат маблагига қурилган. 7 Молиялаштириш пакети Керакли бўлган даромад билан таъминлаш жараёни ўз ичига фирма кутаётган таваккалчиликни олдини олиши мумкин бўлган нафлилик даражасини ҳисоблашни ҳам олади. Отель молиялаштирилиши муваффақиятли бўлиши учун лойиҳалаштирувчи, оператор ва инвестор ёки карз берувчининг қизиқишларини ҳисобга олиш зарур ва уларга ҳаққоний

ёндашиш ксрак. У қапдай усулда ташкил қилиниши пул бозорининг ҳолати. Лойиҳа ам;шга ошишини текшириш натижалари, кредит рейтинги ва жалб қилинаётган корпорацияларнинг обрўсига ҳам боғлиқ бўлади. Одатда отель барпо этиш учун керакли бўлган маблағнинг 60%дан 80%игача қарзга олиш мумкин. Таъкидлаш керакки, отелни молиялаштириш бу пакетнинг муҳим бўлса- да, фақатгина бир бўлагидир. Ташкилот муваффақияти уни қанчалик сифатли бошқаришга боғлиқ. Бундай молиялаштиришга худди шундай муваффақият таъминлаган ҳолда эришиш йўли кейинги босқичлар билан белгнланадн: - сифатли фраичайзерлар ёки қўллаб-қувватловчи гуруҳларнинг бири билан биргаликда фаолият юритиш тўғрисидаги шартнома асосида иттифоқтузиш; - миллий меҳмонхона тизимларида бошқарув тўғрисидаги шартнома оркали аъзолик; - амалий меҳмонхона иши билан шуғулланувчи истиқболли фирма билан ижара шартномаси асосида ҳамкорлик; - бошқа бир миллий меҳмонхона тизимида қўшма ташкилот ташкил қилиш тўгрисидаги келишув орқали аъзолик: - анаънавий ипотека кредити -кўчмас мулкни гаровга қўйган ҳолда уни ривожлантириш учун ссуда - ҳар қандай шу жумладан отелларнинг ҳам қурилишидаги одций тартиб; - қарз берувчилар ўрнида сугурта комПаниялари, тижорат банклари, инвестицион банклари, инвестицион компаниялари, омонат банклари, нафақа жамғармалари, синдикатлар, корпорациялар ва қариндошлар бўлиши мумкин. Охирги йилларда Шимолий Америкадаги отелларнинг молиялаштирилиши заморск капиталининг оқими билан характерланади ва буни фойда сифатида ҳам бахтсизлик сифатида ҳам кўриб ўтиш мумкин лекин ҳаммаси молиялаштириш олиб бориладиган пакетнинг турига боғлиқ бўлади.

Чет эл валютасида кредитлашнинг хавфларидан бири бу курснинг ўзгариши тўлаш вақти келганда қарздорлик суммасини камайтириши ёки ошириши мумкин. Яхшиямки буни бартараф этиш учун баъзи бир чоралар бор. Бу қоидалардан бирига мувофиқ АҚШ долларида олинган қарз долларда қайтарилади, шундай қилиб қарз олувчи валюта курси ўзгаришидан зиён кўрмайди. Замонавий молиялаштириш шарт-шароитлари меҳмонхона индустриясини тарихида ҳаққоний равишда энг қийини ҳисобланади. Отелларнинг меъёрдагича ривожланиши учун имконият борликка бор лекин бу билан шугулланувчи фирмалар ва франчайзерлар кредитлар топиш учун ижодий тафаккурни ишга солишлари керак бўлади. 1980-йилларда чув тушган қарз берувчилар ҳозирда ссудаларни янада консервативроқ мулкка ва барқароррок фоиз ставкалари эвазига жойлаштиришга ҳаракат қилмокдалар. 8 Мехмонхона бизнесида итеграция Вертикал интеграция Вертикал интеграцияларга (тармоқ ичида) бўладиган тенденция меҳмонхона ишида нисбатан узоқ бўлмаган муддатда кузатилмоқда. Компаниялар уларнинг меҳмонлари талаби ҳеч ҳам бир маромда эмас, балки аксинча нарх ва шинамликка қараб сезиларли равишда фарқланиши мумкинлигини тушуниб етдилар. Ҳозирда деярли ҳамма бош меҳмонхона корпорациялари ҳар бир бозор сегментида мулкка эгалар: фешенебелда ҳам, биринчи даражалида ҳам, эконом дарамсада хам. Горизантал интеграция 1940-йиллар охирида Рап Атепса компанияси ўзининг 1п1ег -Сопппеп(а1 отелларидан биринчисини очган вақтдан бери, баъзи авиакомпаниялар ҳам отеллар сотиб олиб ва уларни бошкариш орқали горизантал ўсишда тажриба орттиришни бошлашди. Олдин ўз йўловчиларини фақат ташиш билан шугулланган авиакомпанияларнинг бундай ривожланиши ҳозирда эса рейслар оралигидаги жойлашишни ҳам ўз бўйнига олиши табиийдек қабул

қилинади. Кейин улар ўзларининг янги мулки билан нима қилишади - бу компапиянинг стратегик қичиқишига боглнқ. Масшиш, Мкко Но1е18 кўп вақтдан бери .1арап АнНпез компаниясининг мулки ҳисобланади ва у улардан ажралишни хоҳламаяпти. Атепсап АнПпез ва ипкес! АМтез эса охирги йиллардаги улар бошидан кечираётган молиявий қийинчиликлар натижаси оқибатида меҳмонхона бизнесидаги ўз улушларини сотиб юбордилар. 9 Энг замонявий, йирик ва гаройиб дунё меҳмонхоналари 1п5(|1и(юпа1 1пуев(ог ("Бошловчи инвестор") маҳоратли журнал ҳар йили дунё отеллар иши якунларини йилнинг ярмидан кўпини ҳар хил қитьа отелларида ўтказадиган тадбиркор одамлардан сўров асосида таҳлил қилади ва уларнинг энг яхшиларини аниқлайди. Шундай қилиб, журнал охирги бир неча йил мобайнида биринчи ўриндаги "Отел" деб Бангкокдаги "ОпепС отелини номлайди. Унинг кетидан изма-из гонконглик "Яе§еп(" ва гамбурглик "У1ег .ҒапгеБгекеп", гонконглик "Мапс1апп Опеп1а1" валондонлик "8Нап§п - Ьа" келади. Журналнинг охирги тадқиқотлари энг яхшилар: гонконглик "Ке§еп1 Ноп§ Коп§", лос-анжелеслик "ВеГАн", сингапурлик "8Ьап§п-Ьа" эканлигини аниқлади. Лас -Вегасдаги (АҚШ, Невада) "МОМ Сугапс)" аввалгидек дунёдаги энг катта отельь бўлиб келмоқда. Унинг хона фонди 5005 та меҳмонлар учун мўлжалланган хоналардан иборат. Отел 4 та ўттиз қаватлик бонодан иборат ва 45,3 га майдонни эгаллаган. Отелнинг конференц -зали 15,2 минг жойга мўлжалланган. Боғи 13,3 га. майдонга эга. Казино 5793 м 2 жойни эгаллаган ва тўртга алоҳида залдан ташкил топган. Урнатилган ўйин автоматлари минггагача етади. Базеле шаҳрида жойлашган "Оге1 Кош@е ат КЬет" отели Европадаги энг қадимий отельь ҳисобланади. Ўша давр тарихчиларининг маълумот

$беришича, биринчи мижозлари унинг остонасини 1026 йилдаёқ босиб ўтишган. Пудондаги (Хитой) "Гранд -Хайатт -Шанхай" отели бугунги кунда шубҳасиз дунёдаги энг юқори отельь ҳисобланади ва 88 қаватли Чин -Мао - Тауэр биносининг юқоридаги 35 қаватини эгалаган. Сан-Францискодаги "Хайатт -Ридженси" отели энг катта меҳмонхона вестибюлига (107 метр узунлик, кенглиги 49 метр, шифтининг баландлиги 52 метр) эгадир. Ғилдиракдаги меҳмонхона сифатида аввалгидек "Шарқий экспресс" Париж -Истамбул эътироф этилади. Унинг узунлиги 501 метрни ташкил этади. "Эверест кўриниши" отели дунёдаги энг юқори .чўққилик отель ҳисобланади. У Намче (Непал) қишлоқчасидан унча узоқ бўлмаган жойда қурилган. Яхши об-ҳаво шароитида унинг деразаларидан ғаройиб Эверест манзараси кўринади. Одатда баландлик туфайли 80% меҳмонлар кўнгил айнаш. бош оғриғи ва уйқусизликдан қийналадилар. 1 минути 1$ лик кислород хоналарга хизмат кўрсатишнинг энг оммавий буюртмаси эканлиги ҳайратланарли эмас. Бугунги кундаги ҳамма маълумотномаларида Лонгьербайен (Свапьдбар архипелаги, Норвегия) оролида жойлашган "Қутубий" отели энг шимолий меҳмонхона ҳисобланади. Архипелаг бир нечта ороллардан ташкил топган ва ҳақли равишда Европанинг энг шимолий нуқтаси ҳисобланади, унинг 60%и абадий музликлар билан қопланган. Отелда ҳамма сервиснинг юқори меъёрлари татбиқ этилган. Энг қиммат апартаментлар - "К.оуа1-То\уегз" (Атлантис, Багама) отелидаги ўн хоналик апартаментлар - суткасига 25000$ ижарага берилади. Истиқомат қилувчилар хизматида иккита кўнгил ёзиш марказлари, бар, хона роялли, идишлари соф олтиндан ишланган ошхона. Пэрто-Рикодаги "Хайатт -Ридженси Керромар" отели энг узун бассейнга эга. Узунлиги 541 метр. Умумий майдони 1,8 га. Бассейн 5та бирлашувчи сувда$

учиш жойлар секцияси ва тропик ландшафт билан ўралган 14 та шаршарадан иборат. Лас-Вегасдаги (АҚШ, Невада) "Беладжио" отель ҳуқуқини энг кўп сонли фавворалар безайди. Чиройли суний кўл минглаб сувини 74 метр баландликка отувчи фавворалар билан ўралган. Фавворалар ишини компьютер тартибга солади. Кечки ва тунги пайтларда 4 мингта ранг баранг лампочкалардан ташкил этилган, стерео-ва ранглар мусиқаси ҳамрохдигидаги ёруғлик ёқиб қўйилади. Энг катта панно "Хитой -бизнинг улкан Ватанимиз" деб номланиб, "Шангри -Ла" (Гонконг) отели вестибюлини безаб туради. Панно узунлиги 51 метр, эни эса 14 метр. Бу паннодан завқ олишни энг яхши жойи отельни ойнали лифтининг 41-ва 56-қаватлар ўртасидаги кесмададир. Энг катта "Роллс-Ройс" автопарки бутун дунё бўйича ёйилган меҳмонхона тизимига эга "Пенинсуло Груп"га тегишлидир. Дастлабки 7та "Кумуш сояси" моделидаги "Роллс-Ройс" 1970 йилда сотиб олинган эди. Уша пайтдан бери компания бу фирманинг 50 та автомобилини сотиб олган. Охирги хариди "Кумуш шпора" моделидаги 9 та автомобиль бўлган. Компаниянинг гонконглик филиали 14та "Роллс-Ройс" автопаркка эга (13та "Кумуш шпора" ва битта "Фантом-2" моделидаги). Бали оролининг жанубий қисмидаги Кута қирғогларида дунёдаги биринчи мусиқавий отель очилган. Бу отельнинг номи "Нагс1 Коск ВеасЬ С1иЬ" ("Рок-мусиқа қасри") ўзига хос: отель замонавий мусиқага мўлжалланган ва айниқса ёшлар ўртасида тез оммавийлашиб кетди. 417 та хона бир нечта ҳар бири махсус мусиқа услубида: рок-н-ролл, блюз, психоделик, рэгги ва альтернатива асосида безатилган қанотларда жойлашган. ҳамма хоналар юзлаб мусиқа клиплари, кинолар ва компьютер ўйинлари мавжуд видеодискларни буюртириш учун теле ва видеоавтоматлари билан жиҳозланган. Ҳар бир хонада истиқомат қилувчилар хизматига аудиоавтоматлар.

$Портье устуни олдидаги ўзгача безатилган очиқ зал. Деворлар рок юлдузлар буюмлари билан безатилган, марказда эса деярли 24 соат мусиқали клипларни кўрсатувчи экран ўрнатилган. Квадрат шаклидаги бар устуни устидан кўтарилган саҳнадо жонли мусиқа концертлари ўтказилади. Шу йўсинда. отель истиқоматчилари келишлари биланоқ "Хард Рок" кафесида пайдо бўладилар. Отел \узурида меҳмонлар хизматига видеодисклар кутубхонаси бўлган рок-марказ фаолият кўрсатади. Шу ернинг ўзидаёқ интернет тизимига уланиш мумкин. "Хард Рок Мега Стар" магазинида замонавий мусиқанинг хоҳлагап йўналишига боғлиқ сувенирлар сотилади. Караоке залларнинг бирида отельнинг ҳар бир мижози ўзини вокалда синаб кўриши мумкин. Отелда 24 соат мобайнида радиостанция доимий равишда ҳар хил ахборот тарқатиб хизмат кўрсатади. Отелда истиқомат қилувчилар ўз шахсий мусиқий альбомларини профессионал студияда ёзишлари мумкин. Пляжда жойлашган улкан бассейн марказида қумли орол бор. "Рок-мусиқа қасри"да истиқомат қилиш унчалик арзон эмас -хона учун суткасига 150 $ ва ундан юқори. Лекин бўш жой деярли бўлмайди. Ҳозирги кунгача сақланиб келган энг қадимги тўхташга мўлжалланган ҳовлилар Польшада ўзининг иш фаолиятини XII асрдан бошлаб: Душникда, Прудникда, Скшинда, Мисленицда олиб бормода. 1790 йил Варшавада ҳамма қулайликларга эга биринчи "Ок бургут остида" отели пайдо бўлди, у Польшада энг яхши бўлган эди. 1788 йил Нантада қурилган "Генрих [ V отели" Европанинг энг яхши отели ҳисобланган. Отелнинг хоналар фонди бОта ётоқ жойга тенг эди, унинг қурилиши эса 17,5 минг долларга, ўша вақтдаги жуда ҳам катта суммага айланган. Брайтон (Англия) курорт жойининг диккатга сазовор жойларидан бири XII асрдаёқ қурилган қасрдир. Унинг ҳозирги эгаси Ирвинг Хьюз уни отельга айлантирди, унинг оммавийлашиши гаройиб кроватлар коллекцияси билан тушунтирилади.$

Хьюз ўз истиқоматчиларига шундай дейди: "Энг қадимгиларида XII асрдаеқ ухлашган, сиз шундай кроватларда ухласангиз сизга ҳам ўша даврга хос тушлар киради". Сахара чўли балан чегарада Туниснинг энг ажойиб меҳмонхонаси жойлашган. Қурилишлар қандайдир маҳаллий қабилаларгатегишли ваулкан бочкаларга жудаям ўхшайди. Диаметри 2-3 метр ва узунлиги 3-4 метр бўлган "бочкалар" ҳам бор. Улар тошлардан қилинган ва лой сувалган. Эшиклар - диаметри 50см. бўлган тешиклар. Меҳмонларга чўл аҳолиси -бедуинлар хизмат қилади. Лас-Вегасда (АКД1, Невада) 16 та "тематик"отеллар мужассамлашган, уларнинг гашқи кўриниши ва интерьери ҳар хил жойлар ва даврларни "хазиналар ороли"дан бошлаб то "Венециянинг ўрта асри"гача ўзида акс эттиради. Дунёнинг энг ғайриоддий ва ажойиб меҳмонхоналаридан бири - "Тгеесорз Но1е1" ("Дарахт учидаги отель") Кенияни табиат богларининг бирида жойлашган. Худди шу отельда 1952 йили Елезавета II Англия қироличаси бўлганлигини билди. Отелнинг ажойиблиги шундаки, у бу сўзнинг тўгри маъносида дарахнинг устида жойлашган ва унинг ойнасидан ёввоий ҳайвонлар сув бўйида йиқилишини томоша қилиш мумкин. Бу ҳақиқатдан ҳам Африканинг энг гўзал бурчакларидан бири ва нимага ихтиёр кўпроқ беришни ҳам аниқлаш жуда қийин: кратерга чиққанинггами ёки "панжарасиз ҳайвонот боғини" кўрганинггами. "Панжарасиз ҳайвонот боғи" - бу Виктория кўлида жойлашган кичкина Саа -Нуне оролчаси (Мванза шаҳари яқинида, моторли қайиқда 10-15 минутлик йўл). Орол ўзига хос манзараси билан нооддий: табиий ҳайкалтарошлик - тош ўймакорлиги, улар билан кўп сонли афсона ва ривоятлар боғланган. Лекин туристлар ва саёҳатчиларни жалб қилиш учун асосий "хўрак" бўлиб, у ерга атайин Кениядан ва Танзаниянинг ҳар хил ҳудудларидан олиб кирилган тўқсон турдаги ёввойи ҳайвонлар хизмат қилади. Бу "панжарасиз ҳайвонот боғи" ташриф

буюрувчиларга кўплаб ўткир ва кутилмаган кечинмаларни такдим этишга тайёрдир. Австралия ўзининг улкан тўсиқли рифдаги ғаройиб сув остидаги отели билан ғурурланади. Бу отелда меҳмонлар учун мўлжалланган хоналарнинг ойналари денгиз сатҳидан пастда жойлашган бўлиб ажойиб бўлган сув ости манзараларидан баҳраманд бўлишга имконият яратади. Инглиз Нозркайгу (меҳмондўстлик) атамаси эски фрацузча Ьо5р1се сўзидан олинган бўлиб нооддий қабул қиладиган уй деган маънони беради. Бу турлаги ташкилотларнинг қадимийси Бургундияда "Нозрюе с1е Веаипе" аталган , шунингдек, "Носе1 01еи" яъни "Оллоҳ уйи" номи билан ҳам машҳур ва ташкил этилган йили 1443 йил бўлса-да, шу кунгача муваффақиятли вазифасини адо этиб келмокда. Замонавий меҳмонхона бизнесини ташкил қилиш ва уни технологиялари билан узвий боғланган "меҳмондорчилик" атамаси кириб келишига ва биринчи шундай ташкилот (бу қамбағаллар учун мўлжалланган уй бўлган) очилишига замонавий меҳмонхона ишини ташкилотчилари Бургундия хазинаси Канцлери Николай Роленга қарздор ҳисобланадилар. Ўз даврида у солиқларни ўта жонкуярлик билан йиғувчи ҳисобланган ва Франция қироли Людовик XI нинг ҳазиломус огоҳлантириши туфайли "Ролен қамбағаллар учун уй очди, ваҳоланки айнан унинг каромати билан уларнинг кўпчилиги шу даражада қамбағаллашиб қолишганди, бунда қандайдир тарихий адолат бор". Ташриф буюрганларни "Нозпсе с1е Веаипе" биносининг илҳомлантирувчи архитектураси ҳайратлантирмасдан қолдириши мумкин эмас: унинг деворлари тош ўймакорлиги билан безатилган. ғайриоддий ички ҳовлиси, ҳар хил рангли ялтировчи черепиция билан копланган ўткир учли томи. Бинонинг ўрта асрлардаги каби фасади уни интерери- бунинг кичик бўлмаган улуши ажойиб расмлар галерияси ҳисобланади. Хазиналар ичида Р. Ван дер Вейденга тегишли "Ваҳимали суд" каби машҳур расмлар ҳам ўрин олган. Бизнинг кунларгача дастлабки кўринишида сакланиб қолган турар жойлардан энг қадимийси Сен-Албанс қишлоғидаги (Англия) турар ҳовлиси

ҳисобланади, 795 йилдаги ҳодисаларни ёзувли хронологияси уни ўша даврда ҳам борлигини тасдиқлайди ва "Олишаётган хўроз олдида" деб номланган. Норвегиянинг Тромсе шаҳарида жойлашган отель ҳам ажоийботлардан маҳрум этилмаган. Иўлак олдида лапланд миллий либоси: кўк, устида копток каби катта кизил помпонли қалпоқ кийган швейцар кутиб олади. Шу ернинг ўзида у ҳам миллий либосни кийган аёл -лапландка. Зеро, швейцарлар либоси аниқ чет эл туристлари учун мўлжалланган бўлса ҳамки (шаҳардаги ҳамма замонавий кийинишади), шунинг ўзиёқ маълум бир кайфиятни пайдо қилмокда. Отелнинг ўзидаёқ бир катта бўлмаган янгилик бор: хоналар рақамларга эга эмас. Эшикларда (мижозлар адаштирмасликлари учун) ҳар хил норвегиянинг ороллар -Квалё, Ян-Майнен, Вествогей ва бошқаларни номлари кўрсатилган. Отел мижози шу заҳотиёқ нооддий бўлган муҳитга киришиб кетади ва атрофдаги нарсаларга бошқача назар орқали алоҳида қизиқиш билан қарай бошлайди. Киотодаги энг қадимий ва ҳозирда ҳам ўзининг оммавийлигини йўқотмаган, император ўзи олдига чақиртирган феодаллар турган қадимий "Нидзо дзинья" меҳмонхонаси ҳисобланади (Киото қадимда Япония пойтахти бўлган). Урта асрлар тинчсизлик даври бўлган ва шунинг учун ҳам ўша пайтдаги меҳмонхоналарни асосий муаммоси меҳмонларнинг хавфсизлигини таъминлашдан иборат эди. Айтиш лозимки, ўрта аср кашфиётчилари озмунча бўлмаган ақлли қўлланмапарни: сирли эшикларни, "антиакустик" залларни (эшитиш мумкин эмас, умуман ҳеч нарсани эшитиб бўлмайди), баланд товуш чиқарадиган, "куйлайдиган" полларни (шовқинсиз ўғринча кириш мумкин эмас) ва ҳоказоларни ўйлаб топишган. Аммо иператор ҳам анойилардан эмасди: у махсус эшитувчи қурилма, шпионлар учун бекитик жойлар, ҳатто истиқоматчилар олдидан бирдан чиқиб қамоққа ёки уларни ўлдира оладиган солдатлар учун ниқобланган иншоотларни ҳам ишлаб чикди. Энг қизиги, бу "техник қурилмалар"ни кўпчилиги ҳозирда ҳам

ишламоқда ва "Нидзо дзинья" отелининг бугунги кундаги оммавийлашишига катта ҳисса қўшмоқда. Японияда қадимги япон миллий услубидага отеллар муваффақиятли рақобат олиб борадиган Никко райони бор. Хўш, пол уларда иситилади ва катта бўлмаган матрас (футонлар) солиб, бош тагига эса кичкина ёстиқ қўйиб полни ўзида ётилади. Аъло даражада танланган гуллар букети билан ҳамоҳанг гулдон ажралмас кисмидир. Бу ерда асосийси - экзотика. Туризм ва дам олишнинг энг оммалашган отели Хаконэда ҳамма истиқоматчиларга кимоно ажратилади. Бу миллий (ва анча қулай!) либосда дам олиш, ресторанларга бориш, рақс тушиш, концерт кўриш мумкин. Отел мижозлигига қабул қилиш махсус маъросим -оёқ кийим алмаштириш бор. Юмшоқ яшил туфлида вестибюлдан то хона эшикларигача юриб борилади. Бу ерда оёқ кийим қизилига алмаштирилади - унда фақат кириш остонасида ва йўлакчада юриш мумкин, лекин хонанинг ўзида (полда ухлашади ахир!) фақатгина тўқ сариқ (оранжевмй) туфлида юриш мумкин. Рёкан турдаги япон отеллари махсус қизиқиш жалб қилади. Агар шундай айтиш мумкин бўлса, ўзига хос "антиотель". Унда ҳамма нарса тескарисига. Масалан, оддий отельда кечки овқатга тайёргарлик кўриб сиз костюм киясиз ва ресторанга чиқасиз. Духи сепиш, ванна қабул қилиш, соқол олиш - бутун туалетни сиз албатта ўз хонангизда қиласиз. Рёканда меҳмонлар бирга ювинишади, лекин ҳамма ўз хонасида овқатланади. Кечки (ёки пешинги) овқатга кийиншмайди, аксинча ечинишади. Аниқроқ айтганда, киманони кийишади, чунки унда костюмга қараганда онсонроқ ва кенгроқ. Оддий отелларга кириш қисми ёрқин ёруғлаштирилган, ҳар хил турдаги рекламалар билан безатилган, рёканда эса бош киришга кам ёруғлаштирилган йўлча олиб боради. Киришда полда юмшоқ туфлилар. Сизга ҳеч қандай калит берилмайди хоналар қулфсиз. Ҳар бир хона рақамларга эга эмас, балки шахсий атоқли номига эга : "То?", "Дарахт", "Кўл" ва ҳоказолар. Отел меҳмони қаерда истиқомат қилишни танламайди, унинг учун бу қарорни мезбон қабул қилади. Рёкан эгаси сизни ўз уйида қабул қилаётгандек

ҳисоблайди, зеро сиз мижоз эмассиз, балки меҳмонсиз бу сўзнинг дастлабки маъносида. Шунингдек, меню ҳам йўқ. Меҳмонларни мезбон кўрсатмасига кўра, овқатлантиришади. Таомлар нархини ҳам сиз бутун турган вақтингизга натижалар киритиш пайти келганида биласиз. Уз хонангизга кирганингизда кутилмаган ҳолатлар давом этади: хона бўм -бўш, унда ҳеч нарса йўқ. Тўшак буюмлари ҳам ва овқат (юқорида айтилганидек)ҳам сизга ҳар сафар алоҳида олиб келинади. Рёканнинг зарурий ва ҳаттоки асосий қисми фуро - япон миллий хаммоми ҳисобланади. Баъзи отелларнинг шунчалик машҳур ювиниши борки, у ерга шунинг учун меҳмонлар келади. Фуро одатдагидек, исиқ менирал манбада ишлайди. Баъзи бир чўмилиш ҳавзаларида махсус каналчалар орқали боққа, алоҳида террасаларга ва ҳоказоларга сузиб чиқиш мумкин. Қадимги ёгоч, катта тогорага ўхшаш фуролар ҳозир кам қолди, кафель, ойна, пластик кабилар кўп ишлатилмокда. Бир қатор чўмилиш хоналарида чиннигул, жасмин ва ҳоказолар билан хушбўй ванналар қабул қилиш мумкин. Швейцарияда алоҳида оммавийликка эга Европанинг энг юқорида турувчи отели тогларда 3452 метр баландликда жойлашган. У йил бўйи ишлайди. Касабланкадаги (Марокко) энг яхши отели буклетларда ва йўлбошловчиларда "ҳарбий Сахарадаги энг яхши дам олиш жойи" сифатида реклама қилинади. Отелда махсус ҳақиқатан ҳам ғаройиб боғ, бассейн, эгарланган туялар ва бу отелнинг рекламасп алоҳида таъкидлаганидек, "улар (туялар) ҳар хил шампунларда ювинадилар". Кўп шимолий африка отелларида ҳар хил турдаги чой дамлаш усулларипи кўрсатишни ёқтиришади: бу меҳмонхона томонидан кўрсатиладиган хизматлар рўйхатига киритилган. Шундай қилиб, масалан, Сахара жанубида асосан ҳинд плиткали чойини ичишади. Махсус цилиндр идишга чой қуйишади, у ерга ундек майдаланган арахис ёнғоқлари, туз солииади, кейин бутун аралашмани алоҳида чарм мўйқалам билан

аралаштирилади. Шимоли - шарқий Сахарани меҳмонхоналарида эса истиқомат қилувчи мижозларга аччиқ дамланган мята мазали кўк чой тортилади. Овқатгача шакарсиз, овқатдан кейин эса жуда ширин деярли сироп қуюқлигида тортилади. Кўпчилик туристлар бу чой дамлаш услубларини ажойиб деб ҳисоблашади ва тадқиқотларда худди ўша отельни ганлаш сабаби сифатида чой дамлаш услубини таъкидлашади. Африканинг энг юқори тоғи бўлган Киламанджарода эса Танзаниянинг бир печта яхши отеллари муваффақиятли ишламокда. Кашфиётчилик учун, фараз қилиш ва ботирлик учун тадбиркорлар Бразилиянинг энг яхши отели деб, Манаус шаҳаридан ўн километр узоқликда, бу эса тропик чангалзор бағрида қурилган отельни тан олишди. Упинг биноси цилдр шаклида бўлиб 135 метр баландликка эга. Отелнинг чўмилишга мўлжалланган бассейнлар олдидан оқиб ўтадиган Амазонка суви бплан таъминланади. Германияда қадимги отеллар ва ресторанлар жуда кўп. Асосан Веймар шаҳридаги "Элефант" отелини айтиб ўтиш лозим, чунки у 1521 йилда ташкил қилинган халос. Унда ҳамма замон ва халқларнинг кўплаб машҳур кишнлари тўхтаган, езувчилар эса ўзининг қахрамонлари Веймарда ва албатта шу отелда истиқомат қилишларини ёзганлар. Отелиинг тикланишидап кейин (уруш уни вайрон қилганди) 1955 йилда Фридрих Шиллер ўлимининг 150-йиллигини нишонлашга Швецариядан келган ажойиб ёзувчи Томас Манн ўз исмини алфавит китобчасига ёзган биринчи киши бўлди. Бой харидорлар орасида дам олишни Франция, Испания, Италия, Англиядаги аристократ саройларида ўтказиш мода тусига кирди. Сарой эгалари одатдагидек жуда юқори титулли шахслар, лекин даромадларни кўпайтиришга муҳтожлар, меҳмонларга "мулк иллюзиясини" сотишади: меҳмонларга хизмат шундай кўрсатиладики, гўёки улар бу қадимий қасрларнинг машҳур эгалари ҳисобланадилар. Туристик бизнеснинг бу тури очикдан очиқ реклама қилинади, аниқ қайси қаср ижарага берилаётгани

ҳақида махсус каналлар орқали (шу жумладан, интернет орқали) билиб олишади. Баъзида бу отелларнинг ҳисоб-китоб бланкларида тахминан куйидаги мазмундаги езув бўлади: "Биз сизга ҳисоб-китобни тақдим этарканмиз, сиз тўлашингиз керак бўлган сумма, бизнинг хизматларимиздан фойдаланганда ҳис қилинган ягона нохушлик бўлишига умид қиламиз". Хизмат кўрсатишга келганда у ҳеч қандай камчиликларсиз. Маданий дастур ҳам эътиборсиз қолмайди. Ўрта аср қасри бўлган Блуада ҳам (Луара қирғоқларида, Францияда) "Чироқ ва Овоз" томошаси намойиш этилади. Тарих соялари жонланади: қаср меҳмонлари Жаннад'Арк оёк товушларини , қироллар суҳбати ва ҳоказоларни эшитади. Бош рол инсоннинг фараз қилиш қобилиятига тегишли — бунга албатта тарихий фон, ўрта асрлар муҳити ва бошқалар ҳамоҳангдир. Ҳудудида спорт мусобақалари вақтида спортчилар жойлашган турар жойларнинг энг қадимийси Олимпда қазиб олинган, замонавий олимпияда қишлоқларининг бир туридир. Ёзма ёдгорликлар уни "лаонидон" деб номлашади. Биринчи таъкидланган маълумотларга қараганда у эрамиздан аввалги 1Уасрга оид экан. У ўзи билан ўлчами 74x80 м бўлган тўғри тўртбурчакни акс эттиради, атрофи яшаш хоналари билан ўралган. Крит оролининг шимолий қисми Киоссда археологлар томонидан топилган энг қадимий турар жойлари бир қаватли эмас, балки икки қаватликдир. Бино ягона қирол саройининг ансамблига чиқарди ва қийин бўлган режаси билан ажралиб, Микен давридаги (эрамизда аввалги 1400 йил) жуда юқори даражали цивилизацияни акс эттирарди. Саройга олиб борувчи йўл юзида жойлашган карвонсарой. Биринчи қават хизмат кўрсатиш учун мўлжалланган бўлиши керак, деворлари чиройли фрескалар билан безатилган кирувчи холлга эга бўлган. Холл ёнида саёҳатчилар учун мўлжалланган махсус оёқ ювиш бассейни билан жиҳозланган кириш жойи бўлган. Биринчи қаватда яна унча катта бўлмаган ваннахоналар (иссиқ сув билан таъминланган), омборлар, отхоналар, карвонсарой меҳмонларига керак

бўладиган биринчи зарурий маҳсулотлар билан савдо шахобчаси ва ҳоказолар жойлашган. Иккинчи қават хоналар учун мўлжалланган. Асосий қизиқишни қозонда сув қиздиради ва махсус ғилофлар орқали хоналарга, карвонсарой бассейнига ўзатадиган иншоот (замонавий сув иситиш тизими) ўзига жалб қиларди. Халдеи ҳудудидаги Ур деган жойда сақланиб қолган харобаларни археологлар энг қадимги турар жой сифатида ҳисоблашади. Ёши - 2 минг йил. Бу камтаргина бир қаватли, ошхонага, ётоқхонага ва кўп сонли отхоналарга мўлжалланган иншоотлар мажмуаси эди, улар кўча тарафдан деворда қилинган учта кириш олиб борадиган ички ҳовли атрофида жойлашганлар. 1533 йил Парижда очилган Тоиг а"аг§еп( ("Тур д'Аржан") ресторани энг биринчи ресторан ҳисобланади. Икки аср давомида у нафақат Парижда балки бутун Францияда ажойиб ташкилот бўлиб келган. Ресторан бизнесининг мутахассиларига ресторан атамаси автори машҳур ташкилотчи ва ошпаз (кулинар), уни яна XVI асрда фахрли "замонавий ресторан отаси" титули балан такдирлашган инсон бу М.Буланже бўлишини билиш жуда ҳам қизиқ бўлса керак. Ўшанда у Баел кўчасидаги 24 соат ишлайдиган тавернияни бошқарар эди. Бош таом у гез1огапе (мустаҳкамловчи, қайта тикловчи) деб номлаган шўрва эди, шу ердан "ресторан" деган ном келиб чиққан. Лекин Буланже бу шўрва билан чекланиб қолмади ва 1767 йили ўзининг ажойиб бўлган "вино соусидаги қўй гўштидан шўрвасини" яратди. Бу таом муваффақияти ҳамма хурсандчилик кутишларини ҳам ошиб ўтди. Буланже ривожлана борарди. Жуда тез орада унииг "Ье Спатр сГСчзеаи" (ле Шан д'Уазо) ресторани ассортиментни кенгайтирди ва нафис иштаҳага эга одамларни шўрва билан биргаликда ўзининг кашфиётчилик ва топқирлиги мўжизалари билан ҳам ҳайратлантирарди. Буланже таомларидан бирининг яратилиш тарихи жуда қизиқ. У қўшннларига новвойхонасига келишлари ва печкадан нои олингапдан сўнг у ерда картошка пиширишга рухсат берарди. Бир куни

$унинг миясига янги таом гояси келиб қолди - кесилган картошка қаттиқ бульон тувагида, нон печкасида пиширилган. У бу таомни Ьои1ап§его роииоез (Буланже бўйича картошка) деб номлади. 1782 йилда Ришелье кўчасида биринчи қулайлиги оширилган ресторан ажойиб ошхонаси билан юзага келди. У "Сгапс1е Тауегпе с!е Ьопйгез" деб номланди, уч йилдан сўнг Пале-Роялдан узоқ бўлмаган жойда - яна бири "Аих Гго15 Ғгигез Ргоуепсаих" ташкил топди. Биринчи машҳур америкалик таверна - "51ааЧ Ниуз" 1642 йили голландлар томонидан Янги Амстердамда очилди, ўша пайтдаги Нью-Йорк шупдаи номланган. Кўпчилик колониал давридаги турар-жойлар ва таверналар нафақат бой меҳмондўстлик анъаналарига эга, балки бой тарихга \ам эгадирлар. Голландиялик Ист-Инд компанияси "§1ааЧ Ниуз"ни очганидан кейин бир йил ўтар-ўтмас Боулинг -Гринда "Кге1§ег'5 Тауегп" очилди. Фуқаролик уруши даврида бу таверна "Кт§'5 Агтз" деб номланган ва инглиз генерали Гейдж штабига айлантирилган. Янада қизиғи "Ғгаипсез Гауегпз" генерал Джордж Вашингтон штаби бўлган ва у ўзининг тарихий нутқини сўзлаган жой. Иккалатаверналар ҳали ҳам фаолиятюритмокда. Бевосита чўлда жойлашган биринчи экологик курорт ташкил қилинди. Бу 1-уристик қишлоқча Дубайдан (БАА) унча узоқ бўлмаган ерда ташкиллаштирилган ва 25та "люкс" қасрларга эгалик қилади. Лойиҳа асосида чўл ҳудудига характерли ўсимлик ва ҳайвонот дунёсини сақлаб қолишдир. Ҳар бир коттедж ўзига тегишли боққа ва бассейнга эга. Мижозлар отда саёҳат уюштириш имконияти ёки туяда сайр қилиш, камондан отишни машқ қилиши мумкин. Мижознинг ихтиёрий хоҳиши маҳорат билан ўқитнлган, саргузашт туризмига ихтисослашган араб гидлари жамоаси томонидан бажарилади. Меҳмонхоналарнинг ичида биринчи бўлиб, Берлиндаги "Артемизия" меҳмонхонаси фақат аёлларни жойлаштиришни бошлаган эди. Оз муддатдан кейин бундай категориядаги истиқоматчиларга хизмат кўрсатишга гамбурглик "Хансетин" отели ҳам қўшилди. Бу меҳмонхоналарнинг хизмат$ $кўрсатувчи ходимлари қатьий равишда аёллардан ташкил топган. Интерьерда, дизайнда машҳур аёл - рассом-безатувчиларнинг энг яхши эришган ютуқларидан фойдаланилган. Мсқмонхона хпзматларига бундай талаб бўлиши заиф жинс аъзолари томонидан қуйидагилар: кучли жинс аъзолари тарафидан жинсий тегажоғликлар, шовқинлар, маст оргиялар ва дам олишга халақит берадиган бошқа ноқулайликлар билан мотивлаштирилади. Учинчи минг йиллик меҳмонхонаси ҳаққоний равишда Форс кўрфазининг қирғоқларида 30 км 2 (75 акра) майдонда жойлашган "Спюа§о Весп КезогГ' меҳмонхона комплекси бўлди. Мажмуанинг асосий элементи беш юлдузли "КезоП Но1е1", ажойиб хоналар фондига эга, дам олиш жойларига, банкетлар ва конференциялар ўтказиш учун марказларга, аквапаркларга, асосий бинодан узоқроқда бўлганлар учун 21 виллага (1ихигу) ва "Отел Минора" ("То\^ег Но1еГ), ташқи тарафи улкан парусни элатувчи, иншоотларга эгалик қилувчи. Бунинг ҳаммаси суний оролда жойлаштирилган. Баландлиги 321метрга яқин бўлган бу бинода 200 та жуда ҳам шинам (зирег 1ихигу ) хоналар сиғади. Шундай қилиб, "То\¥ег Но1е1" нафақат учинчи минг йилликка интилаётган энг биринчи отель, балки энг юқори меҳмонхона биносидир. Отелда жойлашган меҳмонхона мижозлари оролга уч хил усулда : 28- метрлик қирғоқ ва меҳмонхона ўртасида ётган "букр кўприкдан" фойдаланган ҳолда; доимий равишда шу курс бўйича сузувчи яхта орқали ёки вертолёт, унинг қўниши учун отель корпусига денгиз сатҳидан 212м баланндлиқда "ёпиштирилган" махсус майдон тайёрланган. Вертикал бўйлаб орасидан меҳмонхона атриуми ҳам дунёда энг юқоридир. Бино чўққисининг бевосита яқинида жойлашган ресторан ва барларига нафақат форс кўрфазидан балки амирлик мамлакатларидан то Омондан ҳам мижозлар келишади. "То\уег"нинг ҳамма хоналарини ўртача майдони 550м га тенг, декорацияланган ва қадимги ҳайкаллар ва расмлар билан безатилган,$ шунингдек, замонавий рассомларнинг буюк асарлари билан ҳам безалган. Хоналар фондининг ойналари кўрфаз томон қаратилган.

шунингдек, замонавий рассомларнинг буюк асарлари билан ҳам безалган. Хоналар фондининг ойналари кўрфаз томон қаратилган.

Хулоса : Меҳмонхона индустрияси - бу корхоналарнинг ўзига хос мажмуаси бўлиб, унинг ўз ишлаб чиқариш маданияти бор, бу маданият яхши ёки ёмон таъсир қилиши мумкин, масалан, ишлаб чиқаришта, ишчилар орасидаги муносабатларга, уларни ўзини тутишига, уларнинг шахсий ишларига раҳбарлар хизмат кўрсатишга боғлиқ бўлган шикоятлар муаммоларни ҳал қилишга камдан-кам интиладилар. Мижоз томонидан бундай шикоят тушганда, асосий чора, сабабни эмас айбдорни қидириш бўлиб қолади. Меҳмонхона корхонаси раҳбарининг билим ва малакаси фаолиятининг баъзи йўналишлари билимлари суммасидан кенгроқ бўлиши керак. Меҳмонхонанинг ташкилий тузилиши унинг мақсади, жойлашуви ва бошқа ўзига хос хусусиятлари билан белгиланади.

Адабиётлар : 1. Уокер Д.Р. Введение в гостеприимство. Учебное пособие. Ц., 2002 г. 2. Чудновский А.Д. Туризм и гостиничное хозяйство. Учебник. М., 2000. 3. Филлиповский Е.Е., Шмарова Л.В. Экономика, и организация гостиничного хозяйства. М.: ФиС, 2005 4. Сснии В.С., Денисенко А.В Гостиничнмй бизнес: классификация гостиниц и других средств размеидения: Учебное пособие. М.: ФиС, 2004. 5. Органнзация и управление гостиничньш бизнесом. Под ред. А.Л. Лесника, Л.В. Чернмиюва, М, Иител Универсал, 2001.

O'xshashlar

Меҳмонхона бизнесида меҳнат муносабатлари

Меҳмонхона бизнесида сервис фаолиятининг моҳияти

Меҳмонхона бизнесида маркетинг ва сотувлар

Меҳмонхона бизнесида сифатнинг мазмуни ва моҳияти

Меҳмонхона бизнесида сифат тушунчаси ва моҳияти