Истемолчиларга хизмат кўрсатишнинг технологик жараёнлари - Iqtisodiyot - Referatlar

Истемолчиларга хизмат кўрсатишнинг технологик жараёнлари

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

152 KB

Ko'chirib olish

www.arxiv.uz Режа: 1. Мижозлар билан учрашув 2. Буюртмалар қабул қилиш ва бажариш 3. Таомларни узатишнинг асосий йўллари (газаклар, яхна таомлар, биринчи, иккинчи) 4. Туристга хизмат кўрсатиш (нонушта, тушли к , кечки таом)

www.arxiv.uz Мижозлар билан учрашув Ресторанларда қабул маросимлари, юбилей, банкетлар, туй ва бошқа тантаналар утқазилади. Ташқи қилинадиган банкетлар официантларнинт тула ёки қисман иштироқи билан амалга оширилади. Банкет фуршет, банкет коктейл, чой банкетлари бўлади. Булар қўпинча хорижий мамлакатларда утқазилади. Банкет ўтқазиш учун Тайёргарлик ишлари буюртма қабул қилиш, Тайёргарлик қурит ва хизматдан иборат. Буюртма қабул қилиш. Банкетлар, тантаналар, туйларга буюртма қабул қилиш Якка ёки гурух буюртмаларидан тубдан фарқ қилади. Бундай буюртмадар бир неча қун, хатто ой олдин берилади. Айнан белгиланган қун ресто ран б ў ш бўлиши керак. Шунинг учун буюртмачи олдинроқ харакат қилиши мақсадга мувофиқдир. Бундай тантанали кечалар ўтқазишда фақат таом, ичимликларгина эмас, яна қатор масала ва тадбирлар бўйича келишиб олинади. Буюртма берувчи билан ресторан маъмурияти ўртасида орзақи еқи ёзма қатор бандлардан иборат шартнома тузилади. Тажриба шуни кўрсатадиқи, буюртма бош официантга берилса, у билан келишилса, банкетлар, тантаналар муваффақиятли утади, чунки ресторандаги бутун хизмат жараёни унинг рахбарлигида утади. Буюртма қабул қилишдан аввал бош официант буюртмачига зални кўрсатади, шароит билан таништиради, столлар қуйилиши режасини келишиб олади. Энг хурматли меҳмонлар қаерга утиради, бошқа меҳмонлар жойи қаерда - буларнинг ҳаммаси келишилади. Столларни гуллар билан безаш, санъатқорлар ўрни, рақ с жойлари ва бошқа масалалар хал қилинади. Бош официант буюртмачини ресторан тартиб-қоидаси билан таништиради, хизмат кўрсатиш тартибини, шунинг билан бирга, идиш- анжомларга етқазилган зарарни т ў лашни ҳам тушунтиради. Ресторан маъмурияти таом ва ичимликлар бах о сини пасайтириш ёки айрим таом, ичимликлар, ширинли к ва ҳоказоларни мажбуран тиқиштиришга хаққи й ў қ. Буюртмани расмийлаштиришда тантана ў тқазиладиган сана, бошланиш вақти, тугаши, тантана ўтқазиш жойи, қатнашувчилар миқдори, дастлабки

www.arxiv.uz таомнома ва буюртманинг хома к и баҳоси кўрсатилади. Буюртма махсус буюртмалар китобида белгиланган шаклда р ў йхатдан ў тқазилади. Буюртма қабул қилиш китобидаги варақанинг 1, 6, 12, 13-бандлари аввал тулдирилади. Буюртмачи дастлабки к елишувдан сўнг бухгалтерия қирим ордери асосида 50% дан кам бўлмаган миқдорда к ассага аванс т ў лайди ва к витанция олади. Кейинчали к тантана бошланишига икки к ун қолганда бош официант буюртмачи билан биргали к да буюртма-счётни расмийлаштиради. Буюртма-счёт беш нусхада тузилади, ресторан рахбари томонидан тасдиқданади ваКассага топширилади. Кассир буюртмачидан қолган пулларни ҳам қабул қилиб ола ди, буюртма-счётни имзо билан тасдиқлайди ва «туланди» штампини босади. Буюртма-счётнинг биринчи нусхаси буюртмачига берилади, иккинчиси кассирда қолади, учинчи, туртинчи, бешинчи нусхалари официантлар бригадирига, ошхонага, буфетга берилади. Қолган пул туланган ордерга сумма ёзилади, ордер рақами буюртмани хисобга олиш китобига қайд қилинади (9—11- бандлар). Кассир буюртма-счёт асосида назорат к асса машинасида че к ёзади ва буюртма бажараётган официантлар бригадирига беради. Бригадир иккинчи нусхага қўл қуйиб, чеқни олади. Ошхона ва буфетнинг моддий масъул шахси че к ва буюртма-счёт бўйича маҳсулот беради. Иссиқ таомлар, ичимлик, қандолат ва бошқа маҳсулотларга буюртма қамайтирилса, бордию у буюртмачининг тақлифй билан бўлса ҳам, маҳсулот баҳосидаги пул буюрт мачига қайтарилади. Буюртмачининг ёзма аризасига асосан чиқим-касса ордери ёзилади, ресторан директори ва бухгалтер қўл қуяди. Бош официант буюртмадаги таомларни учириб ташлайди. Бу холда буюртмачи аризасида бош официантнинг тасдиқловчи белгиси бўлади. Буюрт мачининг хоҳишига қараб, бу қайтариладиган суммага бошқа маҳсулот берилиши мумкин, бу хақда буюртма-счётга қайд қилинади. Ресторандаги тантана пайтида Қўшимча буюртма бериладиган бўлса, официант счёт бўйича расмийлаштиради. Буюртма-счётга учириб-ёзиш мумкин эмас. Буюртма-счёт нусхаси қуйида

www.arxiv.uz берилади. Буюртма-счётда турли сабабларга қура хизмат қилинаётган қунга Ўзгаришлар киритиладиган бўлса, буюртма-счётнинг орқа томонида тегишли бандда белгиланади ва буюртмачи билан келишилиб, унинг имзоси қуйилади. Тасдиқдайман: Директор ___________ «____»______200__й. __________________________________________________________________ ___ (умумий овқтланиш ташкилотси номи) буюртма-счёт № (хисоб-китоб хужжати хисобланади) кишига бутортмачи ___________________ зал номи ___________ хизмат кўрсатиш санаси ва вақти_______________________ Умумий овқатланиш ташкилотларида белгиланган тантаналарга хизмат кўрсатиш қоидалари, буюртмачининг хуқуқ ва мажбурияти билан танишдим, буюртма шартларига розиман. Бош официант Буюртмачи Совуқ цехдан қиш кетган ҚИ ШИ1н оми ми қдори б аҳоси миқдори баҳ оси Ж ами Ж ами Иссиқ ц ехдан кишига киши га Ж Баҳоси ва суммаси теқширилди (қальқулятор) «___» ________ 200 ___ й. Аванс № сум Қўшимча № _сум_ Гуллар учун сум_тийин __тийин тийин __й. Жами олинди сум _тийин буюртма бўйича че к ____ сум тийин Олдим ____________ кассир

www.arxiv.uz Буюртма-счёт намунаси (юз томони) Счётга Ўзгартиш киритиш . Орқа томони. Буг ор номи этма -счётда миқдори нуч ирил баҳоси Си н сумма Б уюр номи Тма- счётга миқдори қири тил баҳоси Жа ми Ж ами Бош официант ______буюртмачи ________ Хизмат қилди __________ Лавозим и Изох Буюртма тула бажарилди Хизмат учун масъул _______ (имзо) Буюртма-счёт намунаси (варақнинг орқа бети) Ресторан буюртма қабул қилиб қуйган, аммо ўзига борлиқ бўлмаган сабабларга қура тадбир утқаза олмайдиган бўлиб қолса, маъмурият яқин уртадаги ресторанлардан биронтасида тантаналарни утқазиб бериш чорасини кў ради. Бу хақда буюртмачига белгиланган санадан 7 к ун аввал хабар бериш керак. Ресторан тантанали кечани белгиланган тартибда мусиқа хизмати билан ўтқазишни амалга оширади. Мавзу кечалари утқазилганда ресторан маъмурияти тантананинг мусиқа дастурига ў згартиришлар киритишга эришади. Буюртмачи ҳамма буюрилган маҳсулотлардан хизмат бошланишига бир сутқадан кам бўлмаган муддат ичида воз қечиши мумкин. Агар тантанага, банкетга қатнашадиганларнинг бир қисми келмайдиган бўлса, буюртмачининг ёзма аризаси тантана бошланишига 4 соат қолганда берилса, қелмаганлар хисобига тўғри келадиган маблар қайтарилади. Тантанага қатнашувчилар сони к амайиши ҳақида буюртмачи хизмат бошланиши олдидан айтган тақдирда буюртмадан бир қисмининг баҳосигина қайтарилиши мумкин. Пул қайтарилиши буюртмачининг ёзма аризаси ваКасса ордери асосида амалга оширилиши мумкин. Бундай ходатда таомни бошқаларга

www.arxiv.uz реализация қилиш имконияти й ў қ бўлса, буюртмачи тайёрланган маҳсулот тан- нархини қоплаши лозим. Реализация қилиб булмайдиган таомларга уч нусхада далолатнома тузилади. Далолатномага ресторан рахбари, моддий масъулиятли шахс пул қуяди ва бир нусхаси бу юртмачига берилади. Далолатномага ичимликлар, шунингдек буюртма-счётга қиритилган, аммо столга тортилмаган иссиқ ва ширин таомлар, қандолат маҳсулотлари қиритилмайди. Далолат номага к иритилган маҳсулотларни нима қилиш кераклиги буюртмачининг ихтиёрида. Реализация қилинмайдиган, аммо д алолатномага к иритилган маҳсулотлар сумма си буюртмачи хизмат учун тулаган суммадан айрилади. Буюртмачи ресторанга ичимликлар ва бошқа маҳсулот олиб келиши ёки таомлар тайерлаш учун ташқаридан кишилар ёллаши мумкин эмас. Буюртмачи тантана охиригача ресторанда бўлиши керак. Буюртмачи меҳмонлар айби билан синдирилган ёки ишдан чиқарилган идиш-анжомлар баҳосини прейс к урант бўйича т ў лаши шарт. Бунинг учун че к ёзиб берилади ва пул белгиланган тартиб буйича к ассага к ирим қилинади. Буюртмалар қабул қилиш ва бажариш Ресторанларда официантлар меҳнатини ташкил қилишнинг икки усули бор: Якка холда ва бўғин б ў йича. Якка хол усул. Бу усулнинг мохияти шундан иборатки, хар бир официантга рестораннинг тегишли қисмидан 2—3 та т ў рт уринли стол ажратиб берилади. Бу белгиланган жойда ҳамма ишларни битта официантнинг ў зи бажаради. Официант мижозларни тузалган стол атрофига утқазади, таомнома тақдим этади, таомлар, ичимликлар танлашда ёрдамлашади, буюртма қабул қилади, уни ишлаб чиқаришга ва буфетга топширади, дастурхонда қамчилиқ бўлса, яна ясатади, ошхона ва буфетдан маҳсулотлар олиб келади, фойдаланилган идиш-товоқ ва анжомларни ўз вақтида йиғиштириб олади, мижозларга чеқ ёзиб беради, улар билан хисоб-китоб қилади, меҳмонлар туриб к етгач, идиш-товоқ ва бошқа

www.arxiv.uz нарсаларнинг ҳаммасини йиғиштириб олади, янги тоза дастурхон солиб, навбатдаги мижозларни қутади. Бироқ хизмат кўрсатишнинг бу усули қатор қамчилиқлардан холи эмас. Официант мунтазам равишда зални ташлаб чиқиб туради, че к ёздиради, буюртма беради, таом ва ичимликлар олишга чиқиб кетади, идиш-товоқлар олишга боради ва ҳоказо. Мижозларда официант гуё зал ни ташлаб, ўз иши билан юрибди, уларга эътибори қам, деган фикр туғилади. Официант мижозларга тез-тез кў риниб туриши керак, чунки улар бирор нарса буюриши, ахборот олиши, тезроқ хисоб-китоб қилишни талаб қилиб қолиши мумкин. Мижозлар официантни чақиртириб ёки ў злари орқасидан излаб бориб юрмасин. Шунинг учун официант хар доим залда бўлиши лозим. Бўғин ёки бригада усули. Бу усул анча қулай, чунки хизмат жараёнини анча тезлаштиради, мижозлар томонидан официантларга эътирозлар билдирилмайди, офици ант бригада ёки бўғин таркибига киради. Бу гурухни бош официант ёки официантлар бригадири бошқаради. Энг мураккаб ишларни юқори малақали официантлар бажаради. Бригадир буюртма қабул қилади, хисоб-китобни амалга оширади, доимо залда бўлади. Бригаданинг қолган аъзолари залга таом, ичимликлар, буфет маҳсулотлари олиб келади, ишлатилган идиш-товоқларни, анжом ларни йигиштиради ва ҳоказо. Одатда бўғин хар хил тоифадаги 3–4 официантдан иборат бўлади. Бригадирлиққа энг тажрибали бешинчи разрядли малақали официант танланади, иккита туртинчи разрядли, битта биринчи разрядли официант киради. Туртинчи разрядли официантдан биттаси, агар зарурият тугилиб қолса, бригадирлиқ вазифасини бажаради. Ресторандаги хизмат жараёнини шартли равишда икки қисмга булиш мумкин. Биринчи қисм -- тўғридан- тўғри истеъмолчилар билан муносабатда булиш, бу вазифани энг юқори малақали официантлар бажаради. Иккинчи қисм — хизмат кўрсатишни бошлашга Тайёргарлик қуриш. Бунда айрим ишлар олдиндан белгилаб олинади, мижозларнинг оқимига қараб бригада тизими режалаштирилади. Шундай қилиб, стол безатиш, залга маҳсулотлар келтириш,

www.arxiv.uz идиш-товоқлар тайёрлашни бошқа официантларга топшириш мумкин. Бу вақтда бошқа официантлар буюртмалар қабул қилади, таом ва ичимликларни столга қуяди. Улар фаолияти бош официант томонидан қатъий белгиланади. Официантлар бригадаси тизими ресторанга келувчи кишилар оқимига қараб белгиланади. Шу нарсага эътибор бериш керакки, бригадир доимо залда булсин. Бўғин аъзо лари буюртмалар қабул қилади: битта официант буфетдан маҳсулот ва совуқ газаклар олади, бошқаси ошхонадан иссиқ таомлар олиб келади. Маҳсулотлар олиш учун бри гадир ёки официантлардан бири чеқ ёздиради. бошқа майда-чуйда ишлар — идиш-товоқ, анжомларни йигиштириш, стол устини тозалаш, артиш - учинчи разрядли официант ёки урганувчи официантга топширилади. Бригадир счёт тайёрлаб мижозлар билан хисоб-китоб қилади. Официантлар бригадасида уч киши бўлганда хизмат кўрсатиш жараёни қуйидагича бўлади: Биринчи официант чеқ ёздириб келади, таом тарқатиш бўлимидан совуқ газаклар олади, залга олиб киради, бригадир билан биргалиқда хизмат қила бошлайди. Фойдаланилган идиш-товоқларни йиғиштириб олиб, ювиш хонасига топширади. Иккинчи официант чеқ ёздиради, биринчи таомни ола ди, тарелкаларни қиздиради, сўнг залга олиб киради, идишларга таом с ў зишда бригадирга ёрдам беради ва сўнг мижозларга таом тортади. Унинг ў зи столлардаги фой-даланилган идиш-товоқларни йиғиштириб олиб, ювиш бўлимига топширади, ширинликлар олишга Тайёргарлик қуради. Ундан кейин хизмат жараёни қуйидагича давом этади. Биринчи официант чеқ ёздиради, иккинчи иссиқ таомни олади ва тарелкаларни қиздиради, залга олиб киради, бри гадирга ёрдам қилади. Бушаган идишларни йиғиштириб, ювиш хонасига топширади. Бу ишларнинг ҳаммасидан кейин иссиқ таом келтиришга тайёрланади. Иккинчи официант чеқ ёздиради, ширинликлар олади, залга олиб бориб, мижозлар олдига қуяди, сўнг ишлатилган идиш-товоқ ва бошқа анжомларни йиғиштириб, идиш ювадиган хонага олиб келади. Биринчи официант чеқ ёздиради, қаҳва ёки чой олади, залга олиб киради,

www.arxiv.uz идишларга қуйиб, мижозлар олдига қуяди, фойдаланилган идиш-товоқларни йиғиштириб, ювиш бўлимига топширади. Хар куни хар бир бўғин уртача 8—10 турт уринли столга хизмат қилади. Столларни бўғинларга тақсимлашда уларнинг ў зоқ-яқинлигини хисобга олиш керак. Бўғин участқалари вақти-вақти билан алмаштирилиб турилади. Якка хизмат кўрсатиш усулига ёки хар битта официант ўз ёгига ў зи қовурилганга қараганда бригадада иш унуми 2,5 – 3 баробар ортиқ бўлади. Меҳнат тақсимоти нуқтаи назаридан бригада усули хизмат вақтини қисқартиради, мижозлар вақтини тежайди, умуман олганда хизмат маданиятини юқори қўтаради. Хизматнинг бўғин усули официант меҳнат шароитини яхшилаш имконини тугдиради, иш учун қулай график тузилади, 7 соатлик иш куни (байрам ва дам олишдан олдинга қунлари 6 соатдан) хосил бўлади. Официантларнинг иш тартиби рестораннинг ишлаб чиқариш, савдо фаолиятини хисобга олган холда белгиланади. У қуйидагича бўлади: 1. Бўғин усули 32—40 уринга 3—4 официант. 2. Якка хол усули 10—12 уринга 1 официант. 3. Съезд, конференция қатнашчиларига хизмат кўрсатиш 12—14 уринга 1 официант. 4. Банкет хизмати, қисман — 10—12 уринга 1 офици ант. 5. Банкет, официантлар тула хизмат қилади— 6—8 уринга 2 официант. 6. Банкет-фуршет — 20—30 таклиф қилинганга 1 офи циант. Банкет- коктейл — 10—15 таклиф қилинганга 1 офи циант. Икки бригадалиқ графиқда ишга чиқишда официант лар штатини ходимлар миқдори ва малақаси бўйича икки бригадага булинади. Хар бир бригада қун аро икки сменадан 11 соат 30 дақиқа ишлайди, Кейинги куни дам ола ди. Бу узлуксизлик официантларни хоритиб қуяди, баъзан эса хизмат сифати пасаяди. Бироқ бунинг ижобий томони бригада ходимлари доимийлигидадир. Айрим соатларда катта миқдордаги истеъмолчиларга хизмат қилинганда (хар хил анжуман қатнашчиларига) ёки тигиз соат бўлиб қолса, босқичма-босқич график қулланилади. Кишилар кўпаядиган пайтларда ресторан ходим лари ҳам

www.arxiv.uz Кўпроқ. хизматга жалб қилинади. График қандай тузилишидан қатъи назар Ўзбекистон Республикаси меҳнат К одексига биноан иш соати ҳ афтасига катталар учун 40 соатдан ошмаслиги керак. 16—18 ёшли усмирлар учун 36 соат, 16 ёшга тулмаганларга — 24 соат, мактаб ўқувчилари учун — 18 соатдан ошмаслиги керак. Ишлаган соатлар ойлиқ меъёридан ортиб қетса, хақ туланиши керак. Иш жадвали бир ой учун т у зилади ва ҳамма ходимларга икки хафта аввал маълум қилинади. Кейинчалик хар ойда т у зиладиган графи к ой бошланишидан уч кун аввал ха бар қилинади. Иш жадвали қуйидаги шаклда бўлади. Тасдиқлайман: Директор__________ (имзо) «__»_____200_йил Умумий овқатланиш ташкилоти ___________ Графиқ хар бир ходимнинг иш бошлаши ва тугаллаши, шунингдек танаффус пайти кўрсатилади. График тузишда иш бошлашга тайёргарлик ва ишни яқунлашга кетадиган вақт ҳам ёрдамчи вақт сифатида хисобга олиниши керак. Официантнинг асосий вақти қуйидагича б ў линади: — мижозлардан буюртма қабул қилиш ва хисоб-китоб (келувчиларни кутиб олиш, таом танлашда ёрдам бериш, буюртмаларни ёзиш, чеқ ёздириш, хисоб- китоб); —Касса иши билан банд булиш вақти; — ошхона ва буфетдан таом, маҳсулотлар олиш; — таомларни тарқатиш, бир идишдан иккинчисига қўйиш, шишаларни очиш, қадахларга қуйиб бериш ва ҳоказо. Тайёрланиш ва яқунлаш вақти (ёрдамчи вақт) хизмат жараёнида столни безатиш, ишлатилган идиш-товоқларни йиғиштириб олиб, ювиш хонасига топшириш, тозаларини олиш ва ҳоказо. Официантга боғлиқ бўлмаган вақт йуқотиш ҳам бор: залда кишиларнинг баробар, бир меъёрда жойланмаганлиги, таом тарқатиш, буфет, касса, идишлар тарқатиладиган хонанинг мунтазам ишламаслиги натижасида офици ант беқор туриб қолиши мумкин. Официант айби

www.arxiv.uz билан дам вақт беқорга утиши мумкин. Буни албатта бош офи циант назорат қилади. Таомлар узатишнинг асосий йўллари (закускалар, яхна таомлар, биринчи ва иккинчи) Таом тарқатиш официант хизматида энг мураккаб ва муҳим ишдир. Ресторан иш фаолиятида таомлар тарқатишнинг учта асосий усули қулланилади: — буюрилган таомни махсус анжомлар ёрдамида хуранда тарелкасига солиб берилади (франц ў з усули); — столга битта идишда таом келтириб тақсимланади (рус усули); — газак ва таом мижознинг идишига ёрдамчи столда солинади (инглизча усул). Француз усули бўйича хизмат кўрсатиш техникаси умумий тарзда қуйидаги ишлардан иборат: — таом солиш анжомлари - ошхона қошиқлари, вилкалар, куракчалар, қисқичлар олиб қелинган таомда бўлади; — чап қўлга сочиқча ташланган, енг четини беқитиб туради. ўнг қўл билан таомни олиб сочиқча устига қуяди ва мижозга тутади, таом ва унинг ушлагичи мижозга қаратилади; — ҳамма таомлар — идишларда, гулдонларда, салат идишларида келтирилган маҳсулотлар чап қўлда бўлади, мижоз нинг чап томонидан борилади ва чапдан таом қуйилади; — таомни тирсақ баробарида қўтарган официант ми жоз орқасида тўхтайди, сўнгра, чап қўлидаги таомни к ўтариб чап оёги билан бир қадам ташлайди ва таомни стол га олиб келади, одоб қоидасига биноан ўнг қулни орқасига қилиб туради. Таомлар кўп ва огир бўлса, ўнг қўл билан ҳам ушлайди; — таомни мижозга олиб келиб, унинг тарелкасига яқинлаштиради, тарелкага тегмайди, официант идиш чети мижоз тарелкаси устига тўғриланади ва таом солинади; — таомни чап қўли билан ушлаб ошхона қошиги ва вилка ёрдамида таомни

www.arxiv.uz мижозларнинг хар бири тарелка сига солади. Бу усул официантдан мадсулотни бир идишдан иккинчисига сола билишни талаб қилади. Бунинг учун қуйида-гиларни изчиллик билан амалга ошириш лозим: — қошиқ сопини ўртасидан бармоқлар орасига олина ди, вилка сопини урта тагидан бош бармоқ, билан ушланади, сопининг учи чинчалоқ бармоқ, асосига тегиб туриши керак. Кўрсаткич бармоқ, билан вилканинг тиш томони қўтарилади, қршиқ билан таом олинади, сўнгра бош бармоқ билан таомни илган вилка қисилади ва мижоз тарелкасига солинади; шу билан бирга официантнинг ўнг қўл тирсаги мижоз гавдасига тақалади, шу пайт қандай-дир эстетик туйгу досил бўлади. Таом беришнинг юқори-да айтилган таркибига ў з- ўзига хизмат кўрсатишни дам киритиш мумкин; мижоз тарелкасига таомни ў зи солиб олиши дам мумкин. Бундай долатларда официант таомни мижоз тарелкаси ёнида ушлаб туради. Таомни стол устига қўйиш ёки жуда баланд қўтариб юбориш дам мумкин эмас. Официант таомни мижоз тарелкасига томон сал қийшайтиради. Мижоз тарелкасига таом солинаётганда таом анжомлари официант қўлида бўлиши, бироқ таомдан баландда ушлаб туриши лозим; тирсақларни ўз биқинига яқин тутиши, таом солишда албатта ошхона анжомларини ишлатиши керак. Русча усул. Буюрилган таомларни анжомлар билан бирга столга қуйилади, тарелкаларга солинади. Таомларни мижозларнинг ў злари солиб олади, официант ёрдам бериб туради. Иссиқ таом идиши остига столга официант сочиқча солиб қуяди. Идиш қопқоги ва косалар махсус тарелкаларга қуйилади. Совуқ, газак ва таомлар столга бир пайтда, иссиқ таомлар эса навбати билан берилади. Официант таом қўйишдан аввал ишлатилган идиш-товоқдарни йиғиштириб олади ва янгисини қуяди. Хизматнинг бу шакли ичимликларга ҳам тегишли. Иссиқ, ичимликлар қаҳва ва чой қаҳвадонда ва чойнакда, шунингдек самоварда берилади, буфетдан олинган ичимликлар — шиша, графин, кўзачала рда берилади. Таом мижознинг идишига ёрдамчи столда (инглизча) солинади, официант таом тарқатиш бўлимидан олиб келган таомини мижозларга кўрсатади, сўнгра улар рухсати билан тарелкаларга с у зади ва столга олиб келади.

www.arxiv.uz Бундай шароитда хизмат кўрсатиш техникаси қуйидаги харакатлардан иборат: 1. Официантнинг харакатини мижозлар куриши учун овкатланадиган стол ёнига юрадиган кичикроқ стол олиб келинади. 2. Бу столга олиб келинадиган таомлар ва иситилган тарелкалар қуйилади. 3. Мижозлар кў з- ў нгида анжомлар ёрдамида офици ант таомни уларнинг тарелкаларига солади. 4. Таомни олиб келиб ўнг томондан ўнг оёги билан олдинга бир қадам босган холда ўнг қули билан мижоз ларга тарқатади. ўзига қулайроқ бўлиши учун идиш-товоқлар овқатланиш столида қандай бўлса, ёрдамчи столда ҳам шу тартибда терилади. Одатда асосий масулотлар билан таом столнинг чап қисмида, гарнир - ўнг қисмида жойланади. Столнинг ўртасида тарелкалар туради. Таомларни порция (улуш)ларга булиш қуйидагича амал га оширилади; — котлет, лангет, бифштекс, картошка, сабзавот гарнирларини солишда, уларнинг тагига қ о шиқ, тиқилади ва сал к ўтарилади, тепасидан ви лк а билан бир оз босилиб, кў чириб олинади ва истеъмолчининг тарелкасига қ ў йилади; — пиширилган гўшт б ў лагини олишда қошиқ ва вилкани гўштнинг тагига тиқади, қўтаради ва мижоз тарелкасига солади, қошиқ сал аввалроқ бўлиши ёки дар иққаласи бир қаторда баробар туриши мумкин; — таомларни солишда официант қ о шиқни ўнг қўлида, вилкани чап қўлида ушлайди, қошиқ, билан вилка бир-бирига параллел холда бўлади. Баъзи таомларга гарнир ёки соус ало ҳи да берилади, буни хисобга олган официант буш турган официантни ёрдамга чакириши мумкин. Биринчи официант таомни порцияларга б ў либ беради, иккинчиси гарнир солади. Агар таом унча кўп бўлмаса, патнисда дам таомни, дам гарнирни олиб келиш мумкин. Таом келтиришда официант мижознинг ўнг томонидан келади. Чап томондан келса хам бўлади, лекин бунда официантга чап қўли билан ишлашга тўғри келади. Таомни қучма ёрдамчи столда франц у зча ёки инглиз ча беришда тегишли

www.arxiv.uz қридаларга риоя қилиш керак бўлади: 1. Асосий маҳсулот - гўшт, балиқ, қуш гўшти — тарелкаларда стол уртасига қуйилади, мураккаб гарнирлар учун чап ёки ўнг томонига к ўкатлар - петрушқа, уқроп, селдер ўнг томонга тепага қуйилади. 2. Соус тарелканинг ўнг томонига солинади. 3. Порцияларга булиш қуйидаги тартибда бўлади. Асосий маҳсулот, соус, гарнир (картошка ёки макарон маҳсулоти), сабзавот ва к ўкатлар. Ўз манзараси бўйича қайтадан тарелкага солинган таом ошпаз безаган кўринишни йуқотмаслиги лозим. Туристга хизмат кўрсатиш (нонушта, тушли к , кечки таом) Я кк а келган туристлар озиқ-овқат учун сум билан нақд пул орқали ёки Кредит карточкалар билан хисоб-китоб қиладилар. Меҳмонхоналарда турувчи ёлгиз туристлар учун ресторан ва қаҳвахонада хизмат қилинади. Туристларга берил-ган нонушта баҳоси уларга интурист агентлиги сотадиган йулланма баҳосига қўшилган бўлиши ҳам мумкин. Ёл ғ из келган туристлар рестораннинг алоҳида залида, умумий залнинг белгиланган столларида ёки меҳмонхонада яшаб турган хонасида о вқатланиши мумкин. Нонушта вақти йил фаслига қараб соат 7 дан 10 гача давом этиши мақсадга мувофиқдир. Туристларнинг ўтирадиган столларига тегитли байроқчалар қуйилади. Ёлгиз келган туристлар сони ва таомлар ҳақида буюртма туристларнинг қабул хизмати томонидан олдинги қун соат 21 гача қабул қилинади. Буюртманома намунаси қуйида берилади. Якка туристларнинг нонуштаси учун буюртманома: Меҳмонхона Якка хорижий туристлар учун нонуштага буюртманома «___» _____________ 200 йил Меҳмонхонада яшаётган хорижий туристлар сони

www.arxiv.uz ёзув билан жумладан, болалар ТУЗУВЧИ Қабул (қилиш ва хизмат рахбари «___» _________ 200__ йил. Таомнома т у зишда бир хафтага нонуштага мўлжалланган ресторан таомномасидан фойдаланиш тавсия қилинади. Ота-оналари билан келган 2—12 ёшли болаларнинг ҳам меҳмонхона визит карточкаси бўлади. Алкогол ичимликлар ва чекиш воситалари баҳолари нонушта суммасига қушилмайди. Хориждан келган Якка туристлар яшаб турган хонасидан телефон орқали нонушта буюриши мумкин, аммо бу хизмат учун нақд хақ, туланади. Агар хорижий турист муддатидан олдин к етадиган бўлиб қолса, нонушта баҳосига лойиқ, йул маҳсулоти берилади, фойдаланилмаган нонушта хақи туристга қайтарилмайди. Хорижий туристларга ресторанда нонушталар нақд пулга берилади. Меҳмонхоналарда яшовчи Якка хорижий туристлар учун бериладиган нонушталар учун хисоб-китоб қуйидагича амалга оширилади: — таомлар, ичимликлар официант томонидан ошхона ва буфетдан таомномага биноанКасса чеқи бўйича бери лади; — хар куни меҳмонхона бухгалтери ресторанга рақамланган бланка беради. Бу ведомостни бош официант тулдиради; — бош официант кассир билан Касса машинаси қолди ғ ини хисоблайди, жами суммами ведомостга ёзади, сўнгра ведомост ресторан кассасига умумий хисобот учун берилади. Тушлик ва кечки таом берилиши. Якка хорижий туристларга тушлик ва кечки таом таом буюрилган таомнома бўйича берилади. Таомнома Ўзбеқ тилида ва бир неча чет тилларда (рус, инглиз, немис, франц Ўз, япон) босилади. Таомлар учун ресторан ёки қаҳвахоналарда сум хисобида нақд пул ёки Кредит карточкаси орқали хисоб-китоб қилинади. Кредит карточкаси бўйича хисоб-китоб қилиш. Чет эл фуқаролари

www.arxiv.uz ресторан ёки қаҳвахона хизматлари учун к редит карточкалари ёрдамида хисоб- китоб қилиши мумкин. Кредит карточкалари бўйича хизмат кўрсатиш ҳақидаги ахборот, жумладан хорижий фирма реклама эмблемалари рестораннинг энг қуринарли ерларига эшик, ойна, пештахталарга қуйилади. Умумий овқатланиш ташкилотлари маҳсулотлари учун ташкилотнинг хилига қараб белгиланган тартибда сум билан хисоб-китоб қилинади. Ҳамма Кредит карточкалари пластиқадан тайёрланади ва тўғри туртбурчак шаклида бўлади. Карточканинг қуйи қисмига буртган харфлар билан рақами урилади, муддати — ойи, йили қуйилади, шахсий имзо билан юқори хис қилиш хусусиятига эга бўлган магнит лентаси жойланади. Агар карточка йуқолиб қолса, қалбақи имзо қилишга магнит лентаси Йул қуймайди, лентадаги имзо учирилган тақдирда «Хақиқий эмас» деган ёзув пайдо бўлади. Карточка эгаси билан хисоб-китоб қилинганда аслида тегишли хорижий фирма билан хисоб-китоб қилинади. Хар бир счёт уч нусхадан иборат бўлиб, биттаси махсус қалин қогозга ёзилади. Счётлар ресторан ва қаҳвахона бош официанти томонидан расмийлаштирилади. Алоҳида ҳолатларда Умумий овқатланиш ташкилотси рахбари рухсати билан бу ишни офици ант бажариши мумкин. Хисоб - китоб қилишда тақдим этилаетган Кредит карточкасининг муддати утмаганлигини Назорат ва унга мос холда хорижий фирма счётини ёзиш керак. Меҳмонга счёт берилади, унда «Кредит карточкаси бўйича тулов» деб ёзилади. Иш қунининг охирида ёзиб берилган счётларга руйхат тузилади, унда счётнинг санаси ва тури берилган таом суммаси кўрсатилади. Икки нусхадан иборат руйхат рес торан бухгалтериясига топширилади.

www.arxiv.uz Фодаланилаган адабиётлар: 1.Ўзбекистон Республикасининг «Туризм тўғрисидаги» қонуни. 2. «Food and Drink Service», London, 1996. 3. « Hospitality and Catering ». 4.«Менеджмент гостеприимства», Москва , 1997г. 5. Чудновсқий Д.Л. Туризм и гостиничное хозяйство М. «Тандем», 2000г., 6. Биржаков М.Б. «Туризм – перевозки», М. 2000г., Федцов В.Г. «Культура сервиса», М. «Финансы и статистика» 2001 г. 8. Бородина В.В. «Ресторанно-гостиничный бизнес», М., «Книжный мир»,2001 г 9. Александрова А.Ю. «Международный туризм», пр.2001г. 10. Дегитярев Г.М. «Лицензирование и сертификация в туризме», М. «Финансы и статистика». 2003г. 11. Зорин И.В. «Образование и карьера в туризме», М., «Советсқий спорт», 2000г. 12. Папирян Г.А. «Менеджмент в индустрии гостеприимства», М.,2000г.,

O'xshashlar

Мижозларга хизмат кўрсатишнинг халқаро стандартлари

Ресторанларда хизмат кўрсатишнинг прогрессив усуллари

Мехмонхоналарда сайёҳларни овқатлантиришни ташкил қилиш менежменти

Омборларни технологик жиҳозлари

Асосий хужалик жараёнлари ҳисоби