G'aznachilikda yuridik majburiyatlar va narxlar monitoringi - Iqtisodiyot - Referatlar

G'aznachilikda yuridik majburiyatlar va narxlar monitoringi

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

365.5 KB

Ko'chirib olish

G ` aznachilikda yuridik majburiyatlar va narxlar monitoringi Reja: 1. Xo`jalik shartnomalari va ularning xususiyatlari 2. G`aznachilikda yuridik majburiyat tushunchasi, uning yuzaga kelishi 3. G`aznachilikda yuridik majburiyatlarni ro`yhatga olish tartibi 4. G`aznachilikda narxlar monitoringini tashkil qilish. 5. Elektron auksion savdolarni tashkil etish va o`tkazish.

1. Xo`jalik shartnomalari va ularning xususiyatlari Iqtisodiyot tarmoqlari korxonalari hamda ijtimoiy soha muassasa va tashkilotlari o`rtasidagi, ularning uzluksiz faoliyatini ta'minlash uchun zarur boigan tovarlar, ishlar va xizmatlarni yetkazib berish bilan bogiiq munosabatlar muayyan shartnomaviy-huquqiy munosa-batlar asosida tashkil etiladi. Bunday munosabatlarga kirishgan taraf-lar o`rtasida tovarlar (ishlar, xizmatlar) yetkazib berish xojalik shartnomasi asosida amalga oshiriladi. Xo`jalik shartnomasi deb taraflardan biri shartlashilgan muddatda tadbirkorlik faoliyati sohasida tovarlar yetkazib berish, ishlar bajarish yoki xizmatlar ko`rsatish majburiyatini oladigan, ikkinchi taraf esa tovarlarni, ishlarni, xizmatlarni qabul qilib olish va ularning haqini to`lash majburiyatini oladigan kelishuvga aytiladi. Xo ` jalik shartnomalarini tuzish va bajarish jarayoni bir qator qonun hujjatlari bilan tartibga solinadi. O`zbekistoRespublikasining Fuqarolik Kodeksi, "Xo`jalik yurituvchi subyektlar faoliyatining shartnomaviy-huquqiy bazasi to ` g`risida"gi 0 ` zbekiston Respublikasi Qonuni (670-son, 29.08.1998.) shular jumlasidandir. Fuqarolik Kodeksining 353-moddasiga muvofiq, “ Ikki yoki bir necha shaxsning fuqarolik huquqlari va burchlarini vujudga keltirish, o ` zgartirish yoki bekor qilish haqidagi kelishuvi shartnoma deyiladi". Shuningdek, Fuqarolik Kodeksi bilan fuqarolar va yuridik shaxslar shartnoma tuzishda erkin ekanliklari, shartnoraa bo`yicha taraf o ` z burchlarini bajarganligi uchun haq olishi yoki unga boshqa muqobil to`lov to`lanishi lozim boisa, bunday shartnoma haq evaziga tuzilgan shartnoma ekanligi, shartnoma bo`yicha bir taraf ikkinchi tarafga undan haq yoki boshqa muqobil to`lov olmasdan biron narsani berish majburiyatini olsa, bunday shartnoma tekinga tuzilgan shartnoma hisoblanishi, agar qonun hujjatlaridan, shartnomaning mazmuni yoki mohiyatidan boshqacha hol anglashilmasa, shartnoma haq evaziga tuzilgan shartnoma hisoblanishi kabilar belgilab qo`yilgan. Demak, shartnomaviy munosabatlarga kirishayotgan taraflar hech kimning tazyiqisiz, mustaqil va erkin ravishda, o`zaro manfaatdorlik asosida shartnoma tuzishlari, shartnoma shartlarida belgilangan talablarni so`zsiz bajarishlari,

shartnoma shartlari buzilgan hollarda esa taraflar kontragent oldidagi o`z majburiyatlarini bajarishda mulkiy javobgar ekanliklari qonun bilan mustahkamlab qo`yilgan. Xo`jalik shartnomasi, qoida tariqasida taraflardan birining oferta (shartnoma tuzish haqida taklif) yo`llashi va ikkinchi taraf uni akseptlashi (taklifni qabul qilishi) yoii bilan tuziladi. Agar taraflar o`rtasida shartnomaning barcha muhim shartlari bo`yicha kelishuvga erishilgan boisa, xo`jalik shartnomasi tuzilgan deb hisoblanadi. Xo 4 jalik shartnomalari ularni imzolashga tayyorlash jarayonida xo`jalik yurituvchi subyektlarning yuridik xizmati yoki jalb etilgan advokatlar tomonidan qonun hujjatlariga muvofiqligi yuzasidan tekshirib ko`rilishi kerak. Shartnomalarni ularning imzolarisiz tuzishga yoi qo`yilmaydi. Qonun hujjatlanda belgilangan eng kam ish haqi miqdonning ikki yuz baravaridan ortiq summadagi xo`jalik shartnomalari xo`jalik yurituvchi subyektlar yuridik xizmatining yoki jalb etilgan advokatlarning yozma xulosasidan keyingina tuziladi. Xulosada, qoida tariqasida, quyidagilar ko ` rsatiladi: - xo`jalik shartnomasida ko`rsatilgan munosabatlar qaysi qonun hujjatlari bilan tartibga solinishi; - xo`jalik shartnomasi shartlarining qonun hujjatlari talablariga mos kelish- kelmasligi; - taraflarning javobgarligj me'yori va nizolarni hal etish tartibi qonun hujjatlari talablariga mos kelish-kelmasligi. Xo`jalikshartnomasi shartnoma shartlariga hamda qonun hujjatlarining talablariga muvofiq ravishda, bunday shartlar va talablar bo`lmagan hollarda esa ish muomalasi odatlariga muvofiq bajarilishi lozim. Tovarlarni yetkazib berish muddatlari kechiktirib yubonlgan, toiiq yetkazib berilmagan, ishlar bajarilmagan yoki xizmatlar ko`rsatilmagan hollarda, tovar yetkazib beruvchi (pudratchi) sotib oluvchiga (buyurtmachiga) kechiktirilgan har bir kun uchun majburiyat bajarilmagan qismining 0,5 foizi miqdorida penya

to`laydi, biroq bunda penyaning umumiy summasi yetkazib berilmagan tovarlar, bajarilmagan ishlar yoki ko`rsatilmagan xizmatlar bahosining 50 foizidan oshib ketmasligi lozim. Penyani to`lash shartnoma majburiyatlarini buzgan tarafni tovarlarni yetkazib berish muddatlarini kechiktirib yuborish, to`liq yetkazib bermaslik, ishlarni bajarmaslik yoki xizmatlarni ko`rsatmaslik oqibatida yetkazilgan zararni qoplashdan ozod etmaydi. Tashkilot tomonidan tuzilgan hamda uning bunday tashkilot o`z faoliyati xususiyatiga ko`ra o`ziga murojaat qiladigan har bir shaxsga nisbatan amalga oshirishi shart bo`lgan tovarlar sotish, ishlar bajarish yoki xizmatlar ko`rsatish sohasidagi vazifalarini (chakana savdo, umumiy foydalanishdagi transportda yoiovchi tashish, aloqa xizmati, energiya bilan ta^minlash, tibbiy xizmat, mehmonxona xizmati va sh.k.) belgilab qo`yadigan shartnoma ommaviy shartnoma deyiladi. Bunday tashkilot ommaviy shartnoma tuzishda bir shaxsni boshqa shaxsga nisbatan afzal ko`rishga haqli emas, qonun hujjatlarida nazarda tutilgan hollar bundan mustasno. Tovarlar, ishlar va xizmatlarning bahosi, shuningdek, ommaviy shartnoraaning boshqa shartlari harama iste'molchilar uchun bir xil qilib belgilanadi, qonun hujjatlarida iste'molchilarning ayrim toifalari uchun imtiyozlar berilishiga yoi qo`yiladigan hollar bundan mustasno. Tashkilotning iste'molchiga tegishli tovarlarni berish, xizmatlar ko`rsatish, uning uchun tegishli ishlarni bajarish imkoniyati boia turib ommaviy shartnoma tuzishdan bosh tortishiga yoi qo`yilmaydi. Qonunda nazarda tutilgan hollarda O`zbekistoRespublikasi Hukumati ornmaviy shartnomalarni tuzish va bajarishda taraflar uchun majburiy boigan qoidalar (namunaviy shartnomalar, qoidalar va h.k) chiqarishi mumkin.

2. G`aznachilikda yuridik majburiyat tushunchasi, uning yuzaga kelishi Maiumki, davlat moliyaviy nazoratining dastlabki, joriy va so`nggi nazorat shakllari mavjud. Agar budjet amaliyoti nuqtayi nazaridan qaraydigan boisak, dastlabki budjet nazorati turli darajadagi budjetlar, davlat maqsadli jamg`armalari budjetlari loyihalarini tuzish, ko`rib chiqish, tasdiqlash, budjet tashkilotlarining budjet mablag`lari bo`yicha xarajatlar smetasini hamda budjetdan tashqari mablag`lar bo`yicha smetasini tuzish, tasdiqlash va tegishli moliya organlarida belgilangan tartibda ro`yhatga olish jarayonida amalga oshiriladigan nazorat shakli hisoblanadi. Joriy nazorat shakli moliyalashtiruvchi organlar tomonidan mablag`larning ajratilishida, bevosita to`lovlarning amalga oshirilishida olib boriladi. Davlat budjeti g’azna ijrosining joriy etilishi bilan dastlabki va joriy moliyaviy nazoratni amalga oshirish Moliya vazirligi tizimidagi hududiy va mahalliy moliya organlari bilan bir qatorda, g’aznachilik organlariga ham yuklatiladi. (Yakuniy nazorat Moliya vazirligining Nazorat-taftish bosh boshqarmasi va uning hududiy boshqarma va bo`limlari hamda boshqa vakolatli davlat organlari tomonidan amalga oshiriladi.) Dastlabki va joriy moliyaviy nazoratni amalga oshirish budjet tashkilotlari va budjetdan mablag` oluvchilar bajarish, xizmat ko`rsatish, pul to`lash yoki ma`lum harakatlardan voz kechish vaboshqa shu kabilarning amalga oshirilishini anglatadi. Majburiyatlarni hisobga olish tizimida quyidagi omillar asosiy o`rin egallaydi (6.2-rasm): 6.2-rasra. Majburiyatlari hisobga olish tizimidagi omillar 1 majburiyatlarini hisobga olishni taqozo etadi.

Majburiyat, odatda, yozma ravishda rasmiylashtiriladigan, so^zsiz bajarilishi talab qilinuvchi va'da demakdir. Iqtisodiy mazmuniga ko`ra, majburiyat fuqarolik huquqiy munosabati boiib, maium bir shaxs (qarzdor) boshqa bir shaxs (kreditor) manfaati hisobiga maium bir harakatlarni amalga oshirishi, ya'ni mol-mulkni berish, ish Majburiyatlarni qabul qilishda quyidagilar asos boiib xizmat qiladi. - imzolangan va tegishli tarzda rasmiylashtirilgan kontrakt va shartnomalar, tender savdolari asosidagi tovar va xizmatlar xaridlari bo`yicha hujjatlar, ishlab chiqaruvchilarning tovar va xizmatlari sifati va boshqa xususiyatlarini tasdiqlovchi patentlar, litsenziyalar va boshqalar; - ish haqi, stipendiyalar, nafaqalar va boshqa to`lovlarni amalga oshirish uchun qonuniy asos boiib xizmat qiluvchi hujjatlar; - jarimalar va sud qarorlariga asosan, penyalar to`lovini amalga oshirish uchun asos boiuvchi tegishli davlat vakolatli organlari qarorlari; - budjet dotatsiyalarini ajratish, davlat grantlari, mukofotlar bo`yicha to`lovlarni amalga oshirishga asos bo`luvchi hujjatlar. Majburiyat qabul qilish huquqiga ega mas'ul shaxslar budjetdan mablag` oluvchilar va budjet tashkilotlari rahbarlari yoki ular tomonidan vakolat berilgan boshqa mas'ul shaxslar hisoblanadi. g`aznachilikda o`rnatilgan tartib-qoidalarga muvofiq, yuridik shaxs maqomiga ega boigan budjetdan mablag` oluvchi tashkilot rahbarining buyrugi asosida g`aznachilikbo`linmalari bilan ishlash uchun aniq xodimlar belgilanadi. g`aznachilikorganlarida budjet tashkiloti rahbari va u tomonidan mas'ul etib tayinlangan shaxslarning imzo namunalari va tashkilotning muhr izi namunalari g’aznachilikning maxsus kartochkalarida saqlanadi. Imzo namunalari va muhr izi kartochkalari o ` rnatilgan tartibda tasdiqlanadi. Kartochkalarning bir nusxasi yuridik va moliyaviy majburiyatlarni ro`yhatga oluvchi mutaxassisda, ikkinchi nusxasi xarajatlar to`lovini nazorat qiluvchi mutaxassisda saqlanadi. g`aznachilikda ikki turdagi majburiyat amal qiladi: yuridik majburiyat va moliyaviy majburiyat. Yuridik majburiyat budjetdan mablag` oluvchilar va ularga mol (tovarlar, ishlar, xizmatlar) yetkazib beruvchilar o`rtasidagi shartnoma tegishli tartibda majburiy ravishda g`aznachilikda ro`yhatdan

o`tkazilganidan keyin vujudga keladi. Yuridik majburiyatlarni tegishli g`aznachilikorganlarida majburiy ravishda ro`yhatga olishdan ko`zlangan asosiy maqsad - budjet nazoratining samaradorligini yanada oshirish, shartnomalarda nazarda tutilgan xarajatlarning tasdiqlangan rejadan (xarajatlar smetasi ko`rsatkichlaridan) ortib ketishiga yol qo`ymaslik. Moliyaviy majburiyatlar - budjet tashkilotlarida va budjetdan mablag` oluvchilarda ularga pul mablag`larini oikazib berish majburiyatini yuklovchi hujjatlar, shu jumladan, ijro hujjatlari asosida yuzaga keladigan majburiyatlar bo`lib, ular qabul qilingan yuridik majburiyatlar va xarajatlarni to`lash uchun berilgan ruxsatnomalar doirasida hisobvaraq-fakturalari hamda moliyaviy majburiyatlar mavjudligini tasdiqlovchi boshqa hujjatlar asosida g’aznachilik bo`linmalari tomonidan qabul qilinadi hamda ro`yhatdan o`tkaziladi 5 . 3. G`aznachilikda yuridik majburiyatlarni ro`yhatga olish tartibi Budjet tashkilotlari va budjet mablag`lari oluvchilar tomonidan yuridik majburiyatlarni qabid qilish, ularni g`aznachilikda ro`yhatdan o`tkazish hamda hisobga olish ishlari O`zbekistoRespublikasi Budjet Kodeksi bilan, shuningdek, O`zbekiston Respublikasi Adliya vazirligida 2007-raqam bilan ro`yhatdan o`tkazilgan "Davlat budjeti g’azna ijrosi qoidalari" 1 (16.09.2009.) bilan tartibga solinadi va amalga oshiriladi. Budjet Kodeksida: "Yuridik majburiyatlar - budjet tashkilotlarida va budjet mablag`lari oluvchilarda tuzilgan shartnomalar, shuningdek, tegishli davlat hokimiyati va boshqaruvi organlarining qarorlari asosida yuzaga keladigan majburiyatlar" deb belgilab qo`yilgan. Yuridik majburiyatlar budjet tasnifming turi boigan iqtisodiy tasnif kodlari bo`yicha budjetdan ajratiladigan mablag`lar doirasida budjet tashkilotlari va budjet mablag`lari oluvchilar tomonidan qabul qilinadi hamda g`aznachilikbo`linmalari tomonidan ro`yhatdan oikaziladi.

Budjet tashkiloti kontragentdan tovarlar sotib olish (ishlar bajarish, xizmatlar ko`rsatish) to’g’risida ofertani (taklifi) qabul qilganidan so`ng, shartnomani akseptlaydi (imzolaydi) va g`aznachilikka ro`yhatdan o`tkazish uchun taqdim etadi. Yuridik 6.3-rasm. Budjetdan mablag` oluvchilar shartnomalarini ro ( yxatdan o`kazish tartibi 3 majburiyat vujudga kelishi uchun bu shartnomaning Budjet tashkilotlari va budjet mablag`lari oluvchilarning budjetdan ajratiiadigan mablag`lar bo`yicha tovarlarni (ishlarni, xizmatlarni) yetkazib beruvchilar bilan tuzgan shartnomalari, shuning-dek, ularga kiritilgan o`zgartirish va qo`shimchaiar, ular g`aznachilik bo`linmalarda ro`yhatdan o`tkazilganidan keyin kuchga kiradi. Yuridik majburiyatning g`aznachilikva uning hududiy bo`linma-larida majburiy tarzda ro`yhatga olinishidan maqsad - shartnomalarning to`g`ri tuzilganligi, ularning tasdiqlangan smetalar doirasida tuzilganligi, narxlar to`g`ri belgilanganligini nazorat qilishdan iborat. Bu faoliyatning to`g`ri amalga oshirilishi g`aznachilik faoliyatining samaradorligini ko`rsatadi, budjet mablag`larining maqsadli sarflanishini ta`minlaydi, budjetdan mablag` oluvchilar va ularga mol yetkazib beruvchilarning shartnomaviy-huquqiy munosabatlarining to`g`ri yoiga qo`yilishini talab etadi. Vazirliklar, davlat qo`mitalari va idoralari o`zlari uchun belgilangan budjetdan tashqari jamg`armalari mablag`lari hisobidan ham tovar (ish, xizmat) yetkazib beruvchilar bilan shartnomalar tuzadi. Budjet Kodeksida belgilanishicha, budjetdan tashqari jamg`armalar mablag`lari hisobidan ijro etilishi lozim bo`lgan yuridik majburiyatlar g’aznachilik bo`linmalari tomonidan vazirlik va idoralarning daromadlar va xarajatlar smetalarida nazarda tutilgan mablag`lar doirasida hisobga olish uchun qabul qilinadi. "Davlat budjeti g’azna ijrosi

qoidalari”ga muvofiq, budjet tizimining tegishli bo`g`inidan (respublika budjeti, viloyat, tuman va shahar budjetlaridan) mablag` oluvchilarning budjet hisobidan mah-sulot yetkazib beruvchilar bilan tuzgan shartnomalari, shuningdek kapital qurilish buyurtmachilarining shartnomalari g`aznachilik bo`linmalarida majburiy tartibda ro`yhatga olinadi. Budjet tashkilotlari va budjetdan mablag` oluvchilar tomonidan qabul qilmadigan yuridik majburiyatlar hajmi ular xarajatlar smetalarida nazarda tutilgan, ajratilgan budjet mablag`lari bilan, kapital qo`yilmalar xarajatlari bo`yicha esa - har bir obyekt bo`yicha o`rnatilgan tartibda tasdiqlangan kapital qo`yilmalar bilan chegaralanadi. Budjetdan mablag` oluvchilar mahsulot yetkazib beruvchilar bilan vaqtinchalik smetada nazarda tutilgan summalardan oshmagan summalarga shartnomalar tuzadi. Budjetdan mablag`" oluvchilarning asosiy smetasi ro`yhatga olingandan so`ng, oldingi qabul qilingan yuridik majburiyatlar summasini hisobga olgan holda, oldingi shartnomalarga qo`shimcha kelishuvlar tuzilishi mumkin. Smetaning I va II guruh xarajatlari bo`yicha yuridik majburiyatlar ish haqi va unga tenglashtirilgan xarajatlarni to`lash uchun naqd pul olishga so`rovnomalar asosida ro`yhatga olinadi. Budjetdan mablag` oluvchilarning budjet mablag`lari hisobidan shartnomalari faqat xarajatlarni qoplashga manbaning mavjudligi to’g’risidagi tasdiqnoma va ushbu maqsadlarga ajratilgan budjet mablag`lari (limitlari) mavjud boigan xarid hajmigagina tuzilishi mumkin. Budjetdan mablag` oluvchilar bilan mahsulot yetkazib beruvchilar (pudratchilar) o`rtasidagi shartnomalarning amal qilish muddati tegishli moliya yilining 31 -dekabridan kechikmagan muddatga tuzilishi lozim, bajarish muddati bir necha yilni tashkil qilishi mumkin boigan (kapital qo`yilmalarning bir necha yilga moijallanganligini tasdiqlovchi manzilli ro`yhatlar asosida) kapital qo`yilmalar (kapital qurilish, rekonstruksiya) bo`yicha shartnomalar bundan mustasno. Manzilli ro`yhatlar asosida bir necha yil davom etadigan kapital qo`yilmalar bo`yicha yuridik majburiyatlar g’aznachilik bo`linmalari tomonidan qurilish pudratchi tashkilotiga to`lab berilishi nazarda tutilgan mablag` 1arning joriy moliya yili uchun to`g`ri keladigan qismi doirasida,

tasdiqlangan manzilli ro`yhat asosida "G 1 aznachilik" dasturiy majmuida hisobga olinadi. Shartnomaning qolgan summasi, ulami tegishli obyektlar va yillar bo`yicha manzilli va titul ro`yhatlarda aks ettinlishi sharti bilan keyingi yillarning yuridik majburiyatlarida hisobga olinadi. Tovar(ish, xizmat)lar uchun to`lovlar mablag`larning bir nechta manbai hisobidan amalga oshirilishi nazarda tutilgan hollarda, shartnomalarda ushbu manbalar bo`yicha rekvizitlar va har bir manba hisobidan to`lanishi lozim bo`lgan sumraalar majburiy tartibda alohida ko`rsatiladi. Budjetdan mablag` oluvchilar tovar-moddiy boyliklarni sotib olishda mahsulot yetkazib beruvchilardan tegishli faoliyat turi uchun litsenziya(ruxsatnoma)sinmg notarial tasdiqlangan nusxasini va tegishli organlarda davlat ro`yhatiga olinganligi to’g’risidagi hujjatlarni so`rab oladi. Ushbu hujjatlar g`aznachilik bo`linmalariga ro`yhatga olish uchun taqdim etiladigan shartnomalar bilan birga taqdim qilinadi. Taqdim etilgan shartnomalarda yoki ularga ilovalarda tovar(ish, xizmat)lar miqdori, narxi va umumiy summasi ko`rsatilgan tafsilotli ro`yhati aks ettirilishi lozim. Budjetdan mablag' oluvchilar va mahsulot yetkazib beruvchilar o 'rtasida tuzilgan shartnomalar g’aznachilik bo linmalariga quyidagi talablarga rioya qilingan holda taqdim qilinadi: budjetdan rag`bat oluvchilarning mahsulot yetkazib beruvchilar bilan tuzgan shartnomalari majburiy tartibda ularning yuridik xizmatlari (shartnoma asosida jalb qilingan advokatlar) tomonidan qonun hujjatlariga muvofiqligiga tekshirilgan boiishi zarur. Agar taqdim etilayotgan shartnomaning summasi qonun hujjatlarida belgilangan eng kam ish haqining 200 baravari miqdoridan oshmasa, shartnomalarga tomonlarning yuridik xizmati yoki jalb etilgan advokatlar imzosi qo`yiladi. Agar shartnoma summasi, qonun hujjatlarida belgilangan eng kam ish haqining 200 baravaridan ortiq boisa, tomonlar yuridik xizmati yoki jalb etilgan advokatlaming xulosasi ilova qilinishi lozim; umumiy summasi 100 ming AQSh dollariga teng miqdordan kam boigan shartnomalarni raahsulot yetkazib beruvchini tanlash bo`yicha o`tkazilgan eng yaxshi konkurs takliflarini tanlab olish uchun hujjatlari ilova qilingan holda taqdim qilinadi. Bunda, konkurs takliflari tanlovini o 4 tkazish, mahsulot yetkazib 1  zbekiston Respublikasi Adliya vazirligida 2007-raqam bilan 16.09.2009 y.da r  yxatdan  tkazilgan.

beruvchini tanlash bo`yicha, kamida, ikkita konkurs taklifi bo`lganda, qonunchilikda nazarda tutilgan hollardan tashqari, konkurs takliflarim ko`rib chiqish asosida konkurs takliflari tanlovi bayonnoraasini rasmiylashtirish asosida amalga oshiriladi; shartnoma summasi 100 ming AQSh dollariga teng bo`lgan miqdoridan ortiq bo`lganda, qonunchilikka muvofiq o`tkazilgan tender savdolari bo`yicha hujjatlarni shartnomaga ilova qilgan holda taqdim qilinadi; shartnomalar mahsulot yetkazib beruvchi va buyurtmachi (budjetdan mablag' oluvchilar) tomonidan imzo qo`yish huquqiga ega bo`lgan shaxslar tomonidan imzolangan bo`lishi va ikki tomonning muhrlari bilan tasdiqlangan bo`lishi shart; buyurtmachi (budjetdan mablag` oluvchilar)ning rekvizitlarida, shuningdek, buyurtmachi (budjetdan mablag` oluvchi)ning xarajatlari to`lovi amalga oshiriladigan tegishli g’azna hisobvarag`i ham ko ` rsatiladi; shartnomani ro`yhatga olish uchun budjetdan mablag` oluvchi g’aznachilik bo`linmasiga shartnomaning ikki asl nusxasini va bitta ko`chirma nusxasini taqdim qiladi. Shartnomalarga 1-ilovadagi shaklga muvofiq to`lovlar jadvali ilova qilinishi hamda barcha o`rnatilgan talablarga rioya qilish shart; budjetdan mablag` oluvchilar shartnomalarai g’aznachilik bo`linmalariga ro 4 yxatga olish uchun ular tuzilgandan so`ng 20 ish kuni mobaynida, biroq joriy moliya yilining 25 dekabridan kechikmasdan taqdim etishlari lozim, budjetdan mablag` oluvchi tomonidan shartnomalar tuzilib, 20 ish kuni o`tgandan so`ng taqdim qilingan hollarda, shartnoma budjetdan mablag` oluvchiga g`aznachilik bo`linmasida ro`yhatga olinmasdan qaytariladi. G`aznachilikning tegishli bo`limlari mutaxassislari muntazam ravishda juda katta hajmdagi hujjatlarni qabul qilib olib, nazoratdan oikazadi. Bu g`aznachilikxodimlaridan yuqori darajadagi operativlikni, bilim, uquv va ko`nikmani talab etadi. g`aznachilik bo ` linmasi budjetdan mablag` oluvchi tomonidan shartnoma taqdim etilgan kundan boshlab uch ish kuni davomida quyidagilami tekshiradi: shartnomada ko`rsatilgan summani to`lash uchun budjetdan mablag` oluvchining xarajatlar smetasida nazarda tutilgan budjet mablag`lanning mavjudligi; qonunchilikka muvofiq yuridik xizmat yoki jalb qilingan advokatlarning imzolari, yuridik xulosalarining mavjudligi va

haqqoniyligi; tomonlarning zarur bank rekvizitlari, muhri va imzolarining mavjudligi; tovar (ish, xizmat)larning yetkazib berish jadvali, qurilish pudrat shartnomalari bo`yicha qurilish obyekti jadvalining mayjudligi va b. G`aznachilik bo`linmalari shartnomalarni mas'ul xodim tomomdan shartnomaning birinchi va ikkinchi asl nusxalari va ko`chirmanusxasining barcha varaqlariga "Ro`yhatga olingan" shtampini qo`yish va ro`yhatga olingan raqami va sanasi ko`rsatilib,ularni g`aznachilikbo`linmasining vakoiatii shaxsi imzosi va g`aznachilikbo`linmasining muhri biian tasdiqlash orqali ro`yhatga oladi. Ro`yhatga olingandan so`ng, shartnomaning ikki asl nusxasi budjetdan mablag` oiuvchiga qaytariladi, ro`yhatga olingan shartnomaning ko`chirmanusxasi g`aznachilikbo`linmasida hisobga olish va saqiash uchun qoldinladi. Shartnomalar hisobi "g`aznachilik" dasturiy majmuida elektron tarzda budjetdan mablag` oluvchining nomi va rekvizitlari, shuningdek, shartnoma summasi, uning raqami va tuzilgan sanasi, g’aznachilik bo`linmasi tomonidan ro`yhatga olingan raqami va sanasi ko`rsatilgan holda, "Budjetdan mablag` okivchilarning mahsulot yetkazib bcruvchilar bilan tuzgan shartnomalarini ro`yhatga olish kitobi"da mazkur darslikning 2ilovasida keltirilgan shakl bo`yicha amalga oshiriladi. Shuni ta'kidlash kerakki, budjet tashkilotlari va budjet mablag`lari oluvchilarning tovarlami (ishlarni, xizmatlarni) yetkazib berish to’g’risida tuziladigan shartnomalarida 15 foiz miqdorida oldindan to`lovui amaiga oshirish nazarda tutiladi, bundan O`zbekistoRespublikasi Vazirlar Mahkamasi tomonidan beigilangan hollar mustasno. Ayrim hollarda Vazirlar Mahkamasi tomonidan budjetdan mablag` oiuvchilarning xarid qilishda 15 foizdan ortiq miqdorda avans to`lashi lozim bo`lgan tovarlar (ishlar, xizmatlar)ning turlari ro`yhati tasdiqlanadi. Masalan, Vazirlar Mahkamasining 2011-yii, 24-avgustdagi 241son qaroriga muvotiq, elektr energiyasi, mazut, ko`mir, benzin, dizel yoqilg`isi, mineral o`g`itlar, shuningdek, avia va temir yo`l chiptalari, sanatoriylar, dam olish zonalari va bolalar sog`lomlashtirish oromgohlariga yo`llanmaiar, barcha turdagi shahar yo`lovchi transporti yo`l kartochkalari kabilarni xarid qilishda 15 foizdan ortiq miqdorda (30 foizdan 100 foizgacha) oldindan to`lov joriy etilgan. Budjet tashkilotlari va budjet mablag`lari oluvchilanung tovarlarni (ishlarni, xizmatlarni)

import qilish bo`yicha shartnornalari. Ularga kiritilgan o`zgartirish va qo`shimchalar ushbu shartnomalar qonun hujjatlarida nazarda tutilgan tartibda vakolatli organlarda tegishli ekspertizadan o`tganidan va hisobga qo`yilganidan so`ng g`aznachilik bo`linmalar tomonidan ro`yhatdan o`tkaziladi. Bunda shartnomalarda ko`rsatilgan summalar g`aznachilik bo`linmalari tomonidan O`zbekiston Respublikasining milliy valyutasida hisobga oiinadi. Shu bilan birga, quyidagi holatlarda budjet mablag`larini shartnoma tuzilmasdan turib to 'lashga o 'tkazish amalga oshirilishi mumkin: budjet tashkilotining budjetdan ajratilgan mablag`lar hisobidan iqtisod qilingan mablag`larini o`z budjet tashkilotlarini rivojlantirish jamg`armasiga, shuningdek, tibbiyot muassasasi tomonidan xarajatlar smetasida nazarda tutilgan maqsadli budjetdan ajratiladigan mablag`lari hisobidan o`zining tibbiyot tashkilotlarini moddiy rag`batlantirish va rivojlantirish jamg`armasiga; kapital qo`yilmalar bo`yicha buyurtmachi xizmatini saqlab turishga, har bir obyekt bo`yicha kelishilgan manzilli va titul ro`yhatlarda hamda shaxsiy g’azna hisobvaraqlarida ushbu maqsadlar uchun nazarda tutilgan summalar doirasida; soliqlar va boshqa majburiy to`lovlarni, davlat hokimiyati va boshqaruvi organlarining xizmatlari uchun haq to`lashga; yuridik majburiyatlar mavjudligini tasdiqlovchi boshqa hujjatlar asosida amalga oshiriladigan xarajatlarru to`lashga. Xulosa qilib aytganda, budjetdan mablag` oluvchilar va mahsulot yetkazib beruvchilar bilan budjet mablag`lari hisobiga tuzilgan shartnomalar faqat ularning g`aznachilik bo`linmalarida majburiy ro`yhatga olinganidan so`ng kuchga kiradi. Budjetdan mablag` oluvchilar yetkazib beruvchilar bilan shartnomalar tuzadi, shuningdek, shartnomalarga budjetdan mablag` oluvchilarning xarajatlar smetalarida nazarda tutilgan tegishli rcjali budjet mablag`lari doirasidagina qo`shimcha va o`zgartirishlar kiritadi. Budjetdan mablag` oluvchilar bilan yetkazib beruvchilar o`rtasida tuziladigan shartnomalar tegishli g`aznachilikorganlarida majburiy ro`yhatdan o`tkazilib, ularga tegishli raqamlar berilishi va ro`yhatdan oikazish sanasi ko`rsatilishi kerak. Bu chora-tadbirlar budjetdan ajratilayotgan mablag`larning maqsadli ishlatilishini ta'minlash, shartnomalarda ko`zda tutilgan summalarning rejalarda ko`rsatilgan mablag`larga mosligini nazorat qilish, to`lov

intizomi buzilishlarining oldini olish, narxlarning to`g`ri qo`llanilishini ta'minlash maqsadida, pirovardida, g’aznachilik faoliyatining samaradorligini oshirish maqsadida amalga 4. G`aznachilikda narxlar monitoringini tashkil qilish. Tenderlarning ahamiyati, ularni tashkil etish va o`tkazish. G`aznachilikda yuridik majburiyat vujudga kelishidan awal dastlabki nazoratni amalga oshirish imkoniyati mavjud bo`lib, bu narxlar monitoringi orqali ta'minlanadi. Bunda budjet tashkiloti sotib olmoqchi bo`lgan tovarlar (ishlar, xizmatlar) narxi muqobil yetkazib beruvchilar narxlari bilan taqqoslanadi. Muqobil yetkazib beruvchilar to’g’risida maiumot to'plashning turli usullari mavjud. Masalan: tovar-xomashyo birjalari ma`lumotlaridan foydalanish;bozorlardan ma' lumotnomalar olish; raqobatchi tashkilotlardan tijorat takliflari olish; ommaviy axborot vositalari va ixtisoslashtirilgan reklama nashrlaridagi maiumotlarni umumlashtirish. Xo`jalikshartnomasini ro`yhatdan o`tkazish chogida har bir shartnomaga bir nechta (kamida 2 ta) yetkazib beruvchining tijorat taklift ilova qilinishi, bunda har bir yetkazib beruvchining rekvizitlari (nomi, manzili, telefon raqamiari, rahbari to’g’risidagi maiumotlari) aniq ko`rsatilishi, yetkazib beruvchilar shu sohada uzoq yillik ish tajribasiga ega bo`lgan, yuqori mavqeli korxonalar bo`lishi tavsiya etiladi. 0'zbekistonda ishlab chiqariluvchi tovarlar vositachilarsiz, aynan ishlab chiqaruvchining o`zidan sotib olinishi, chetdan keltiriluvchi tovarlar esa bevosita importyordan sotib olinishi narxJaming asossiz o`sishining oldini oladi. Moliya organlarida narxlar monitoringini tashkil etishmng huquqiy asosi bo`lib O`zbekistoRespublikasi Vazirlar Mahkama-sining 2OOO-3HI, 21-noyabrdagi 456-sonli Qarori bilan tasdiqlangan "Xomashyo, materiallar, butlovchi qismlar va jihozlarni sotib olish yuzasidan tender savdolarini o`tkazish to`g`risidagi Nizom" 1 boiib hisoblanadi. Mazkur Nizom davlat budjeti, davlat budjetida jamlanuvchi davlat maqsadli jamg`armalari mablag`lari, Hukumat kafolati bo`yicha olingan xorijiy kreditlar, Jahon banki

guruhi, ETTB, OTB, Xalqaro "Davlat byudjetining g ` azna ijrosi" Normativ- huquqiy hujjatlar to`plami, T.: 0'zbekiston. 2007. hamkorlik Yapon banki, "KfW" banki kabi xalqaro va xorijiy moliya institutlari tomonidan taqdim etilgan xorijiy grantlar mablag`lari evaziga import qilingan yoki O`zbekistoRespublikasida ishlab chiqarilgan xomashyolar, materiallar, butlovchi qismlar va jihozlarni sotib olish bo`yicha tender savdolarini tashkil qilish mexanizmini belgilab beradi. O`zbekistoRespublikasi Vazirlar Mahkamasining Qarorlarida boshqacha tartib belgilangan boisa yoki xorijiy grantlar va kreditlar taqdim etilishida boshqacha shartlar belgilangan boisa, bunday hollarda mazkur Nizom tartibi qoilanilmaydi. Tenderlar o`tkazishdan asosiy maqsad - xomashyo, materiallar, butlovchi buyumlar va asbob-uskunalar xarid qilishga yo`naltiriladigan davlat budjeti, davlat budjetida jamlanadigan budjetdan tash-qari maqsadli jamg`armalar mablag`laridan, hukumat kafolati ostida beriladigan xorijiy kreditlar va xorijiy grantlardan foydalanish samaradorligini oshirish, xarid qilinadigan xomashyo, materiallar, butlovchi buyumlar va asbob-uskunalar sifatini oshirish hisoblanadi. Bitta kontrakt bo`yicha 100 ming AQSh dollari ekvivalentidan ko`proq summaga tovar yetkazib berilishi (ishlar bajarilishi, xizmatlar ko`rsatilishi) rejalashtirilganda tender savdolari o`tkaziladi. Bundan kam sumraadagi kontraktlar eng yaxshi takliflarni konkurs asosida tanlab olish yoii bilan tuziladi. o`tkazish usullariga ko`ra tenderlar ochiq yoki yopiq boiishi mumkin. Tender turi xarid qiluvchi tashkilot, ya'ni buyurtmachi tomonidan belgilanadi. Ochiq tenderlarda mulkchilik shakllaridan qati nazar, barcha yuridik shaxslar qatnashishi mumkin. Yopiq tenderlar, istisno hollarda, Vazirlar Mahkamasining tegishli iqtisodiyot komplekslari bilan kelishgan holda, buyurtmachi oldindan belgilab qo`ygan tashkilotlar ishtirokida o`tkaziladi, bu tashkilotlarga taklifnomalar jo`natiladi. Oziq-ovqat mahsulotlari budjet mablag`lari oluvchilari tomonidan sotib olinganda, Moliya vazirligining 2007-yil 9 apreldagi 798-sonli xati asosida narxlar monitoringi amalga oshiriladi. Bunda g`aznachilikhududiy bo`linmalari tomonidan budjetdan mablag` oluvchilar xarid qiladigan oziqovqat mahsulotlari bo`yicha narxlar monitoringi Moliya vazirligi tomonidan taqdim qilinadigan asosiy iste'mol mahsulotlarining oylik o`rtacha

narxlari to’g’risidagi maiumot asosida olib boriladi. Budjetdan mablag` oluvchilar tomonidan oziq-ovqat mahsulotlarini xarid qilish bo`yicha tuzilgan shartnomalarni ro`yhat-dan o`tkazish jarayonida Moliya vazirligi tomonidan taqdim qilingan maiumotda ko`rsatilgan narxlardan ortiq bo`lgan narxlarda tuzilgan shartnomalar g`aznachilikhududiy bo`linmalari tomonidan ro`yhatga olinmaydi. Kelgusida g`aznachilikda budjet tashkilotlari tomonidan sotib olinuvchi tovarlar narxlari to’g’risida elektron ma'lumotlar bazasini shakllantirish, uni tuzish va yangilab borishda Respublika tovar xom ashyo birjasidagi narxlar kotirovkasini, Davlat Bojxona Qo`mitasi ma`lumotlar bazasini, respublikadagi yuqori mavqega ega boigan ishlab chiqaruvchilar va ixtisoslashtirilgan reklama nashrlari maiumotlarini hisobga olish tavsiya etiladi. 5 . Elektron auksion savdolarni tashkil etish va o`tkazish. O`zbekiston Respublikasi Prezidentining "Davlat xaridlari tizimini maqbullashtirish va ularga kichik biznes subyektlarini jalb etishni kengaytirish to ` g ` risida" 2011-yil, 7-fevraldagi PQ1475-son qaroriga muvofiq, Vazirlar Mahkamasi 2012-yil, 6sentabrda yangi tahrirdagi O`zbekistoRespublikasi tovarxomashyo birjasida boshlangich narxini pasaytirish yuzasidan elektron auksion savdolarni tashkil etish va o`tkazish tartibi to`g`risidagi Nizomni tasdiqlash haqida qabul qilingan 260-sonli qaroriga asosan, O`zbekistoRespublikasi Moliya vazirligi g`aznachiligiva O`zbekistoRespublikasi tovar-xom ashyo birjasi tomonidan 2012-yil, 7-sentabrda ushbu qaror ijrosini ta'minlash yuzasidan "Chora-tadbirlar rejasi" tasdiqlandi. Hukumat komissiyasi tomonidan belgilanadigan ro`yhatga ko`ra, bitta kontrakt bo`yicha 300 AQSh dollaridan 100 ming AQSh dollarigacha teng boigan summada tovarlar(ishlar, xizmatlar)ning davlat xaridlari faqat yuqorida nomi keltirilgan Nizomga muvofiq tashkil etiladigan va o`tkaziladigan savdolar orqali amalga oshiriladi.Bitta kontrakt bo`yicha 300 AQSh dollarigacha bo`lgan summadagi davlat xaridlari ham buyurtmachining tashabbusi bilan qonunchilikka asosan amalga oshirilishi mumkin.Savdolarni o`tkazishda

qatnashish uchun buyurtmachilar va yetkazib beruvchilar savdolarning qatnashchilari sifatida akkreditatsiyadan o`tishi, maxsus axborot portalida savdolarni o`tkazish to’g’risidagi e'lonlarini joylashtirishi, savdolarda qatnashishini ta`minlab beradigan avans to`lovlarini to`lashi va, shu bilan birga, birja buyurtmachilarining buyurtmanomalari (lotlari)ni shakllantirib berishi lozim boiadi.Budjetdan mablag` oluvchilar boigan buyurtmachilarni akkre-ditatsiya qilish birja tomonidan O`zbekistoRespublikasi Moliya vazirligining g`aznachiligiva birja maiumotlar bazalarining o`zaro elektron aloqasi yoi bilan berish uchun buyurtmachining ro`yhatdan o`tkazilgan joyi bo`yicha birjaning mintaqaviy bo`linmasiga) tegishli hujjatlami ilova qilgan holda ushbu o`zgarishlar to’g’risida yozma axborot taqdim etishlari shart. Akkreditatsiya natijalari bo`yicha birja: - buyurtmachiga va yetkazib beruvchiga bcrilgan foydalanuvchining yakka tartibdagi raqamiga muvofiq alohida shaxsiy hisobraqamlari ochadi. Buyurtmachilar va yetkazib bcruvchilarning avans to`lovlari Hisob-kitoblariring palatasining talab qilib olingungacha ikkilamchi depozit hisobraqami doirasida ushbu shaxsiy hisobraqamlarida hisobga olinadi; - buyurtmachilar va yetkazib beruvchilarga personal kabinet tashkil etadi, unga o`tkaziladigan savdolar to’g’risidagi maiumotlarni va boshqa zarur maiumotlarni yuboradi. Buyurtmachi savdolarda qatnashish uchun mustaqil ravishda yoki agent orqali maxsus axborot portaliga eion joylashtiradi. Zarurat bo`lganda, buyurtmachi yoki uning agenti eionni (ishlarni bajarish, xizmatlar ko`rsatish uchun savdolar oikazilishida) savdolar predmeti bo`yicha loyiha smeta hujjatlari va boshqa hujjatlar bilan to`ldirishi ham mumkin. Maxsus axborot portahda joylashtirilgan e`lon, Hisob-kitob palatasining ikkilamchi depozit hisobraqami doirasida buyurftnachining hisobraqamida uning avans to`lovi mavjud boigan taqdirda, avtomatik tarzda buyurtmachining buyurtmanomasiga aylanadi.

Savdolar buyurtmachining buyurtmanomasida bayon qilingan talablarni hisobga olgan holda oikaziladi. Agar buyurtmachining buyurtmanomasida alohida boshqacha talab ko`rsatiLmagan boisa, yetkazib beruvchi yangi tovar yetkazib berishi shart. Bunda buyurtmachining e`loni va buyurtmanomasi matniga savdolar predmetiga taalluqli bo`lmagan va yetkazib beruvchilar o`rtasida raqobatni cheklovchi talablarni kiritish taqiqlanadi. Imkoniyati yuqori yetkazib beruvchilarga nisbatan cheklashlar belgilash zarur bo`lganda buyurrmachi eionga tegishli talablarni faqat Hukumat komissiyasining ruxsati bilan kiritishi mumkin. Buyurtmachilar va yetkazib beruvchilarning o`z agentlari bilan o`zaro munosabatlari, shu jumladan, agentni taqdirlash summasi ular o`rtasida tuzilgan topshiriq shartnomasi asosida belgilanadi. Bunda tovarlarning davlat xaridlari bo`yicha agentni taqdirlash summasi O`zbekistoRespubhkasi Moliya vazirligi va Iqtisodiyot vazirligi bilan kelishgan holda birja tomonidan belgilanadigan cheklangan miqdordan ortiq bo`lishi mumkin emas. Savdolarda qatnashish uchun akkreditatsiyadan oigan buyurtmachilar eion joylashtirgunga qadar Hisob-kitob palatasining ikkilamchi depozit hisobraqami doirasida o`z shaxsiy hisobraqamlariga oldindan avans to`lovlarini oikazishlari shart. Avans to`lovlarisiz buyurtrmachilarning buyurtmanomalari joylashtirilmagan hisoblanadi va aktivlashtirilmaydi. Buyurtmachi tomonidan to`langan avans to`lovlari elektron tizim tomonidan savdolar g`olibi aniqlangunga qadar blokirovka qilinadi. Akkreditatsiyadan o`tgan yetkazib beruvchilar savdolarda qatnashish uchun Hisob-kitob palatasining ikkilamchi depozit hisobraqami doirasida o`z shaxsiy hisobraqamlariga avans to`lovlarini o`tkazishi shart va yetkazib beruvchi tomonidan kiritilgan avans to`lovi boshqa yetkazib beruvchi tomonidan kam narx ko`rsatilgan taklif berilgunga qadar blokirovka qilinadi. Savdolar g`olibining moliyaviy zakalati u kontraktni imzolagunga qadar blokirovka qilinadi. Savdolarni o`tkazish to’g’risidagi eion savdoJarning g`olibini yetkazib beruvchini aniqlash sanasidan, kami-da, 30 kun oldin joylashtirilishi

shart. Ro`yhati Hukumat komissiyasi tomonidan aniqlanadigan tovarlar(ishlar, xizmatlar)ning davlat xaridi bo ` yicha savdolar o`tkazish to’g’risida ilgari joylashtirilgan eionlar bo`yicha avtomatik shakllantirilgan buyurtmanomalarda buyurtmachi tomonidan zarurat boiganda, savdolar tugashi sanasidan, kamida, 10 kun oldin savdolar predmetining boshlangich narxi, bozor konyunk-turasidan kelib chiqqan holda aniqlashtirilishi mumkin. Agent tomonidan maxsus axborot portalida savdolarni o`tkazish to’g’risidagi eion joylashtirilganligi uchun O`zbekistoRespublikasi Moliya vazirligi va Iqtisodiyot vazirligi bilan kelishgan holda birja tomonidan aniqlanadigan, cheklangan miqdordan ortiq boimagan miqdorda to`lov undiriladi Savdolar o`tkazish to’g’risidagi eionda quyidagi maiumotlar bo`lishi lozim: - buyurtmachining nomi va manzili; - savdolar predmetini moliyalashtirish manbalari; - savdolarning birinchi va oxirgi kuni (savdolar muddati); - savdolar predmetining boshlang`ich narxi; - savdolar predmetinmg tavsifi (savdolar predmetining spetsifikatsiyasi); - savdolar predmetini lotlar bo`yicha boiish va har bir lotning miqdori; - tovarlarni yetkazib berish, ishlarni bajarish, xizmatlar ko`rsa-tish muddatlari va shartlari; - tovarlami yetkazib berish, ishlarni bajarish, xizmatlar ko`rsatish joyi (manzili). Agar qonun hujjatlariga muvofiq tovarlar (ishlar, xizmatlar) ayrim turlarining davlat xaridlari faqat yoki ustun darajada kichik biznes subyektlaridan amalga oshirilishi kerak bo`lsa, savdolar o`tkazish to’g’risidagi eionda ushbu shart majburiy tartibda ko`rsatiladi. Savdolar elektron tizimida, boshlang`ich narx bosqichmabosqich pasaytirilgan holda o`tkaziladi. Bosqichning o`lchami birja tomonidan belgilanadi. Savdolarni o`tkazish, to`plangan avans to`lovi summasiga muvofiq har bir lot bo`yicha savdolarga qo`yish, savdolar g`oliblarini aniqlash, bitimlarni ro`yhatga olish va kontraktni shakllantirish elektron tizim orqali amalga oshiriladi.

Birja elektron tizimning operatori sifatida quyidagilarni ta'minlab berishi shart: - elektron tizimning uzluksiz ishlashini; - savdolarning qonun hujjatlari talablariga muvofiq o`tkazihshini; - ushbu lot bo`yicha savdolarga qo`yilgan barcha yetkazib beruvchilarning joylashish joyidan qati nazar, barchasiga savdolarda bir vaqtning o`zida qatnashish imkoniyati berilishini; - savdolarni o`tkazishda va ularning natijalarini chiqarishda oshkoralik va aniq-ravshanlikni; - akkreditatsiyadan o`tgan barcha savdolar qatnashchilarining huquqlari tengligini; - narxi bo`yicha eng yaxshi buyurtmanomalarni aniqlash jarayonini avtomatlashtirish yoii bilan savdolar g`oliblarini aniqlashning xolisonaligini; - yetkazib beruvchilarni ular tomonidan belgilangan miqdorda avans to`lovini to`laganlaridan keyin savdolarga qo`yish yoki bilan ularning buyurtma nomalarini. Savdolar davomida elektron tizim yetkazib beruvchilarning berilgan buyurtmanomalaridan eng kam narxli buyurtmanomani avtomatik tarzda tanlaydi, u elektron tizimda aks ettiriladi hamda savdolarning barcha qatnashchilariga - ushbu paytdagi buyurtmachilar va yetkazib beruvchilarga maium boiadi. Savdolarda, kamida, ikki nafar yetkazib beruvchi qatnashsa, savdolar bo`lib o`tgan deb hisoblanadi. Agar savdolarda ikki nafardan kam yetkazib beruvchi qatnashsa, savdolar bo`lib o`tmagan deb hisoblanadi, savdolar g`olibi aniqlanmaydi va savdolar 10 kunga uzaytiriladi. Savdolarni uzaytirish, buyurtmachi tomonidan yangi buyurtmanoma berish yo`li bilan, zarurat bo`lganda, boshlang`ich bahoni aniqlashtirgan holda amalga oshiriladi. Aynan bir turdagi tovarlar (ishlar, xizmatlar) bo`yicha uzaytirilgan savdolar boiib o`tmagan deb eion qilingan hollarda budjetdan mablag` oluvchilar tovar(ish,xizmat)larni qonun hujjatlarida belgilangan tartibda eng yaxshi takliflami tanlash asosida, oxirgi buyurtrnanomada eion qilingan tovarlar(ishlar, xizmatlar)ni sotib olish shartlarini o`zgartirmasdan, kamida, uchta xo`jalikyurituvchi subyektga

tovarlar(ishlar, xizmatlar)ni sotib olish uchun takliflar yuborish yo`li bilan xarid qilishlari mumkin. Eng yaxshi takliflar tanloviga nohalol yetkazib beruvchilar reyestrida mavjud xo`jalik yurituvehi subyektlar qo`yilmaydi. Bunda buyurtmachilar eng yaxshi takliflar tanlovi g`olibini aniqlash vaqtida tovarlar(ishlar, xizmatlarjni sotib olish yuzasidan taklif yuborilgan xo`jalikyurituvchi subyektning maxsus axborot portalida joylashtirilgan nohalol yetkazib beravchilar reyestrida yo`qligini tekshirishi va unga ishonch hosil qilishi shart. Buyurtmachining rahbarlari yetkazib beruvchini tanlashni o`tkazish tartibiga rioya qilinishi yuzasidan shaxsan javobgardir. Elektron tizimda amalga oshirilgan bitimlar natijalari bo`yicha yozma shaklda kontrakt rasmiylashtiriladi. Kontrakt shakli O`zbekistoRespublikasi Moliya vazirligi g`aznachiligibilan kelishgan holda, birja tomonidan tasdiqlanadi. Birja (birjaning mintaqaviy bo`linmasi) va savdolarda g`olib chiqqan yetkazib beruvchi yoki uning agenti savdolar g`olibi aniqlangan vaqtdan boshlab besh ish kuni mobaynida kontraktnj imzolashi, ayni bir vaqtda uni birja (birjaning mintaqaviy bo`linmasi) tomonidan ro`yhatdan o`tkazishi shart. Buyurtmaehi va yetkazib beruvchming kontrakt bo`yicha huquq va majburiyatlari birja (birjaning mintaqaviy bo`linmasi) va yetkazib beravchi yoki uning agenti tomonidan imzolangan vaqtdan boshlab yuzaga keladi. Yuridik shaxs hisoblanadigan budjetdan mablag` oluvchilarbuyurtmachilar o`zlari personal kabinetlar orqali elektron tarzda birja tomonidan yuborilgan kontraktlar nusxalarini mustaqil ravishda ko`chirib oladi, ulami uishkilotning rahbari imzosi va muhri bilan tasdiqlaydi va o`zlariga xizmat ko`rsatadigan g’aznachihk organlariga ro`yhatdan o`tkazish uchun taqdim etadi. Budjetdan mablag` oluvchi hisoblanmaydigan buyurtmachilar o`zlariga personal kabinet orqali elektron tarzda birja tomonidan yuborilgan kontraktlar nusxalarini mustaqil ravishda ko`chirib oladi va zarurat bo`lganda, o`zi joylashgan hududdagi birjada (birjaning mintaqaviy bo`linmasida) tasdiqlaydi. Buyurtmachi

kontrakt tuzishni rad etgan yoki boshqacha tarzda bosh tortgan taqdirda yetkazib beruvchi kontrakt tuzishdan bosh tortish tufayli yetkazilgan zararlarni qoplash talabi bilan sudga murojaat qilishga haqlidir. Tovarlarning davlat xaridlari bo`yicha kontrakt tuzishni buyurtmachining rad etishi yoki boshqacha tarzda bosh tortishi to’g’risidagi axborot davlat xaridlari to’g’risidagi qonun hujjatlarini buzuvchi buyurtmachining mansabdor shaxslariga nisbatan chora ko`rish uchun Hukumat komissiyasiga yuboriladi. Savdolarda g`olibchiqqan yetkazib beruvchi kontrakt tuzishni rad etganda yoki uni tuzishdan boshqacha tarzda bosh tortganda uning moliyaviy zakalati, birjaning vositachilik yig`imlaridan tashqari, g`olibaniqlangan sanadan boshlab bir hafta muddatda yetkazilgan zarar uchun kompensatsiya sifatida buyurtmachining tegishli hisobra-qamiga (agar buyurtmachi g’aznachilik ijrosi bilan qamrab olingan bois - budjet mablag`lari yo budjetdan tashqari mablag`lar bo`yicha tegishli shaxsiy g’azna hisobvarag`ini ko`rsatgan holda, yagona g’azna hisobvarag`iga, agar buyurtmachi g’aznachilik ijrosi bilan qamrab olinmagan boisa, uning bankdagi talab qilib olingungacha depozit hisobraqamiga) o`tkaziladi. Nohalol yetkazib beruvchilar reyestriga kiritilgan yetkazib beruvchilar olti oy mobaynida savdolarda qatnashishga qo`yilmaydi. Yetkazib beruvchini nohalol yetkazib beruvchilar reyestriga kiritish to’g’risidagi axborot maxsus axborot portaliga joylashtiriladi. Savdolarda g`olib chiqqan yetkazib beruvchi kontrakt tuzishni rad etgan yoki boshqacha tarzda bosh tortgan taqdirda buyurtmachi uchun navbatdagi eng yaxshi narxni taklif etgan yetkazib beruvchi, ushbu yetkazib beruvchi uni savdolar g`olibi deb eiirof etishga va kontrakt tuzishga rozi bo`lgan taqdirda, savdolar g`olibi deb e`tirof etiladi. Savdolarning ikkinchi g`olibi bilan kontrakt davlat xaridlari masalalari bo`yicha bahslar va kelishmovchiliklarni ko`rib chiqish bo`yicha maxsus komissiya protokoli asosida tuziladi, u savdolar g`olibi aniqlangan vaqtdan boshlab o`n ish kunidan kechikmay buyurtmachiga va yetkazib beruvchiga yuboriladi. Ikkinchi yetkazib beruvchi bilan namunaviy kontrakt savdolarda ikkinchi yetkazib beruvchi taklif qilgan narxni hisobga olgan holda, birja

tomomdan shakllantiriladi hamda birja (buyurtmachi ro`yhatdan o`tkazilgan joydagi birjaning mintaqaviy bo`linmasi) va buyurtmachi uchun navbatdagi eng yaxshi narxm taklif qilgan yetkazib beruvchi yoki uning agenti tomonidan imzolanadi, buyurtmachi uchun navbatdagi eng yaxshi narxni taklif qilgan yetkazib beruvchini savdolar g`olibi deb e'tirof etish to’g’risida Davlat xandlari masaialari bo`yicha bahslar va kelishmovchiliklarni ko`rib chiqish bo`yicha maxsus komissiya qarori qabul qilingan vaqtdan boshlab besh ish kunidan kechikmay imzolanadi. Bitim holati bo`yicha Hisob-kitob palatasi buyurtmachilar va yetkazib beruvchilarning avans to`lovlari summasidan har qaysi tomondan bitimning amaldagi summasidan birjaning vositachilik yig`imini undiradi. Kontraktni ro`yhatga olish uni tuzilgan kontraktlar reyestriga kiritish yo`li bilan amalga oshiriiadi. Tuzilgan kontraktlar reyestri O`zbekistoRespublikasi Moliya vaziriigining g`aznachiligiva birja maiumotlar bazasining elektron aloqasi yo`li bilan O`zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi g`aznachiligiga yuboriladi. Hisob-kitob kliring palatasi buyurtmachi va savdolarda g`oiib chiqqan yetkazib beruvchining avans to`lovining blokirovkadan chiqarilgan qoldiqiarini bir ish kuni mobaynida ularning talab qilib olingtmgacha depozit hisobraqamlariga (shaxsiy g’azna hisobvarag`iga) o`tkazadi yoki ularning yozma bildirishnomasiga ko`ra, boshqa savdolarda qatnashish uchun avans to`lovlan hisobiga qabul qiladi. Savdolaming g`olibi deb e'tirof etilmagan yetkazib beruvchining avans to`lovini qaytarish u blokirovkadan chiqarilgan kundan boshlab keyingi bir ish kuni mobaynida amalga oshiriiadi. Savdolarda qatnashuvchi buyurtmachining javobgarligi quyidagicha belgilanadi: . savdolarm o`tkazish uchun taqdim etilgan hujjatlarning ishonchiiligi va qonun hujjatlariga muvofiqligi;

- savdolar g`olibi boigan yetkazib beruvchi bilan kontrakt tuzish yoki savdolar g`olibi bo`lgan yetkazib beruvchi bilan kontrakt tuzishni rad etish muddatiga rioya etilishi (ajratilgan budjet rnablagiari kamayishi holatlari bundan mustasno); - buyujtmachi tomonidau tovariarning davlat xandlarini amalga oshinshda Hukumat komissiyasining ishchi organiga yuqoridagi Nizom tomonidan beigiiangan tartiblarning bajarilishi monitoringi olib borilishi uchun ishonchli axborot taqdim etiSishi; . tomonlar o`rtasidagi kontrakt majburiyatlarini bajarish tugallangandan keyin besh yil mobaynida savdolar predmeti bo`yicha eionlar va texnik hujjatlarning asl nusxalari saqlanishi uchun javob beradi.

Qo‘shimcha adabiyotlar: 1. Akperov I. Kaznacheyskaya sistema ispolneniya byudjeta v Rossiyskoy Federatsii. Uchebnoe posobie. – M.: “KNORUS”, 2010. - 640 str. 2. Burxanov U., Atamuradov T. Davlat xaridi. O‘quv qo‘llanma. – T.: “Fan va texnologiya”, 2012. -152 bet. 3. Davlat byudjetining g‘azna ijrosi. Me’yoriy-huquqiy hujjatlar to‘plami. - T.: “Koh`inur", 2006. - 257 str. 4. Malikov T, Jalilov P. Byudjet-soliq siyosati. - T.: Akademiya, 2011. – 264 bet. 5. Qosimova G.A. G‘aznachilik faoliyati mexanizmni tashkil qilish. O‘quv-uslubiy majmua. – T.: “Moliya”, 2010. - 256 bet.

O'xshashlar

G'aznachilikda budjet ashkilotlari xarajatlar smetalarini va ularga kiritiladigan o`zgarishlarni ro`yhatga olish

Byudjet tashkilotlari xarajatlar smetasini rejalashtirish va byudjetdan moliyalashtirishdagi moliyaviy nazorat

Yuridik shaxslardan olinadigan foyda solig’i

Yuridik shaxslardan undiriladigan foyda solig‘i

Korxonaning o’z oborot mablag’lari bilan ta’minlanganlik tahlil