Дунё бозорлари ва халкаро молиявий ташкилотлар - Iqtisodiyot - Referatlar

Дунё бозорлари ва халкаро молиявий ташкилотлар

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

109 KB

Ko'chirib olish

www.arxiv.uz Режа : 1. Дунё бозорлари. 2. Халкаро валюта жамғармаси. 3. Жаҳон банки ва унинг таркиби. 4. Европа тикланиш ва тарққиёт банки. 5. Осиё тараққиёт банки. 6. Ислом тараққиёти банки ва бошқа минтақавий молиявий ташкилотлар.

www.arxiv.uz Дунё бозорлари Дунё бозорлари- бу жаҳон хўжалигининг таркибий қисми бўлиб, сотувчилар ва харидорлар ўртасида товарлар ва хизматлар алмашинувини таъминловчи тизимдир. (Большой экономический словарь, М.. 1999 г. 865-стр.). Тараққиётнинг ҳозирги босқичида мамлакатлар дунё бозорида маълум даражада иштирок этишдан манфаатдор ҳисобланади. Дунё бозорларининг асосини ресурслар ва товарлар (маҳсулотлар) ҳамда молиявий бозорлар ташкил этади. Одатда, ишлаб чиқариш учун керакли моддий қийматларни сотиш ва сотиб олиш ресурслар бозорида, тайёр маҳсулот ва хизматларни сотиш ва сотиб олиниши товар (маҳсулот, хизматлар) бозорида амалга ошади. Мамлакатлар тараққиётида, уларда иқтисодий ислоҳатларни чуқурлаштириш йўлида молиявий бозорлар катта аҳамиятга эга. Молиявий бозорлар- бу қимматли қоғозлар, банк хизматлари ва бошқа молиявий воситалар бўйича муносабатлардир(СФКС-Современнўй финансово-кредитнўй словарь, 1999г 484-стр.) ва унинг таркибий қисмлари бўлиб қуйидагилар ҳисобланади: 1. Пул бозори 2. Қимматли қоғозлар(фонд) бозори 3. Капиталлар бозори Пул бозорида нақд пуллар, банклар ва ҳукуматларнинг қисқа муддатли қуйилмалари (қисқа муддатли банк мажбуриятлари, векселлар ва бошқалар) иштирок этади. Қимматли қоғозлар бозори Ғарбнинг кўпчилик мамлакатларида савдо капиталининг тараққий этиши билан боғлиқ бўлган хўжалик механизмининг барқарор ва йўлга қўйилган қисми ҳисобланади. Қимматли қоғозлар бозори-бу ссуда капитали бозорининг бир қисми бўлиб, унда қимматли қоғозлар эмиссияси, сотилиши ва сотиб олиниши, ушбу бозорни иштирокчилари иштирокида амалга ошади. Капиталлар бозори-бу ўрта ва узоқ муддатли ссуда капиталига талаб ва тақдим шаклланадиган ссуда капиталининг бир қисмидир(СФКС-866 стр).

www.arxiv.uz Халқаро капиталлар бозори ссуда капитали бозорининг таркибий қисми ҳисобланади. Халқаро ссуда капитали бозори- бу мамлакатлар ўртасида ссуда капиталини тўпланиши ва қайта тақсимланиши бўйича муносабатлар тизимидир. Ҳозирги вақтда халқаро молиявий бозор муносабатларида евро валюта, евро доллар, евро дипозит, евро кредит, евро облигация, олтин бозор ва бошқа халқаро бозор тушунчалари мавжуд бўлиб улар турли мақсадларда фойдаланишга мўлжалланган. Жумладан, Лондондаги жаҳон ссуда капиталлари бозорида етакчи эркин алмашинадиган валюталар-АҚШ доллари, Германия маркаси, Япония иенаси, Буюк Британия фунт стерлинги каби валютадаги дипозитларга тўланадиган фоиз ставкалари ҳар куни соат 12 да бутун дунёга эълон қилинади. Бу ставкалардан (Либор ставкалари) бошқа мамлакатлар ҳам ўзаро ҳисоб-китобларда фойдаланиши мумкин. Евро кредитлар деб евро валюталарда бериладиган кредитларга айтилади. Жаҳон ссуда капиталлари бозорида энг кенг тарқалган валюталарда (доллар, марка, иена, фунт стерлинг, франк ва бошқалар) бериладиган кредитларга “евро” сўзи қўшилиб евро доллар, евро марка, евро франк ва бошқалар ҳолида ифодалаш қабул қилинган. Халқаро валюта жамғармаси Халқаро ва минтақавий молия, валюта ва кредит ташкилотлари валюта-кредит ва молиявий муносабатларни назорат қилиш мақсадида давлатлараро келишувга биноан тузилган. Бундай ташкилотларга Халқаро валюта жамғармаси, Халқаро тикланиш ва тараққиёт банки, жаҳон банки, Халқаро тараққиёт ассоциацияси, Халқаро молия корпорацияси, Европа тикланиш ва тараққиёт банки, Осиё тараққиёт банки, Ислом тараққиёт банки, Африка тараққиёт банки, Европа инвестиция банки, Халқаро хисоб – китоб банки, Инвестицияларни кафолатлаш халқаро агентлиги, Халқаро ривожланиш уюшмаси, Сармояга оид тортишувларни мувофиқлаштириш халқаро маркази ва бошқалар киради. ХВЖ – Бирлашган Миллатлар Ташкилотининг махсуслаштирилган муассасаси статусига эга бўлган валюта-кредит ташкилоти бўлиб валюта курсларини тартибга

www.arxiv.uz солиш ва уларга риоя қилинишини назорат этиш меъёрларини белгилаш, шунингдек тулов балансларининг беқарорлиги муносабати билан валюта қийинчиликлари вужудга келганда ўз аъзоларига валюта ресурсларидан бериш йўли билан халқаро савдо ва савдо ҳамкорлигини ривожлантиришга ёрдам беради. ХВЖ – АКШнинг Бруттон Вудс Халқаро валюта-молия конференциясида 1944 йилда тузилган бўлиб, 1947 йилдан фаолият кўрсата бошлаган. ХВЖ бошқаруви бешта депортаментдан (Африка, Европа, Осиё, Ўрта Шарқ ва Ғарбдаги) тузилган. ХВЖ капитали унинг мижозлари квотасига мос тўланадиган бадаллар ҳисобига шаклланади. Квота лотинча Quota – қисм, хиссани билдириб у давлатлараро шартномаларга кўра айрим ёки бир гурух товарлар юзасидан квота ўрнатиладики, унга мувофиқ мамлакатлар ёки мамлакатлар гуруҳи фақат белгиланган миқдордаги товарларни ишлаб чиқариши ва четга сотиши мумкин. Квоталар ўрнатишдан мақсад бозордаги нархни маълум мақсад йўлида ўзгартириб туриш, чунки квота товар таклифини чегаралайди, бу билан нархга бинобарин фойда кўришга таъсир этади. Квота мамлакатларнинг иқтисодий тараққиёти даражасига, жаҳон иқтисодиёти ва халқаро савдодаги ўрнига қараб белгиланади. 1947 йилда ХВЖ га 49 мамлакат аъзо бўлиб улар квоталарнинг умумий сўммаси 7,7 млрд АҚШ долларини ташкил этган. 1991 йилнинг ўрталарига келиб ХВЖ аъзолари 155 тага ва унинг капитали 90 млрд. долларга етди. Шундан учдан икки қисми саноати ривожланган мамлакатларга, шу жумладан АҚШ 1Ғ5 кисми, 1Ғ3 қисми ривожланаётган мамлакатларга тўғри келади. Хозирги ХВЖ аъзоларининг сони 181 тадан ортиқ. ХВЖ бошқарув органларига квоталар улчамига қараб мамлакатлар орасида овоз тақсимланади. Барча овознинг 46%и АҚШ ва ЕF давлатларига тегишли, қолган овозлар ривожланаётган давлатларга тегишли. ХВЖ бошқарув органи бўлиб бошқарув кенгаши ҳисобланади. У ҳар йили бир маротаба қатнашувчи мамлакат вакиллари билан бирга тўпланади. ХВЖнинг ижро этувчи органи бўлиб Директорат ҳисобланиб у 6 аъзодан, яъни кўпроқ квотага эга бўлган мамлакат аъзоларидан ташкил топган. Шунингдек унга географик белгига кўра танлаб олинган олти аъзо ҳам ҳисобга олинган. ХВЖнинг мажлис утказувчи органи бўлиб бошкарув қўмитаси – шуъба қўмитаси ҳисобланади ва унинг таркибига 22 та мамлакат молия вазирлари киради.

www.arxiv.uz ХВЖ кредитлари бўлинади: 1. ХВЖнинг захира позицияси чегарасида турувчи мамлакатларга бериладиган кредит. Тулов баланси дефицитини қоплаш учун мамлакатлар валюта жамғармасидан қарз олишлари мумкин. Бу қарз миллий валютани хорижий валютага алмаштириш йўли билан 3-5 йил муддатга олинади. Ссуданинг тўланиши эса аксинча бўлади. Миллий валюта эркин конвертерланадиган валютада сотиб олинади. 25% квота атрофида мамлакат кредитни чеклашларсиз олиши мумкин. Шунингдек олтин фонд меъёрида белгиланган кредит ҳажмида хорижий валютада кредит олиши мумкин. Бу кредит салмоги 200 % квотадан ошмаслиги керак. 2. Юқори заҳира улушига бериладиган кредит. Бундай ссудалар мамлакат валютасининг иқтисодий ҳолатини ўрганиб чиқиб ХВЖнинг барқарорлаштириш чора-тадбирлари талабини бажаргандан сўнг берилади. ХВЖнинг барқарорлаштириш дастури ички кредитларни чегаралаш, бюджет харажатларини камайтириш каби масалаларни ҳал қилади. Бироқ ХВЖдан кредит олиш мамлакатларга хусусий банклардаги кредитларни хисоб-китоб қилиш имконини беради. ХВЖ давлатлараро валюта-кредит муносабатларини бошқаришда асосий ўрин эгаллайди. Бруттон Вудсдаги келишувга биноан фонд олдига аъзо мамлакатлар валюта паритетларини бошқариш ва қуллаб – қувватлаш, валюта курсларини бошқариш вазифаси қўйилган. Ўзбекистон 1996-1997 йилларда макроиқтисодий барқарорлаштириш дастури бўйича ХВЖдан 259 млн.$ мадад олган ва у валютани қуллаб - қувватлашга сарфланган. Ўзбекистон ХВЖга 1992 йилнинг сентябридан аъзо. Жаҳон банки ва унинг таркиби Жаҳон миқёсида йирик валюта кредит ташкилоти бўлиб жаҳон банки ҳисобланади. Унинг президенти Джеймс Вулфенсон 10 йиллик фаолиятидан кейин 2005 йилнинг май ойидан бўшади ва унинг ўрнига 2005 йилнинг 1 июнидан АКШ мудофаа вазири ўринбосари Пол Фульфовиц ва ҳозир уни Лу Брефор бошқармоқда.

www.arxiv.uz Жаҳон банки 43 йирик молиявий муассасалардан иборат бўлиб, уларнинг асосийлари қуйидагилар: 1. Халқаро тикланиш ва тараққиёт банки (ХТТБ) 2. Халқаро тараққиёт ассоциацияси (ХТА ёки Халқаро ривожланиш уюшмаси – ХРУ) 3. Халқаро молия корпорацияси (ХМК) 4. Инвестицияларни кафолатлаш халқаро агентлиги (ИКХА) 5. Сармояга оид тортишувларни мувофиқлаштириш халқаро маркази (СОТМХМ) ва бошқалар. ХВЖ га аъзо бўлган мамлакатларгина ХТТБ га аъзо бўлиш хуқуқига эга. ХТТБ БМТнинг махсус муассасаси давлатлараро инвестицион институти ҳисобланади. ХТТБ Бруттон Вудс конференцияси қарорига биноан ва ХВЖ таъсислигида ташкил топган. Унинг устави расмий равишда 1945 йилда кучга кирган ва 1946 йилдан иш бошлади. У Вашингтонда жойлашган. Унинг асосий максади аъзо давлатлар иқтисодиётига ўзок муддатли кредитлар ва қарзлар бериш, хусусий инвестицияларни кафолатлашдан иборат. ХТТБ томонидан кредитлар давлат кафолати остида берилади. ХТТБ шунингдек бошқа банкларнинг ўзоқ муддатли кредитлари бўйича кафолатлар беради. Банк ўзининг кредити билан объектнинг 30% қийматини қоплайди. ХТТБ хозир Ўзбекистонда қўйидаги лойиҳаларни амалга оширмоқда: 1. Қишлоқда тадбиркорликни қуллаб – қувватлаш бўйича 36 млрд. $ хажмидаги кредит. 2. Дренаж ва ирригация тизимини такомиллаштириш ҳамда ботқоқланган худудларни яхшилаш бўйича 60 млрд. $ кредит. Бундан ташқари ХТТБ ҳамда Осиё тараққиёт банки лойихалари доирасида қишлоқ хўжалик техникалари хариди учун узоқ муддатли кредитлар ажратилмоқда. ХТТБ лойихасида Республикамизнинг Элликқалъа, Мархамат, Нишон, шеробод ҳамда Охангарон, ОТБ лойихасида Зомин, Каттақўрғон, Қуйичирчиқ, Жарқўрғон, Қумқўрғон, Ангор, Музробот ва Термиз туманлари иштирок этмоқда.

www.arxiv.uz Мазкур лойихалар доирасида юқоридаги туманларда жами 319 та қишлоқ хўжалик корхоналари ва уларга хизмат кўрсатувчи ташкилотларга 2006 йилни 31 декабр ҳолатига 15,5 млн. АҚШ долларида узоқ муддатли кредитлар ажратилди. Бундан ташқари 2007 йилда ОТБ лойихаси доирасида 4,9 млн. АҚШ доллари миқдорида кредит ажратиш кўзда тутилган. Ўзбекистон Республикаси Олий кенгашининг 1992 йил 2 июлдаги 622-сонли қарори асосида мамлакатимиз ХТТБ, ХТА, ХМК, ИКХАга аъзо. ХТА (ХРУ) 1960 йилда ривожланаётган давлатларга имтиёзли кредитлар (0,75 % йиллик фоиз ставкасида) бериш мақсадида ташкил этилган. Унинг кредитлари асосан ялпи ички маҳсулот аҳоли жон бошига энг кам тўғри келаётган мамлакатларга тўғри келади. 1993 йилда шундай мамлакатлар миқдори 60 та бўлган. ХТТБ аъзолари учун ХТА аъзолиги очик. ХТА ресурслари ХТТБ соф даромадидан мунтазам ажратмалар ҳисобидан тўлдириб турилади. ХТА факат хукуматларга қарз беради. Қарзни ўзиш муддати 30 йилдан 40 йилгача. Бундай қарзлар бўйича фоизлар олинмайди, лекин кредитга хизмат қилиш қарзнинг жойлаштирилган қисмининг 0,5 фоизи миқдорида ҳар йили йиғим олинади. ХТА хуқуқий ва молиявий мустақил ташкилот бўлсада у ХТТБ билан ходимларнинг умумий штатига эга. ХТА амалга ошираётган лойиҳалар ХТТБ қуллаб-қувватлаётган лойиҳалар мезонларига жавоб бериши керак. ХМК 1950 йилда ривожланган мамлакатларга капитал қуйишни кенгайтириш мақсадида АҚШ ташаббуси билан тўзилган. ХМК ХТТБдан фарқли равишда давлат кафолатисиз юқори самарадор хусусий корхоналарга кредитлар беради. Кредитлар 15 йил муддатга лойиҳанинг 20% игача миқдорида берилади. 1995 йилда Ўзбекистонда ташкил этилган дастлабки «Ўзбеклизинг Интернейшнл АЖ»нинг таъсисчиларидан бири ХМК ҳисобланади. Ўзбекистонда биринчи халқаро лизинг операцияси 1993 йилда ташки иқтисодий фаолият миллий банки томонидан Ўзбекистон хаво йулларига чет эл компанияларидан лизинг орқали самолётлар харид қилинган. Умуман ХМК халқаро лизинг операцияларида етакчи ўринни эгаллайди ва у бугунги кунда 50 мамлакатнинг 96 лизинг компаниялари фаолиятини

www.arxiv.uz молиялаштирган, 40 мамлакатнинг 120 дан ортиқ лизинг соҳасидаги инвестиция лойиҳаларини амалга оширишда техник ёрдам кўрсатган ҳамда 25 мамлакатдаги лизинг компанияларининг муассиси ҳисобланади. ИКХА – жаҳон банки гурухида 1988 йилда тузилган энг янги тўзилмадир. Унинг асосий вазифаси нотижорат таваккалчиликдан келиб чиқиши мумкин бўлган зарарларда инвесторларга бериладиган кафолот ҳисобига, шунингдек сармоя оқимини йўналтирувчи ва рағбатлантирувчи қўлай инвестиция муҳитини ва ахборот базасини яратишда кўмаклашувчи аъзо мамлакатларга маслахат хизмати кўрсатиш йўли билан ривожланаётган мамлакатлар иқтисодиётини мустаҳкамлаш мақсадида инвестициялар оқимига ёрдам беришдир. ИКХА жаҳон банкидан мустақил ташкилотдир. ХМК сингари у оператив ходимлар ва хуқуқ маслахатчиларидан иборат ўз штатига эга, лекин банкнинг маъмурий ва бошқа хизматларидан фойдаланади. 1990 йиллар бошида унга 128 мамлакат аъзо эди. Европа тикланиш ва тараққиёт банки Европа қайта тиклаш ва тараққиёт банки (ЕТТБ) 1990 йилнинг 25 майида Франция Президентининг ташаббуси билан дастлаб Парижда ташкил топди. Ф.Миттеран европарламентнинг 1989 йил 25 октябридаги йиғилишида-«Мен бошкаларни ҳам розилигига ишониб шуни айтаманки, Европа учун, балки бутун жаҳон учун ҳам иккинчи жаҳон урушидан кейин Шарқий Европада нималар бўлаётганини. Европада нималарга эришиш мумкин? Бундан кўпроқга? Бунинг учун нега Европа банкини тўзиш мумкин эмас» - деган эди. 1991 йилни 28 мартидан банкни ташкил этиш ишлари бошланди. Банк бошкарувчиларининг биринчи йиғилиши 41 иштирокчи мамлакатлар вакиллари иштирокида 15-17 апрел (1991 й) кунлари Лондонда утказилиб унда дастлабки Президент ва директорат сайланди. Айнан 1991 йил 15 апрелдан бошлаб банк операцияларни амалга оширишни расман бошлаган, июн ойида эса биринчи лойиҳа маъқулланди.

www.arxiv.uz Банкнинг 1991 йил апрелидан 1993 йилнинг июнигача дастлабки Президенти бўлиб Жак Аттали, 1993 йил сентябридан – 1998 йилнинг январигача Жак де Ларозьер, 1998 йилнинг сентябридан 2000 йилнинг апрелигача Хорст Келлер ва 2000 йилнинг июлидан Жан Лемьер унга рахбарлик қилмоқда. Ўзбекистон ЁТТБ га 1992 йилнинг 30 апрелидан аъзо ҳисобланади. 1994 йилда Тошкентда банкнинг ваколатхонаси очилган, Кенжи Наказова рахбарлигида. Хозирги вақтда банкнинг 60 мамлакатдан 62 акционери мавжуд. Банкнинг жами капитали 19448,8 млн. еврони ташкил этади, шундан Ўзбекистоннинг хиссаси 42 млн. еврони (0,21%) ташкил этади. Унда АҚШнинг хиссаси 10,32%. Франция, Германия, Италия, Япония, Буюк Британияларни ҳар бирининг хиссаси 8,76% дан, Россияники 4,13 фозни ташкил этади. Банкнинг асосий мақсади собиқ социалистик мамлакатларга режали иқтисодиётдан бозор иқтисодиётига ўтишга хусусий тадбиркорликни ривожлантириш, таркибий ва тармоқ ислоҳатларини амалга ошириш, уларни жаҳон ҳамжамияти интеграциясига кўмаклашиш. Харакат миқёси Марказий Европадан Марказий Осиёгача бўлган ўтиш иқтисодиётдаги мамлакатлар. Банк билан Ўзбекистонинг биринчи 60 млн. $ лик кредити республикамиз Президентининг 1993 йилда Буюк Британияга қилган расмий сафари вактида ЕТТБ штаб-квартирасида булишида кичик ва урта бизнесни ривожлантириш бўйича имзоланган, банк билан Ўзбекистон имзолаган иккинчи кредит линия 1996 йилда очиқ иқтисодиётни ривожлантиришга 120 млн $ хажмида бўлиб уни 60 млн $, Ўзбекистон миллий банки, 30 млн $ Асака банк, 15 млн $ Саноат қурилиш банки ва яна 15 млн $ Пахта банк орқали фойдаланилган. Учинчи кредит линия кейинги йилларда тижорат банклари орқали 100 млн $ ҳажмда бўлган ва хозир ҳам банк билан республикамизни алоқалари (кейинги 10 йилда 1,4 млрд. доллар, 10 лойиха) янада ривожланмоқда. Банкдан олинган кредитлар орқали «Ўзбеклизинг интернейшнл АВ» компанияси тўзилди. Унинг иштироки билан Ўз ДЕУ банк фаолият кўрсата бошлади, Зарафшон-Ньюмен қўшма корхонасига, «Ўзбекнефтгаз»

www.arxiv.uz га, Хитойдан 12 электровоз олишга, Тошкент аэропортини қайта қуришга, Тошкент Локомотив депосини қайта куришга ва бошқаларга фойдаланилган. 2002 йилда банк умумий холда энг кўп 102 лойиҳа 3,9 млрд. Евро миқдорида кредит ажратиб, ўзини тарихида рекорд натижага эришди. Унинг 1,29 млрди (33%) Россияга, 1,27 млрди утиш давридаги мамлакатларга (Марказий Европа ва Болтиқбуйи республикалари – 32%), 1,35 млрди (35%) Марказий Осиё (6%), жанубий ва шарқий европа (22%) ва кавказ мамлакатларига (7%) тўғри келади. Банк бошқарувчиларнинг 2003 йил 3 – 5 май кунлари Тошкентда утказилган ун иккинчи йиллик йиғилишида (йиғилишларнинг 6 таси Лондонда, 1 тадан Будапешт, СанкПетербург, София, Киев, Рига, Бухаристда ўтказилган) қуйидаги 3 та шартнома имзоланган. 1. ЁТТБ ва Швецария ўртасида. Унга асосан Швецария Андижонни истиш тизимини қайта қуришга 4,3 миллион доллар ажратади. Шу мақсадга Япония ҳам 1,5 миллион доллар ажратади. Бундан ташкари Швецария 3 миллион евро ҳажмда Ўзбекистон ва Қозоғистонга консалтинг хизмати учун кредит ажратди. 2. Асака банк орқали кичик ва ўрта тадбиркорликни ривожлантиришга 15 миллион доллар ҳажмда кредит линияси келишилган. 3. ЁТТБ – Азия инвест банки, Ўзбекистон Республикаси тижорат банклари ўртасида савдо операциялари учун бир миллион доллар ҳажмда кредит ажратиш келишилган. Хозирги вактда ЁТТБ орқали микрокредитлар олиш Пахта банк, Ипотека банк, Ипак йўли ва Ҳамкор банк орқали йўлга қўйилган бўлиб банк бўлинмалари мижознинг бизнесини баҳолаб, уни фаолиятини ўрганиб кредит ажратадилар. Бунда унинг хусусиятлари 1. Ўн минг долларгача нақд холида берилиши мумкин. 2. Гаров шаклида хўжаликда ишлатиладиган буюмлар бўлиши мумкин ва уни расмийлаштириш жуда оддий. 3. Кредит беришда мижозни молиявий ҳолати биринчи ўринда туради, гаров эса ундан кейинги ўринда.

www.arxiv.uz Осиё тараққиёт банки Осиё тараққиёт банки (ОТБ) 1966 йилда Осиё ва Тинч океан минтақаси мамлакатларида камбағалликни қисқартириш мақсадида Филиппиннинг Манила шахрида ташкил этилган. Банк хукумат ва хусусий корхоналарга кредит беради. Кредит лойиҳа қийматининг 25% идан ёки 75 млн. АҚШ долларидан ошмаган ҳолда берилади. Хар бир лойиҳа учун гаров талаб этади. Ўзбекистон ОТБ га 1995 йилда Марказий Осиёда 15-чи, аъзо мамлакатлар ичида 22-чи бўлиб аъзо бўлган. ОТБ халқаро молия институти бўлиб хозир 63 аъзога эга. Бугунги кунда республикамизда кредит шаклида амал қилаётган чет эл ва халқаро молявий ташкилотлар инвестицияларининг 33,6 %и ОТБ га тўғри келмоқда. Банкнинг маблағлари асосан икки йўналишда - махсус фонд орқали ва оддий фонд орқали берилади. Махсус фонд маблағлари кам ривожланган аъзо мамлакатларга имтиёзли кредит бериш ва техник ёрдам кўрсатишга йўналтирилса, оддий фонд маблағлари тижорат йўналишидаги кредитлар юқори фоиз ставкаси билан 10-15 йилга берилади. ОТБнинг Ўзбекистонга ажратган қарзлари муддати асосан 25 йилга мулжалланган бўлиб уларни 5 йили имтиёзли даврни ташкил этади. 2006 йилга келиб ОТБнинг Ўзбекистонга берган қарзи 21 лойиха бўйича 914,4 млн. АҚШ долларини ташкил этди. Улар жумласига Тошкент полиграф комбинати, «Маънавият», «Ўзбекистон», «Шарқ» полиграф концерни, Янги йўл китоб фабрикаси, Тошкент трактор заводи ва бошқаларда амалга оширилган лойихаларни киритиш мумкин. ОТБ мамлакатимиз қишлоқ хўжалигига, жумладан, Аму-занг каналларини ирригация тизимини қайта қуришга 73,2 млн. АҚШ доллари ҳажмида, дон экинлари унумдорлигини ошириш мақсадида 26 млн. АҚШ долларидаги лойиҳаларга кредит берган. ОТБ билан Ўзбекистон ўртасида 2001 йил 11-январдаги «Ўзаро ҳамкорлик тўғрисидаги мемарандум»га мувофиқ қишлоқ жойларда кредит уюшмаларини

www.arxiv.uz такомиллаштириш ва қисқа муддатли ёрдам кўрсатиш мақсадида 150 млн. АКШ долларида грант лойиҳаларни амалга оширмоқда. Бу тажриба асосида Бухоро, Самарқанд ва Наманган вилоятларида кредит уюшмаларига кредит ёрдами курсатиш мулжалланган. 2003 йилда кичик бизнесни ривожлантиришга 15 млн. АҚШ долларида кредит берилган. ОТБ ҳамкорлигида Пойариқдаги қишлоқ хўжалиги ва Самарқанддаги Туризм коллежлари фаолият кўрсатмоқда. Туризм коллежини ускуналар билан таъминлашга 600 млн. сўм ажратилиб, юқори даражада жиҳозлашга эришилган. ОТБ нинг 2004-2006 йиллардаги дастурига кўра республикамизга ҳар йили 100- 150 млн. АКШ доллари миқдорида кредит ажратиш мулжалланган. Умуман 2005 йилнинг 1 январ ҳолатига ОТБ томонидан республикамизга ажратилган кредит маблағларини тармоқлар бўйича тақсимланиши қуйидагича: Тармоқлар Лойиҳа сони Млн. АҚШ доллари Салмоғи, % 1. Таълим 6 230,5 26,8 2. Транспорт ва коммуника-ция 3 190,0 22,1 3. Қишлоқ хўжалиги ва табиий ресурслар 4 185,2 21,5 4. Сув таъминоти, санитария ва чикиндиларни бошкариш 2 74,0 8,6 5. Энергетика 1 70 8,1 6. Саноат ва савдо 1 50 5,8 7. Согликни сақлаш, умумий овқатланиш ва ижтимоий ҳимоя 1 40,0 4,7 8. Молия 1 20,0 2,3 Жами 19 859,7 100 Ислом тараққиёт банки ва бошқа минтақавий молиявий ташкилотлар Ислом тараққиёт банки (ИТБ) 1974 йилнинг 12 августида ташкил этилиб, 1975 йилдан фоалият кўрсатмоқда. Банкнинг асосий мақсади ислом

www.arxiv.uz конференцияси ташкилотига аъзо давлатлар тараққиётига шариат принципларига асосланиб хизмат курсатиш. Ўзбекистон ИТБ га 2003 йил 2 сентябрда унинг Олма – ота шаҳрида ўтган бошқарув кенгашининг 28 йиғилишида 55 аъзо сифатида қабул қилинган. ИТБ нинг кредитлари энг паст фоизларда (йиллик 5 – 6 % чунки Куръон сўдхурлик билан шуғулланишни тақиқлайди) бўлиб ундан келган даромад фақат харажатларни қоплашни кўзда тутади. Кредитлар 15 – 20 йилга берилиб, 3 – 5 йилдан қайтарила бошланади. ИТБ нинг Ўзбекистонга ёрдами транспорт коммуникациялари, энергетика, умуман инфратўзилма, таълим, соғлиқни сақлаш, хусусий тадбиркорлик, кичик ва ўрта бизнес субъектларини тараққий эттиришга қаратилган. Шу каби минтақавий банклар жумласига 1949 йилда ташкил этилган Америкааро тараққиёт банки, 1964 йилда ташкил этилган Африка тараққиёт банки, 1958 йилда ташкил этилган Европа инвестиция банки ва бошқа банкларни келтириш мумкин.

www.arxiv.uz Фойдаланилган адабиётлар : 1. Ўзбекистон Республикасининг Конституцияси, Тошкент, 2001й. 2. Банклар ва банк фаолияти тўғрисидаги қонун , Тошкент,1996й. 3. Марказий банк тўғрисидаги қонун , Тошкент, 2002й. 4. Фуқароларнинг давлат пенсия таъминоти тўғрисидаги қонун , Тошкент, 2007й. 5. Банк сири тўғрисидаги қонун , Тошкент, 2003й. 6. Валютани тартибга солиш тўғрисидаги қонун, Тошкент, 2003й. 7. Давлат бюджетининг ғазна ижроси тўғрисидаги қонун , Тошкент, 2007й. 8. Фуқароларни жамғариб бориладиган пенсия таъминоти тўғрисидаги қонун, Тошкент, 2004й. 9. Кредит уюшмалари тўғрисидаги қонун , Тошкент, 2006й. 10. Ташқи иқтисодий фаолият тўғрисидаги қонун , Тошкент, 2003-й. 11. Бюджет тизими тўғрисидаги қонун , Тошкент, 2007й. 12. Ўзбекистон Республикасининг Мехнат Кодекси, Тошкент, 1995й. 13. Фермер хўжалиги тўғрисидаги қонун , Тошкент, 2004й. 14. www.ziyonet.uz

O'xshashlar

Халкаро молиявий мухит

Пенсия жамгармаси ва бошка ташкилотлар билан молиявий муносабатлар

Корхона ва ташкилотлар молияси.

Ташкилотлар ва уларни бошқариш

Кенг ташки мухит.