Budjet tashkilotlarida moliyalashtirish, pul mablag‘lari va xarajatlar hisobi - Iqtisodiyot - Referatlar

Budjet tashkilotlarida moliyalashtirish, pul mablag‘lari va xarajatlar hisobi

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

212 KB

Ko'chirib olish

Budjet tashkilotlarida moliyalashtirish, pul mablag ‘lari va xarajatlar hisobi Reja: 1. Budjet mablag'larini tasarruf qiluvchilar va davlat budjetidan xarajatlarni moliyalashtirish 2. Respublika budjetida turuvchi budjet tashkilotlarida moliyalashtirish hisobi 3. Qoraqalpog'iston respublikasi davlat budjetida va mahalliy budjetlarda turuvchi budjet tashkilotlarida moliyalashtirish hisobi 4. Budjet tashkilotlarida pul mablag'lari hisobi 5. Budjet tashkilotlarida kassa operatsiyalari hisobi 6. Budjet tashkilotlarida xarajatlarhisobi

1. Budjet mablag'larini tasarruf qiluvchilar va davlat budjetidan xarajatlarni moliyalashtirish 0 ‘zining ixtiyoriga maqsadli tayinlanishi bo'yicha sarflash uchun budjetdan mablag‘lar olgan tashkilotlarning rahbarlari budjet mablag'larini tasarruf qiluvchilar, deb hisoblanadi. Budjet mablag'- larini tasarmf qiluvchilar, ularga berilgan huquqlar, mas’uliyatlar va majburiyatlarning hajmiga qarab, Respublika budjeti bo'yicha uch (bosh, ikkinchi, uchinchi) darajaga, mahalliy budjetlar (Qoraqalpog'iston Respublikasi budjeti, viloyatlar va Toshkent shahar budjetlari) bo'yicha esa ikki (bosh, uchinchi) darajaga bo'linadi. Respublika budjeti, shuningdek Qoraqalpog'iston Respublikasi budjeti bo'yicha vazirlar va boshqa markaziy muassasalaming rahbarlari budjet mablag'larini bosh tasarruf qiluvchilar, deb hisoblanadi. Mahalliy budjetlar bo'yicha hokimiyatlar bo'limlarining rahbarlari budjet mablag'larini bosh tasarruf qiluvchilar deb hisoblanadi. O'z tasarrufida muassasalar va tashkilotlar bo'lgan muassasalar va tashkilotlar (bosh muassasalar, boshqarmalar, idoralar va boshqalar) ning rahbarlari budjet mablag'larini ikkinchi daraja tasarruf qiluvchilari jumlasiga kiradi. Ular budjet mablag'larini bosh tasarruf qiluvchilarga to'g'ridan-to'g'ri bo'ysunadilar. Budjet mablag'larini bosh yoki ikkinchi daraja tasarruf qiluvchilarga bo'ysunuvchi tashkilotlarning rahbarlari budjet mablag'larini uchinchi daraja tasarruf qiluvchilar, deb hisoblanadi. Ularga budjet mablag'laridan mustaqil ravishda foydalanish huquqi berilgan. Mahalliy budjetbo'yicha budjet mablag'larini tasarruf qiluvchilarning ikki darajagabo'linishi mahalliy organlarning ikki bo'g'ingabo'linganligi sabablidir. O'zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 1999-yil 3-scntabrdagi 414-sonli «Budjet muassasalarini mablag' bilan ta’min- lashni takomillashtirish to ‘g‘risida»gi Qarori va unga ilova qilingan «Budjet tashkilotlarini moliyalashtirish tartibi»ga muvofiq Davlat budjetidan moliyalashtirish xarajatlaming quyidagi guruhlari bo'yicha amalga oshiriladi:

I. Ish haqi va unga tenglashtirilgan to'lovlar (bolali oilalarga beriladigan nafaqalar va kam ta ’minlangan oilalarga benladigan moddiy yordam, stipendiyalar va boshqalar), bu guruhdagi xarajatlar jumlasiga xarajatlar iqtisodiy tasnifining quyidagi xarajatlar turkumlari kiradi: 1) 01-1-00-ish haqi; 1) 01-1-30-umumta ’lim muassasalarining o'mak ko'rsatgan xodim- larini rag'batlantirish uchun direktor fondi mablag'lari; 2) 01-1-40-iibbiyot tashkilotlari xodimlariga ustamalar va qo'shim- chalar; 4) 01-1-50-vaqtincha mehnatga qobiliyatsizlik nafaqasi; 5) 03-4-10-stipendiyalar; 4) 03-4-20-bola 2 yoshga to'lgunga qadar uni parvarishlash uchun ishlaydigan onalarga to'lanadigan har oylik nafaqa; 5) 03-4-25-bola 2 yoshga toigunga qadar uni parvarishlash uchun ishlamaydigan onalarga to'lanadigan har oylik nafaqa; 6) 03-4-30-16 yoshgacha bolalari bo'lgan kam ta ’minlangan oila - larga nafaqalar; 9) 03-4-40-kam ta ’minlangan oilalarga moddiy yordam. II. Ish beruvchilaming ajratmalari, bu guruhga xarajatlar iqtisodiy tasnifining 01-2-00-ish beruvchilaming ajratmalari, xarajatlar turkum lari kiradi. III. Kapital qo'yilmalar (Davlat investitsiyalar dasturida ko'zda tutilgan adres ro'yxatlariga muvofiq), bu guruhga xarajatlar iqtisodiy tasnifining quyidagi xarajatlar turkumlari kiradi: 1) 04-2-00-ishlab chiqarish sohasida qurilish, rekonstruksiya qilish va shu maqsadda kapital aktivlar sotib olish xarajarlari; 2) 04-3-00-noishlab chiqarish sohasida qurilish, rekonstruksiya qilish va shu maqsadda kapital aktivlar sotib olish xarajatlari. IV. Boshqa xarajatlar, bu guruhga xarajatlar iqtisodiy tasnifining quyidagi xarajatlar turkumlari kiradi:

01-3-00; 01-4-00; 01-5-00; 01-6-00; 01-7-00; 01-8-00; 01-9-00; 03-1-00; 03- 3-00; 03-4-90; 03-5-00; 04-1-00; 04-4-00; 04-5-00; 05-0 00; 06-0-00; 07-1-00; 07-2-00; 07-3-00; 08-2-00; 08-3-00; 09-1-00; 09-2-00; 10-0-00. Moliyalashtirish, joriy yilga tasdiqlangan budjet ko'rsatkichlariga va budjet ijrosi jarayonida ro'yxatga va xarajatlar smetasiga kiritilgan o'zgartirishlami hisobga olgan holda budjet tashkilotlarining xarajatlar smetalariga muvofiq tuzilgan budjet xarajatlarining yillik ro'yxati choraklar bo'yicha taqsimlanishiga binoan amalga oshiriladi. Respublika va mahalliy budjetlardan xarajatlaming I va II guruhlari bo'yicha moliyalashtirish har oyda smetalar va budjet xarajatlarining ro'yxati asosida, ularga kiritilgan o'zgartirishlar hamda o'tgan hisobot davnda belgilangan baholash ko'rsatkichlarining bajarilishini hisobga olgan holda amalga oshiriladi. Kapital qo'yimialami va boshqa xarajatlami moliyalashtirish har oyda budjetga mablag'laming kelib tushishiga qarab amalga oshiriladi. Budjet tashkilotlarini respublika budjetidan moliyalashtirish O'zbekiston Respublikasi Moliya vazirligida belgilangan shakldagi xarajatlar jadvah (unda budjet tasnifining paragraflari va xarajatlaming guruhlari ko'rsatilib) va mablag'lami o'tkazish uchun to'lov topshiriq-larida xarajatlaming har bir guruhi (I guruh xarajatlaridan tashqari, chunki ish haqi va unga tenglashliiilgan xarajatlar o'z vaqtida to'lanishining nazoratini ta ’minlash uchun ular xarajatlaming turlari bo'yicha moliyalashtiriladi) bo'yicha bir satr bilan rasmiylashtiriladi. Mahalliy budjetlardan budjet tashkilotlarini moliyalashtirish tegishli moliya organlarida belgilangan shakldagi farmoyish (unda budjet tasnifining paragraflari va xarajatlaming guruhlari ko'rsatilib) va mablag'lami o'tkazish uchun to'lov topshiriqlarida xarajatlaming har bir gumhi (I guruh xarajatlaridan tashqari) bo'yicha bir satr bilan rasmiylashtiriladi. Moliyalashtirish har bir paragraf bo'yicha alohida amalga oshiriladi. Ajratilgan mablag'lami budjet tashkilotlari qaysi xarajatlar uchun olgan

bo'lsa, qat ’iy ravishda xuddi shu paragraflar bo'yicha ishlatadi. Budjet tashkilotlariga xarajatlar guruhlari bo'yicha tasdiqlangan limitlami mustaqil o'zgartirish man etiladi. IV guruh bo'yicha hadjetdan ajratilgan mablag'lag belgilangan limitlar doirasida, birinchi navbatda, oziq-ovqatlar uchun, ikkinchi navbatda, dori- darmonlar uchun, uchinchi navbatda, kommunal xizmatlar uchun va to'rtinchi navbatda, boshqa xarajatlar uchun sarflanishi kerak. Budjet tashkilotlari 0 ‘zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi yoki uning hududiy moliya organlari bilan kelishilgan holda mavsumiy yoki shoshilinch tadbirlami (birinchi sinf o'quvchilari uchun maktab anjomlari, kam ta’minlangan oilalar bolalari uchun qishki kiyimlar xarid qilish, epidemiyaga qarshi, yuqumli kasalliklarga qarshi tadbirlar va boshqa tadbirlami) mablag' bilan ta’minlash uchun mablag'lami IV guruh mablag'lari hisobidan tezkorlik bilan xarajat qilishi mumkin. Xarajatlar hajmining guruhlari va paragraflari bo'yicha o'zgartirish O'zbekiston Respublikasi Moliya vazirligining vakolatida turadi. Ajratilgan mablag'lami tegishli paragraflar va gumhlar bo'yi cha tayinlanishiga qarab foydalanish uchun javobgarlik budjet tash- kilotlarining rahbarlari va bosh buxgalterlari zimmasiga yuklatilgan. Budjet tashkilotlarining xarajatlarini moliyalashtirish amalga oshiril- ganda, yangi yildagi rejalashtirilgan budjet mablag'lari debitorlik qarzlarining summasini krcditor qarzlari summasidan ortiqcha qismiga va budjet mablag'laridan foydalanish hisobidan tashkil bo'lgan keyingi yilning birinchi yanvariga budjet tashkilotlarining me ’yordan ortiqcha material zaxiralarining qoldig'i summasiga kamaytiriladi.

2. Respublika budjetida turuvchi budjet tashkilotlarida moliyalashtirish hisobi Budjet tashkilotlari bevosita respublika budjetidan yoki mahalliy budjetlardan moliyalashtiriladi. Budjetdan moliyalashtirish tasdiqlangan smetalarga muvofiq xarajat qilish uchun tashkilotlarga davlat mablag'i berilishini anglatadi. Budjetdan xo'jalik yurituvchi subyektlarga va budjet tashkilotlariga faqat budjet bo'yicha tasdiqlangan summalar doirasidagina mablag' beriladi. Alohida tadbirlarga budjet bo ‘yicha tasdiqlangan xarajatlar summalari budjet mablag‘lari yoki ajratmalari deb ataladi. Tashkilotlami budjetdan moliyalashtirish bank muassasalari orqali amalga oshiriladi. Budjetdan moliyalashtirish deganda budjet mablag'larini tasarruf qiluvchilarga budjet bo'yicha tasdiqlangan xarajatlarga budjetdan mablag1 berilishi tushuniladi. Respublika budjetida turuvchi budjet mablag'larini ikkinchi darajadagi tasarruf qiluvchilar budjet mablag'larini uchinchi darajadagi tasarruf qiluvchilarga budjet mablag'larini bosh tasarruf qiluvchilar amalga oshirgan tartibda o'tkazishni amalga oshiradi. Budjet mablag'larini bosh tasarruf qiluvchilar moliyalashtirishni hisobga olish uchun birinchi tartibli (sintetik) 23- «Moliyalashtirish» schyotini qo'llaydi. Bu birinchi tartibli (sintetik) schyot quyidagi ikkinchi tartibli schyotlarga (subschyotlarga) bo'linadi: 230 - «Tashkilot xarajatlari va boshqa tadbirlar uchun budjetdan moliyalashtirish » subschyoti; 231 - «Kapital qo'yilmalami budjetdan moliyalashtirish» subschyoti; 232 - «Boshqa budjetlar hisobidan moliyalashtirish» subschyoti; 236 - «Bolalar tashkilotini saqlashga ota-onalaming mablag'lari» subschyoti; 238 - «Tashkilotni saqlashga boshqa mablag'lar» subschyoti. Budjet mablag'larini ikkinchi va uchinchi darajadagi tasarruf qiluvchilar moliyalashtirish hisobi uchun birinchi tartibli 14-«Moliya- lashtirishga doir

idoralar ichidagi hisob-kitoblar» schyotini qo'llaydi. Bu birinchi tartibli schyot quyidagi ikkinchi tartibli schyotlarga (subschyotlarga) bo'linadi: 140 - «Tashkilot xarajatlari va boshqa tadbirlar uchun budjetdan moliyalashtirishga doir hisob-kitoblar» subschyoti; 142 - «Boshqa budjetlar hisobidan moliyalashtirishga doir hisob- kitoblar » subschyoti; 143 - «Kapital qo'yilmalami budjetdan moliyalashtirishga doir hisob-kitoblar » subschyoti. Yuqorida keltirilgan moliyalashtirish hisobi bo'yicha barcha subschyotlar passiv subschyotlardir. Bundan tashqari, 140-subschyotda budjet mablag'larini bosh tasarruf qiluvchilar va budjet mablag'larini ikkinchi daraja tasarruf qiluvchilar tasarrufidagi tashkilotlami moliya-lashtirish bo'yicha hisob-kitoblami olib boradi. Bu holda 140-subschyot aktiv subschyot funksiyasini bajaradi. Demak, 140-subschyot budjet mablag'larini bosh tasarruf qiluv-chilarda aktiv subschyot sifatida, budjet mablag'larini ikkinchi daraja tasarruf qiluvchilarda esa bu subschyot budjet mablag'larini yuqori tasarruf qiluvchidan olingan moliyalashtirish qayd qilinganda passiv subschyot sifatida va tasarrufidagi tashkilotlami moliyalashtirish qayd qilinganda esa aktiv subschyot sifatida qo'llaniladi. Budjet mablag'larini uchinchi daraja tasarruf qiluvchilarda 140- subschyot faqat passiv subschyot sifatida qo'llaniladi. Respublika budjetidan moliyalashtirish bo yicha budjet mablag larini bosh tasarruf qiluvchining buxgalteriya xizmatida quyidagi buxgalteriya provodkalari tuziladi: 1) respublika budjetidan budjet mablag'larini bosh tasarruf qiluvchini saqlashga moliyalashtirish olinganida budjet mablag'larini bosh tasarruf qiluvchining buxgalteriya xizmatida quyidagi buxgalteriya provodkasi tuziladi: Debet 090 - «Respublika budjeti bo'yicha tashkilot xarajatlari uchun talab qilib olgunga qadar depozit hisobvarag'i» subschyoti;

Kredit 230 - «Tashkilot xarajatlari va boshqa tadbirlar uchun budjetdan moliyalashtirish» subschyoti. 2) respublika budjetidan tasarrufdagi tashkilotlarga o'tkazib berish uchun moliyalashtirish amalga oshirilganida budjet mablag'larining bosh tasarruf qiluvchi buxgalteriya xizmatida quyidagi buxgalteriya provodkasi tuziladi: Debet 091 - «Respublika budjeti bo'yicha tasarrufidagi tashkilotlarga o'tkazib berish va boshqa tadbirlarlar uchun talab qilib olgunga qadar depozit hisobvarag'i» subschyoti; Kredit 230 - «Tashkilot xarajatlari va boshqa tadbirlar uchun budjetdan moliyalashtirish» subschyoti. 3) respublika budjetidan kapital qo'yilmalar xarajatlari uchun moliyalashtirish olinganida budjet mablag'larini bosh tasarruf qiluvchining buxgalteriya xizmatida quyidagi buxgalteriya provodkasi tuziladi: Debet 093 - «Respublika budjeti bo'yicha kapital qo'yilmalar uchun talab qilib olgunga qadar depozit hisobvarag'i » subschyoti; (Credit 231 - «Kapital qo'yilmalami budjetdan moliyalashtirish» subschyoti. 4) respublika budjetidan o'z tasarmfidagi tashkilotlarga moliya- lashtirish o'tkazib berilganida budjet mablag1larining bosh tasarruf qiluvchi buxgalteriya xizmatida quyidagi buxgalteriya provodkasi tuziladi: Debet 140 - «Tashkilot xarajatlari va boshqa tadbirlar uchun budjetdan moliyalashtirishga doir hisob-kitoblar» subschyoti; Kredit 091 - «Respublika budjeti bo'yicha tasarmfidagi tashkilotlarga o'tkazib berish va boshqa tadbirlar uchun talab qilib olgunga qadar depozit hisobvarag'i» subschyoti. 5) budjet mablag ‘larini bosh tasarruf qiluvchi, respublika budjetidan kapital qo'yilmalar bo'yicha xarajatlarga, tasarrufdagi tashkilotlarga moliyalashtirish o'tkazib berilganida budjet mablag'larining bosh

tasarruf qiluvchi buxgalteriya xizmatida quyidagi buxgalteriya provod kasi tuziladi: Debct 143 - «Kapital qo'yilmalami budjetdan moliyalashtirishga doir hisob- kitoblar» subschyoti; Kredit 093 - «Respublika budjeti bo'yicha kapital qo'yilmalar uchun talab qilib olgunga qadar depozit hisobvarag'i» subschyoti. Respublika budjetidan moliyalashtirish bo'yicha budjet mablag' larini ikkinchi daraja tasan-uf qiluvchining biLxgalteriya xizmatida quyidagi buxgalteriya provodkalari tuziladi: 1) respublika budjetidan, budjet mablag'larini bosh tasarruf qiluvchidan budjet mablag'larini ikkinchi darajadagi tasarruf qiluvchini saqlashga moliyalashtirish olinganida budjet mablag'larini ikkinchi daraja tasarruf qiluvchining buxgalteriya xizmatida quyidagi buxgalteriya provodkasi tuziladi: Debet 090 - «Respublika budjeti bo'yicha tashkilot xarajatlari uchun talab qilib olgunga qadar depozit hisobvarag'i» subschyoti; Kredit 140 - «Tashkilot xarajatlari va boshqa tadbirlar uchun budjetdan moliyalashtirishga doir hisob-kitoblan> subschyoti. 2) respublika budjetidan, budjet mablag'larini bosh tasarruf qiluvchidan tasarmfidagi tashkilotlarga o'tkazib berish uchun moliyalashtirish olinganida budjet mablag'larini ikkinchi daraja tasarruf qiluvchining buxgalteriya xizmatida quyidagi buxgalteriya provodkasi tuziladi: Debet 091 - «Respublika budjeti bo'yicha tasarrufdagi tashkilotlarga o'tkazib berish va boshqa tadbirlar uchun talab qilib olgunga qadar depozit hisobvarag'i» subschyoti; 160

Kredit 140 - «Tashkilot xarajatlari va boshqa tadbirlar uchun budjetdan moliyalashtirishga doir hisob-kitoblao> subschyoti. 3) respublika budjetidan, budjet mablag'larini bosh tasarruf qiluv- chidan kapital qo'yilmalar bo'yicha xarajatlarga moliyalashtirish olinganida budjet mablag'larini ikkinchi daraja tasarruf qiluvchining buxgalteriya xizmatida quyidagi buxgalteriya provodkasi tuziladi: Debet 093 - «Respublika budjeti bo'yicha kapital qo'yilmalar uchun talab qilib olgunga qadar depozit hisobvarag'i» subschyoti; Kredit 143 - «Kapital qo'yilmalami budjetdan moliyalashtirishga doir hisob- kitoblar» subschyoti. 4) respublika budjetidan, budjet mablag'larini bosh tasarruf qiluvchidan tasarrufdagi tashkilotlarga o'tkazib berishga olingan moliya- lashtirishni o'z tasarrufidagi tashkilotlarga o'tkazib berilganida budjet mablag'larining ikkinchi daraja tasarruf qiluvchining buxgalteriya xizmatida quyidagi buxgalteriya provodkasi tuziladi: Debet 140 - «Tashkilot xarajatlari va boshqa tadbirlar uchun budjetdan moliyalashtirishga doir hisob-kitoblar» subschyoti; Kredit 091 - «Respublika budjeti bo'yicha tasarrufidagi tashkilotlarga o'tkazib berish va boshqa tadbirlar uchun talab qilib olgunga qadar depozit hisobvarag'i» subschyoti. 5) respublika budjetidan, budjet mablag'larini bosh tasarruf qiluvchidan kapital qo'yilmalar bo'yicha xarajatlarga olingan moliyalashtirishni o'z tasarrufidagi tashkilotlarga o'tkazib berganida budjet mablag'larini ikkinchi daraja tasarruf qiluvchining buxgalteriya xizmatida quyidagi buxgalteriya provodkasi tuziladi: Debet 143 - «Kapital qo'yilmalami budjetdan moliyalashtirishga doir hisob- kitoblar» subschyoti; Kredit 093 - «Respublika budjeti bo'yicha kapital qo'yilmalar uchun talab qilib olgunga qadar depozit hisobvarag'i» subschyoti.

Respublika budjetidan moliyalashtirish bo'yicha budjet mablag' larining uchinchi daraja tasarruf qiluvchi buxgalteriya xizmatida quyidagi buxgalteriya provodkalari tuziladi: 1) respublika budjetidan budjet mablag'larina rkkinchi daraja rajarruf qiluvchidan budjet mablag'larini uchinchi daraja tasarruf qiluvchining tashkilotni saqlash xarajatlari uchun moliyalashtirish olinganida budjet tashkilotining buxgalteriya xizmatida quyidagi buxgalteriya provodkasi tuziladi:

Debet 090 - «Respublika budjeti bo'yicha tashkilot xarajatlari uchun talab qilib olgunga qadar depozit hisobvarag'i » subschyoti; Kredit 140 - «Tashkilot xarajatlari va boshqa tadbirlar uchun budjetdan moliyalashtirishga doir hisob- kitoblan> subschyoti. 2) respublikb budjetidan budjet mablag'larini rkkinchi daraja rasarrua qiluvchidan kapital qo'yilmalar bo'yicha xarajatlarga moliyalashtirish olinganida budjet tashkilotining buxgalteriya xizmatida quyidagi buxgalteriya provodkasi tuziladi: Debet 093 - «Respublika budjeti bo'yicha kapital qo'yilmalar uchun talab qilib olgunga qadar depozit hisobvarag'i » subschyoti; Kredit 143 -«Kapilal qo'yilmalami budjetdan moliyalashtirishga doir hisob-kitoblar» subschyoti. 3. Qoraqalpog'iston respublikasi davlat budjetida va mahalliy budjetlarda turuvchi budjet tashkilotlarida moliyalashtirish hisobi Qoraqalpog'iston Respublikasi davlat budjeti va mahalliy budjet- lardanbudjetmablag'larioluvchilamingjoriyxarajatlarinimoliyalashtirish tayinlanish sertifikati bilan to'lov topshiriqlari yozib budjetdan mablag' o'tkazish yo'li bilan, kapital qo'yilmalar va boshqa tadbirlar xarajatlariga esa budjetdan mablag'lar olishga tayinlanish sertifikati yozish orqali, ki-edil ochish yo'li bilan amalga oshiriladi. Qoraqalpog'iston Respublikasi davlat budjetidan va mahalliy budjetlardan moliyalashtirish bo'yicha budjet mablag'larini bosh tasarruf qiluvchining buxgalteriya xizmatida quyidagi buxgalteriya provodkasi tuziladi: 1) Qoraqalpoglistgn Respublikasi davlat budjbtidan va vahalliy budjetlardan budjet mablag'lari bosh tasarruf qiluvchi saqlashga moliyalashtirish uchun olinganida budjet mablag'larining bosh tasarruf qiluvchi buxgalteriya xizmatida quyidagi buxgalteriya provodkasi tuziladi: Debet 100 - «Tashkilot xarajatlari uchun talab qilib olgunga qadar depozit hisobvarag'i» subschyoti; Kredit 230 - «Tashkilot xarajatlari va boshqa tadbirlar uchun budjetdan moliyalashtirish» subschyoti.

2) Qoraqalpog'iston Respublikasi davlat budjetidan va mahalliy budjetlardantasarrufidagitashkilotlargao ‘tkazibberishgamoliyalashtirish olinganida budjet mablag'larining bosh tasamif qiluvchi buxgalteriya xizmatida quyidagi buxgalteriya provodkasi tuziladi: Debet 101 - «Tasarrufidagi tashkilotlarga o'tkazib berish uchun talab qilib olgunga qadar depozit hisobvarag'i» subschyoti; Kredit 230 - «Tashkilot xarajatlari va boshqa tadbirlar uchun budjetdan moliyalashtirish» subschyoti. 3) Qoraqalpog'iston Respublikasi davlat budjetidan va mahalliy budjetlardan kapital qo'yilmalar xarajatlari uchun moliyalashtirish olinganida budjet mablag'larining bosh tasarruf qiluvchi buxgalteriya xizmatida quyidagi buxgalteriya provodkasi tuziladi: Debet 103 - «Kapital qo'yilmalar uchun talab qilib olgunga qadar depozit hisobvarag'b, subschyoti; Kredit 231 - «Kapital qo'yilmalami budjetdan moliyalashtirish» subschyoti. 4) Qoraqalpog'iston Respublikasi davlat budjetidan va mahalliy budjetlardan o'z tasarrufidagi tashkilotlarga moliyalashtirish o'tkazib berilganida budjet mablag'larini bosh tasarruf qiluvchining buxgalteriya xizmatida quyidagi buxgalteriya provodkasi tuziladi: Debet 140 - «Tashkilot xarajatlari va boshqa tadbirlar uchun budjetdan moliyalashtirishga doir hisob-kitoblar» subschyoti; Kredit 101 - «Tasarrufidagi tashkilotlarga o'tkazib berish uchun talab qilib olgunga qadar depozit hisobvarag'i» subschyoti. 5) Qoraqalpog'iston Respublikasi davlat budjetidan va mahalliy budjetlardan kapital qo'yilmalar bo'yicha xarajatlarga, tasarrufidagi tashkilotlarga moliyalashtirish o'tkazib berilganida budjet mablag'larini bosh tasarruf qiluvchining buxgalteriya xizmatida quyidagi buxgalteriya provodkasi tuziladi: Debet 143 - «Kapital qo'yilmalami budjetdan moliyalashtirishga doir hisob- kitoblar» subschyoti;

Kredit 103 - «Kapital qo'yilmalar uchun talab qilib olgunga qadar depozit hisobvarag'i» subschyoti. Qoraqalpog'iston Respublikasi davlat budjetidan va mahalliy budjetlardan moliyalashtirish bo'yicha budjet mablag'larini uchin- chi daraja tasarruf qiluvchining buxgalteriya xizmatida quyidagi buxgalteriya provodkalari tuziladi: 1) Qoraqalpog'iston Respublikasi davlat budjetidan va mahalliy budjetlardan, budjet mablagiarini bosh tasarruf qiluvchidan tashkilotni saqlash xarajatlari uchun moliyalashtirish olinganida budjet tashkilotining buxgalteriya xizmatida quyidagi buxgalteriya provodkasi tuziladi: Debel 100 - «Tashkilot xarajatlari uchun talab qilib olgunga qadar depozit hisobvarag'i » subschyoti; Kredit 140-«Tashkilot xarajatlari va boshqa tadbirlar uchun budjetdan moliyalashtirishga doir hisob-kitoblan> subschyoti. 2) Qoraqalpog'iston Respublikasi davlat budjetidan va mahalliy budjetlardan, budjet mablag'larini bosh tasarruf qiluvchidan kapital qo'yilmalar bo'yicha xarajatlarga moliyalashtirish olinganida budjet mablag'larining uchinchi daraja tasarruf qiluvchi (budjet tashkiloti) buxgalteriya xizmatida quyidagi buxgalteriya provodkasi tuziladi: Debel 103 - «Kapital qo'yilmalar uchun talab qilib olgunga qadar depozit hisobvarag'i » subschyoti; Kredit 143 -«Kapital qo'yilmalami budjetdan moliyalashtirishga doir hisob-kitoblar» subschyoti. 4. Budjet tashkilotlarida pul mablag'lari hisobi Budjet tashkilotlari o'z pul mablag'larini bank muassasalaridagi depozit hisobvaraqlarida saqlaydi. Budjet tashkilotlari barcha xarajatlami (naqd pulsiz amalga oshirish mumkin bo'lmaydigan xarajatlar bundan mustasno) banklarning muassasalari orqali naqd pulsiz hisob-kitoblar yo'li bilan to'laydi. Respublika budjetida turuvchi tashkilotlarda budjetdan moliya lashtirish bo'yicha berilgan budjet mablag'larining hisobi uchun birinchi tartibli (sintetik)

09- «Respublika budjeti bo'yicha talab qilib olgunga qadar depozit hisobvaraqlari» schyoti tayinlangan. Bu sintetik schyot quyidagi subschyotlarga bo'linadi: 090 - «Respublika budjeti bo'yicha tashkilot xarajatlari uchun talab qilib olgunga qadar depozit hisobvarag'i » subschyoti; 091 - «Respublika budjeti bo'yicha tasarrufidagi tashkilotlarga o'tkazib berish va boshqa tadbirlar uchun talab qilib olgunga qadar depozit hisobvarag'i » subschyoti; 093 - «Respublika budjeti bo'yicha kapital qo'yilmalar uchun talab qilib olgunga qadar depozit hisobvarag'i» subschyoti. Bu subschyotlaming hammasi aktiv schyotlar hisoblanadi. War ning debetiga budjetdan moliyalashtirish bo'yicha berilgan budjet mablag'larining summasi va budjet mablag'larini tiklashga qo'yilgan summalar yoziladi, kreditiga esa kassa xarajatlari summalari, tashki-lotlarga o'tkazilgan budjet mablag'larining summalari, chaqirib olingan va berkitilgan budjet mablag'larining summalari yoziladi. Qoraqalpog'iston Respublikasi budjetida va mahalliy budjetlarda turuvchi budjet mablag'larini tasarruf qiluvchilar pul mablag'larining hisobi uchun sintetik 10- «Qoraqalpog'iston Respublikasi davlat budjeti va mahalliy budjetlar bo'yicha talab qilib olgunga qadar depozit hisobvaraqlari» schyoti tayinlangan. Bu sintetik schyot quyidagi ikkinchi tartibli schyotlarga (subschyotlarga) bo'linadi: 100 - «Tashkilot xarajatlari uchun talab qilib olgunga qadar depozit hisobvarag'i » subschyoti; 101 - «Tasarrufidagi tashkilotlarga o'tkazib berish va boshqa tad- birlar uchun talab qilib olgunga qadar depozit hisobvarag'i » subschyoti; 103 - «Kapital qo'yilmalar uchun talab qilib olgunga qadar depozit hisobvarag'i» subschyoti. Yuridik shaxslar o'rtasidagi hisob-kitoblar hamda fuqarolaming tadbirkorlik faoliyatini amalga oshirish bilan bog'liq bo'lgan fuqarolar qatnashadigan hisob- kitoblar banklaming muassasalari orqali faqat naqd pulsiz tartibda amalga oshiriladi.

Bank muassasalaridan olingan naqd pullar ular qaysi maqsadlarga olingan bo'Isa, faqat xuddi shu maqsadlargagina xarajat qilinadi. Budjet mablag'lari bo'yicha talab qilib olgunga qadar asosiy depozit hisobvarag'iga moliyalashtirishni kelib tushishi va tasarrufidagi tashkilotlariga o'tkazib berish bilan bog'liq bo'lgan operatsiyalar va bu operatsiyalarga tuziladigan buxgalteriya provodkalari muayyan mavzuning avvalgi paragraflarida keltirilgan. Budjet tashkilotlarining daromadlari va xarajatlarini, reja-lashtirilgan budjetdan moliyalashtirish natijasida kelib tushgan mablag'laming tcjalgan (foydalanilmagan) (kapital qo'yilmalarni moliyalashtirish uchun ko'zda tutilgan mablag'lar bundan mustasno) mablag'lar hisobi uchun quyidagi ikkinchi tartibli schyotlar (subschyotlar) qo'llaniladi: 114 - «Budjet tashkilotini rivojlantirish fondi-budjetdan tashqari mablag'lar bo'yicha talab qilib olgunga qadar depozit hisobvarag'i» subschyoti; 134 - «Moliyaviy qo'yilmalar fondi» subschyoti; 215 - «Budjetdan tashqari fondlar bo'yicha xarajatlar» subschyoti; 275 - «Kreditorlik qarzlarini birinchi navbatda to'lash uchun zaxira» subschyoti. Bunda shuni hisobga olish kerakki, I guruh «Ish haqi va unga tenglashtirilgan to'lovlar» bo'yicha tejalgan, uning chorakdagi oxirgi oyning ikkinchi yarmiga tegishli mehnat haqini to'lash uchun moliyalashtirilgan mablag'lar, moliyalashtirilmaganligi sababli yoki budjet mablag'lari bo'yicha talab qilib olgunga qadar asosiy depozit hisobvarag'idagi mablag'ning yetmaganligi sababli olinmagan deponent qilingan mehnat haqi va stipendiyalar hamda nafaqalarning summalari tejalgan summa, deb hisoblanmaydi va budjet tashkilotini rivojlantirish fondi-budjetdan tashqari mablag'lar bo'yicha talab qilib olgunga qadar depozit hisobvarag'iga o’tkazilmaydi. II guruh «Ish beruvchilaming ajratmalari» bo'yicha hisoblangan, lekin o'tkazib berilmagan ish haqiga hisoblashlar hisoblangan, lekin to'lanmagan pensiyalar, vaqtincha mehnatga qobiliyatsizligi uchun to'lanadigan, bola tug'ilganda beriladigan va vafot etganda

beriladigan nafaqalar summalari, budjet tashkilotini rivojlantirish fondi-budjetdan tashqari mablag'lar bo'yicha talab qilib olgunga qadar depozit hisobvarag'iga o'tkazilmaydi. Chorakning oxirgi ish kuni tejalgan summalar va budjet mablag'lari bo'yicha talab qilib olgunga qadar asosiy depozit hisobvarag'ida qolgan mablag'lar budjet tashkilotini rivojlantirish fondi-budjetdan tashqari mablag'lar bo'yicha talab qilib olgunga qadar depozit hisobvarag'iga o'tkazilganida quyidagi ikkita buxgalteriya provodkasi tuziladi: 1) o'tkazilgan mablag' summasiga: Debet 114 - «Budjet tashkilotmi rivojlantirish fondi - budjetdan tashqari mab - lag'lar bo'yicha talab qilib olgunga qadar depozit hisobvarag'i» subschyoti; Kredit 090 - «Respublika budjeti bo'yicha tashkilot xarajatlari uchun talab qilib olgunga qadar depozit hisobvarag'i» subschyoti (G'aznachilikka o V/5/7 sharoitida: 147-«Budjet mablag'lari bo'yicha budjet mablag'lari oluvchilar oldidagi majburiyat» subschyoti) yoki Kredit 100 - «Tashkilot xarajatlari uchun talab qilib olgunga qadar depozit hisobvarag'i» subschyoti (G'aznachilikka o'tish sharoitida: 147-«Budjet mablaglari bo'yicha budjet mablaglari oluvchilar oldidagi majburiyat» subschyoti). 2) tashkil qilingan zaxira fondi summasiga: Debet 134 - «Moliyaviy qo'yilmalar fondi» subschyoti; Kredit 275 - «Kreditorlik qarzlarini binnchi navbatda to'lash uchun zaxira» subschyoti. Vaqtincha to ‘la moliyalashtirilmaganligi natijasida budjet mablag'lari bo'yicha talab qilib olgunga qadar asosiy budjet depozit hisobvarag'ida mablag' bo'lmaganda, budjet mablag'lari bo'yicha talab qilib olgunga qadar asosiy depozit hisobvarag'idagi mablag'lar hisobidan keyinchalik to'ldirilishini hisobga olingan holda, budjet hisobidan qilinadigan xarajatlar budjet tashkilotlarini rivojlantirish fondi-budjetdan tashqari mablag'lar bo'yicha talab qilib olgunga qadar depozit hisobvarag'idagi mablag'lar hisobidan ham qilinishi mumkin. Budjet bo'yicha

kreditorlik qarzlarini uzish uchun budjet tashkilotlarini rivojlantirish fondi- budjetdan tashqari mablag'lar bo'yicha talab qilib olgunga qadar depozit hisobvarag'ining mablag'lari hisobidan mablag'lar o'tkazishga tayyorlangan to'lov topshiriqlarining «To'lov maqsadi» ustunida quyidagi «Xarajatlarning budjet qismi bo'yicha kreditor qarzlami to'lash summasi o'tkazilyapti» deb yozib qo'yiladi. Bu operatsiyaga quyidagi ikkita buxgalteriya provodkasi tuziladi: 1) o'tkazib berilgan summaga: Debet 178 - «Boshqa debitorlar va kreditorlar bilan hisob-kitoblan> subschyoti; Kredit 114- «Budjet tashkilotini rivojlantirish fondi-budjetdan tashqari mablag'lar bo'yicha talab qilib olgunga qadar depozit hisob varag'i» subschyoti. 2) zaxira fondi summasining kamayishiga: Debet 275 - «Kreditorlik qarzlarini birinchi navbatda to'lash uchun zaxira» subschyoti; Kredit 134 - «Moliyaviy qo‘yilmalar fondi» subschyoti. Budjet mablag'lari bo'yicha talab qilib olgunga qadar asosiy depozit hisobvarag'iga mablag' tushganda budjet tashkilotlarini rivojlantirish fondi- budjetdan tashqari mablag'lar bo'yicha talab qilib olgunga qadar depozit hisobvarag'ining mablag'lari qaytariladi. Bu operatsiyaga quyidagi ikkita buxgalteriya provodkasi tuziladi: 1) qaytarilgan summaga: Debet 114 - «Budjet tashkilotini rivojlantirish fondi-budjetdan tashqari mablag'lar bo'yicha talab qilib olgunga qadar depozit hisob-varag'i» subschyoti; Kredit 090 - «Respublika budjeti bo'yicha tashkilot xarajatlari uchun talab qilib olgunga qadar depozit hisobvarag'i» subschyoti (Gaznachilikka o'tish sharoitida: 147-«Budjet mablag'lari bo'yicha budjet mablag‘lari oluvchilar oldidagi majburiyat» subschyoti) yoki Kredit 100 - «Tashkilot xarajatlari uchun talab qilib olgunga qadar depozit hisobvarag'i» subschyoti (Gaznachilikka o'tish sharoitida: I47-«Budjet

mablag'lari bo'yicha budjet mablag'lari oluvchilar oldidagi majburiyat» subschyoti). 2) zaxira fondini tiklash summasiga: Debet 134 - «Moliyaviy qo'yilmalar fondi» subschyoti; Kredit 275 -«Kreditorlik qarzlarini birinchi navbatda to'lash uchun zaxira» subschyoti. 5. Budjet tashkilotlarida kassa operatsiyalari hisobi Budjet tashkilotining naqd pul mablag'lari tashkilot kassasida saqlanadi. Shtatida kassir yoki buxgalter-kassir lavozimi bo'lgan faqat katta budjet tashkilotlarida kassa bo'ladi, qolgan holatlarda budjet tashkilotlarida naqd pul to'lanadigan operatsiyalar hisobdor shaxslar orqali amalga oshiriladi. 1 Bu paragrafni tayyorlashda O'zbekiston Respublikasi Markaziy bankining «Yuridik shaxslar tomonidan kassa operatsiyalarini amalga oshirish qoidalari»dan foydalanilgan. Budjet tashkilotlarida kassa operatsiyalari «Yuridik shaxslar tomonidan kassa operatsiyalarini amalga oshirish qoidalari»ga asosan amalga oshiriladi. Bu qoidalarga muvofiq, barcha yuridik shaxslar, mulkchilik shaklidan qat’iy nazar, o‘z pul mablag‘larini bank muassasalarida saqlashlari shart. Tashkilotlar tomonidan bank muassasalaridan olingan naqd pul qanday maqsadlar uchun olingan boisa, faqat shunga xarajat qilinadi. Tashkilot o ‘z kassasida naqd pulni uning qoldig‘ining belgilangan limiti doirasida saqlashi va uni tushum hisobidan belgilangan me’yorlar chegarasida xarajat qilishi mumkin. Kassadagi naqd pul qoldig'i limitlari va tushum hisobidan foydalanish me’yorlari muayyan zarur bo'lgan hollarda ko'rsatilgan limitlar bank muassasalari tomonidan qayta ко‘rib chiqilishi mumkin. Kassadagi naqd pul qoldig'ining belgilangan limitidan ortiqcha bo'lgan qismining hammasini tashkilotlar bank muassasasi bilan kelishilgan tartibda va muddatlarda o ‘z bank hisobvaraqlariga hisobga olish uchun bankka topshirishlari shart.

Naqd pul: a) bank muassasalarining kunduzgi va kechki kassalariga; b) inkassatorlarga-keyinchalik bank muassasalariga topshirish uchun; d) tashkilotlar qoshidagi birlashgan kassalarga-keyinchalik bank muassasalariga topshirish uchun; e) aloqa korxonalariga-bank muassasalari hisobvaraqlariga o'tka-zish uchun topshirilishi mumkin. Budjet tashkilotlari o'z kassalarida naqd pulni, belgilangan limitlaridan tashqari, faqat ish haqi to'lash, mukofotlar, ijtimoiy sug'urta bo'yicha nafaqalar, stipendiyalar, pensiyalar berish uchun bank muassasasidan olingan kunni qo'shib hisoblangan holda 3 ish kunidan ortiq bo'lmagan muddat mobaynida (bank muassasalaridan uzoq masofada joylashgan budjet tashkilotlari uchun esa-5 ish kunigacha) saqlash huquqiga egadir. Xizmat safarlari bilan bog'liq xarajatlar uchun naqd pul xizmat safariga yuborilayotgan shaxslarga mazkur hududda amal qilayotgan tartib bo'yicha tegishli miqdor doirasida keyin hisob berish sharti bilan beriladi. Keyin hisob berish sharti bilan berilgan naqd pullarning xarajat qilinmagan qismi ular berilgan muddat tugaganidan keyin 3 kundan kechiktirilmasdan tashkilot kassasiga qaytarilgan bo'lishi kerak. Hisob berish sharti bilan naqd pul olgan shaxslar tashkilot buxgalteriya xizmatiga yoki markazlashtirilgan buxgalteriyaga xarajat qilingan summa to'g'risida hisobot berishlari kerak. Avval hisob berish sharti bilan berilgan naqd pul summasi bo'yicha to'liq hisobot topshirilganidan keyingina yangidan hisob berish sharti bilan naqd pul beriladi. Kassa operatsiyalari O'zbekiston Respublikasi Davlat statistika qo'minasi tomonidan tasdiqlangan namunaviy shakllardagi hujjatlar bilan rasmiylashtiriladi va barcha tashkilotlarda, ulaming idoraviy bo'ysunishi va mulkchilik shakllaridan qat ’iy nazar, o'zgartirishsiz qo'llanilishi kerak. Naqd pullarni qabul qilish va berish hamda kassa hujjatlarini rasmiylashtirish

Budjet tashkilotlari kassalari tomonidan naqd pulni bosh buxgalter yoki u vakolat bergan shaxs imzo chekkan kirim kassa orderi bo'yicha qabul qilinadi. Pul qabul qilinganligi to'g'risida bosh buxgalter yoki u vakolat bergan shaxs va kassir tomonidan imzolangan, kassirning muhri (shtampi) bilan tasdiqlangan yoki kassa apparatining izi tushirilgan kvitansiya beriladi. Budjet tashkilotining kassasidan naqd pulni boshqa tashkilotlar ehtiyojlari uchun berish man etiladi. Budjet tashkilotlarining kassalaridan naqd pul chiqim kassa orderlari yoki tegishli ravishda rasmiylashtirilgan boshqa hujjatlar (to'lov qaydnomasi, pul berish to'g'risidagi arizalar, schyotlar va boshqalar) bo'yicha bu hujjatlarga chiqim kassa orderining rekvizitlari tushirilgan to'rtburchak muhri bosilib beriladi. Pul berish uchun rasmiylashtiriladigan hujjatlarga budjet tashkilotining rahbari va bosh buxgalteri yoki ular vakolat bergan shaxslar tomonidan imzo chekilgan bo'lishi kerak. Chiqim kassa orderlariga ilova qilinadigan hujjatlar, arizalar, to'lovnomalar va boshqalarda budjet tashkiloti rahbarining ruxsat bemvchi yozuvi bo'Isa, chiqim kassa orderlariga rahbar imzo chekishi shart bo'lmaydi. Budjet tashkilotlariga xizmat ko ‘rsatadigan markazlashtirilgan buxgalteriyalarda beriladigan ish haqining umumiy summasiga bitta chiqim kassa orderi tuziladi, uning sanasi va tartib raqami har bir to'lov (hisob-kitob-to‘lov) vedomostiga yozib chiqiladi. Alohida shaxsga chiqim kassa orderi yoki uning o ‘miga o'tadigan boshqa hujjat bo'yicha pul berilayotgan vaqtda kassir pul oluvchining shaxsini tasdiqlovchi hujjat(pasport, fuqaroligi bo'lmagan shaxslaming yashash guvohnomalari, harbiy bilet yoki harbiy qismlar yoxud harbiy muassasalar tomonidan beriladigan shaxsini tasdiqlovchi hujjat)ni talab qiladi, bu hujjatning nomi va tartib raqami, kirn tomonidan va qachon berilganligini yozib qo'yadi hamda pul oluvchidan tilxat oladi. Agar chiqim kassa orderi yoki uning o'miga o'tadigan hujjat bir necha kishiga pul berish uchun tuzilgan bo'lsa, bu holda ham pul oluvchilar o'z shaxslarini tasdiqlovchi hujjatlarini ko'rsatadilar va to'lov hujjatlarining tegishli ustuniga imzo chekadilar.

Budjet tashkilotida pul berish mazkur tashkilot tomonidan berilgan guvohnoma bo'yicha uning egasi fotosurati va shaxsiy imzosi mavjud bo'lgan taqdirda amalga oshirilishi mumkin. Pul olinganligi to'g'risidagi tilxat faqat oluvchi dastxati bilan siyoh yoki sharikli mchkaning pastasida olingan summa: so'm (sozzlrr bilan) tiyin (raqamlar bilan) ko'rsatilgan holdagina yozilishi mumkin. Pul vedomost bo'yicha olinayotgan vaqtda summa so'zlar bilan yozilmaydi. Budjet tashkilotida ro'yxat tarkibiga kirmagan shaxslarga pul har bir shaxsga alohida yoziladigan chiqim kassa orderi yoki tuzilgan shartnomalarga asosan alohida vedomost bo'yicha beriladi. Kassir pullami chiqim kassa orderi yoki uning o'miga o'tadigan boshqa hujjatda ko'rsatilgan shaxsgagina beradi. Agar pul belgilangan tartibda rasmiylashtirilgan ishonchnoma bo'yicha berilayotgan bo'lsa, order matnida pul oluvchining familiyasi, ismi va otasining ismidan keyin pul olishiga ishonchnoma berilgan shaxsning familiyasi, ismi va otasining ismi buxgalteriya tomonidan yoziladi. Pul vedomost bo ‘yicha berilayotgan bo‘lsa, pul olinganligi haqidagi imzodan oldin kassir «Ishonchnoma bo‘yicha» deb yozib qo‘yadi. Bu ishonchnoma kassirda qoladi va chiqim orderi yoki vedomostga biriktirib qo‘yiladi. Mehnat haqi to ‘lash, vaqtincha mehnatga qobiliyatsizlik bo'yicha nafaqalar, stipendiya, pensiya va mukofotlar to‘lash kassirlar tomonidan to'lov (hisob-kitob- to‘lov) vedomostlari bo'yicha har bir oluvchiga chiqim kassa orderi tuzilmasdan amalga oshiriladi. To'lov (hisob-kitob- to'lov) vedomostining titul varag'ida pul berishga ruxsat etilganligi to'g'risida yozuv, pulni tarqatish muddati hamda summasi yozuvda ko'rsatilib, budjet tashkilotining rahbari va bosh buxgalteri yoki ular vakolat bergan shaxslaming imzosi qo'yiladi. Xodim mehnat ta ’tiliga ketayotgan vaqtda, kasal bo'lganida va boshqa hollarda ish haqi to'lash uchun bir marta pul berish, shuningdek deponentga o'tkazilgan summalarni va xizmat safari bilan bog'liq xarajatlami keyin hisob berish sharti

bilan bir necha shaxslarga berish ham shunday tartibda rasmiylashtirilishi mumkin. Alohida shaxslarga ish haqi to'lash uchun bir marta pul berish, odatda, chiqim kassa orderlari bo'yicha amalga oshiriladi. Mehnat haqi to'lash, vaqtincha mehnatga qobiliyatsizlik nafaqalari, stipendiya, pensiya va mukofotlami berish uchun belgilangan muddat tugaganda kassir: 1. Ish haqi, vaqtincha mehnatga qobiliyatsizlik nafaqalari, pensiya va mukofotlami olmagan shaxslaming familiyalari qarshisiga «Deponent qilindi» degan to'rtburchak muhr bosishi yoki qo'lda yozib qo'yishi; 2. Deponent qilingan summalar reestrini tuzishi; 3. Vedomost oxirida ish haqi to'lash, vaqtincha mehnatga qobiliyat sizlik nafaqalari, pensiya va mukofotlar uchun haqiqatda to'langan summa bilan olinmagan hamda deponent qihngan summa miqdorini yozib qo'yishi, bu summalarni to'lov vedomosti bo'yicha umumiy yakun bilan solishtirishi va o'z imzosi bilan tasdiqlashi kerak bo'ladi. Agar pul kassir o'miga boshqa shaxs tomonidan berilsa, vedomostda: «Pulni vedomost bo'yicha (imzo) berdi » degan qo'shimcha yozuv qayd etiladi. Pulning bir vedomost bo'yicha kassir va tarqatuvchi tomonidan berilishi man etiladi; 4. Kassa daftariga haqiqatda to'langan summani yozishi va vedo- mostga «Chiqim kassa orderi № » degan to'rtburchak muhrini bosishi lozim. Buxgalteriya to'lov vedomostlarida kassirlar tomonidan qayd etilgan yozuvlami tekshiradi hamda ular bo'yicha berilgan va deponent qilingan summalami hisoblab chiqadi. Deponent qilingan summalar bank muassasalariga topshiriladi va topshirilgan summalarga bitta umumiy chiqim kassa orderi tuziladi. Kirim kassa orderlari va ularning kvitansiyalari, shuningdek, chiqim kassa orderlari va ularning o'rnini bosadigan hujjatlar buxgalteriya xizmati tomonidan siyoh yoki sharikli ruchka pastasi bilan aniq va ravon yozilib to'ldirilishi yoki yozuv mashinkasi, hisoblash mashinkasida bosmalanishi kerak. Bu hujjatlarda

ustidan o'chirib yozishga, tuzatishlar kiritishga, izohlari bo'lgan holda ham yo'l qo'yilmaydi. Kirim va chiqim kassa orderlarida ularni tuzish uchun asos bo'lgan sabab ko'rsatiladi hamda ularga ilova qilingan hujjatlar ko'rsatib o'tiladi. Kirim va chiqim kassa orderlari yoki ularning o'rnini bosadigan hujjatlami pul topshirayotgan yoki pul olayotgan shaxslarga berish taqiqlanadi. Pulni kassa orderlari bo'yicha qabul qilish va topshirish faqat ular tuzilgan kuni amalga oshirilishi rnumkin. Kirim va chiqim kassa orderlari yoki ularning o'rnini bosadigan hujjatlami olish vaqtida kassir: 1. Hujjatlarda bosh buxgalterning imzosi borligi va uning haqiqiy- ligini, chiqim kassa orderi yoki uning o'rnini bosadigan hujjatda esa-budjet tashkilotining rahbari yoki u vakolat bergan shaxslaming ruxsat berganligi haqidagi imzosi mavjudligini; 2. Hujjatlaming to'g'ri rasmiylashtirilganligini; 3. Hujjatlarda ko ' rsatib o ' tilgan ilovalarning mavjudligini tekshirishi kerak . Bu talablarning birortasiga rioya qilinmaganligi taqdirda , kassir hujjatlami tegishli ravishda rasmiylashtirish uchun buxgalteriyaga qaytaradi . Kirim va chiqim kassa orderlari yoki ulaming o ‘mini bosadigan hujjatlar, ular asosida pul olingani yoki pul berilganidan keyin, darhol kassir tomonidan imzolanadi, unga ilova qilingan hujjatlar ustiga esa, «To‘landi» degan to'rtburchak muhr bosilib yoki shunday yozuv qayd etilib, sanasi (yil, kun va oy) ko'rsatiladi. Kirim va chiqim kassa orderlari yoki ulaming o'mini bosadigan hujjatlar kassaga topshirilguniga qadar buxgalteriya tomonidan kirim va chiqim kassa hujjatlarini qayd etish jumalida (KO-3a-shakl) ro'yxatga olinadi. Ish haqini to'lashga doir to'lov (hisob-kitob-to'lov) vedomostlariga rasmiylashtirilgan chiqim kassa orderlari u berilganidan keyin ro'yxatga olinadi. КО - За -shakl Kirim va chiqim kassa hujjatlarini qayd etish jurnali Kirim hujjati Izoh Chiqim hujjati Summa Izoh

Sana Raqa m Sana Raqa m Kassa operatsiyalari jumlasiga naqd pulni kassaga qabul qilish va kassadan naqd pulni berish bo ' yicha operatsiyalar kiradi . Kassa operatsiyalari tegishli kassa hujjatlari bilan rasmiylashtiriladi . Kassa operatsiyalarining hisobi ikkinchi tartibli 120- « Kassa » sub - schyotida olib boriladi . Budjet tashkiloti bank muassasasidan naqd pulni kassimi yoki uning vazifasini bajaruvchi shaxsning nomiga yozilgan chek bo ' yicha oladi . Tashkilot kassasiga kelib tushgan pul kirim kassa orderi bilan bosh buxgalteming , ijrosi bo ' yicha esa kassiming imzosi qo ' yilib rasmiylashtiriladi . Tashkilot kassasiga pul topshirgan shaxsga pul haqiqatda topshirilganligini tasdiqlovchi kirim kassa orderining kvitansiyasi beriladi . Kvitansiyada kirim kassa orderining hamma rna ’lumotlari bo'ladi. U tashkilotning muhri bilan tasdiqlanadi. Bank muassasasidan chek bo'yicha olingan naqd pul kassaga kirim qilinganida quyidagi buxgalteriya provodkasi tuziladi: Debet 120 - «Kassa» subschyoti; Kredit090- «Respublika budjeti bo'yicha tashkilot xarajatlari uchun talab qilib olgunga qadar depozit hisobvarag'i» subschyoti (G'aznachilikka o'tish sharoitida: l47-«Budjet mablag'lari bo'yicha budjet mablag'lari oluvchilar oldidagi majburiyat» subschyoti) yoki Kredit 100 - «Tashkilot xarajatlari uchun talab qilib olgunga qadar depozit hisobvarag'i» subschyoti (G'aznachilikka o'tish sharoitida: 147-«Budjet mablag'lari bo'yicha budjet mablag'lari oluvchilar oldidagi majburiyat» subschyoti). Hisobot berish sharti bilan berilgan bo ‘nakning xarajat qilinmay qolgan summasini hisobdor shaxsdan kassaga qabul qilinganida quyidagi buxgalteriya provodkasi tuziladi; Debet 120 - «Kassa» subschyoti; Kredit 160 - «Hisobdor shaxslar bilan hisob-kitoblan> subschyoti.

Kassa taftishi natijasida aniqlangan ortiqcha mablag1 kirim qilin ganida quyidagi buxgalteriya provodkasi tuziladi: Debet 120 - «Kassa» subschyoti; Kredit 140 - «Tashkilot xarajatlari va boshqa tadbirlar uchun budjetdan moliyalashtirishga doir hisob-kitoblar» subschyoti (G'azna chilikka о‘tish sharoitida: 293-«Tekshirish natijalari bo‘yicha aniqlangan materiallar va moddiy qiymatliklarning ortiqchalari bo‘yicha kelib tushgan summalar» subschyoti) yoki Kredit 230 - «Tashkilot xarajatlari va boshqa tadbirlar uchun budjetdan moliyalashtirish» subschyoti (G'aznachilikka o'tish sharoitida: 293-«Tekshirish natijalari bo'yicha aniqlangan materiallar va moddiy qiymatliklarning ortiqchalari bo'yicha kelib tushgan summalar» subschyoti). Xodimlarga ish haqi to'langanida quyidagi buxgalteriya provodkasi tuziladi: Debet 180 - «Ishchi va xizmatchilar bilan hisob-kitoblan> subschyoti; Kredit 120- «Kassa» subschyoti. Talabalarga va aspirantlarga stipendiya to ‘langanida quyidagi bux galteriya provodkasi tuziladi: Debet 181 - «Stipendiya oluvchilar bilan hisob-kitoblar» subschyoti; Kredit 120- «Kassa» subschyoti. Hisobdor shaxslarga hisobot berish sharti bilan berilgan bo ‘nak summasiga quyidagi buxgalteriya provodkasi tuziladi: Debet 160 - «Hisobdor shaxslar bilan hisob-kitoblan> subschyoti; Kredit 120 - «Kassa» subschyoti. Xarajatqilinmagansummalamingqoldiqlaribankkakassirtomonidan qaytarilganida quyidagi buxgalteriya provodkasi tuziladi: Debet 090 - «Respublika budjeti bo'yicha tashkilot xarajatlari uchun talab qilib olgunga qadar depozit hisobvarag'i» subschyoti (G'aznachilikka o'tish sharoitida: l47-«Budjet mablag'lari bo'yicha budjet mablaglari oluvchilar oldidagi majburiyat» subschyoti) yoki

Debet 100 - «Tashkilot xarajatlari uchun talab qilib olgunga qadar depozit hisobvarag'i» subschyoti (G'aznachilikka o'tish sharoitida: 147-«Budjet mablag'lari bo'yicha budjet mablag'lari oluvchilar oldidagi majburiyat» subschyoti). Kredit 120- «Kassa» subschyoti. Deponent summalar to ‘langanida quyidagi buxgalteriya provodkasi tuziladi: Debet 177 - «Deponentlar bilan hisob-kitoblan> subschyoti; Kredit 120-«Kassa» subschyoti. Kassa kitobini yuritish va pulni saqlash Tashkilotning barcha tushumlari va naqd pul berilishi kassa kitobidaKassa ordcri ng raqami Kimdanolingan yokikimgaberilgan Korrcspo n- dcnsiyal a- Kirim Chi- qim 1 2 3 4 5 Kunning boshigaqoldiq 200,00 7 Bankdan 0245536- sonli chek 100 650000 ,00 10 MenenjerErbolayevP o ' latjonga xizmat safari ( Konizarga ) 160 15000,0 0 11 15- sonlito'lovvedomostibo 180 450000 ,00 8 Qayumova Ruzvonbibi xizmat safari ( Konizarga ) uchun 160 5000,0 0 12 Qayumov Ostonaqulga xizmat safari 160 30000, 00 13 Qayumov Mirzakarimga xizmat safari ( Bag ' dodga ) 160 25000, 00 14 MurodovAxadjonga xizmat safari 160 20000, 0015 Ostonaqulova Bibirobiyaga xizmat safari (Konizarga) 160 20000, 00 16 Sarimsaqov Jo ' raqo ' ziga xizmat safari ( Qirqvoldiga ) 160 20000, 00 17 Ostonaqulova Qumrinisoga xizmat safari (Rishtonga) 160 20000, 00 18 Qayumov Rahimjonga deponent 177 15000,0 0

hisobgaolinadi. Harbir budjet tashkiloti budjet mablag'lari bo'yicha bitta kassa kitobini hamda budjetdan tashqari mablag'lar bo'yicha ham bitta kassa kitobini yuritadi, bu kitoblar varaqlari raqamlangan, ip o'tkazilgan va unga surg'uchli yoki mastikali muhr bosilgan bo'lishi lozim. Kassa kitobidagi varaqlar soni mazkur budjet tashkilotining rahbari va bosh buxgalteri imzolari bilan tasdiqlanadi. Budjet tashkilotlarida yoki budjet tashkilotlariga xizmat ko'r-satayotgan markazlashtirilgan buxgalteriyalarda kassa operatsiyalari hisobi kassir tomonidan O'zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi tasdiqlagan shakldagi maxsus kitob- (KO-4-shakl)da olib boriladi. KO-4-shakt Kassa kitobi (.... yil.. 2 3 4 5 19 MamadaliyevTurdiali gaxizmat safari (Polosonga)uchunbo' 160 20000, 00 Jamibirkunda Kunning oxirigaqoldiq 655000 ,00 20200, 635000 ,00 Kassir OstonaqulovaUmriniso ikki kirim va o ' nta chiqim hujjatlarini ilovalari bilan tekshirib , qabul qilib oldim . Boshbuxgalter Akbarova Gulsunbibi Kassa kitobidagi yozuvlar ikki nusxada sharikli ruchka , kimyoviy qalam yoki siyoh bilan , nusxa ko ‘ chiruvchi qog ‘ oz orqali , qayd etiladi . Varaqlaming ikkinchi nusxalari yirtib olinadigan bo ‘ lishi kerak , ular kassirning hisoboti bo ' lib xizmat qiladi . Varaqlaming birinchi nusxalari kassa kitobida qoladi . Varaqlaming birinchi va ikkinchi nusxalari bir xil raqam bilan raqamlanadi . Kassa kitobiga o‘chirib-yozish va izohsiz tuzatishlar kiritish man etiladi. Kassa kitobiga yozuvlar har bir order yoki uning o ‘miga o‘tadigan boshqa hujjat bo‘yicha pul berilganidan yoki pul olinganidan keyin kassir tomonidan darhol qayd etiladi. Har kuni-ish kuni oxirida kassir bir kunlik operatsiyalar yakunini hisoblaydi, kassada keyingi sanaga pul qoldig‘i chiqanladi va ikkinchi yirtib olinadigan varaq (kassa kitobidagi bir kunlik yozuvlar nusxasi)ni kirim va

chiqim kassa hujjatlari bilan birgalikda kassa kitobiga imzo chektirib buxgalteriyaga topshiradi. Agar budjet tashkilotlarida har kuni umumiy summasi 200 so ‘mgacha bo'lgan operatsiyalar amalga oshirilsa, kassa hisobotlari 3-5 kunda bir marta tuzilishi mumkin. Kassa kitobi to‘g‘ri yuritilishini nazorat etish budjet tashkilotining bosh buxgalteri zimmasiga yuklanadi. Oluvchining imzosi bilan tasdiqlanmagan chiqim kassa orderi yoki uning o ‘mini bosadigan boshqa hujjat bilan kassadan berilgan pul kassadagi naqd pul qoldig‘ini hisoblashda e’tiborga olinmaydi. Bu summa kamomad hisoblanadi va kassirdan undirib olinadi. Kassadagi kirim kassa orderlari bilan tasdiqlanmagan naqd pul kassadagi ortiqcha pul hisoblanadi va daromadga olinadi. Bir necha kassirlar ishlaydigan budjet tashkilotida katta kassir ish kuni boshlanishidan oldin boshqa kassirlarga chiqim operatsiyalari uchun zarur bo'lgan naqd pul miqdorini bo ‘nak sifatida kassir tornonidan qabul qilingan va berilgan pul hisobini yuritish kitobiga imzo chektirib beradi. Kassirlar ish kuni oxirida katta kassirga olingan bo ‘nak va kirim hujjatlari bo'yicha qabul qilingan pul to‘g‘risida hisob berishi hamda naqd pul qoldig‘i va amalga oshirilgan operatsiyalarga doir kassa hujjatlarini katta kassirga kassir tornonidan qabul qilingan va berilgan pullar hisobini yuritish kitobiga imzo chektirib beradi. Kassir ish haqi to ‘lash va stipendiyalar berish uchun olingan bo‘nak pul yuzasidan ularai to'lash uchun to'lov vedomostida ko'rsatilgan muddatda hisobot beradi. Bu muddat tugaguniga qadar to'lov vedomostlari bo'yicha berilmagan naqd pul qaytarib topshiriladi. Bu pul kassirlar tornonidan muhrlangan xaltalar, paketlar va boshqalarda summasi ko'rsatilgan holda katta kassirga topshiriladi. Har bir tashkilot naqd pul bilan hisob-kitoblami amalga oshirish uchun o'z kassasiga ega bo'lishi lozim. Naqdpulni qabul qilish, berish hamda vaqtincha saqlash uchun mo'ljallangan, alohida ajratilgan va maxsus jihozlangan xona kassa deb ataladi. Budjet tashkilotlarining rahbarlari kassaning tegishli ravishda jihozlanishi va pulning kassa xonasida saqlanishini, shuningdek, uni bank

muassasasidan olib kelish hamda bank muassasasiga topshirilishi vaqtida but saqlanishini ta ’minlashlari shart. Rahbarlarning aybi bilan pul mablag'larini saqlash va tashish vaqtida pulning but saqlanishi uchun zarur shart-sharoitlar yaratilmagan hollarda, ular qonunda belgilangan tartibda javobgarlikka tortiladi. Tashkilotlaming kassalari zarur bo'lgan hollarda sug'urta tash-kilotlari tornonidan sug'urta qilinishi mumkin. Kassa xonasi alohida ajratilgan bo'lishi, eshiklari esa, operatsiyalami amalga oshirish vaqtida ichkaridan qulflanadigan bo'lishi kerak. Kassa ishiga aloqador bo'lmagan shaxslaming bu xonaga kirishi man etiladi. Budjet tashkilotlaridagi barcha naqd pul va qimmatli qog'ozlar, odatda, yonmaydigan metall javonlarda saqlanadi. Ular kassa ishi tugaganda kalit bilan qulflanadi va kassiming surg'uchli muhri bilan muhrlanadi. Metall javonlaming kalitlari va muhrlar kassirlarda saqlanadi hamda ularni kelishilgan joylarda qoldirish, begona shaxslarga berish yoki hisobda turmagan dublikatlarini tayyorlash taqiqlanadi. Metall javonlar turgan xonalaming eshiklarini ochiq qoldinsh, shuningdek bu javonlaming eshiklarida kalitlami qoldirish qat ’iyan man etiladi. Kalitlaming hisobda turgan dublikatlari paketlar, qutichalar va shu kabilarga solinib, kassirlar tomonidan muhrlanadi va budjet tashkilotilarining rahbarlarida saqlanadi. Karmda har oyda bir marta komissiya tekshiruvi o'tkaziladi. Kalit yo'qolganligi aniqlangan hollarda budjet tashkilotining rahbari ichki ishlar organlariga bu haqda xabar beradi va zudlik bilan metall javonni almashtirish chorasini ko'radi. Muayyan budjet tashkilotiga tegishli bo'lmagan naqd pul va boshqa qiymatliklarni kassada saqlash taqiqlanadi. Kassa xonasini va metall javonlarai ochishdan oldin kassir qulflar, eshiklar, deraza panjaralari va muhrlarning butligini ko'zdan kechirishi hamda qo'riqlash tizimi soz holatda ekanligini tekshirib, bunga ishonch hosil qilishi kerak. Muhr shikastlangan yoki buzilgan, qulf, eshik va panjaralar buzilgan, sindirilgan hollarda kassir zudlik bilan bu haqda budjet tashkilotining rahbarini

xabardor qiladi. U esa. sodir bo'lgan voqea to'g'nsida ichki ishlar organlariga xabar beradi va militsiya xodimlari yetib kelguniga qadar kassani qo'riqlash choralarini ko'radi. Bunday hollarda, budjet tashkilotining rahbari, bosh buxgalten yoki ularning o'raini bosuvchi shaxslar hamda kassir, ichki ishlar organlarining ruxsatini olgandan keyin, kassada saqlanayotgan pul mablag'lari va boshqa qiymatliklar mavjudligini tekshiradi. Bu tekshiruv kassa operatsiyalari boshlangunga qadar amalga oshinladi. Tekshiruv natijalari to'g'risida to'rt nusxada dalolatnoma tuziladi va u tekshiruvda qatnashgan barcha kishilar tomonidan imzolanadi. Dalolatnomaning birinchi nusxasi-ichki ishlar organlariga, ikkinchisi-agar tegishli shartnoma tuzilgan bo'lsa, sug'urta kompaniyasiga, uchinchisi-yuqon tashkilotga (agar u mavjud bo'lsa) beriladi, to'rtinchisi esa, mazkur budjet tashkilotidaqoladi. 180

Ishchi va xizmatchilaming moddiy javobgarligi to ‘g‘risida amal- dagi qonunchilikka muvofiq, kassir o‘zi qabul qilib olgan barcha qiymatliklaming but saqlanishi uchun hamda tashkilotga qasddan qilingan harakatlar, shuningdek, o‘z vazifalariga pala-partish va sovuq-qonlik bilan qarashi natijasida yctkazilgan zarar uchun to'la moddiy javobgarhisoblanadi. Kassimingishgatayinlanganligito ‘g‘risidabuyruq(qaror)chiqarilganidan keyin, budjet tashkilotining rahbari kassimi imzo chektinb 0‘zbekiston Respublikasi Markaziy bankining «Yuridik shaxslar tomonidan kassa operatsiyalarini amalga oshirish qoidalari» bilan tanishtirishi, bundan so‘ng kassir bilan uning to‘la shaxsiy moddiy javobgarligi to‘g'nsida shartnoma tuzilishi kerak. Kassir to‘la moddiy javobgarligi to'g'risida o'zining shaxsiy delosida saqlanadigan majburiyat beradi. Shtat bo'yicha kassir lavozimi bo'lmagan kichik budjet tashkilotlarida naqd pul bilan to'lanadigan operatsiyalar budjet tashkiloti bo'yicha buyruq bilan rasmiylashtiriladigan hisobdor shaxslar orqali amalga oshiriladi. Kassir o'ziga topshirilgan ishni boshqa shaxslarga ishonib topshirishi man etiladi. Kassir majburiyatimng mavmini quyidagicha bo ‘lishi mumkin: «Men, quyida imzo chekuvchi kassir ___________ , menga (familiyasi, ismi, otasining ismi), budjet tashkiloti _________________________ topshirgan (tashkilotning to ‘la nomi) barcha pul mablag'lari va boshqa qiymatliklar uchun to'la javobgarlikniо ‘zzimmamga olaman. Agarmemngmas ’uliyatsizligim, beparvoligim yoki ehtiyotsizligim natijasida budjet tashkiloti ga ziyon ke/tirsam, и holda men uni (tashkilotning to'la nomi) to Ъ hajmda qaytarish majburiyatini olaman. Men belgilangan kassa operatsiyalarini olib borish qoidalarini to 'la bajarish majburiyatini olaman va ularning buzilishi uchun javobgardirman». Majburiyatni imzolash sanasi va majburiyat olayotgan kassir-ning imzosi. Bitta kassiri bo'lgan tashkilotlarda, u vaqtincha almashtirilishi zarur bo'lgan hollarda, kassir vazifasini bajarish budjet tashkiloti rahbarining yozma buyrug'i

(qarori) bilan boshqa xodim zimmasiga yuklanadi. Bu xodim bilan tegishli shartnoma tuziladi va undan ham kassirning yozma majburiyati olinadi. Kassir ishni to'satdan qoldirgan (kasal bo'lgan va boshqa) hollarda uning hisobidagi qiymatliklar darhol budjet tashkilotining rahbari va bosh buxgalteri ishtirokida yoki budjet tashkilotining rahbari tayinlagan shaxslardan tarkib topgan komissiyaning ishtirokida ishni qabul qilayotgan kassir tomonidan qayta sanaladi. Qiymatliklarni qayta sanash va topshirish to'g'risida dalolatnoma tuzilib, unga yuqorida ko'rsatilgan shaxslar imzo chekadi. Katta tarkibiy bo'linmalari bo'lgan yoki markazlashtirilgan buxgalteriya tomonidan xizmat ko'rsatiladigan budjet tashkilotlarida ish haqi to'lash, vaqtincha mehnatga qobiliyatsizlik nafaqalari, stipendiya, pensiya va mukofotlarni to'lash budjet tashkiloti rahbarining yozma buyrug'i(qarori)ga muvofiq kassirlardan tashqari, boshqa shaxslar tomonidan amalga oshirilishi mumkin. Bunda ushbu shaxslar bilan tegishli shartnoma tuziladi vaulargakassirlaruchunkassaoperatsiyalarini olib borish qoidalarida belgilangan barcha huquq va majburiyatlar tatbiq etiladi. Bunday shaxslar belgilangan tartibga muvofiq jihozlangan kassa punktlan xonalarida pul mablag'larini beradilar va qabul qiladilar. Kassa hujjatlariga imzo chekish huquqidan foydalanadigan buxgalterlar va boshqa xodimlar kassirlik vazifasini bajarishlari mumkin emas. Shtatlar jadvali bo'yicha kassir lavozimi ko'zda tutilmagan tash kilotlarda kassa operatsiyalarini bajarish vazifasi yuklatilgan boshqa xodimlar zimmasiga kassa operatsiyalarini amalga oshirish bo'yicha majburiyatlar ham xuddi shu tarzda yuklanadi. Kassani taftish qilish va kassa intizomiga rioya etilishini nazorat qilish Budjet tashkilotining rahbari tomonidan belgilangan muddatlarda, ayni paytda har chorakda kamida bir marta har bir budjet tashkilotida kassa to' satdan taftish qilinib, kassadagi barcha pul va boshqa qiymatliklar

birma-bir sanaladi va tekshiriladi. Kassada taftish o'tkazish uchun budjet tashkiloti rahbarining buyrug'i bilan komissiya tayinlanadi va bu komissiya dalolatnoma tuzadi. Taftish natijasida kassadagi kamomad yoki ortiqchalik aniqlansa, kamomad yoki ortiqcha summa miqdori va ular vujudga kelgan vaziyatlar dalolatnomada ko'rsatiladi. Kassada ortiqchalik aniqlanganda bu summa kassaga kirim qilinadi. Kassani tekshirish jarayonida aniqlangan ortiqchalik kirim qilinganida quyidagi buxgalteriya provodkasi tuziladi: Debet 120 - «Kassa» subschyoti; Kredit 140 - «Tashkilot xarajatlari va boshqa tadbirlar uchun budjetdan moliyalashtirishga doir hisob-kitob» subschyoti (G'aznachilikka o'tish sharoitida: 293-«Tebhirish natijalari bo'yicha aniqlangan matehallar va moddiy qiymatliklarning ortiqchalari bo‘yicha kelib tushgan summalar» subschyoti) yoki Kredit 230 - «Tashkilot xarajatlari va boshqa tadbirlar uchun moliyalashtirish» subschyoti (G'aznachilikka o'tish sharoitida: 293-«Tekshirish natijalari bo'yicha aniqlangan materiallar va moddiy qiy matliklarning ortiqchalari bo'yicha kelib tushgan summalar» subschyoti). Kassada kamomad aniqlanganda, bu summa kassiming hisobiga qo'yiladi. Kassada kamomad aniqlanganida quyidagi buxgalteriya provodkasi tuziladi: Debet 170 - «Kamomadlarga doir hisob-kitoblar» subschyoti; Kredit 120 - «Kassa» subschyoti. Yuqori tashkilotlar tasarrufidagi barcha tashkilotlarda hujjatli taftishlar o'tkazayotgan vaqtda majburiy tartibda kassani taftish qiladilar va kassa intizomiga rioya etilishini tekshiradilar. Taftish o'tkazilayotgan vaqtda pul va qiymatliklarning but saqlanishini ta ’minlash masalasiga e’tiborberishlozimbo'ladi. Kassa intizomining buzilishida aybdor bo'lgan shaxslar amaldagi qonunlarda belgilangan tartibda javobgarlikka tortiladilar. Kassa intizomiga rioya etish uchun javobgarlik budjet tashkilotlarining rahbarlari, bosh buxgalterlari, moliya xizmati rahbarlari hamda kassirlar zimmasiga yuklanadi. Bank muassasalari budjet tashkilotlari tomonidan amaldagi kassa operatsiyalarini yuritish qoidalariga qanday rioya qilinayotganligini

tekshiradilar. Budjet tashkilotlarida kassa operatsiyalarini yuritish qoidalariga rioya etilishini tekshirish tegishli moliya organlari tomonidan amalga oshiriladi. Ichki ishlar organlari o'z vakolatlari doirasida kassalar va kassa tarmoqlarining texnik jihatdan mustahkamligini, pul va qiymatliklami but saqlash uchun shart- sharoitlar yaratilganligini tekshiradilar. Ularning o ‘g‘rilik sodir etilishiga imkon beruvchi sabablar va sharoitlaming oldini olishga doir ko‘rsatmalari bajarilishi shart. 6. Budjet tashkilotlarida xarajatlarhisobi Respublika budjetida turuvchi budjet mablag'larini tasarruf qiluvchilar ularga kredit ochilishi bilan budjet mablag'larini xarajat qilish huquqiga ega bo'ladilar. Qoraqalpog'iston Respublikasi budjetida va mahalliy budjetlarda turuvchi budjet mablag'larini tasarruf qiluvchilar o'zlarining Qoraqalpog'iston Respublikasi budjetida va mahalliy budjetlar bo'yicha talab qilib olgunga qadar depozit hisobvaraqlariga mablag' tushgan vaqtda budjet mablag'larini xarajat qilish huquqiga ega bo'ladilar. Budjet tashkilotlari tasdiqlangan smetalarga va moliyaviy intizomga qat ’iy rioya qilgan holda budjet mablag'larini xarajat qilishlari kerak. Budjet tashkilotlarining xarajatlari kassa xarajatlari va haqiqiy xarajatlarga bo'linadi. Kassa xarajatlari - budjet tashkilotining talab qilib olgunga qadar depozit hisobvarag'idan bank muassasasi tomonidan naqd pul va pulsiz hisob-kitoblar yo'li bilan to'langan xarajatlardir. Budjet tashkilotining kassasidan to'langan summalar kassa xarajatlariga kirmaydi, chunki bu summalar budjet tashkilotining talab qilib olgunga qadar depozit hisobvarag'idan olinganida ular kassa xarajatlariga qo'shilgan. Haqiqiy xarajatlar- ЪЩ * tashkilotini saqlashga budjet mablag'lari hisobidan qilingan xarajatlardir, ya’ni budjet mablag'lari hisobidan amalga oshirilgan haqiqiy xarajatlami tashkil qiluvchi summalar. Budjet mablag'lari bo'yicha haqiqiy xarajatlar quyidagi ikkinchi tartibli schyotlarda (subschyotlarda) hisobga olinadi:

200 - «Tashkilotni saqlashga va boshqa tadbirlarga budjet bo'yicha xarajatlar» subschyoti (G'aznachilikka o'tish sharoitida: 214-«Budjet mablaglari hisobidan qoplanadigan budjet mablag'lari oluvchHorning xarajatlari» subschyoti); 202 - «Boshqa budjetlar hisobidan xarajatlar» subschyoti; 203 - «Kapital qo'yilmalarga budjet bo'yicha xarajatlar» subs- chyoti. Bu subschyotlar aktiv subschyotlardir. Bu subschyotlarning debetiga haqiqiy xarajatlarning summalari qayd qilinadi, uning kreditida esa, budjet bo'yicha moliyalashtirish hisobidan yil tugagandan so'ng hisobdan chiqarilgan xarajatlar summalari bo'ladi. Odatda, yil tugagandan keyin bu subschyotlarda qoldiq qolmasligi kerak. Bu subschyotlarda qoldiq bo'lib, dekabr oyining ikkinchi yarmi uchun hisoblangan mehnat haqi hamda budjet tashkiloti tomonidan o'rnatilgan tartibda jalb qilingan mablag'lardan foydalangan, ular hisobidan yopiladigan xarajatlar summalari qolishi mumkin. Budjet tashkilotiga ko'rsatilgan xizmatlar (elektr energiyasi, issiq suv, suv, gaz va boshqalar) summasiga quyidagi buxgalteriya provodkasi tuziladi: Debet 200 - «Tashkilotni saqlashga va boshqa tadbirlarga budjet bo'yicha xarajatlan> subschyoti (G'aznachilikka o'tish sharoitida: 214-«Budjet mablaglari hisobidan qoplanadigan budjet mablaglari oluvchilanung xarajatlari» subschyoti); Kredit 178 -«Boshqa debitorlar va kreditorlar bilan hisob-kitoblar» sub schyoti. Yuqorida ko'rsatilgan xizmat(elektr energiyasi, issiq suv, suv, gaz va boshqa)larning summasi budjet tashkilotining budjet mablag'lari bo'yicha talab qilib olgunga qadar depozit hisobvarag'idan to'langanida quyidagi buxgalteriya provodkasi tuziladi: Debet 178 - «Boshqa debitorlar va kreditorlar bilan hisob-kitoblan> subschyoti; Kredit 090 - «Respublika budjeti bo'yicha tashkilot xarajatlari uchun ta lab qilib olgunga qadar depozit hisobvarag'i» subschyoti (G'aznachilikka o'tish sharoitida: 147-«Budjet mablag'lari bo'yicha budjet mablag'lari oluvchilar

Kredit 100 - «Tashkilot xarajatlari uchun talab qilib olgunga qadar depozit hisobvarag'i» subschyoti (G'aznachilikka o'tish sharoitida: 147-«Budjet mablag'lari bo'yicha budjet mablag'lari oluvchilar oldidagi majburiyatlar» subschyoti). Budjet tashkilotining kassasidan haqiqiy qilingan xarajatlar to ‘lan- ganida quyidagi buxgalteriya provodkasi tuziladi: Debet 200 - «Tashkilotni saqlashga va boshqa tadbirlarga budjet bo'yicha xarajatlan> subschyoti (G'aznachilikka o'tish sharoitida: 214-«Budjet mablag'lari hisobidan qoplanadigan budjet mablag'lari oluvchilarning xarajatlari» subschyoti): Kredit 120 - «Kassa» subschyoti. Agar hisobdor shaxslar haqiqiy xarajatlar qilsa, u holda quyidagi buxgalteriya provodkasi tuziladi: Debet 200 - «Tashkilotni saqlashga va boshqa tadbirlarga budjet bo'yicha xarajatlar» subschyoti (G'aznachilikka o'tish sharoitida: 214-«Budjet mablag'lari hisobidan qoplanadigan budjel mablag‘lari oluvchilarning xarajatlari» subschyoti); Kredit 160 - «Hisobdor shaxslar bilan hisob-kitoblar» subschyoti. Asosiy vositalar sotib olinganida quyidagi ikkita buxgalteriya pro vodkasi tuziladi: 1) qabul qilingan asosiy vositalarning sotib olish qiymatiga: Debet 010-013, 015-019- «Asosiy vositalar» subschyotlari; ICredit 178 - «Boshqa debitorlar va kreditorlar bilan hisob-kitoblar» subschyoti. 2) qabul qilingan asosiy vositalarning sotib olish qiymati xarajatga qo'shilganda: Debet 200 - «Tashkilotni saqlashga va boshqa tadbirlarga budjet bo'yicha xarajatlar» subschyoti (G'aznachilikka o'tish sharoitida: 214-«Budjet mablag'lari hisobidan qoplanadigan budjet mablag'lari oluvchilarning xarajatlari» subschyoti);

Kredit 250 - «Asosiy vositalardagi fond» subschyoti. Kam baholi va tez eskiruvchi buyumlar sotib olinganida quyidagi ikkita buxgalteriya provodkasi tuziladi: 1) qabul qilingan gan bahola va tez esziruvchi buyumlarni sotis olish qiymatiga: Debet 070 - «Ombordagi kam baholi va tez eskiruvchi buyumlar» subschyoti yoki Debet 072 - «Ombordagi ichki kiyimlar, ko‘rpa-to‘shaklar, kiyim-kechaklar va poyafzallao) subschyoti; Kredit 178 - «Boshqa debitorlar va kreditorlar bilan hisob-kitoblar» subschyoti. 2) qabul qilingan kam baholi va tez eskiruvchi buyumluming sotib olish qiymati xarajatlarga qo‘shilganda: Debet 200 - «Tashkilotni saqlashga va boshqa tadbirlarga budjet bo'yicha xarajatlar » subschyoti (G'aznachilikka o'tish sharoitida: 214- «Budjet mablaglari hisobidan qoplanadigan budjet mablaglari oluvchilarning xarajatlari » subschyoti); Kredit 260- «Kam baholi va tez eskiruvchi buyumlardagi fond» subschyoti. Xarajat qilingan materiallar va oziq-ovqat mahsulotlari hisobdan chiqarilganida quyidagi buxgalteriya provodkasi tuziladi: Debet 200 - «Tashkilotni saqlashga va boshqa tadbirlarga budjet bo'yicha xarajatlan> subschyoti (Gaznachilikka olish sharoitida: 214- Budjet mablaglari hisobidan qoplanadigan budjet mablaglaroluvchilarning xarajatlari » subschyoti); Kredit 060-069 «Materiallar va oziq-ovqat mahsulotlari» subschyotlari. Hisoblangan ish haqi summasiga quyidagi buxgalteriya provodkasi tuziladi: Debet 200 - «Tashkilotni saqlashga va boshqa tadbirlarga budjel bo'yicha xarajatlan> subschyoti (Gaznachilikka o'tish sharoitida: 214- «Budjet mablaglari hisobidan qoplanadigan budjet mablaglari oluvchilarning xarajatlari » subschyoti); Kredit 180 - «Ishchi va xizmatchilar bilan hisob- kitoblan> subschyoti. Talabalarga va aspirantlarga hisoblangan stipendiya summasiga quyidagi buxgalteriya provodkasi tuziladi: Debet 200 - «Tashkilotni saqlashga va boshqa tadbirlarga budjet bo'yicha xarajatlar » subschyoti (G'aznachilikka o'tish sharoitida: 214-

«Budjet mablaglari hisobidan qoplanadigan budjet mablaglari luvchilarning xarajatlari » subschyoti); Kredit 181 - «Stipendiya oluvchilar bilan hisob-kitoblar» subschyoti. Hisoblangan yagona ijtimoiy to‘lov summasiga quyidagi buxgalteriya provodkasi tuziladi: Debet 200 - «Tashkilotni saqlashga va boshqa tadbirlarga budjet bo'yicha xarajatlar » subschyoti (G'aznachilikka o'tish sharoitida: 214- «Budjet mablag'lari hisobidan qoplanadigan budjet mablaglari oluvchilarning xarajatlari » subschyoti); Kredit 175 - «Yagona ijtimoiy to'lov bo'yicha hisob-kitoblan> subschyoti.

ADABIYOTLAR RO'YXATI 1. Узбекистон Республикаси Конституцияси. -Т.: Ўзбекистон, 2003. 1. Узбекистон Республикаси Солик Кодекси. (Ўзбекистон Республикасининг «Ўзбекистон Республикасининг Солик кодексини тасдиклаш тўгрисида»™ 2007 йил 25 декабрдаги конуни билан тасдикланган). 3 Узбекистон Республикасининг 2004 йил 26 августдаги «Давлат бюджетининг ғазначилик ижроси тугрисида»™ Қонуни. 4. Узбекистон Республикасининг 2000 йил 14 декабрдаги «Бюджет тизими тугрисида»ги Қонуни (2005 йил 23 май, 2005 йил 19 декабрь, 2005 йил 31 декабрь ва 2007 йил 27 апрелда киритилган ўзгартиришлар билан). 5. Узбекистон Республикасининг 1998 йил 29 августдаги «Хўжалик юритувчи субъектлар фаолиятининг шартномавий-ҳуқукий базаси тугрисида»™ Қонуни. 6. Узбекистон Республикасининг 1996 йил 30 августда™ «Бухгалтерия хисоби тугрисида»™ Қонуни. П . 0‘zbekiston Respublikasi Prczidentining farmonlari va qarorlari 7. Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2005 йил 27 декабрдаги ПҚ -594- сонли « Давлат бюджетининг газна ижроси тизимини янада ривожлантириш чора - тадбирлари тўгрисида »™ Қарори . 8. Узбекистон Республикаси Президентининг 2005 йил 14 июнда ™ ПФ 3618- сонли « Бозор ислохотларини чукурлаштириш ва иктисодиётни эркинлаштириш сохасидаги устувор йўналишларни амалга оширишни жадаллаштириш чора - тадбирлари тўгрисида »™ Фармони . 9. Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2007 йил 28 февралда ™ ПҚ -5 У 4- сонли « Давлат бюджетининг газна ижроси тизимини янада ривожлантириш чора - тадбирлари тўгрисида » Қарори ( Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 2007 йил 26 июндаги 129- сонли карори билан киритилган ўзгартириш ва кўшимчалар билан ).

O'xshashlar

Budjet tashkilotlarida hisob-kitoblar hisobi

Budjet tashkilotlarida moliyaviy aktivlar hisobi

Budjet tashkilotlarida moliyaviy natijalar hisobi

Budjet tashkilotlarida kassa va kassa operatsiyalari hisobi

Budjet tashkilotlarida budjetdan tashqari mablag’lar hisobi