Boshqaruv tashkiliy tarkibi - Iqtisodiyot - Referatlar

Boshqaruv tashkiliy tarkibi

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

100 KB

Ko'chirib olish

Boshqaruv tashkiliy tarkibi R е j a: 1. Boshqaruv tarkibi to’ ғ risida tushuncha. 2. Boshqaruvning umumdavlat organlari. 3. Boshqaruvning mahalliy organlari. 4. Boshqaruvning tarmoq organlari. 5. Jamoat va o’z-o’zini boshqarish organlari.

Tayanch so’z va iboralar: Struktura. Boshqarish tarkibi. Boshqarish bugini. Boshqarish bosqichi. Boshqarish tarkiblarining tashkiliy turlari. Respublika oliy vakolatli organlar tarkibi. O’zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining tuzilishi. Sud xokimiyati strukturasi. Mahalliy boshqaruv organlari. Boshqarishning tarmoq organlari. Jamoat va o’z-o’zini boshqarish organlari takibi. 1. Boshqaruv tarkibi to’ ғ risida tushuncha «Struktura» (tarkib) lotincha so’z bo’lib, narsalar tarkibiy qismlarining o’zaro bo ғ liq ravishda joylashishi, tuzilishini bildiradi. Boshqarish tarkibi deganda boshqaruv maqsadlarini amalga oshiruvchi va funktsiyalarni bajaruvchi bir-biri bilan bo ғ langan turli boshqaruv organlari va bo’ ғ inlarining majmui tushuniladi. Boshqarishning u yoki bu vazifalarini xal kilish uchun muayyan organlar tuziladi. Boshqarish organlari tizimi, quyi organlarning yukori organlarga bo’ysunishi va ular o’rtasidagi o’zaro aloqa boshqarish tarkibi tushunchasini tashkil qiladi. Bunday tarkib odatda «boshqaruv apparati tarkibi» deb yuritiladi. U biror–bir boshqaruv organining (vazirlikning boshqaruv apparati, korxonaning boshqaruv apparati va x.k.) bo’limlari tarkibini bildiradi. Boshqarish tarkibi ishlab chiqarish tarkibi bilan ham ifodalanadi. Bunda boshqarishni tashkil etishning dastlabki va belgilovchi omili ishlab chiqarish jarayoni bo’lib hisoblanadi. Shunday qilib boshqarishning maqsadlari, funktsiyalari, vazifalari, obektlari va organlari uning tashkiliy tarkibini belgilab beradi. Boshqarishning quyidagi asosiy tashkiliy tarkiblari mavjud. (1-chizma). 1-chizma. Boshqarish tarkibining tashkiliy turlari. Boshқarish tarkiblarining tashkiliy turlari C h izi q li (pog’ona- li) tarkib C h iziқli shtabli tarkib Funk- tsional tarkib C h izi q li funk- tsiolnal tarkib Dastur-li ma q -sadli tarkib

Tashkiliy tarkiblarni xosil qiladigan boshqarish organlari boshqaruv bo’ g’ inlari va boshqaruv bosqichlari shaklida bo’ladi. Boshqarish bo’ғini – bu boshqarishning ayrim yoki qator funktsiyalarini bajaruvchi mustaqil tarkibiy bo’limlaridir. Boshqarish bosqichi – bu ierarxiyaning muayyan darajasida amal qiladigan bo’gindir. Masalan: Vazirlik  birlashma  korxona  tsex  uchastka Direktor (rektor) Tsex boshligi (prorektorlar) Uchastka masterlari (dekanlar) Ijrochilar (kafedra) mudirlari 2-chizma. Chiziqli boshqarish tartibi. Chiziqli tarkib boshqarish tarkibining eng sodda turi bo’lib, bunda xar bir raxbar o’ziga ishonib topshirilgan bo’linma faoliyatini yakkaboshchilik asosida boshqaradi va barcha zarur qarorlarni mustaqil ravishda qabul qiladi. (2-chizma). Chiziqli – shtabli tarkib xar bir raxbar xuzurida ixtisoslashgan xizmatlar, maslahatchilar kengashi, ya‘ni shtablar tuzish orqali tashkil etiladi. Bu tarkib quyidagi ko’rinishga ega (3-chizma). Maslahatchilar, referatlar, yuridik xizmat bo’limi va boshqaruv Marketing bo’limi, mehnatni muhofaza qilish xizmati, audit guruhi va boshqaruv. 3-chizma. Boshqaruvning chiziqli –shtabli tarkibi. 1 Б ВА А А Б Б В В 1 Ш А В В В Ш А 1 А 2 1

A, B –tsex boshliqlari, funktsional organlar. FO1 – marketing bo’yicha direktor o’rinbosari funktsional raxbar. FO2 –ishlab chiqarish bo’yicha direktor o’rinbosari funktsional raxbar. FO3 –moliya va reja bo’yicha direktor o’rinbosarlari funktsional raxbar. A1, A2, A3 – ijrochilar. B1, B2, B3 – ijrochilar. 4-chizma. Boshqarishning funktsional tarkibi. Funktsional tarkib – bunda xar bir boshqaruv bo’ ғ iniga muayyan funktsiyalar biriktirib qo’yiladi. Masalan, biri marketing, ikkinchisi ishlab chiqarish bilan shu ғ ullanadi. o’-chizma. Boshqarishning dasturli-maqsadli tarkibi. Dasturli – maqsadli boshqarish tarkibi – bu tarkib uch ko’rinishda bo’ladi: loyiha bo’yicha boshqaruv, mahsulotga ko’ra boshqaruv, matritsaviy tarkib. Loyiha bo’yicha boshqaruv – yangi texnika va texnologiyani qisqa muddatda joriy kilish zaruriyati tuғilgan hollarda foydalaniladi. Bu bo’lim loyiha А ФО 1 ФО 2 ФО 3 Б А 1 А 2 А 3 Б 1 Б 2 Б 3 1 А Б В А 1 Б 1 Б 2 В 1 В 2 П М А 2 А 3

tayyorlaydi va uning ijro etilishini ta‘minlaydi. Ish bitgandan keyin loyihalash guruhi tugatiladi. Maxsulotga ko’ra boshqaruv ning afzalligi axborotlarning kelish yo’llari va oqimining qisqarishida, yakka boshchilik tamoyiliga to’la rioya qilinishida, boshqarishning yukori bosqichlarini mayda joriy vazifalardan xolos qilishda namoyon bo’ladi. Bunday tarkib bozorda talabning o’zgarishiga tezkor munosabat bildirishga qodir. Matritsaviy tarkib – bo’yicha boshqarish ancha murakkab bo’lib, u mahsuloti nisbatan qisqa «umr» ko’radigan va tez-tez o’zgarib turadigan korxonalar tomonidan qo’llaniladi. 2. Boshqaruvning umumdavlat organlari Mamlakatimizning ulkan hududida murakkab xalq xo’jaligini boshqarish uchun ko’p tarmoqli boshqaruv organlari tuzilgan. Ular respublika miqyosidagi oliy vakolatli organlar bo’lib, tarkibi quyidagilardan ibrat (6-chizma ). 6-chizma. Boshqarishning umumdavlat organlari. xokimiyatning qonun chiqaruvchi, ijro etuvchi va sud xokimiyatiga bo’linishi Konstitutsiyamizning 11-moddasi bilan qonunlashtirilgan. Bu organlar o’zaro chambarchas xarakat qilishi bilan birga o’z vakolati doirasida mustaqil va erkin faoliyat ko’rsatadi. Bu esa xokimiyatning bitta organ ixtiyorida xaddan tashkari mujassam bo’lmasligini ta‘minlaydi, ularning xalq va qonun oldidagi xuquqlarini aniq taqsimlab berishga xizmat qiladi. Respublikaning umumdavlat organlari қonun chiқaruvchi organ Ijro etuvchi organ Sud organlari

Boshqaruv tepasida Prezident turadi. Bosh Qomusimizning 89-moddasida shunday deyilgan: O’zbekiston Respublikasining Prezidenti O’zbekiston Respublikasida davlat va ijro etuvchi xokimiyat boshliғidir. O’zbekiston Respublikasining Prezidenti, ayni vaqtda Vazirlar Maxkamasining Raisi hisoblanadi . Parlament ishini tashkil etish uchun Oliy Majlis raisi raxbarligida Oliy Majlis Kengashi tashkil qilingan. Lavozimi bo’yicha uning tarkibiga rais o’rinbosarlari, Oliy Majlis qo’mitalari va kommisiyasi raislari, blok va fraktsiyalar vakillari kiradi. O’zbekiston Respublikasining Oliy Majlisi ikki palatali oliy davlat vakillik organi bo’lib, qonun chiqaruvchi xokimiyatni amalga oshiradi, hududiy saylov okruglari bo’yicha ko’p partiyalik asosida besh yil muddatga saylanadigan , doimiy ravishda faoliyat ko’rsatadigan quyi palata deputatlaridan va yuqori palata senatdan iborat. 7-chizma. uzbekiston Respublikasi Oliy Majlisining strukturasi. O’zbekiston Respublikasining Oliy Majlisi 1994 yil 2o’-dekabrda saylangan bo’lib, mamlakatda demokratiya taraqqiyotning yangi boskichini o’zida ifodalaydi. Oliy Majlis sessiyasi  Oliy Majlis Raisi  Oliy Majlis Raisining ўrinbosarlari  Oliy Majlis Kengashi  Oliy Majlis kotibiyati Oliy Majlis qo’mitalari va komissiyalari Inson ҳ u қ u қ ri bo’yicha Oliy Majlis vakillari

O’zbekiston Davlat xokimiyatining oliy ijro etuvchi organi – bu Vazirlar Mahkamasidir. Uning tarkibini O’zbekiston Respublikasi Prezidenti tuzadi va u Oliy Majlis tomonidan tasdiqlanadi. O’zbekiston Respublikasi Prezidenti ayni vaqtda, Vazirlar Maxkamasining Raisi hisoblanadi. Konstitutsiyaning 98-moddasiga binoan Vazirlar Mahkamasi :  iqtisodiyotning, ijtimoiy va ma‘naviy sohaning samarali faoliyatiga raxbarlikni;  qonunlar, Oliy Majlisning boshqa qarorlarini;  O’zbekiston Respublikasi Prezidentining farmonlari, qarorlari va farmoyishlarining ijrosini ta‘minlaydi. Vazirlar maxkamasi amaldagi qonunlarga muvofiq O’zbekiston Respublikasi hududidagi barcha organlar, korxonalar, muassasalar, tashkilotlar, mansabdor shaxslar va fuqarolar tomonidan bajarilishi majburiy bo’lgan qarorlar va farmoyishlar chiqaradi. Konstitutsiyaning 106-moddasida sud xokimiyati xususida quyidagicha bayon berilgan: O’zbekiston Respublikasida sud xokimiyati qonun chiqaruvchi va ijro etuvchi xokimiyatlardan, siyosiy partiyalardan, boshqa jamoat birlashmalaridan mustaqil holda ish yuritadi . Kонституциявий 8 - chizma. Sud xokimiyati strukturasi. Ўzbekiston Respublikasi Konstitutsiyaviy sudi Ўzbekiston Respbulikasi Oliy sudi Ўzbekiston Respublikasi Oliy xўjalik sudi Q ora- q alpo- g’ iston oliy sudi Vilo- yat sud- lari Tosh- kent sha h ar sudi q urolli kuchlar- ning h arbiy sudi q ora q al- poғiston Respubli- kasi x o’ jalik sudi Viloyat x o’ jalik sudlari Tuman va sha h ar sudlari H arbiy garni-zon sudlari

Oliy sud fuqarolik, jinoiy va ma‘muriy sudlov ishlarini yuritish borasida sud xokimiyatining oliy organi xisoblanadi. Sud tizimi besh yil muddatga saylangan Konstitutsiyaviy, Oliy va Oliy xo’jalik sudlaridan, Korakalpogiston Respublikasi Oliy sudi va Oliy xo’jalik sudidan, shu muddatga tayinlanadigan viloyat sudlari, Toshkent shaxar sudi, tuman, shaxar va xo’jalik sudlaridan iborat (8 -chizma). Konstitutsiyaviy sud qonun chiqaruvchi va ijro etuvchi xokimiyatlarning xujjatlari Konstitutsiyaga qanchalik mosligiga doir ishlarni ko’radi. Oliy xo’jalik sudi xo’jalik sudlov soxasida sud xokimiyatining eng yuqori organi xisoblanadi. Mulkchilikning turli shakllariga asoslangan korxonalar, muassasalar, tashkilotlar o’rtasidagi, shuningdek, tadbirkorlar o’rtasidagi iqtisodiyot soxasida va uni boshkarish jarayonida vujudga keladigan xo’jalik nizolarini xal etish Oliy xo’jalik sudi va xo’jalik sudlari tomonidan ularning vakolatlari doirasida amalga oshiriladi. Boshqaruvning maxalliy organlari 1992 yil 8-dekabrda qabul qilingan Konstitutsiyaning XXI bobi – «Maxalliy davlat xokimiyati asoslari» deb ataladi. Shu bobga binoan 1993 yil 2 sentyabrda O’zbekiston Oliy Majlisi «Maxalliy davlat xokimiyati to’grisida» va «Fuqarolarning o’zini-o’zi boshkarishi organlari to’grisida» ikki muxim qonunni qabul qildi. Shu xujjatlar asosida mamlakatimizda oldin amal qilib kelgan uch bo’ginli maxalliy boshqarish organlari tizimi o’rniga ya‘ni: Yukori bo’gin urta bo’gin Quyi bo’gin O’rniga ikki bo’ғinli tizim vujudga keldi Yukori bo’gin Viloyatlar va Toshkent sha ҳ ar xalq deputatlari Kengashi Tuman va shaxar xalқ deputatlari Q ishlo q , posyolka, ovul xal q deputatlari kengashi Viloyatlar va Toshkent shaxar xalq deputatlari kengashi .

urta bo’gin 9 – chizma. Maxalliy boshqaruv organlari. 4. Boshqaruvning tarmoq organlari Respublikamizda mustaqil tarmoqlarning soni 20 tadan, korxonalarning soni esa 100 mingtadan ortadi. Ularning xar birini rivojlantirish, bir-birlari bilan o’zaro muvofiklashtirish, mamlakat xududida joylashtirish va maxsulot (xizmat)ga bo’lgan talabni aniklash tarmoq boshqaruvi tizimi oldida turgan juda murakkab, keng kamrovli masalalardir. Bu masalalarni samarali xal kilish uchun boshqarishning quyidagi tarmoq organlari mavjud:  Vazirliklar.  Davlat ko’mitalari.  Kontsernlar.  Korporatsiyalar.  Kontsortsiumlar.  Assotsiatsiyalar.  Kompaniyalar.  Korxonalar.  Firmalar va boshqalar. Bu organlar umumdavlat va maxalliy organlardan farqli o’larok, boshqaruv tizimida shunchaki ijrochi sifatidagina emas, balki boshqaruvchi tizimning ishtirokchisi sifatida maydonga chikadi. Boshqarishning tarmoq organlari odatda umumdavlat va maxalliy organlardan o’z faoliyatining xajmi (miqyosi) bilan farq qiladi. Bu xol ularning xuquqiy nizomlarida aks etgan bo’ladi. 4 Jamoat va o’z-o’zini boshqarish organlari Konstitutsiyaning o’6-moddasida quyidagilar yozilgan: O’zbekiston Respublikasida qonunda belgilangan tartibda ro’yxatdan o’tkazilgan: Tuman, shaxar xalq deputatlari kengashi

 kasaba uyushmalari;  siyosiy partiyalar;  olimlarning jamiyatlari;  xotin-qizlar, faxriylar va yoshlar tashkilotlari;  ijodiy uyushmalar;  ommaviy xarakatlar va fuqarolarning boshqa uyushmalari jamoat birlashmalari sifatida e‘tirof etiladi. Kasaba uyushmalari xodimlarining ijtimoiy-iqtisodiy xuquqlarini va manfaatlarini ifoda etadi va ximoya qiladi. Boshqarishda faol qatnashadi. Siyosiy firkalar, turli tabaka va guruxlarning siyosiy irodasini ifodalaydi va o’zlarining demokratik yo’l bilan saylab ko’yilgan vakillari orkali davlat xokimiyatini tuzishda ishtirok etadi. Siyosiy firkalar o’z faoliyatlarini moliyaviy ta‘minlanish manbalari xakida Oliy Majlisga yoki u vakil qilgan organga belgilangan tartibda oshkora xisobotlar berib turadi. Jamoat organlari jamoalaridan soglom, ijodiy muxit yaratishda, ishlab chiqarishda uyushqoqlik va intizomni mustaxkamlashda ma‘muriy organlarga ko’maklashib, ma‘naviy-ma‘rifiy ishlar bilan xam shu ғ ullanadi. O’zbekiston Rspublikasining «Fuqarolarning o’zini o’zi boshqarish organlari to’ ғ risida»gi qonunining (02.09.1999) 1-moddasida o’zini o’zi boshqarish organlari xakida ko’yidagicha yozilgan: «Shaxarcha, qishloq va ovullar, shuningdek ular tarkibidagi maxallalarda xamma shaxarlardagi maxallalarda fuqarolarning yiginlari o’zini o’zi boshqarish organlari bo’lib, ular ikki yarim yil muddatga raisni (oqsoqolni) va uning maslaxatchilarini saylaydi». o’zini o’zi boshqarish organlari jamiyat va davlat ishlarini boshqarishda qatnashishga doir o’z xuquqlarini ruyobga chiqarishlarida fuqarolarga ko’maklashadi, o’z xududlaridagi ijtimoiy va xo’jalik vazifalarini xal etish, ommaviy-madaniy tadbirlarni o’tkazish, davlat xokimiyati va boshqaruv organlariga O’zbekiston Respublikasi qonunlarini, O’zbekiston Respublikasi

xukumatining, xalq deputatlari Kengashlari va xokimlarning qarorlarini bajarishda yordamlashish maqsadida fuqarolarni birlashtiradi. Nazorat va muhokama uchun savollar 1. «Struktura» nima? 2. Boshkarish bo’gini va bosqichi deganda nimani tushunasiz? 3. Boshqarish tarkibining tashkiliy turlarini ayting! 4. C h iziqli tarkib qanday? 5. Boshqaruvning umumdavlat organlari nimalardan iborat? 6. O’zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining tuzilishi kanday? 7. O’zbekiston Respublikasi sud xokimiyatining strukturasi qanday tuzilgan? 8. Boshqaruvning maxalliy organlarining moxiyati nimadan iborat? 9. Boshqaruvning tarmoq organlari kanday tuzilgan? 10. Jamoat va o’z-o’zini boshqarish organlarining boshqaruvda tutgan o’rni qanday?

O'xshashlar

Tashkiliy boshqaruv faoliyatini axborot bilan ta’minlash

Boshqaruv usullari

Boshqaruv vakolatlari

Xududiy boshqaruv

Boshqaruv qarorlari