logo
  1. Bosh sahifa
  2. Referatlar
  3. Iqtisodiyot
  4. Xududiy boshqaruv

Xududiy boshqaruv

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

50.5 KB
Ko'chirib olish
Xududiy boshqaruv Reja: 1.Xududiy boshqaruv xaqida tushuncha 2.Xududiy boshqaruvni islox etish qilish. 3.Xududiy boshqaruvni takomillashatirish Xududiy boshqaruv xaqida tushuncha Ma’lumki, iqtisodiy isloxatlarning pirovard natijalari uni amalga oshirish obyektidan kat’i nazar (respublika, tarmoq, shaxar) lar darajasida namoyon bo’ladi. Bozor iqtisodiyoti sharoitida boshqarishning tarmoq tizimidan funksional tizimiga utishi maxalliy boshqarish orgnalari yanada oshirishni takozo etadi. 1992 yil 8 dekabrda qabul qilingan Konstitusiyaninng 21 bobi – «Maxalliy davlat xokimiyati asoslari» deb ataladi. Shu bobga binoan1993 yil 2 sentabrda O’zbekiston Oliy Majlisi «Maxalliy davlat xokimiyati to’g’risida» va «Fuqarolarning o’zini o’zi boshqarish organlari to’g’risida» ikki muxim qonunni qabul kildi. Shu xujjatlar asosida mamlakatimizda oldin amal qilib kelgan uch bo’g’inli maxalliy boshqarish organlari tizim urniga, ya’ni: yuqori bo’g’in – Viloyatlar va Toshqent shaxar xalq deputatlari Kengashi: - urta bo’g’in – Tuman, shaxar xalq deputatlari -quyi bo’g’in – Qishloq, poselka, ovul xalq deputatlari kengashlari o’rniga ikki bo’g’inli tizimi vujudga keldi. Respublikada tumanlarning ikki turi: - viloyatlar tarkibiga kiruvchi tumanlar; - shaxarlar tarkibiga kiruvchi tumanlar. Shaxarlarning esa uch turi: - tumanga buysunuvchi shaxarlar; - viloyatga buysunuvchi shaxarlar; - respublikaga buysunuvchi shaxarlar mavjud. Maxalliy vakillik orgnalari ikki bo’g’inli tizimining o’rnatilishi cheklanilmay, mavjud xududiy to’zilishlarning xam ba’zilarida maxalliy vakillik orgnalari tuzilmaydigan buldi. Xususan, Ukonstitusiya va qonun shaxar tarkibiga kiruvchi tumanlarda va tumanga buysinuvchi shaxarlarda vakillik organlarining tuzilishini nazarda tutmaydi. Viloyatlar, tumanlar va shaxarlarda xalq deputatlari yengashlari davlat xokimiyatining vakillik organlari bo’lib xisoblanadilar. Viloyat, tuman, shaxar xoqimi viloyat, tuman va shaxarning oliy mansabdor shaxsi bo’lib, ayni bir vaqtda, tegishli xududdagi vakillik va ijroiya xokimiyatini boshqaradi. Xududiy boshqaruvni islox qilish Bozor iqtisodiyoti sharoitida esa xar bir xudud o’z iqtisodiy rivojlanishida ko’prok erkinlikka ega bo’lishlari, ishlab chiqarish natijalaridan , avvalo, ushbu xudud manfaatdor bo’lishi lozim. Respublikamizda bozor munosabatlariga utish jarayoni yangi-yangi ijtiomiy munosabatlarning, ayniqsa, mulk munosabatlarining vujudga kelishiga sabab bo’ladi. Shuni aloxida ta’kidlash lozimki, bozor isloxatlarining birinchi bosqichida markaziy boshqaruv organlarining mavkei yuqori bo’lgan bo’lsa, ikkinchi bosqichda isloxatlarning asosiy yuki maxalliy boshqaruv orgnalari zimmasiga tushmoqda. Shuninng uchun xam iqtisodiy isloxatlarning chukurlashuvi va ulardan kutilgan amaliy natijalariga erishiuvi ko’p jixatdan kichik xududiy birliklar va ishlab chiqaruvchilarga bog’liq bo’lib kolmoqda. Chunki, bozor iqtisodi infrasturqturasining shakllanishi natijasida tarmoq, vazirliklar boshqaruv tizimining mavkei birmuncha pasayib, maxalliy, xududiy boshqaruv tizimining ahamiyatiiyati ortmoqda. 1997 yilda qabul qilingan O’zbeqston Respublikasi Vazirlar Maxkamasining “Viloyatlar va Toshqent shaxar xoqimliklari apparati tuzilmasini takomillashtirish to’g’risida” gi va “Shaxarlar va tumanlar xoqimliklari apparati tuzilmasini takomillashtirish to’g’risida” gi qarorlari xam ana shu yunalishdagi muxim xujjatlardan bo’lib, xududlar ijtimoiy va iqtisodiy rivojlanishini boshqarishni takomillashtirish, maxalliy xoqimiyatlarning iqtisodiy-ijtimoiy isloxatlarni chukurlashtirish bilan bog’liq faoliyatlari samaradorligini yanada oshirishni nazarda tutadi. Mazkur qarorlar maxalliy xududiy boshqaruv faoliyatini tubdan o’zgartirishga, tumanlar va shaxarlardan iqtisodiy isloxatlarni taxlil qilishga va ularni zamonaviy usullar bilan boshqarishga qaratilgan. Xududiy boshqaruvni takomillashtirishdan asosiy maksad maxalliy-xududiy o’zini o’zi boshqaruvni davlat boshqaruvi bilan uygun va muvofiq ravishda olib borish, boshqacha qilib aytganda maxalliy boshqarukv organlarining mustaqilligini kuchaytirgan xolda ular faoliyatini markaziy davlat boshqaruv orgnalari tomonidan bilvosita nazorat qilishdir. Yuqoridagi qarorlarda xoqimliklar zimmasiga iqtisodiy-tabiiiy salozxiyatlardan to’g’ri va oqilona foydalanib, ulardan mavjud muammolarni xal qilishda vazirliklar, markaziy boshqaruv organlari bilan kelishilgan xolda ijtimoiy- iqtisodiy rivojlantirishni, shu maksadda dasturlar majmuini ishlab chiqish vazifasi yuklatilgan. Xududiy boshqaruvni takomillashtirish Eng muxim masalalardan biri yana biri – bu xoqimliklarga ular xududida joylashgan vazirliklar , respublika tashkilotlarininng xududiy bo ’ linmalari ishini muvofiqlashtirish xuquqlari berilganligidir . Xududlarda ijdtimoiy-iqtisodiy jarayonlarni boshqarishni takomillashtirish va markaziy boshqaruv organlari vakolatlarini bir qismini asta-sekin maxalliy boshqaruv organlariga berish, maxalliy xoqimiyat organlari faoliyatini samaradorligni yanada oshirish maksadidia, O’zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasining 21 bobi va “Maxalliy davlat xokimiyati to’g’risida” gi Qonunga muvofiq Vazirlar Maxkamasining 30 sentabr 1997 yilgi “Shaxarlar va tumanlar xoqimliklari apparati tuzilmasini takomillashtirish to’g’risida” gi qarori bilan. Shaxarlar va tumanlar xoqimliklari apparati boshqaruvining tarmoq tizimidan funksional tizimiga utish maksadga muvofiq deb xisoblanadi . Qarorda ko ’ zda tutilgan o ’ ziga xos jixatlar biri xoqimliklarda tarmoqlar boshqaruv tizimi urniga kotibiyatlar tashkil etilganligidir . Bundan maksad xududlarda ijtiomiy - iqtisodiy isloxatlarni chukurlashtirishni ta ’ minlash , boshqaruvda yaxlitlikka erishish , qabul qilinayotgan qaror va xujjatlar saviyasini oishirish . Ularni quyi boshqaruv organlarida izchil bajarilishini nazorat qilishga qaratilgan. Qarorga binoan shaxar va tumanlar xoqimliklar apparati zimmasiga quyidagi aslosiy vazifalarni xal etish yuklatilgan: -xududlarni ijtimoiy-iqtisodiy rivojlantirish yo’zasidan kompleks dasturlarini ishlab chiqish xamda xalq xo’jaligini tarmoqlarida isloxatlarni chukurlashtirish va xalq farovonligini oshmrishni ta’minlash yo’zasidan xukumat va xududlar dasturlarini amalga oshirish; -maxalliy o’zini o’zi boshqarish organlari faoliyatini muvofiqlashtirish va ularga raxbarlik qilish; - xo’jalik yuritish shakllarini takomillashtirish, maxalliy xususiyatlarni xisobga olgan xolda xo’jalik yurituvchi subyektlarni tarkibiy qayta o’zgartirish bo’yicha takliflar tayyorlash; - fukarpolarni ijtimoiy va xuquqiy ximoya qilish, tabiiy va mexnat resurslaridan oqilona foydalanpish xamda atrof-muxitni muxofaza qilish bo’yicha tadbirlarni amalga oshirish va xokazo. Xududlarni ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanishi masalalari bilan viloyat, shaxar xoqimiyatlari koshidagi makroiqtisodiyot va statistika bosh boshqarmasi shug’ullanadi. Xoqimiyatlar koshida iqtisodiyot bilan shug’ullanuvchi barcha idoralar istikboldagi muammolarni rejelashtirish boshqarmasi bilan muvofiqlashtiradi. Xoqimiyatlar tarkibida iqtisodiyotning u yoki bu soxalari bilan shug’ullanadigan moliya bo’limlari, banklar va boshqa idoralar shug’ullanadi. Xudud rejalaroini to’zishga xalq deputatlari maxalliy kengashlari raxbarlik kiladi. Xududlardagi rejalashtirish tashqiotlari o’z faoliyatini jumxuriyatning tegishli vazirligi va maxalliy xoqimiyat tasdiklagan nizom asosida olib boradi. Nizomda rejalashtirish boshqarmasining quyidagi asosiy vazifalari belgilanadi : 1. Viloyatni ijtimoiy - iqtisodiy rivojlantirish rejasini to ’ zish va unda ijtimoiy va ishlab chiqarish soxalarini barqaror va mutanosib rivojlantirishni ta ’ minlash , atrof - muxitni muxofaza qilish . 2. Viloyat axolisini xalq ite ’ mol tovarlariga bo ’ lgan talabini tula kondirish , axolining pul daromadlari va xarajatlari mutanosibligini ta ’ minlash . 3. Maxalliy byudjet va korxonalarning daromadlari xisobiga o ’ z o ’ zini mablag bilan ta ’ minlash tamoyili asosida , yillar mobaynida 2 darajali bo ’ lib kelgan , ijtimoiy infratuzilmalarni rivojlantirish . Xududlarni ijtimoiy - iqtisodiy rivojlanishini rejalashtirishda davlat korxonalarining mafaatlarini xudud iqtisodiy mafaatlari bilan muvofiq kushib olib borish kerak . Korxonalarning davlat tasarrufidan chiqishi ularning iqtisodiy mustaqilligini kengaytiradi . Mustaqil korxonalarning faoliyatini muvofiq kushib olib borish xududiy samaradorlikning oshirilishiga ta ’ sir etadi . Xududiy rejalashtirishning tashkilotlari iqtisodiy jixatdan mustaqil korxonalarinng faoliyatlarini muvofiqlashtirish va tartibga solish vakolatlariga egadir . Ularning shu kabi vakolatlari maxalliy o ’ zini - o ’ zi boshqarish va xalq deputatlari maxalliy kengashlari to ’ g ’ risidagi qonunda ko ’ rsatib berilgan . Adabiyotlar: 1.           О‘zbekiston Respublikasi Konstitusiyasi.-T.: О‘zbekiston, 200 9 . – 40 b. 2.           О‘zbekiston Respublikasining 2003 yil 11 dekabrdagi “Xususiy korxona tо‘g‘risida”gi Qonuni. -О‘zbekiston Respublikasi qonun xujjatlari tо‘plami. № 3 - T.: Adolat, 2004 . – 7-9 b. 3.         “Monopoliyaga qarshi ishlarni tartibga solish va raqobatni rivojlantirish tizimini yanada takomillashtirish chora-tadbirlari tо‘g‘risida” : О‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2010 yil 26 fevraldagi PF-4191-son Farmoni // О‘zbekiston Respublikasi qonun hujjatlari tо‘plami – 9 son – 2010- 9 mart. 4.         “Barkamol avlod yili” davlat dasturini ishlab chiqish va amalga oshirish bо‘yicha tashkiliy chora-tadbirlari tо‘g‘risida: О‘zR Prezidentining Farmoyishi. 2009 yil 9 dekabr //Xalq sо‘zi. -2009. - № 238. – mo dekabr. – 1 b. 5.         О‘zbekiston Respublikasi Prezidentining ”Bozor islohotlarini chuqurlashtirish va iqtisodiyotni yanada erkinlashtirish sohasidagi ustuvor yо‘nalishlar amalga oshirilishini jadallashtirish chora-tadbirlari tо‘g‘risidagi” Farmoni// Xalq sо‘zi, 2005 , 15 iyun. 6.         О‘zbekiston Respublikasi Prezidentining “Tadbirkorlik subyektlari tomonidan taqdim etiladigan xisobot tizimini takomillashtirish va uni noqonuniy talab etganlik uchun javobgarlikni kuchaytirish tо‘g‘risida” Farmoni// Xalq sо‘zi, 2005,15 iyun. 8.О‘zbekistan Respublikasi Vazirlar Mahkamasining О‘zbekiston Respublikasi, Prezidentining “Aholi bandligini oshirish hamda mehnat va axolini ijtimoiy muxofaza qilish organlari faoliyatini takomillashtirish chora- tadbirlari tо‘g‘risida” 2007 yil 6apreldagi PK-616 sonli qarolrni amalga oshirish chora- tadbirlari haqida”gi qarori О‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlis palatalarining Axborotnomasi, 2007, №5

O'xshashlar

Boshqaruv usullari
Boshqaruv vakolatlari
Boshqaruv qarorlari
Boshqaruv qarorlari
Boshqaruv samaradorligi