Bank ishi fanining predmeti va mazmuni - Iqtisodiyot - Referatlar

Bank ishi fanining predmeti va mazmuni

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

72 KB

Ko'chirib olish

Bank ishi fanining predmeti va mazmuni Reja: 1. Banklarning kelib chiqishi va mohiyati 2. Banklarning funktsiyalari 3. Kredit tizimi, uning tarkibiy qismlari 4. Markaziy bank, ularning vazifalari va funksiyasi

Banklarning kelib chiqishi va mohiyati “Bank” deb pul mablag`larini yig`uvchi, saqlab beruvchi, kredit-hisob va boshqa har xil vositachilik operatsiyalarini bajaruvchi muassasalarga aytiladi. Banklar paydo bo`lishining asosi bo`lib tovar-pul munosabatlarining rivojlanishi hisoblanadi. Tovar-pul munosabatlarining bo`lishi va ularning rivojlanib borishi barcha ijtimoiy-iqtisodiytuzumlarda banklarning ham bo`lishini taqozo qiladi. Banklar o`rta asrlarda puldorlar tomonidan pulni qabul qilish va boshqa davlat, shahar puliga almashtirib berish asosida kelib chiqqan. Keyinchalik puldorlar o`z bo`sh turgan mablag`laridan foyda olish maqsadida, ularni vaqtincha foydalanishga mablag` zarur bo`lgan sub`ektlarga ssudalar berishgan. Bu hol pul almashtiruvchi puldorlarning bankirlarga aylanishiga olib kelgan. “Bank” so`zi ital`yancha “banca” so`zidan olingan bo`lib, “stol”, aniqrog`i “pullik stol” degan ma`noni anglatadi. O`rta asrlarda italiyalik puldorlar hamyonlaridagi, idishlardagi monetalarni stol ustiga qo`yib hisob-kitob qilganlar. XII asrlarda Genuyada pul almashtiruvchilarni “bancherii” deb atashgan. Agar puldorlardan birortasi ishonchni oqlamasa va o`z ishiga ma`suliyatsizlik qilsa, u o`tirgan stolni sindirib tashlashgan va uni “Banco rotto”, ya`ni “bankrot” deb atashgan. Bizga ma`lum bo`lgan “bankrot” so`zi ham ital`yancha“banca” so`zidan olingan. Banklarning funksiyalari Banklar bajaradigan funktsiyalar ularning bajaradigan vazifalariga qarab turli xil bo`lishi mumkin. Bu mavzuda biz banklarga taalluqli bo`lgan umumiy funktsiyalar to`g`risida gapiribo`tmoqchimiz. Keyingi mavzularda biz alohida-alohida olingan holda birinchi va ikkinchi zveno banklarining funktsiyalari to`g`risida fikr yuritamiz. Shunday qilib, bank tizimi miqyosida olib qaraydigan bo`lsak, banklar quyidagi funktsiyalarni bajaradi: -vaqtincha bo`sh turgan mablag`larni yig`ish va kapitalga aylantirish; -kredit munosabatlarida vositachilik qilish; -to`lov jarayonlarida vositachilik qilish; -muomalaga kredit vositalarini chiqarish.

Xalq xo`jaligidagi vaqtincha bo`sh turgan mablag`larni yig`ish va ularni kapitalga aylantirish - banklarning ilk funktsiyalaridan biri hisoblanadi. Bu funktsiyaning amalga oshirilishi natijasida bir tomondan, huquqiy va jismoniy shaxslar jalb qilingan mablag`lari bo`yicha ma`lum miqdorda daromadga ega bo`ladilar, ikkinchi tomonidan bu mablag`lar banklarning kreditlash qudratini tashkil qiladi va shu resurslarga asoslangan holda banklar ssuda operatsiyalarini olib boradi. Vaqtincha bo`sh pul mablag`lar banklar ishtirokisiz bir korxona (tarmoq) tomonidan ikkinchi korxona (tarmoq)ga vaqtincha foydalanishga beriladigan bo`lsa, bu munosabatlarni tashkil qilishda ma`lum qiyinchiliklar yuzaga kelishi mumkin: birinchidan, kreditga so`ralayotgan summa bilan kreditga berilishi mumkin bo`lgan summa o`rtasida nomutanosiblik bo`lishi mumkin; ikkinchidan, ortiqcha bo`sh mablag`ga ega bo`lgan korxonaning mablag`larni vaqtincha foydalanishga beradigan muddati mablag` zarur bo`lgan korxonani qoniqtirmasligi mumkin; uchinchidan, banklar ishtirokisiz korxonalarni to`g`ridan-to`g`ri kreditlashda qarz beruvchi qarz oluvchi korxonaning moliyaviy ahvolini to`liq o`rgana olmasligi mumkin. Qarz oluvchining to`lovga layoqatsiz bo`lishi, kreditor korxonaning ham moliyaviy ahvolining yomonlashuviga va boshqa salbiy hollarga olib kelishi mumkin. Xalq xo`jaligidagi barcha bo`sh mablag`larning bank tomonidan yig`ilishi natijasida vujudga keladigan kredit resurslar hisobidan qarz oluvchi korxonaga zarur bo`lgan summada, zarur bo`lgan muddatda kredit berishga imkoniyat yaratiladi. Undan tashqari, bank korxonalarning to`lovga layoqatliligini har tomonlama tahlil qilishi, ularning moliyaviy ahvolini yaqqolroq baholab bera olishi mumkin. Iqtisodiy rivojlanishining o`sishi, bank kreditining qo`llanilish ko`lamini kengaytirib boradi. Kredit faqatgina har kunlik faoliyat bilan bog`liq ishlab chiqarish va muomala jarayonining qisqa muddatli ehtiyojlari uchun emas, balki uzoq muddatga kapitalga

bo`lgan ehtiyojni qoplashga yo`naltiriladi. 60-yillardan boshlab banklar yirik mijozlarga xizmat ko`rsatishga ixtisoslasha bordi. Bu maqsadni amalga oshirish uchun banklar mablag`larni jalb qilish miqyosini, iste`mol uchun kreditlar berish ko`lamini kengaytirdi. To`lovlarda vositachilik funktsiyasida banklar o`z mijozlarining topshirig`iga asosan to`lov jarayonlarini amalga oshiradi, hisobvaraqlariga mablag`larni qabul qiladi, pul tushumlarining hisobini olib boradi, mijozlarga pul mablag`larini beradi. Hisob-kitoblarning bank orqali olib borilishi muomala xarajatlarining kamayishiga olib keladi. Mijoz mamlakat ichida va boshqa mamlakat bilan qiyinchiliksiz o`z mablag`larini bank orqali o`z hisobvaraqasidan boshqa korxona hisobvaraqasiga yoki boshqa mamlakat bankiga o`tkazishi mumkin. Muomalaga kredit vositalarini chiqarish. Bank kreditining manbai faqat vaqtincha bo`sh mablag`lar va kapital bo`lib qolmasdan, kredit asosida chek-depozit emissiyasi ham amalga oshiriladi. Bank tomonidan beriladigan kredit miqdori mavjud jamg`armalardan ko`p bo`lsa, bank chek- depozit emissiyasini amalga oshirishi mumkin. Undan tashqari, kredit yordamida muomalaga naqd pullar - banknotalar chiqariladi. Bank kredit pullar chiqarish depozitlar yaratish yo`li bilan to`laqonli pullar o`rnini bosuvchi kredit vositalarini vujudga keltiradi. Kredit tizimi, uning tarkibiy qismlari “Kredit tizimi” deb kredit munosabatlar majmuasi va kredit munosabatlarni tashkil qiluvchi va amalga oshiruvchi kredit institutlar yig`indisiga aytiladi. Kredit tizimi orqali huquqiy va jismoniy shaxslarning vaqtincha bo`sh mablag`lari yig`iladi va korxona, tashkilotlarga, aholiga, davlatga vaqtincha foydalanishga beriladi. Kredit tizimi bir necha bo`g`inlardan iborat bo`lishi mumkin. Mablag`larni jalb qilishi va taqsimlanishiga qarab kredit tizimi bo`g`inlari o`z xususiyatlariga ega bo`ladi. Jahon amaliyotida kredit tizimi o`zining tashkil qilinish turiga qarab quyidagi guruhlarga bo`linadi. -markaziy bank; -tijorat banklar; -maxsus-kredit institutlar.

Bozor iqtisodiyoti sharoitida ikki pog`onali kredit-bank tizimi ko`p mamlakatlar iqtisodining asosi hisoblanadi. Bular Markaziy bank, bank institutlari va nobank kredit muassasalaridir. Bank institutlariga quyidagi banklar kiradi: -tijorat banklari; -investitsiya banklari; -jamg`armalar jalb qiluvchi banklar (O`zbekistonda Xalq banki); -ipoteka banki; -savdo banklari; -tashqi iqtisodiy aloqalar bo`yicha banklar -tarmoqlar bo`yicha ixtisoslashgan banklar va boshqalar. -Nobank kredit tashkilotlarga: -investitsiya kompaniyalari; -sug`urta kompaniyalari; -nafaqa va boshqa fondlar kiradi. Kredit tizimida asosiy o`rinni bank institutlari, bank institutlari tarkibida salmoqli o`rinni tijorat banklari egallaydi. Tijorat banklari kredit tizimining boshqa bo`g`inlariga nisbatan ko`proq bo`sh resurslarni jalb qiladi va ko`p miqdorda mijozlarga kreditlar beradi. Maxsus ixtisoslashgan kredit institutlari (banklar) tijorat banklari faoliyatini to`ldiradi va ular xalq xo`jaligining kam rentabellik, kam foydali tarmoqlariga (qishloq xo`jaligi, uy-joy qurilishi, tadbirkorlikni rivojlantirish va boshqalar) engil sharoitda kreditlar berish yo`li bilan ularning faoliyatini rag`batlantirib, rivojlantirib boradi. Banklar ma`lum belgilariga qarab quyidagi turlarga bo’linadi: mulk shakliga qarab: aksiyador, noaksiyador, kooperativ, kommunal, davlat, aralash, xalqaro banklarga; kredit beruvchi banklarga; milliy mavqei bo`yicha: milliy va xorijiy banklarga; faoliyat ko`rsatishi va bajaradigan funktsiyalariga qarab: depozit, universal, ixtisoslashgan banklarga bo`linadi. Aktsiyador banklar aktsiyador kompaniyalar sifatida yuzaga kelgan banklar bo`lib aktsiyalar chiqarish hisobidan ular kapitalining asosiy qismi yuzaga keladi.

Ko`pgina rivojlangan mamlakatlarda bank tizimining asosiy qismini aktsiyador banklar tashkil qiladi. Noaktsiyador banklar paychilar mablag`lari hisobidan tashkil qilingan banklar bo`lib, ular bir yoki bir necha shaxs ixtiyorida bo`lishi mumkin. Mayda ishlab chiqaruvchilar, hunarmandlarning faoliyatini qo`llab-quvvatlash maqsadida kooperativ banklar tashkil qilinadi. Bu banklarning mablag`lari ishtirokchilarning mablag`lari hisobidan vujudga keltiriladi va mijozlarga ularning faoliyatini rivojlantirish uchun engil sharoitda kredit beriladi. Kommunal banklar ixtisoslashgan kredit tashkilotlar bo`lib, kommunal xo`jalik va uy-joy qurilishini kreditlash va moliyalashtirish bilan shug`ullanadi. Davlat banklari davlat ixtiyorida bo`lgan kredit muassasa bo`lib, o`zining birinchi kurtaklari qadimiy Rimda, Misrda, keyinchalik XVI-XVII asrlarda evropada vujudga kelgan. Davlat banklarining quyidagi turlari: markaziy, tijorat banklari va maxsus kredit institutlar amaliyotda bo`lishi mumkin. Aralash banklar kapitali davlat tomonidan va bir qismi xususiy kapital tomonidan vujudga keltiriladi. Xalqaro banklar xalqaro pul, hisob va kredit munosabatlarini olib boruvchi bank bo`lib davlatlar o`rtasida valyuta, kredit va moliya munosabatlarini boshqarib boradi. Yirik xalqaro banklar qatoriga evropa rivojlanish va taraqqiyot bankini, Xalqaro valyuta fondini, Xalqaro Moliya korporatsiyasini, Xalqaro hisobkitoblar bankini, evropa investitsiya bankini va boshqalarni kiritish mumkin. Xorijiy banklar to`liq yoki qisman chet el investorlariga tegishli bo`lgan banklar bo`lib, ular o`z faoliyatini mahalliy qonunlar doirasida olib boradi. Hozirgi vaqtda bunday banklar yirik banklarning shu`balari sifatida faoliyat ko`rsatadi. Ba`zi davlatlarda mavjud depozit banklar jalb qilingan depozitlar hisobidan hisob, kredit, ishonch operatsiyalarini olib boradi. Depozit banklar, asosan, aholi jamg`armalarini jalb qilish va joylashtirish bilan shug`ullanadi. Universal banklar turli xil bank operatsiyalari: depozit, kredit, hisob, foiz, vositachilik va boshqa operatsiyalarni bajaruvchi bank hisoblanadi. Germaniya, Shveytsariya, Avstriya kabi mamlakatlarning tijorat banklari universal banklar hisoblanadi. Ixtisoslashgan banklar xalq ho`jaligining ma`lum sohalariga

xizmat ko`rsatuvchi, aholiga xizmat ko`rsatuvchi banklardir. Ixtisoslashtirilgan banklarning turlari sifatida investitsiya, jamg`arma, rivojlanish va taraqqiyot banklarini keltirish mumkin. Uzbekiston Respublikasi bank tizimini qaytadan tashkil etish 1987 yilda boshlandi. Bu jarayonda bank tizimining tashkiliy to`zilmasini o`zgartirish, banklarning rolini oshirish, iqtisodiy tizimning rivojlanishiga ularning ta`sirini kuchaytirish, kreditni harakatdagi iqtisodiy dastakchaga aylantirish ko`zda tutilgandi. Qayta tashkil etish jarayoninig birinchi bosqichida davlat banklarining yangi to`zilmasini tashkil etish boshlandi. Qayta tashkil etish modeli quyidagilarni o`z ichiga oladi: - ikki bosqichli bank tizimini vujudga keltirish: Markaziy emission bank va bevosita xo`jaliklarga xizmat ko`rsatuvchi ixtisoslashgan davlat banklari; - ixtisoslashtirilgan banklarni to`laligicha xo`jalik hisobiga va o`z-o`zini moliyalashga o`tkazish; - iqtisodiy tizim doirasida yuridik va jismoniy shaxslar bilan bo`ladigan kreditmunosabatlari uslublari va shakllarini takomillashtirish. Bank tizimini takomillashtirish jarayoni davomida davlat banki o`zining kredit tizimidagi markaziy o`rnini saqlab qolgan holda korxona va tashkilotlarga kredit berish va ular bilan hisobkitoblarni olib borish funktsiyasini maxsus ixtisoslashgan banklarga topshirdi. Ya`ni bankning emission faoliyatini bilan kreditlash faoliyati birga olib borish funktsiyasiga chek qo`yiladi. Davlat banki ixtisoslashgan banklar faoliyatini boshqaruvchi, barcha banklar uchun bir xil pul kredit siyosatini olib boruvchi muassasaga aylandi. Bank tizimining takomillashtirilishi natijasida vujudga kelgan maxsus ixtisoslashgan banklar: sanoat qurilishi banki, kommunal qurilish va sotsial taraqqiyot banki, Agrosanoat banki, Milliy bank, Jamg`arma banki xo`jaliklar bilan banklar o`rtasidagi aloqalari tobora yaqinlashtirildi. Ixtisoslashtirilgan davlat banklari o`zlarida ma`lum darajada boshqaruvchilik rolini saqlab qoldilar. Bank tizimini takomillashtirish jarayonida juda muhim natijalarga erishildi, lekin tashkil qilingan banklar iqtisodiy munosabatlarning xususiyatlarini to`liq ifoda qilolmasdi. Shuning uchun ham bank tizimini takomillashtirishning 2- bosqichi ob`ektiv zaruriyatga aylandi. 1988 yildan boshlab, ikki bosqichli bank

tizimi tashkil etila boshlandi. Lekin bu davrda, birinchidan, markazlashgan rejalashtirishda Markaziy bankning roli hali ham yuqori edi, ikkinchidan, sohalar deyarli hamma qismi bilan davlat tasarrufida edi. O`zbekiston Respublikasida ikki bosqichli bank tizimini tashkil etishga real asos 1991 yil 15 fevralda “Banklar va bank faoliyati to`g`risidagi” qonuni hisoblanadi. Bu qonunga binoan davlat boshqaruv organlari respublika Markaziy banki faoliyatiga aralashmasliklari kerak. U faqat Respublika Oliy Majlisiga hisobot beradi. Bu qonunni amalga tadbiq etish, asosan, Respublikamiz o`z mustaqilligini qo`lga kiritgandan so`ng boshlandi. Tijorat banklarining soni tobora oshib bordi. O`zbekistonni bozor iqtisodiyotiga o`tishning bosqichma-bosqich yo`lini tanlaganligi bois, 1-bosqichdagi kredit-pul siyosati sohasidagi asosiy vazifalar quyidagilardan iborat qilib qo`yildi: - Markaziy bank hamda keng tarmoqli mustaqil tijorat va xususiy banklarboshchiligida ikki bosqichli bank tizimini vujudga keltirish, respublika hududida yirik chet el banklarining bo`limlari va vakolatxonalarini ochish uchun qulay sharoit yaratish; - barqaror pul muomalasini ta`minlash; - kredit va naqd pul massasining asossiz o`sishini keskin cheklash; - O`zbekiston Respublikasining milliy pulini muomalaga kiritish uchun zaruriqtisodiy va tashkiliy shart-sharoitlari hamda imkoniyatlarni yaratish. Birinchi bosqichda belgilangan vazifalarni bajarilishiga jadal kirishilishi respublika bank tizimining zamonaviylashgan ko`rinishini olishiga olib keldi. Hozirda respublikada keng tarmoqli banklar zamonaviy talablarga javob beradigan holda xo`jaliklar, tashkilotlar, aholiga xizmat ko`rsatmoqda. Markaziy bank, ularning vazifalari va funksiyasi Markaziy bank-pul-kredit siyosatini emissiya jarayonlarini olib boruvchi, kredittizimining bosh banki hisoblanadi. Bozor iqtisodi sharoitida Markaziy bankning asosiy maqsadi - pul-kredit tizimi va valyuta barqarorligini ta`minlash asosida iqtisodiy o`sishga erishishdan iborat. Hozirgi O`zbekiston Respublikasi Markaziy banki 1995 yil 21 dekabrda qabul qilingan “O`zbekiston Respublikasi Markaziy banki to`g`risida”gi Qonun asosida faoliyat ko`rsatmoqda. Markaziy

bank huquqiy shaxs sifatida davlat mulkiga asoslangan bo`lib, iqtisodiy jihatdan mustaqil muassasa sifatida xarajatlarni o`z daromadlari hisobidan qoplashi kerak. O`zbekistonda zamonaviy bank tizimi 2 bosqichli usulda tashkil etilgan: Markaziy bank va tijorat banklari. Markaziy bank keng tarmoqli tijorat banklari o`rtasidagi sog`lom raqobat kurashidagi nazoratchi vazifasini bajaradi. Respublika Markaziy banki o`z miqyosi va faoliyat doirasiga ko`ra respublikamizdagi eng yirik bank hisoblanadi. Markaziy bankning asosiy maqsadi, milliy valyutaning barqarorligini ta`minlashdan iborat va monetar siyosatni hamda valyutani tartibga solish sohasidagi siyosatni shakllantirishdan iborat. Markaziy bankning asosiy funktsiyalari quyidagilardan iborat: 1. Iqtisodiyotni pul-kredit richagi yordamida boshqarish. 2. Hisob-kitob va pul o`tkazish operatsiyalarini bajarishni yo`lga qo`yish. 3. Tijorat banklari faoliyatini boshqarish va nazorat qilish. 4. Boshqa kredit muassasalari kassa zaxiralarini saqlash. 5. Rasmiy oltin - valyuta zaxiralarini saqlash. 6. Hukumat uchun hisob-kitob va kredit operatsiyalarini bajarish. 7. Tijorat banklariga kredit berish. 8. Pul emissiyasi. Markaziy bank - o`z sarf xarajatlarini o`zining daromadlari hisobidan amalga oshiruvchi iqtisodiy jihatdan mustaqil muassasadir. Markaziy bankning mol-mulki uning pul va boshqa moddiy boyliklaridan iborat bo`lib, ularning qiymati Markaziy bank balansida aks ettiriladi. O`zbekiston Markaziy banki yuqoridagi vazifalariga qo`shimcha ravishda quyidagi vazifalarni ham bajaradi: Monetar siyosatni va valyutani tartibga solish sohasidagi siyosatni shakllantirish, samarali hisob-kitob tizimini tashkil etish va ta`minlash, banklar faoliyatini tartibga solish va nazorat qilish, oltin va valyuta zaxiralarini saqlash va boshqarish, davlat byudjetining kassa ijrosini Moliya vazirligi bilan birgalikda tashkil etishdan iborat. Markaziy bank moliyaviy yordam ko`rsatish va tijorat faoliyati bilan shug`ullanmaydi. Respublika Markaziy bankining ustav kapitali 2 mlrd. so`m deb belgilangan. Shuningdek, Markaziy bank soliqlar va bojlardan

ozoddir. Markaziy bank kelgusi yil uchun O`zbekiston Respublikasi monetar siyosatining asosiy yo`nalishlarini ishlab chiqadi va har yili keying moliya yili boshlanishidan 30 kun oldin Oliy Majlisga bu haqida axborot beradi. Markaziy bank pul-kredit, moliya, valyuta va narx munosabatlarining ahvoliga asoslanib muomaladagi pul massasining bitta yoki bir qancha ko`rsatkichlari o`zgarishining aniq mo`ljallarini belgilash mumkin. Shuningdek, o`z hisob va kredit operatsiyalari bo`yicha stavkalarni mustaqil ravishda belgilaydi. Markaziy bank O`zbekiston Respublikasi hududida qonuniy to`lov vositasida banknotalar va tanga ko`rinishida pul belgilarini muomalaga chiqaradi. Markaziy bank va u vakolat bergan banklar talabga ko`ra, bir nominal qiymatdagi banknota va tangalarni boshqasiga hech qanday to`lovsiz yoki vositachilik haqisiz almashtirib beradi. Naqd pul mablag`larini muomalaga chiqarish va qaytarib olishni faqat Markaziy bank amalga oshiradi. Markaziy bank valyutani tartibga solish va valyutani nazorat qilish davlat organidir. Shuning bilan birga Markaziy bank yuridik va jismoniy shaxslarga chet el valyutasida operatsiyalar o`tkazishga litsenziyalar beradi va milliy valyutaning chet el valyutasiga nisbatan kursini aniqlash tartibini belgilaydi. Markaziy bank O`zbekiston Respublikasi hukumatining bankiri, maslahatchisi va xazina vakili sifatida ish tutadi. Markaziy bank banklarni ro`yxatga oladi va ularga bank operatsiyalarini amalga oshirish huquqini beruvchi litsenziyalar beradi. Markaziy bank boshqa banklar bilan o`zaro munosabatga kirishadi. Bunda Markaziy bank va boshqa banklar bir-birlarining majburiyatlari bo`yicha javobgar emas, ular shunday javobgarlikni o`z zimmasiga o`zlari olgan hollar bundan mustasno. Markaziy bank hukumat muassasalari va tashkilotlari, xazina, mahalliy, hukumat organlari hisoblarini yurgizadi, davlat qimmatli qog`ozlari yuzasidan operatsiyalarni bajaradi, xukumat organi topshirig`i bilan oltin va chet el valyutasi operatsiyalarni o`tkazadi. Markaziy bank respublika Moliya vazirligi bilan hamkorlikda respublikada pul-kredit siyosatini olib borish, islohotlar o`tkazish va amalga oshirish ishlarini bajaradi.

Adabiyotlar ro`yxati : 1. O’zbekiston Respublikasi moliyaviy qonunlari. - T.: 1998, 1999. 2. O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining Šarori. Bank tizimini islohqilish chora tadbirlari tug`risida. T.: 1999 yil 15 yanvar. 3. O’zbekiston Respublikasining Markaziy banki tug`risidagi Qonuni. - T.: Sharq,1997. - 47 b. 4. Banklar va bank faoliyati tug`risida. Uzbekiston Respublikasining Qonuni. T. Sharq, 1997. 48b. 5. O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Maxkamasining Bank tizimini erkinlashtirishbuyicha 21 mart 2000 yil karori.

O'xshashlar

Bank ishi fanining predmeti va metodi

G'aznachilik fanining mazmuni, predmeti va vazifalari

Menejment nazariyasi fanining mazmuni, predmeti va vazifalari

Mehnat iqtisodiyoti va sotsiologiyasi fanining predmeti va mazmuni

“Bank risklari” fanining predmeti, vazifalari va banklar faoliyatida risklar