Bank faoliyati tahlili fanining predmeti, maqsadi va vazifalari - Iqtisodiyot - Referatlar

Bank faoliyati tahlili fanining predmeti, maqsadi va vazifalari

Yuklangan vaqt:

15.09.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

256.5 KB

Ko'chirib olish

Bank faoliyati tahlili fanining predmeti, maqsadi va vazifalari Reja: 1. Bank faoliyati tahlilining asoslari va ahamiyati 2. Bank faoliyati tahlili fanining maqsad va vazifalari 3. Bank faoliyati tahlilining turlari

Bank faoliyati tahlilining asoslari va ahamiyati Har qanday jarayonning keyingi taqdiri uni har tomonlama chuqur tahlil etilishiga asoslanadi. Ayniqsa iqtisodiy jarayonlarning takomillashuvi va rivojlanishini iqtisodiy tahlilsiz tasavvur etish mumkin emas. Bozor iqtisodiyoti davrida banklar Prezidentimiz ta’kidlab o’tganlaridek iqtisodiyotning qon tomirlari hisoblanar ekan, ular faoliyatini tartibga solish, muvofi qlashtirish muhim masalalardan biri bo’lib qolaveradi. Chunki, banklar iqtisodiyotda kredit munosabatlari va hisob-kitoblarda vositachi vazifasini bajarar ekan, barcha iqtisodiy subyektlarning barqaror faoliyat yuritishi bank tizimining barqarorligi bilan chambarchas ravishda bog’liq bo’lib qoladi. Banklar ish yurituvchilar faoliyatining uzluksizligini ta’minlash maqsadida ularni doimiy ravishda kredit mablag’lari bilan ta’minlab turadilar. Bundan tashqari barcha iqtisodiy subyektlar o’rtasidagi hisob-kitoblar banklar orqali amalga oshiriladi. Shunday ekan, iqtisodiy munosabatlarning barqarorligi va samaradorligini bank faoliyatisiz, uning barqaror rivojisiz amalga oshirish mumkin emas. Banklar barqaror va samarali faoliyat yuritmasa uning mijozlari o’z faoliyatini uzliksizligini ta’minlashning iloji bo’lmay qoladi. Mijozlar faoliyati ko’p jihatdan banklarning likvidliligi, to’lov qobiliyati va samarali faoliyat yuritishiga bog’liqdir. Bugungi kunda dunyo hamjamiyatini qamrab olgan, 2008-yilda boshlangan jahon moliyaviy – iqtisodiy inqrozining asosiy sabablaridan biri sifatida, – «...banklar likvidligi, ya’ni to’lov qobiliyatining zaifl igi bilan bog’liq muammoning keskinlashuvi, kredit bozoridagi tanglik, sodda qilib aytganda, pul mablag’larining yetishmasligi bilan izohlanadi». Yuqorida bildirilgan fiklarning barchasi banklar faoliyati bilan butun iqtisodiy jarayonlarning uzluksiz ravishda bog’liqligini bildiradi. Shunday ekan, banklar faoliyatini izchil, chuqur va ilmiy asoslangan ravishda uzluksiz tahlil etib borish, ular faoliyatining barqarorligini ta’minlash muhim iqtisodiy masalalardan biri bo’lib qolaveradi va ulkan ahamiyat kasb etadi.

Bank faoliyatini tahlil etish uchun bank faoliyati bilan bog’liq bo’lgan barcha iqtisodiy jarayonlarni har tomonlama chuqur his etmoq, anglamoq zarur bo’ladi. Buning uchun esa eng avallo bankning mohiyati, bajaradigan vazifalari, ushbu vazifalarni bajarish asoslari, usullari, xullas, butun bank faoliyatiga tegishli jarayonlarni his etmoq lozim. Bank faoliyatini yuritish uchun lozim bo’lgan mablag’lar va ularning manbalari, o’z mablag’lari hamda majburiyatlari tarkibi, ular o’rtasidagi mutanosiblikni ta’minlash masalalari, ushbu mablag’larni samarali yo’naltirish, bankning likvidliligi, to’lov qobiliyatini ta’minlash asoslari kabilar chuqur o’rganilmog’i zarur. Yuqorida bildirilgan fi krlarni umumlashtirgan holda, Bank faoliyati tahlili fanining predmeti, bank faoliyatini o’zida aks ettiruvchi iqtisodiy jarayonlarni uzsluksiz ravishda o’rganishdan iboratdir. Bank faoliyati tahlili fani banklarda muomaladagi bo’sh mablag’larni o’ziga jalb etish, o’z mablag’larini to’plash va boshqarish, jamlangan passivlarning aktiv operatsiyalarga joylashtirish, aktivlarni boshqarish daromad va xarajatlarni shakllantirish hamda mijozlarga bank xizmatlarini ko’rsatish bilan bog’liq bo’lgan iqtisodiy jarayonlarni o’rganadi. Har qanday tahlil kabi, banklar faoliyati tahlili jarayonida birinchidan, haqiqiy holat o’rganiladi, ikkinchidan, haqiqiy holat normativ ko’rsatkichlar bilan taqqoslanadi uchinchidan, olingan natijalarga ta’sir etuvchi omillar va ular ta’sirining bank faoliyatiga ta’siri tahlil qilinib faoliyatni yanada takomillashtirish yuzasidan bank boshqaruviga taklifl ar tayyorlanadi. Shunday ekan, Bank Boshqaruvi tomonidan bank faoliyati samaradorligini oshirish uchun qabul qilinadigan qarorlari albatta bank faoliyati tahlil natijalariga asosl anadi. Qabul qilingan qarorlarning samarasi faoliyat tahlili natijalarining nechog’lik to’g’riligiga proporsional ravishda bog’liqdir. Bank faoliyati tahlilining asoslari quyidagilar hisoblanadi: • birinchidan, bank balansi ma’lumotlari (1-ilova); • ikkinchidan, bank daromad va xarajatlari (moliyaviy natijalar) balansi (2- ilova);

• uchinchidan, bank buxgalteriyasi analitik va sintetik hisob raqamlari ma’lumotlari (hisobvaraqlar rejasi 3-ilova); Bank faoliyatining o’ziga xos xususiyatlardan biri bo’lib, banklarda kunlik balans hisobotlari tuziladi. Har bir ish kuni oxirida, bankning har bir fi liali tomonidan balans tuziladi va u Respublika Boshqaruvi tomonidan umumlashtiriladi. Bu holat bank faoliyatini tezkor ravishda tahlil qilib borish imkoniyatini yaratadi. Bankning daromadlari va xarajatlari balans ma’lumotlariga asosan uning daromadlari manbalari, miqdori, xarajatlarining turlari va hajmi hamda faoliyat samaradorligi tahlil qilinadi. Bank faoliyatini operativ (tezkor) tahlil qilishda analitik va sintetik hisob raqamlar oboroti va qoldig’idan foydalanadi. Shunday ekan, 1,2,3-ilovalarda keltirilgan ma’lumotlar bank faoliyatini tahlil qilishning asosini tashkil etadi. Bank faoliyati tahlilining maqsad va vazifalari Bozor iqtisodiyoti sharoitida har qanday faoliyat yurituvchi korxona faoliyati tahlilidan asosiy maqsad faoliyat samaradorligini oshirishdan iboratdir. Bank faoliyati tahlilini amalga oshirishning bosh maqsadi, bank faoliyati samaradorligini oshirishga erishishdan iboratdir. Bank faoliyati natijasida olinadigan sof foydaning miqdori oshishini ta’minlash, omonatchilar va kreditorlarning ishonchini qozonish va bank aksionerlariga to’lanadigan dividentlar miqdorini oshirib borish uchun bank faoliyati domiy va uzluksiz ravishda tahlil qilib borilishi lozim. Bosh maqsadga erishish uchun bank faoliyatining barcha jihatlari uzluksiz ravishda tahlil etilishi, uning natijalari to’g’ri va aniq talqin qilingan holda Bank Boshqaruviga xulosa chiqarish va qaror qabul qilish uchun muntazam ravishda taqdim etib borilmog’i lozim. Bank strategiyasini belgilash, Bank Boshqaruvi, Kuzatuv kengashi va Aksionerlarning umumiy yig’ilishi qarorlari ham bank faoliyati tahliliga asoslanadi va ushbu qabul qilingan qarorlar samaradorligini belgilab beradi.

Bank faoliyati tahlilining bosh maqsadiga erishish uchun quyidagilarga e’tibor qaratiladi: Birinchidan, bank kreditorlari va omonatchilarining manfaatlarini himoyalash. Ma’lumki, Banklar faoliyatining o’ziga xos xususiyatlaridan biri ular faoliyatini yuritish uchun zurur bo’lgan mablag’larning asosiy qismini qariyb 70- 85 foizini bank kreditorlari va omonatchilarining mablag’lari tashkil etadi. Shunday ekan, kreditorlar va omonatchilar manfaatlari bankning manfaatlari bilan uyg’unlashgan tarzda faoliyat yuritishi lozim. Omonatchilar o’zlarining bankka ishonib topshirgan mablag’larini va ular uchun to’lanishi lozim bo’lgan foiz shaklidagi daromadlarini o’z vaqtida va to’liq qaytarib olishlari kreditorlar ham bankdagi mablag’laridan qonun doirasida foydalanish imkoniyalariga ega bo’lmog’i zarur. Bunga erishish uchun esa, bank faoliyati kreditorlari va omonatchilari manfaatlari uzluksiz ravishda tahlil etilib borilishi lozim. Bunda doimiy ravishda kreditorlar va omonatchilarning talablarini o’z vaqtida va to’la- to’kis bajarmoq uchun yetarli miqdorda mablag’lar bo’lishi talab etiladi. ikkinchidan, bank oborotiga chetdan jalb etilgan va bankning o’z mablag’laridan samarali foydalanishi. Ushbu maqsadga erishish uchun albatta, doimiy ravishda chetdan jalb etilgan va o’z mablag’lari dinamikasi va barqarorligi nuqtayi nazaridan tahlil etilishi talab etiladi. Shu bilan birga, ushbu mablag’lar qaysi maqsadlarni amalga oshirish uchun yo’naltirilganligi va natijada ulardan qay darajada samara olinishi kuzatib boriladi. Chetdan jalb etilgan va o’z mablag’laridan samarali foydalanish uchun bankning yangi xizmatlarini joriy etish va uning bozor sharoitida raqobatbardoshligini oshirib borish yo’llarini izlash talab etiladi. Bank faoliyati tahlili natijasida chetdan jalb etilgan va o’z mablag’larini samarali foydalanish yo’llari aniqlanadi va u faoliyatga tadbiq etiladi. uchinchidan, bank resurs bazasining barqarorligini ta’minlash va ularni oqilona boshqarish. Bank oborotiga jalb etiladigan resurslar tahlili natijasida uning barqarorligini ta’minlash yuzasidan chora-tadbirlar belgilanadi. Bozor iqtisodiyoti sharoitida har qanday bank oborotga jalb etilgan mablag’larning kam xarajat talab etilishi va ushbu resurslarning bank oborotida imkon darajasida uzoq muddat

xizmat qilishini istaydi. Barqaror resurslar, albatta barqaror daromad manbai hisoblanadi. Bundan tashqari bank oborotiga jalb etilgan resurslarni oqilona boshqarish ham bankning samarali va xavfsiz faoliyatini tashkil etishning asosi hisoblanadi. Bank faoliyati tahlili asosida resurslar va bank aktivlari o’rtasida mutanosiblikka erishiladi. Bank resurslari muddat va hajm jihatidan aktiv operasiyalarga yo’naltirilishi muvofi qlashtiriladi. Natijada bank resurslaridan samarali foydalanishning optimal variantlari ishlab chiqiladi. to’rtinchidan, Markaziy bank tomonidan o’rnatilgan iqtisodiy normativ- larning bajarilishini ta’minlash. O’zbekiston Respublikasining Markaziy banki to’g’risidagi Qonunning 50- moddasiga muvofi q Markaziy bank moliya-bank tizimi barqarorligini saqlab turish, omonatchilar va kreditorlarning manfaatlarini himoyalashni ta’minlash maqsadida banklar, kredit uyushmalari va garovxonalar faoliyatini tartibga soladi hamda nazorat qiladi. Ushbu qonunning 52-moddasiga muvofiq Markaziy bank banklar uchun majburiy bo’lgan iqtisodiy normativlarni, shu jumladan; •kapitalning monandlik koeffi tsiyentini; •bir qarz oluvchi yoki bir-biriga daxldor qarz oluvchilar guruhiga tavakkalchilikning eng ko’p miqdorini; •yirik kredit tavakkalchilik va investitsiyalarning eng ko’p miqdori; •likvidlilik koeffi tsiyentlari; •aktivlarni tasnifl ash va baholashga doir talablarni, shuningdek, bunday tasnifl ar asosida bankning operatsiya xarajatlari jumlasiga kiritiladigan chegirmalardan shubhali va umidsiz qarzlarga qarshi tashkil etiladigan zaxiralarni shakllantirishni; •qarzlarga doir foizlarni hisoblab chiqarish va ularni bank daromadlari hisobvarag’iga kiritishga doir talablarni; •ochiq valyuta mavqei limitlarini belgilaydi. Ushbu normativlarning doimiy ravishda bajarilishini ta’minlash uchun bank faoliyati uzluksiz ravishda tahlil qilib borilishi talab etiladi.

Albatta normativlar bank tizimining barqarorligini ta’minlashga qaratilgan. Normativlar bajarilishining ta’minlanmasligi bank faoliyatini xavfl ilik darajasini oshiradi. Bank boshqaruvi normativlarga rioya etilishi yuzasidan tezkor ma’lumotlarga ega bo’lishlari va uni ta’minlash uchun chora-tadbirlar belgilash imkoniyatiga ega bo’lishlari kerak; beshinchidan , bank aktivlarini tarkibini va sifatini to’liq nazorat qilib borish. Bank aktivlari holati, dinamikasi, samaradorligi kabi masalalar doimiy ravishda tahlil etilmog’i lozim. Shu bilan birga aktivlarning likvidliligi, daromadliligi va rikslilik darajasi tahlili faoliyat muvaffaqiyatining garovi hisoblandi. Bank aktivlarining uning passivlari bilan mutanosibligini ta’minlash ham muhim ahamiyat kasb etadi. Shuning uchun ham bank aktivlari uning xodimlari, auditorlar va markaziy bank tomonidan o’rganilib, tahlil qilib borishning davr talabi bo’lib qoladi. Bank faoliyati tahlili bank aksionerlari uchun ham muhim ahamiyat kasb etadi. Ayniqsa bankning Kuzatuv kengashi tomonidan ham Boshqaruv faoliyatini muvofi qlashtirishda tahlil natijalaridan keng foydalaniladi. Oltinchidan , bank likvidliligi va to’lov qobiliyatini doimiy ravishda ta’minlanishiga erishish. Bankning likvidligi deganda uning majburiyatlarini o’z vaqtida va to’laqonli ravishda bajara olish imkoniyatlari tushuniladi. Bank omonatchilari va kreditorlari oldidagi majburiyatlarini o’z vaqtida hamda to’la-to’kis bajarilishi uchun doimiy darajada likvid mablag’larga ega bo’lishlari talab etiladi. Bu o’z navbatida mijozlar tomonidan bankka nisbatan ishonchini mustahkamlaydi. Bankning to’lov qobiliyati, uning mijozlari tomonidan berilgan topshiriqlarni tezkor ravishda ta’minlash, imkoniyatlari tushuniladi. Shunday ekan, bank aktivlarini likvidlilik va to’lov qobiliyati nuqtayi nazaridan tahlil etilishi faoliyat samaradorligini ta’minlash asoslaridan biri bo’lib hisoblanadi. Yettinchidan, bank daromadlari va xarajatlarining optimal miqdorini aniqlash. Har qanday tijorat tashkilotlari kabi banklar faoliyatining maqsadi ham maksimal miqdorda foyda olishdan iboratdir. Shuning uchun ham bank

daromadlari va xarajatlarini tarkibiy jihatdan va uning sof rentabellik darajasini tahlil qilish asosiy maqsadlardan biri bo’lib qoladi. Yuqori daromad olish uchun olinadigan daromad manbalari, har bir daromad keltiruvchi aktivlar hamda bank xizmatlari turlarini o’rganish va yuqori daromad keltiruvchi sohalarni aniqlab borish zarur. Shu bilan birga bank xarajatlari tarkibini o’rganish natijasida ma’lum xarajatlarni tejash imkoniyatlarini aniqlash ham faoliyat samaradorligini oshirish imokniyatlarini aniqlash, bank faoliyati tahlilining maqsadlaridan hisoblanadi. Ma’lumki, daromadlilik va bankning likvidliligi bir-birlari bilan qarama-qarshi ko’rsatkichlari hisoblanadi. Shunday ekan, daromadlilik va likvidlilik o’rtasidagi mutanosiblikni ta’minlash ham faoliyat tahliliga asoslanadi. Sakkizinchidan, bank qimmatbaho qog’ozlarining jozibadorligini ta’min lashga erishish. Bankni o’z mablag’larining ko’payib borishi asosan uning aksiyalarini sotishdan tushgan mablag’lar hisobiga amalga oshiriladi. Aksiyalarning sotilishi esa uning jozibadorligiga bog’liqdir. Qaysi bankning aksiyalari uning sohiblariga ko’p daromad keltirsa, unga bo’lgan talab ortib boradi. Bu hol o’z navbatida ushbu aksiyalarning jozibadorligini ta’minlaydi. Ay niqsa, jahon moliyaviy-iqtisodiy inqirozi davrida bank barqarorligini ta’min lashda uning kapitalining miqdori oshib borishi muhim ahamiyat kasb etadi. Bank aksiyalarining qanchalik ko’p miqdorda sotilishini ta’minlash ham, uning faoliyatini uzluksiz ravishda har tomonlama tahlil etilishini talab etadi. To’qqizinchidan, Bank imijini oshirishdan iborat. Bank imiji, uning jamiyatdagi, mamlakatdagi obro’si, erishilgan muvaffaqiyatlar bilan chambarchas ravishda bog’liqdir. Erishilgan obro’-e’tibor albatta uning faoliyat barqarorligi, mijozlarga ko’rsatilgan xizmat turlarining sifati, tezkorligi va to’laqonliligi bilan belgilanadi. Bular esa o’z navbatida bank faoliyatini doimiy ravishda to’liq tahlil etish va undan to’g’ri xulosalar chiqarish bilan bog’liqdir. Yuqorida qayd etilgan maqsadlarga erishish bank faoliyati tahlilining quyidagi vazifalariga bog’liqdir. 1. Butun bank faoliyati va uning ayrim yo’nalishlari bo’yicha faoliyat tahlilining natijalarini to’la-to’kis ravishda yoritish.

2. Bank faoliyati to’g’ri tahlil etilishi natijasida bank faoliyatiga ta’sir etuvchi omillar va ularning ta’siri natijalarini chuqur o’rganish. 3. Erishilgan natijalarni baholash va ular to’g’risida to’g’ri xulosalar tayyorlab kelgusida optimal qarorlarni qabul qilish uchun bankning boshqaruv organlariga taqdim etish. Xulosa qilib aytganda, bank faoliyatining samaradorligi asosan uning faoliyatini har tomonlama to’liq tahlil etilishi, natijalari o’rganilishi, istiqboldagi rejalar tahlil natijasida qabul qilingan qarorlar, belgilanadigan chora-tadbirlar sifatiga to’g’ridan-to’g’ri bog’liqdir. Bank faoliyati tahlilining turlari Bank faoliyati tahlilining turlari asosan belgilangan maqsad va vazifalarga bog’liqdir. Bundan tashqari, tahlil amalga oshirilayotgan zamon va makon, tahlil obyekti va subyektlari masalalari ham inobatga olinmog’i zarur. Bank faoliyatini tahlil etish subyektlari nuqtayi nazaridan ular ikki turga bo’linadi. Bular birinchidan tashqi va ikkinchidan ichki tahlilga bo’linadi. Banklari tashqi tahlili asosan Markaziy bank, Tashqi auditor tashkiloti va Soliq inspeksiyalari tomonidan amalga oshiriladi. Ichki tahlil odatda bankning ichki audit guruhi, tegishli departament va boshqarmalar hamda har bir bank xodimining funksional vazifalari yuzasidan amalga oshiriladi. Bank faoliyati tahlili tashqi va ichki subyektlar tomonidan amalga oshirilishini quyidagi chizmada aks ettirish mumkin. 1-chizma

Tashqi moliyaviy tahlil kompleks ravishda amalga oshiriladi, lekin u tahlil etuvchining maqsadiga muvofi q farqlanadi. Markaziy bank tomonidan o’tkaziladigan kompleks tahlildan asosiy maqsad bank barqarorligini ta’minlashga qaratilgan bo’ladi, banklar tomonidan Markaziy bankning o’rnatilgan iqtisodiy normativlarga rioya qilish darajasi o’rganiladi. Buning uchun Markaziy bankning maxsus inspeksiyasi tomonidan banklarning o’z mablag’lari tarkibi, uning monandligi bank aktivlarining likvidliligi va risklilik darajasi, kredit va investitsiyalarning tasnifl anishi hamda muammoli kredit va investitsiyalarni qoplash uchun zurur bo’lgan zaxiralarning haqiqatda tashkil etilganligi o’rganiladi. Haqiqiy holat iqtisodiy normativlar bilan taqqoslanadi va undan chekinishlar mavjud bo’lgan taqdirda harakatdagi qonun-qoidalar doirasida chora-tadbirlar belgilaydi hamda zaruriy jazolarni ko’rish mumkin. Harakatdagi qoidalarga muvofi q har bir tijorat banki har yili bir marta tashqi auditdan o’tishi va uning tegishli xulosalariga ega bo’lmog’i kerak. Tashqi audit tashkilotini bank aksionerlarining umumiy yig’ilishida tanlanadi. Yirik banklar o’zining imijini oshirish maqsadida xalqaro audit tashkilotlarini tanlashlari mumkin. Tashqi audit tashkilotlari ham banklar faoliyatini kompleks tarzda tahlilini amalga oshiradi. Audit jarayonida bank faoliyati natijalarining xalqaro andozalarga mos kelish darajasi o’rganiladi. Audit xulosasida yo’l qo’yilgan kamchiliklar, Tashqi Ichki Tashqi audit tashkiloti Mustaqil departament va boshqarmalarMarkaziy bank Ichki audit boshqarmasi Soliq inspeksiyasi XodimlarTAHLILNI AMALGA OSHIRUVCHI SUBYEKTLAR

ularni bartaraf etish yuzasidan amaliy tavsifl ar hamda xalqaro bank faoliyatiga mos ravishda hisobot yili natijasi baholanadi. 2009-yil natijalari bo’yicha umumiy aktivlari mamlakat bank tizimi aktivining 90 foizidan ortig’ini tashkil qiladigan 14 Banki «Fitch Reyt ing», «Mudis» va «Standart end Pur» kabi yetakchi xalqaro reyting kompaniyalarining «barqaror» degan yuqori reyting bahosini olishga muvaffaq bo’ldi. Soliq inspeksiyasi tomonidan ham bank faoliyati tahlili kompleks ravishda amalga oshiriladi. Ushbu kompleks tahlildan maqsad albatta bank tomonidan davlat budjetiga to’lanishi lozim bo’lgan mablag’larning o’z vaqtida va to’liq o’tkazilishini nazorat qilishdan iboratdir. Buning uchun inspeksiya tomonidan dastlab bank daromadlarining hisobotlarda o’z vaqtida va to’liq aks ettirilishi, soliqqa tortiladigan daromad miqdorining to’g’ri hisoblanganligi, xarajatlar tarkibi va ularning haqiqiyligiga hamda daromaddan to’lanishi lozim bo’lgan soliqlarning haqiqiyligi, to’liq va o’z vaqtida budjet hisob raqamlariga o’tkazilganligi tahlil qilinadi. Bundan tashqari, soliq inspeksiyasi bank tomonidan to’lanishi lozim bo’lgan boshqa soliq turlari, mol-mulk solig’i, yer solig’i, ekologiya to’lovlari kabilarni to’g’ri va o’z vaqtida amalga oshirilishiga ham e’tibor qaratadi. Shu bilan birga, bank tomonidan harakatdagi to’lovlar ketma-ketligiga rioya etish darajasi ham o’rganiladi. Ichki tahlilning asosiy maqsadi, faoliyat samaradorligini oshirishga qaratilgandir. Bunda faoliyatdagi qonun va qoidadan chetlashishlar, yo’l qo’yilgan xato va kamchiliklar, bankning har operatsiyasiga ta’sir etuvchi omillar aniqlanishi lozim. Tahlil natijasida Bank boshqaruvi va Kuzatuv kengashiga zarur informatsiyalar taqdim etish, hamda mavjud kamchiliklarni bartaraf etish yuzasidan fi kr mulohazalar bildirish asosiy vazifa hisoblanadi. Bank faoliyatini yoki ayrim hududlar doirasida kompleks ravishda tahlil qilish bank ichki audit xodimlari tomonidan amalga oshiriladi. Ayrim faoliyat turlari bo’yicha tahlil asosan ushbu faoliyatni tashkil etish uchun tashkil etilgan departament yoki boshqarmalar xodimlari tomonidan amalga oshiriladi.

Bankning har bir operatsiyasi yuzasidan asosiy tahlil esa joriy ravishda ushbu operatsiyani amalga oshirish uchun mas’ul hisoblangan xodimlar tomonidan amalga oshirilishi lozim. Bu uning funksional vazifalari sirasiga kiradi. Shuni alohida ta’kidlab o’tishimiz lozimki, tashqi tahlil ma’lumotlaridan foydalanuvchilar, kreditorlar, investorlar, omonatchilar, auditorlar va boshqa bank faoliyati bilan qiziquvchi yuridik va jismoniy shaxslar hisoblanadi. Ichki tahlil natijalaridan foydalanuvchilar esa faqat bank bo’linmalari hisoblanadi. Bu ma’lumotlaridan bank rahbariyati, ya’ni Bank boshqaruvi va Kuzatuv kengashi tomonidan operativ qarorlar qabul qilish uchun foydalaniladi. Bundan tashqari Bank faoliyati tahlili uning mazmuni jihatidan quyidagi turlarga bo’linadi. Tahlilning mazmuniga ko’ra amalga oshiriladigan tahlillar uning mazmuni va ko’zlangan maqsadiga ko’ra yuqorida ko’rib o’tilgan tahlil subyektlarining barchasi tomonidan amalga oshirilishi mumkin. Lekin, lokal va tematik tahlil asosan ichki tahlil sirasiga kiradi. Kompleks tahlil asosan bankning ma’lum bir hisobot davridagi faoliyatini o’rganishga qaratilmog’i lozim. Lokal tahlilda bankning ma’lum bir fi liali faoliyati yoki ma’lum bir faoliyat turi, masalan, kredit operatsiyalari tahlil qilinadi. Tematik tahlilda faoliyatning ayrim turlari, ularni yanada samaraliroq tashkil etish maqsadida o’rganiladi. Tahlil qilinayotgan davrga ko’ra bank faoliyati tahlili quyidagicha tasniflanadi. chizma2- Kompleks Bank faoliyatining barcha jarayonlari tahlil qilinadi Lokal Bankning ma’lum bir operatsiyasi, bo‘linmasi tahlil qilinadi Tematik Bank faoliyatining alohida olingan jarayonlari tahlil qilinadiTAHLIL MAZMUNI BO‘YICHA

Operativ, joriy va istiqbolli tahlillar bankning ichki tahlili hisoblanadi. Ular asosan amalga oshirilayotgan bank operatsiyalarini baholash, unga ta’sir etayotgan omillarni aniqlash, kelgusida faoliyat samaradorligini oshirish uchun istiqbolli chora-tadbirlar belgilashda muhim ahamiyat kasb etadi. Operativ tahlil odatda har bir operatsiyani amalga oshirishi uchun mas’ul bo’lgan xodimlar tomonidan amalga oshiriladi. Joriy va istiqbolli tahlillar bankning ichki apparati tomonidan amalga oshiriladi. Qaror qabul qilish uchun bank boshqaruviga taqdim etiladi. Bank boshqaruvi tahlil natijalarini umumlashtirgan holda faoliyat samaradorligini yaxshilash yuzasidan Qarorlar qabul qiladi. Bundan tashqari iqtisodiy adabiyotlarda tahlil boshqaruv obyektiga qarab moliyaviy va boshqaruv tahliliga ajratilishi ham ta’kidlab o’tilgan. Moliyaviy tahlilda pul mablag’larining harakati, daromadlar tarkibi va miqdori, xarajatlar tarkibi, moliyaviy natijalari, moliyaviy resurslar, moliyaviy barqarorlik ko’rsatkichlari va faoliyat rentabelligi kabilar hisob tizimi va moliyaviy hisobotlar ma’lumotlaridan foydalangan holda o’rganiladi. Boshqaruv tahlilida asosan bankka chetdan jalb etilgan va o’z mablag’larini samarali boshqarish, passiv va aktiv operatsiyalarini muvofi qlashtirish, kredit portfelini boshqarish, mehnatning tashkil etilishi, asosiy vositalar va yordamchi materiallardan samarali foydalanish, daromad va xarajatlarni boshqarish kabilar nazarda tutiladi. Yuqorida bildirilgan fikrlarni xulosa qilib aytadigan bo’lsak, bank faoliyati tahlilining turlari har xil bo’lishiga qaramasdan, ulardan tahlil jarayonida 3- chizma Operativ Bank operatsiyalarini amalga oshirish jarayonida amalga oshiriladi Joriy Ma’lum muddatda kundalik, ( haftalik, oylik) o‘tkaziladi Istiqbolli Kelgusi davrda bank strategik rejalarini aniqlash, biznes rejani muvo fi qlashtirish maqsadida o‘tkaziladi.TAHLIL DAVRI BO‘YICHA

o’rganilayotgan ko’rsatkichning mazmun-mohiyatiga qarab turli usullarni qo’llab, taqqoslanayotgan ko’rsatkichlar o’rtasidagi farqlar va bu farqlarni keltirib chiqargan omillar aniqlanadi. Bank faoliyati tahlili jarayonida ma’lum bir bankning faoliyatini boshqa bir bankining faoliyati bilan taqqoslab o’rganish ham muhim ahamiyatga ega. Bir bankning hududlardagi filiallari faoliyatining turli jabhalarini taqqoslash orqali, Bank boshqaruvi ilg’or amaliyot tajribasini ommalashtirish imkoniyatlariga ega bo’ladi. Respublikamizda O’zbekiston Respublikasi banklari assotsiatsiyasi qoshida tashkil etilgan «Axbor Reyting» kompaniyasi tomonidan mavjud barcha tijorat banklarining har choraklik va yillik faoliyatlari natijalari xalqaro andozalarga asoslangan holda tahlil qilinadi. Uning natijalariga asosan bank faoliyati baholanadi. Bu o’z navbatida, banklar tomonidan raqobat muhitida uning raqobatbardoshligini oshirish uchun faoliyatining qaysi jihatlarini samarali boshqarish haqida chora-tadbirlar belgilashiga yordam beradi. Bank faoliyatini har tomonlama chuqur tahlil qilishda statistikada qo’laniladigan guruhlash, iqtisodiy indekslash, zanjirli almashtirish, balans, korelyatsiya, regretsiya, matritsa kabi uslublardan har tomonlama foydalaniladi. Hozirgi zamon bank texnologiyalari, matematik dasturlardan oqilona foydalanish faoliyat tahlilining tezkorligi va samaradorligini oshiradi.

Adabiyotlar: 1. Karimov I.A. “Jahon moliyaviy-iqtisodiy inqirozi, O’zbekiston sharoitida uni bartaraf etishning yo’llari va choralari – Т : O’zbekiston, 2009. – 56. 2. O’zbekiston Respublikasining “Banklar va bank faoliyati to’g’risida” gi Qonuni. Toshkent, 1995 y. 3. O’zbekiston Respublikasining “Valyutani tartibga solish to’g’risida” gi Qonuni. 2003 y 11 dekabr. 4. O’zbekiston Respublikasining “Markaziy banki to’g’risida” gi Qonuni. Toshkent, 1996 y. 5. O’zbekiston Respublikasi Prezidentining Farmoni. "Bozor islohotlarini chuqurlashtirish va iqtisodiyotni yanada erkinlashtirish sohasidagi ustuvor yo’nalishlar amalga oshirilishini jadallashtirish chora-tadbirlari to’g’risida" Toshkent. 14.06.2005 yil.. 6. Bekmurodov A.Sh.va b. O’zbekiston iqtisodiyotni liberallashtirish yillarida, 5 qism. 4-qism. Moliya va bank tizimidagi islohotlar samarasi, TDIU, 2005 y. 7. Международные валютно-кредитные и финансовые отношения: учебник / под ред. Красавиной Л.Н. - 3-е изд., перераб. и доп. – М.: Финансы и статистика, 2006. – 576 с. 8. О’Нил У. Как делать деньги на финансовом рынке: Стратегия торговли на росте и падении / Уильям О’Нил; Пер. с англ. – 3-е изд. – М.: Альпина Бизнес Букс, 2006. – 329 с.

O'xshashlar

Bank xavfsizligining maqsadi va vazifalari

“Bank risklari” fanining predmeti, vazifalari va banklar faoliyatida risklar

Menejment fanining maqsadi va vazifalari

Bank ishi fanining predmeti va mazmuni

Bank ishi fanining predmeti va metodi