Yig`ish chizmalari va sxemalarini tuzish va o`qish - Informatika va AT - Referatlar

Yig`ish chizmalari va sxemalarini tuzish va o`qish

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

63 KB

Ko'chirib olish

www.arxiv.uz Reja : 1. Yig`ish chizmasining mazmuni 2. Moylash tuzilmalarini tasvirlash 3. Zichlagich tuzilmalarini tasvirlash 4. Tebranish podshipnigini tasvirlash 5. Prujinalarni tasvirlash 6. Qimirlatmaydigan (stopor) tuzilmalarni tasvirlash 7. Yig`ish chizmalaridagi shartliklari va soddalashtirishlar 8. Asliga qarab yig`ish chizmalarining bajarish tartibi 9. Yig`ish chizmalarini o`qish va detallarga ajratish 10. Sxemalarni chizishdagi umumiy qoidalar

www.arxiv.uz 1. Yig`ish chizmasining mazmuni Mashina, stanok va boshqa buyumlarni ishlab chiqarish uchun konstruktorlik hujjatlari tuziladi. Konstruktorlik hujjati loyixa va ish hujjatlariga bo`linadi. Loyixa hujjati tarkibiga buyumning konstruktiv tuzilishini, uning tarkibiy qismlarining o`zaro ta`siri va buyumning ishlash prinsipini tushuntiruvchi (izoxlovchi) umumiy ko`rinish chizmalari, loyixaning tushuntirish yozuvi va boshqa hujjatlari kiradi. Umumiy ko`rinish chizmasidagi ma`lumotlar, konstruktorlik ish hujjatini ishlab chiqish uchun asos bo`lib xizmat qiladi. Konstruktorlik ish hujjatlariga buyumlar tarkibiy qismlarining yig`uv chizmalari kiradi: yig`uv chizmalari buyumlarning tasvirlari va yig`ish hamda nazorat qilish uchun zarur bo`ladigan ma`lumotlar, spetsifikatsiyalar, montaj va gabarit chizmalar, sxemalar va boshqalarni o`z ichiga oladi. Yig`uv chizmalari quyidagilardan iborat: a) yig`uv birligining tasviri: ushbu chizma bo`yicha biriktiriladigan tashkiliy qismlarning joylashishi va o`zaro bog`lanishi to`g`risida ma`lumot beradi; b) yig`uv birligining yig`ish va nazorat qilishni ta`minlovchi ko`rsatmalar; v) o`lchamlar, chekli chetga chikishlar va nazorat qilinishi kerak bo`lgan boshqa parametrlar va talablar; g) detallarni biriktirish usuli to`g`risidagi ko`rsatmalar; d) buyum tarkibiga kiruvchi qismlarining pozitsiya nomerlari; ye) buyumning asosiy harakteristikalari; j) gabarit, o`rnatish, ulanish, shuningdek, kerakli spravka o`lchamlar. Buyumning yig`ish chizmasi – 1-shaklida keltirilgan. Bu chizmani bajarish tartibi quyida bayon kilingan. Chizmada quyidagilar mavjud; a) bosh ko`rinish, ustdan ko`rinish, chapdan ko`rinish. Bu ko`rinishlarning xammasida qirqimlar ko`rsatilgan; b) teshik va moylash ariiqchasining o`zaro joylashishini aniqlovchi A-A kesim chiqarilgan; v) 3 – detalning V-V kesimi. Bir detalning o`zi yig`ish chizmasining hamma tasvirlarida bir xil yo`nalishda shtrixlanadi. Yondosh detallar turli yo`nalishda shtrixlangan. Agar biror detalning shakli mavjud tasvirlarda to`la Aniq bo`lmasa, yig`ish chizmasida bu detalning strelka bo`yicha ko`rinishi joylashtiriladi.

www.arxiv.uz O`quvchilar yig`ish chizmasining tuzishdar oldin, buyum ta`rifnomasidan foydalanib buyumning vazifasi, tuzilishi va har bir detalning o`zaro bog`lanishini Aniqlab olishi zarur. 1. Moylash tuzilmalarini tasvirlash Buyumning yig`ish chizmasini tuzishdan oldin detallar ishqalanadigan yuzalarining moylanish usulini aniqlash va yig`ish chizmasida moylash tuzilmalarini to`g`ri tasvirlash zarur. Podshipnik vkladishi ichida aylanadigan val yuzasini vaqti-vaqti bilan moylab turish uchun qalpoqsimon moydon ishlatiladi (1-shakl, a ). 1-shakl 3. Zichlagich tuzilmalarini tasvirlash Gaz, bug, suyuqlik bosimi ta`siri ostida bo`lgan detallarni zich qilib, zazorsiz birlashtirish zarur. Pnevmo va gidrosistemalarning rezervuar va qopkoq, klapan korpusi, porshen va shtok hamda boshqa detallari orasida zichlagich tuzilmalari o`rnatilishi zarur. Ajraladigan birikmalarning tekis yuzalari orasida zazorlarni zichlash uchun qistirmalar qo`llaniladi (2-shakl, a ). Kistirmalar rezinkadan, kartondan, fibradan, asbestdan, paronitdan va boshqa materiallardan tayyorlanadi. 2-shakl Silindrik yuzalar orasidagi zazorlarni zichlash uchun zichlagich halkalari, manjetlar, shuningdek, quyuq moy ishlatiladi. Halkalar, ular uchun qilingan ariiqchalarga tiqib qo`yiladi. Zichlagich halkalari rezinadan, kig`iz fetrdan, grafit aralashtirilgan asbestli shnurdan va boshqa materiallardan tayyorlanadi. Suyuqlik va gaz armatursining sekin siljiydigan detallarini zichlash uchun yumshoq shnur tiqilgan salnikli zichlagich qo`llaniladi (3-shakl). Shnurlar paxta, zigirpoya, jun, kanop yoki asbest iplaridan tayyorlanadi so`ngra ularni quyuq moy, texnik yog yoki grafit poroshogi bilan

www.arxiv.uz shimdiriladi. Shnurlarning ko`ndalang kesimi yumaloq yoki kvadrat shaklida bo`ladi. Tashlama gaykani burab kirgiziladigan siquvchi vtulka shnurni ezadi (4-shakl, b ), natijada shnur shpindelga zich yopishadi. 3-shakl 4-shakl 4. Tebranish podshipnigini tasvirlash Tebranish podshipnigi vallar va o`qlar uchun tayanch bo`lib xizmat qiladi va hozirgi zamon mashinalarining hammasida ishlatiladi. Podshipniklarning kuproq tarqalgan tiplari 1-jadvalda keltirilgan. Tebranish podshipniklarni tashqi va ichki halkalardan, shariklardan (yoki roliklardan) va shariklarni (yoki roliklarni) bir-biridan ajratib turuvchi separatordan tuzilgan bo`ladi. Tebranish podshipniklari chizmalari separatorsiz tasvirlanadi. Tebranish podshipniklarini yig`ish chizmalarida soddalashtirib tasvirlash qoidalari GOST 2.420-69 da belgilangan. 5. Prujinalarni tasvirlash Zarur bo`lgan kuchni yaratish uchun yig`ishda prujina oldindan siqib yoki cho`zib deformatsiyalanadi. Bu kuch qiymatini rejalash uchun turli mexanizmlar, masalan, kontrgaykali bolt (4-shakl) ishlatiladi. Prujinasi bor yig`ish chizmalarini chizishda prujina deformatsiyasini nazarda tutish va tegishlicha prujinani uning siqilmagan holatidagiga qaraganda siqiq yoki cho`zik qilib tasvirlash zarur. O`ramlar kesimining qalinligi 2 mm va undan kam bo`lgan prujinalar qirqimda yo`g`on tutash chiziqlar bilan tasvirlanadi (5-shakl, b ). 5-shakl 6. Qimirlatmaydigan (stopor) tuzilmalarni tasvirlash Mashinaning ish davrida tebranish, silkinish va zarblar ta`siriga duch keladigin rezbali buyumlar o` z- o` zidan buralib ketishining oldini oluvchi detallar bilan birga ta`sirlanadi.

www.arxiv.uz 6-shakl, a va b da lapkali shayba ko`rsatilgan (GOST 3693-52). Bitta lapka detalning tekis qismiga bukib yepishtiriladi, ikkinchi lapka esa olti yekli gaykasining biror tomoniga tegib turadigan qilib qayriladi. 6-shakl, v da mashinasozlikda keng qo`llaniladigan prujinali qimirlatmaydigan shayba tasvirlangan.6-shakl g da shplint qo`llash bilan birga qimirlatmaydigan qilib qo`yish ko`rsatilgan. 6-shakl 7. Yig`ish chizmalaridagi shartliklari va soddalashtirishlar. Yig`ish chizmasini bajarishga sarflanadigan vaqtni tejash maqsadida GOST 2.109-69 ga muvofiq soddalashtirishlar va shartliklar qo`llash tavsiya etiladi. Masalan,faskalar va galtellar, shuningdek, yumoloqlash, protochkalar, nakatka rezba, (nasechka)lar kichik burtiklar va o`yiqlar chizib ko`rsatilmaydi. Q ir q imda prujinalarni h ar ikki uchi h am ikkitadan o` ramni k o` rsatilgan h olda tasvirlanadi. (7-shakl, g ) . 7-shakl Buyumning tarkibidagi sotib olinadigan buyumlar masalan, maydon tebranish podshipning va boshqalar yig`ish chizmasidagi qirqimda qirqilmagan holda tasvirlanadi. Sterjen bilan teshik orasidagi zazor ko`rsatilmasligi mumkin. Rezbaning sbegi va berk teshiklarning konusaviy uchlarini yig`ish chizmalarida tasvirlanmaydi. Agar ko`rsatilishi zarur bo`lgan buyumni qopqoqlar, shchitlar kojuxlar to`sib qolsa, bu detallarni yig`ish chizmasida tasvirmasligi mumkin. Bunday tasvir tepasiga tegishli izoxlash yozuvi yozilib qo`yiladi, masalan 4- poz qoqkoq ko`rsatilmagan. Ishda o`z joyidan ko`chib haraktlanadigan detalning eng chetki vaziyatlarini yig`ish chizmasida ingichka shtrix – punktir chiziq bilan chizib ko`rsatiladi. 8. Asliga qarab yig`ish chizmalarining bajarish tartibi.

www.arxiv.uz O`quv yig`ish chizmalarini bajarish to`rt etapga bo`linadi. 1. Tayergalik ishlari. Buyumning yig`ish chizmasini bajarishga kirishishdan oldin bu buyumning vazifasi, tuzilishi va ayrim qismlarining bir–biriga ta`siri bilan to`la tanishib chiqish zarur. Yo`naltiruvchi blok (8-shakl) chizmasni bajarish tartibini ko`rib chiqamiz. Bu yig`ma birlik yuk ko`taradigan kran metall konstruksiyasini o`rnatiladi va trosni yo`naltirish uchun harakat qiladi. 8-shakl Tros rolik 1 ning ariiqchasiga tushadi (8 va 9-shakllar) va rolikni aniq burchak ostida aylanib o`tadi. Rolik 1, va 5 erkin aylanadi, o`q 5 da erkin aylanadi, o`q 5 esa vilka 2 ni ng quloqlariga o`q 5 ning uyiga kiruvchi planka 4 bilan mahkamlanadi. Planka 4 vilka 2 bilan ikki bolt 7 orqali birikilgan. Rolikning aylanishida ishkalanishni kamaytirish uchun sharikli press- maydon 9 dan o`q 5 ning silindrik kanali orqali ishkalanish yuziga quyuq moy uzatiladi. Vilka 2 turtta gaykali 8 boltlar 6 vositasida kronshteyn 3 ga birikitiladi kronshteyn 3 esa to`rtta bolt vositasida kranning metal konstruksiyasiga mahkamlanadi. Avvalo chizma chizishdan oldin mustaqil ravishda blokni ajratish, detallarning geometrik shakllarini, detallarning birikishi va yig`ish operatsiyalarini tartibini Aniqlash ma`qul. (9-shakl). 2. Detallarning eskizini tuzish. Tayergarlik ishlari bajarilgandan keyin blok detallarning eskizini bajarishga kirishiladi, eskiz katak qog`ozga bajarilgan ma`qul. Standart-detal vintning eskizi chizilmaydi. Eskizlarda o`lcham qo`yishda yendosh (tutashuvchi) detallarning o`lchamlarini sinchiklab tekshirish kerak. Eskizdagi asosiy yezuvda detalning qanday materialdan tayerlanishi ko`rsatiladi. 3. Spetsifikatsiyani tuzish. Yig`ish chizmasida buyum tarkibiy qismilarining spetsifikatsiyasi qanday tartibda belgilangan bo`lsa, pozitsiya nomerlari ham shu tartibda belgilangan bo`lsa, pozitsiya nomerlari ham shu tartibda belgilanadi. Demak, eskiz bajarilishi bilan tezda spetsifikatsiya tuzilishi kerak. Spetsifikatsiya musta q il konstruktorlik h ujjati b o `lib, alo h ida A-4 format q o g `oz listida bajariladi. Spetsifikatsiya teksti chizma shrifti bilan “ qo` lda” yoziladi.

www.arxiv.uz O`quv yig`ish chizmalarining o`ziga hosligini nazarda tutib uning spetstftkatsiyasi har qanday formatdagi listda bajarilgan yig`ish chizmasiga yozilishi mumkin. Spetsifikatsiya h ar bir yi g` ma birlik, kompleks va komplekt uchun belgilangan forma b o` yicha tuziladi. Spetsifikatsiyaning asosiy yozuvi chizmaning asosiy yozuv chizmaning asosiy yozuvidan far q q iladi va (2-forma) ga muvofi q bajariladi. Umumiy h olda spetsifikatsiya b o `limlari q uyidagi tartibda joylashtiriladi: H ujjatlar; Komplekslar; Yi g` ma birliklar; Detallar; Standart buyumlar; Bosh q a buyumlar; Materiallar; Komplektlar. Spetsifikatsiyada qanday b o `limlar b o `lishi buyumning tarkibiga bo g `li q dir. H ar bir b o` limning nomi sarlavxa k o` rinishida “Nomi” degan grafada k o` rsatiladi va tagiga chizib qo` yiladi. Bizning ushbu misolimizda (10-shakl) t o `rtta b o `lim mavjud: “ H ujjatlar”. “Yi g` ma birliklar”. “Detallar” va “Standart buyumlar”. 10-shakl Spetsifikatsiya grafalari q uyidagicha tulgiziladi: “Format” grafasida chizma formatining belgisi yoziladi; “Zona” grafasida pozitsiya nomeri joylashgan zona belgisi k o` rsatiladi; “Poz” grafasida tartib nomeri k o` rsatiladi; “Belgisi” grafasida konstruktorlik h ujjatlarining belgilari yoziladi. Yi g `ish chizmasi belgisiga ikki h arf SB – (sborochniy) k o `shib yoziladi; “Nomi” grafasida spetsifikatsiya b o `limlaridagi h ujjatlar, buyumlar nomlari k o `rsatiladi; “Soni” grafasida buyum soni k o` rsatiladi; “Eslatma” grafasida qo` shimcha ma`lumotlar yoziladi.

www.arxiv.uz 4. Yig`ish chizmasini bajarish. Eskizlar bo`yicha yo`naltiruvchi blokning yig`ish chizmasi chiziladi (11-shakl). Yig`ish chizmasida buyumni yig`ish va nazorat qilish uchun kerakli ma`lumotlar bo`lishi zarur. 11-shakl Yi g` ish chizmasi q uyidagi tartibda bajariladi: 1) tasvirlar soni ani q lanadi; 2) tasvirlar masshtabi belgilanadi; 3) yi g` ish chizmasining formati tanlanadi; 4) tasvirlar ingichka chizi q larda chizib chi q iladi; 5) chizmani ustidan yurgazib chiqiladi, o`lchamlari qo`yiladi, yozuvlari yoziladi va shunga o`xshash ma`lumotlar beriladi. Yi g` ish chizmasini YeSKD talablariga mos ravishda taxt q ilinadi. 9. Yi g` ish chizmalarini o`q ish va detallarga ajratish Yi g `ish chizmasi buyumlarni yi g `ish va nazorat q ilish uchun xizmat q iladi. O`quv protsessida yig`ish chizmalaridan, odatda, detallarning ish chizmalarini bajarish uchun (detallarga ajratish uchun) foydalaniladi. Yig`ish chizmalarini detallarga ajratish yo`li bilan o`qish, detallarning chizmadagi tasvirlari bo`yicha bu detallarning shaklini fikran tasavvur qila olish qobiliyatini ustiradi. Detallarning ish chizmalarini chizishda ularning o`lchamlari bevosita yig`ish chizmasidan lineyka va sirkul, yig`ish chizmasi masshtabini nazarda tutgan holda o`lchab olinadi. Yi g` ish chizmasini detallarga ajratib chizishdan oldin spetsifikatsiya bilan tanishib chi q ish lozim. Spetsifikatsiyadaga pozitsiya nomerlariga q arab yi g `ish chizmasidan h ar bir detalning tasviri shakli va o `lchamlari ani q lanadi. Bir detalning o`zi hamma qirqimlarda bir tomonga shtrixlanishi, tutash (yondosh) detallar esa turli yo`nalishlarda shtrixlanishi esda tutish zarur. Detalning ish chizmasidagi tasvirlarning joylashishi yig`ish chizmasidagiga o`xshash bo`lishi shart emas. K o `rinishlarni, q ir q imlarni va kesimlarni chizishda GOST 2.305-68 tavsiyanomalariga amal q ilish zarur. Detallarning ish chizmalari standart formatli alo h ida listlariga chiziladi.

www.arxiv.uz Yi g` ish chizmasiga asosan detalning ish chizmasini bajarish misoli. Yig`ish chizmasida (12-shakl) quyma buyumlarni karbonat angidrid gazini purkab tozalash uchun mo`ljallangan klapan – pistolet tasvirlangan. 12-shakl Detallarga ajratishga kirishdan oldin buyumning tuzilishi va bu buyumning ishini tushuntiruvchi tekstini ukib chikish va buyumning shakli to`g`risida umumiy tasavvur hosil qilish kerak (13-shakl). 13-shakl Yg`gma birlikning (12-shakl) vazifasi va tuzilishini aniqlab olgandan keyin spetsifikatsiyasining mazmuni (13-shakl) bilan tanishib chiqish kerak. Har bir detalning shaklini ko`z oldimizga keltirib olganimizdan keyin (13-shakl) detallarni o`quv ish chizmasini bjarishga kirishish mumkin. Klapan-pistolet korpusining ish chizmasi 14-shaklda keltirilgan. 14-shakl 15-shakl 10. Sxemalarni chizishdagi umumiy qoidalar Buyumning tarkibiy qismlari va ular orasidagi bog`lanishlar shartli tasvirlar yoki belgilar ko`rinishida beriladigan konstruktorlik hujjatlari sxemalar deb ataladi (GOST 2.102-68). Buyumlarning kiruvchi elementlar va bog`lanishlar turlariga qarab sxemalar: kinematik, pnevmatik, gidravlikva elektr sxemalarga bo`linadi.

www.arxiv.uz Kinematik sxemalarni bajarish q oidalari GOST 2.703-68 da, elektr sxemalarniki GOST 2.702-69 da, pnevmatik va elektr sxemalarniki esa GOST 2.704-68 da bayon q ilingan. Vazifasiga q arab sxemalar struktura, funksional: prinsipial (t o` la), birikmalar (montaj), ulash, umumiy joylashtirish sxemalariga b o` linadi. Struktura sxemasi buyumning asosiy funksional q ismlarini, ularning vazifalari va bir-biri bilan bo g` lanishini ani q laydi. Funksional sxemasi buyumda sodir b o` ladigan protsesslarni tushuntiradi. Prinsipial sxema buyum elementlari tarkibini va ular orasidagi o`zaro bog`lanishlarni aniqlaydi, shuningdek, buyumning ish prinsipi to`g`risida to`la tasavvur beradi. Birikmalar sxemasi buyumning tarkibiy qismlari o`zaro qanday birikkanligini ko`rsatadi: bunday sxemalarda simlar, truboprovodlar, qisqichlar, raz`yomlar, flanslar va shunga o`xshashlar ko`rsatiladi. Ulash sxemalari buyumning tash q i ulashishini k o` rsatadi. Umumiy sxemalari buyumning tash q i ulanishini k o` rsatadi. Umumiy sxema kompleksning tarkibiy qismlarini aniqlaydi va ularning ishga tushirish joyida bir-biri bilan qanday birikishini ko`rsatadi. Joylashtirish sxemasi buyum tarkibiy qismlarining bir-biriga nisbatan joylashtirishini aniqlaydi. Sxema shifri sxema turini aniqlovchi harfdan va sxema tipini belgilovchi raqamlardan tuzilgan bo`ladi. GOST 2.701-68 ga k o` ra sxemalarning turlari q uyidagi h arflar bilan belgilanadi: Elektr sxema – E; Gidravlik sxema – G; Pnevmatik sxema – P; Kinematik sxema – K; Kombinatsiya sxema – S. Sxema tiplari q uyidagi ra qa mlar bilan belgilanadi: Struktura sxemasi – 1; Funksional sxema – 2; Prinsipial sxema – 3; Birikmalar sxemasi – 4; Ulash sxema – 5; Umumiy sxema – 6; Joylashtirish sxemasi – 7.

www.arxiv.uz Masalan, elektr prinsipial sxema – E3 shifr bilan gidravlik birikmalar sxemasi – G4 shifr bilan belgilanadi va h okazo 1-jadval Chizmalarda tebranish podshipniklarni tasvirlash

O'xshashlar

HTML formalarini qo`shish. Cgi va ma`lumotlar yig`ish

O`qish - yozish sistеmаsi

Еgiluvchan magnit disklardagi yig`uvchilar

Bеysik (paskal) tili Dasturni xotiraga yozish va undan o`qish. Bеysik (paskal) tilining buyruqlari

Hujjatlarni tuzish va tayyorlash vositalari yozuv mashinkalari