Танлов масаласининг қўйилиши. Мак усули - Informatika va AT - Referatlar

Танлов масаласининг қўйилиши. Мак усули

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

141.5 KB

Ko'chirib olish

www.arxiv.uz Танлов масаласининг қўйилиши. Мак усули Режа: 1. Танлов масаласининг қўйилиши. 2. Транспорт масаласининг амалий масала мисолида математик модели. 3. Танлов масаласининг ў зига хос хусусиятлари. 4. Мак усули моҳияти. 5. Мак усулини амалий мисолни ечиш билан тушунтириш.

www.arxiv.uz Танлов масаласи транспорт масаласи каби чизиқли программалаш масаласига киради, лекин у махсус к ў ринишга эга. Хусусан, чекликлардаги коэффициентлар 0 ёки 1 коэффициентга эга, ҳар бир ўзгарувчи эса фақат иккита чекликда иштирок этади. Мазкур мавзуда ўрганиладиган масала траспорт масаласининг танлов характерига эга бўлган хусусий к ў ринишидир. Бу усулнинг моҳиятини қуйидаги масаланинг мазмунига боғлаб тушунтирамиз. R 1 , R 2 ,..., R 5 - рақамли 5 киши t 1 , t 2 ,..., t 5 рақамли топшириқларни бажара олади. Касбий маҳоратига боғлиқ равишда бу топшириқларни бажариш учун ҳар хил вақт миқдори керак. Одамларни топшириқлар бўйича шундай тақсимлаш керакки, натижада вақт миқдори энг кам сарфлансин. Вақт миқдори соатларда жадвалда келтирилган. Одамлар Топшириқлар Т 1 Т 2 Т 3 Т 4 Т 5 М 1 10 5 9 18 11 М 2 13 19 6 12 14 М 3 3 2 4 4 5 М 4 18 9 12 17 15 М 5 11 6 14 19 10 X ij – i - одамнинг j - топшириқни бажариши учун кетган вақти. Масаланинг математик модели қуйидаги шартлардан иборат. X ij - манфиймас сон, чунки ҳар бир одам ишга т ў ла иштирок этиши, ҳар бир топшириқ тўла бажарилиши керак, яъни X ij - миқдор қуйидаги шартларга жавоб бериши керак.   n j ijX 1 1   m i ijX 1 1 Шу шартларнинг бажарилишида жами сарфланадиган вақт энг кичик сонга тенг бўлиши керак: min 1 1        ij n j ij m i Xb F

www.arxiv.uz Бу ерда b ij - i - одамнинг j - топшириқни бажариш учун сарфлайдиган иш вақти. Шундай қилиб, бу чизиқли программалашнинг масаласи "транспорт" турига эга. Чунки сатрлар ва устунлар бўйича йиғиндилар 1 га тенг. У ифодаланган, шунинг учун транспорт масаласини ечиш алгоритмини бу масалани ечиш учун ҳам қўллаш мумкин, лекин у самарали эмас. Чунки масаланинг оптимал бутун қийматли ечимининг бештаси X ij = 1 қолганлари 0 бўлади. Бошқа томондан караганда эса 5  5 ўлчамдаги вақт матрицасида ҳар бир устун ва ҳар бир сатрдан биттадан шундай бешта элементни топиш керакки, натижада танланган элементлар йиғиндиси минимум бўлсин. X ij - нинг 0 ёки 1 га тенг бўлиши, баъзи бир ҳолларда масала қўйилишига маъно бериш учун зарур. Масалани n  n ўлчамдаги матрица учун умумлаштириш мумкин. Ҳар бир бундай матрица учун масалада ҳар бир сатр ва ҳар бир устундан биттадан n та элементни танлаш керакки, уларнинг йиғиндиси энг кичик бўлсин. Танланган элементларни X 1 i , X 2 j ,..., X nt деб белгилаймиз. Бу ерда i , j ,..., t - 1, 2,..., n - элементларнинг баъзи бир ўрин алмаштиришидир. Бундай ўрин алмаштиришлар n та бўлади, демак ҳатто энг кам миқдордаги n та ечимни топиш учун ҳам ҳамма ечимларни кўриб чиқиш, мумкин бўлмаган даражада ч ў зилиб кетади. Шунинг учун бундай масалаларни, "транспорт" масаласининг хусусий ҳоли бўлса ҳам, "транспорт" усули билан ечиш мақсадга мувофиқ эмас. Унга бошқа усулни қўллаш керак. Мак усули. Танлов масалаларини ечиш учун ҳозирги вақтгача иккита усул таклиф этилган. Иккала усул ҳам қандайдир сатр ёки қандайдир устуннинг элементига яна бир элементни қўшиш ёки айириш билан оптимал танлаш ҳолати ўзгармайди, деган фикрга таянган. Венгер усули матрицанинг етарли даражадаги қийин ва нотривиал комбинатор хусусиятларига асосланган. Бу усул бўйича масалани ЭҲМ да ечиш программасини тузиш жуда ҳам маша ққ атли. Шунинг учун мазкур ишда юқорида келтирилган масалани Мак усули билан ечишга батафсил

www.arxiv.uz т ў хтаймиз. Бу усул венгер усулига қ араганда анча оддий. Бу мантиқий жараёндир. Бу такрорий жараён қадамларини баён этамиз. Бу усул ҳар сатр ва ҳар устундан энг кичик элементни танлаш фикрига асосланган. Умуман олганда сатрларнинг минимал элементлари матрицанинг ҳамма n устунлари бўйича тақсимланган. Бу ерда сатрларнинг минимал қийматларини устунлар бўйича тақсимлаш учун маълум бир қийматни сатр ёки устундаги ҳамма элементларга қўшиш (айириш) фикри қўлланилади. Бу усулни n  n ўлчамдаги масалани ечиш учун қўллаймиз. Ҳар бир сатрдан минимал элементдан танлаймиз. Ҳар бир минимал элемент остига чизамиз. Агар ҳар бир устунда биттадан ости чизилган элемент бўлса, бу ости чизилган элементлар базис - оптимал танловни билдиради. Масала алгоритми. Бошлаш: Устунлар тўпламини иккита А ва А' тўпламларга ажратамиз. А танланган тўплам, А' танланмаган тўплам. Бошида (бошланишга кейинги қ айтишларда ҳам) танланган устунлар йўқ, шунинг учун А тўплам бўш, А' тўплам эса ҳамма устунларга эга. Қадам1 :А' тўпламдан биттадан ортиқ остига чизилган элементларга эга бўлган устун танланади. Бу устун А' тўпламдан А тўпламга ўтказилади. Қадам 2 : i - сатрдаги А тўплам элементлари b i га, А' тўпламнинг i - сатридаги минимал элементи эса a i ' га min ( a i '- b i ) = a r '- b r бўлсин. Қадам 3 : А тўпламнинг ҳамма элементларини a r '- b r га ошириш керак. Қадам 4 : a r 'ни остки нуқталар билан белгилаймиз. Энди a r ' "нуқталар билан белгиланган" элемент. Қадам 5 : С - a r ' га эга бўлган устун бўлсин. Агар С да иккитадан ортиқ ости чизилган элемент бўлса, С ни А' тўпламдан А тўпламга ўтказиш ва Қадам 2 га кайтиш, акс ҳолда навбатдаги қадамга ўтиш керак. Қадам 6 : Охирги a r ' элементни тўла остига чизиш керак. Бу янги остига чизилган элементдир. Қадам 7 : a r ' жойлашган сатрдан бошланғич остига чизилган элементни

www.arxiv.uz топиш, остига чизилган чизиқни олиб ташлаш ва бу элемент жойлашган устунни D деб белгилаш керак. Қадам 8 : Агар D бошқа элементларга эга бўлмаса, у нуқталар билан белгиланган элементга эга бўлиши керак. Бу элементни a r ' билан белгилаб, Қадам 6 га кайтиш керак. Агар D яна битта остига чизилган элементга эга бўлса, унда остига чизилган элементлар янги базисни ташкил қилади. Агар элементлари остига чизилмаган яна бирорта устун қолса, иш бошланишига қ айтиш керак. Агар ҳар бир устунда остига чизилган элемент бўлса, унда алгоритмнинг иши тугатилади. Оптимал танловга мос келган элементлар белгиланиши ва тегишли қиймат ҳисобланиши мумкин. Агар Қадам 3 да А тўпламнинг фақат остига чизилган элементлари b r ни a r ' га ошириб, йўналишнинг қолган элементларини оширишини Қадам 8 гача т ў хтатиб турсак, ҳисоблашларни қисқартириш мумкин. Бундай ҳолда устуннинг қолган элементлари остига чизилган элементлар қанчага оширилган бўлса, шунчага оширилиши керак. Қуйида бу усулнинг тўла баёнини юқорида келтирилган мисолни ечиш учун келтирамиз. Одамлар Топшириқлар Т 1 Т 2 Т 3 Т 4 Т 5 М 1 10 5 9 18 11 М 2 13 19 6 12 14 М 3 3 2 4 4 5 М 4 18 9 12 17 15 М 5 11 6 14 19 10 I босқич Бошлаш Қадам 1 : 2 – устун А тўпламга ўтади. 10 5 9 18 11 Қадам 2. 1-сатр: 5 нинг остига чизинг. А’=9 да 13 19 6 12 14

www.arxiv.uz минимум топилди, фарқ 4 га тенг 3-сатр : 2 нинг остига чизинг, минимум А’=3 нуқтада топилди, фарқ 1 га тенг. 3 2 4 4 5 4-сатр: 9 нинг остини чизинг, минимум А’=12 нуқтада топилди, фарқ 3 га тенг. 18 9 12 17 15 5-сатр: 6 нинг остини чизинг, минимум А’=10 нуқтада топилган, фарқ 4 га тенг (а’ r – b 1 ) minimum қиймат 1 га тенг, у 3-сатрдан топилди. 11 6 14 19 10 Қадам 3 : 2-устуннинг ҳамма элементларини 1 га оширамиз 10 6 9 18 11 Қадам 4 : 3-сатр 3-элементи остини чизамиз. 13 20 6 12 14 Қадам 5 : С (1-устун) остига чизилган элементга эга эмас, шунинг учун кейинги қадамга ўтамиз. 3 3 4 4 5 Қадам 6 : 3-сатр, 1–устунида 3 элементнинг остини тўла чизамиз. 18 10 12 17 15 Қадам 7 : 3-сатр, 3-устундаги 4 элементининг остига чизилган чизиқни олиб ташлаймиз. 11 7 14 19 10 Қадам 8 : (2-устун) устун бошқа остига чизилган элементларга эга, шунинг учун иш бошланишга қ айтиш керак. Чунки остига чизилмаган элементларга эга устунлар бор II босқич Бошлаш Қадам 1 : 2-устунни А тўпламга ўтказамиз. Қадам 2 : min ( a ’- b i ) = 12 – 10 = 2 4- сатрда Қадам 3 : 2- устуннинг ҳамма 10 8 9 18 11

www.arxiv.uz элементларини 2 га ошир. Қадам 4 : 3- устун, 4- сатрдаги 12 элементини остига нуқталар билан белгилаймиз. 13 22 6 12 14 Қадам 5 : С(3- устун)бошқа остига чизилган элементга эга, шунинг учун 3 - устунни А тўпламга ўтказамиз ва 2 – қадамга қайтамиз. 3 5 12 4 12 4 17 5 15 Қадам 2 : А тўплам энди 2 ва 3- устунлардан иборат min ( a r '- b i ) 10 – 9 = 1га, 5- сатрда, тенг 11 9 14 19 10 Қадам 3 : 2 ва 3 устунлардаги ҳамма элементларни 1 га оширамиз. 10 9 10 18 11 Қадам 4 : 5- сатр, 5-устундаги элементни нуқталар билан белгилаймиз. 13 23 7 12 14 Қадам 5 : С (5-устун) бошқа остига чизилган элемент-ларга эга эмас, шунинг учун кейинги қадамга ўтамиз. 3 6 5 4 5 Қадам 6 : 5-сатр, 5-устундаги 10 элементининг остини тўла чизамиз. 18 13 13 17 15 Қадам 7 : 5-сатр, 2-устундаги 10 элементи остидаги чизиқни бекор қ иламиз 11 10 15 19 10 Қадам 8 : 0 (2- устун) бошқа остига чизилган элементларга эга, 4-устунда остига чизилган элементлар йўқ, шунинг учун бошланишига қайтамиз. Бошланиш Қадам 1 : 2- устун А тўпламда бор 10 9 10 18 11 Қадам 2 : min ( a r ' - b i ) 13 – 13 = 0 га тенг 13 23 7 12 14 Қадам 3 : Ҳ еч нарса ўзгармайди. 3 6 5 4 5 Қадам 4 : 4-сатр,3-устундаги 13 элементини нуқталар билан белгилаймиз. 18 13 13 17 15 Қадам 5 : С - бу 3 - устун, у остига 11 10 15 19 10

www.arxiv.uz чизилган элементга эга, кейинги қадамга ўтамиз. Қадам 2 : 2- ва 3 – устунлар А тўпламда бор min (a r ' - b i ) = 10 – 9 = 1 Қадам 3 : 2 ва 3-устунларни 1 га оширамиз 10 10 11 18 11 Қадам 4 : 1-сатр ва 1-устундаги 10 элементини нуқталар билан белгилаймиз. 13 24 8 12 14 Қадам 5 : С (1 – устун) бошқа остига чизилган элементга эга, шунинг учун навбатдаги қадамга ўтамиз. 3 7 6 4 5 Қадам 2 : А бу 1,2 ва 3-устунлардир. min(a r ' - b i ) = 11 – 10 = 4 – 3 = 15 – 14 = 1 18 11 14 11 14 16 171 9 15 10 Қадам 3 :1, 2 ва 3-устунларни 1га оширамиз 11 11 12 18 11 Қадам 4 : 3 - сатр, 4 – устундаги 4 элементини нуқталар билан белгилаймиз. 14 25 9 12 14 Қадам 5 : С (4-устун) остига чизилган элементларга эга эмас. Кейинги қадамга ўтамиз. 4 8 7 4 5 Қадам 6 : 3-сатр, 4- устундаги 4 элементининг ости тўла чизилган. 19 15 15 17 15 Қадам 7 : 3-сатр,1-устундаги 4 остидаги чизиқни олиб ташлаймиз. 12 12 17 19 10 Қадам 8 : D (1-устун)1-сатрда остига чизилган элементга эга, шунинг учун кейинги қадамга ўтамиз. Қадам 6 : 1-сатр, 1-устундаги 11 элементи остини тўла чизамиз. Қадам 7 : 1-сатр, 2-устундаги 11

www.arxiv.uz элементи остидаги чизиқни олиб ташлаймиз. Қадам 8 : D (2-устун) бошқа остига чизилган элементга эга, остига чизилган элементларнинг янги тўплами қуйида келтирилган. Энди ҳар бир устунда роппа-роса биттадан остига чизилган элемент бор, демак сўнгги оптимал ечим топилди. 11 11 12 18 11 14 25 9 12 14 4 8 7 4 5 19 15 15 17 15 12 12 17 19 10 1 - киши 1 - топшириқни, 2 - киши 3- топшириқни, 3 - киши 4 - топшириқни, 4 - киши 2 - топшириқни, 5 - киши 5 - топшириқни бажариши керак. Бошланғич массивда вақтлар қуйидагича эди: 10 5 9 18 11 13 19 6 12 14 3 2 4 4 5 18 9 12 17 15 11 6 14 19 10 Шуни эътиборга олиб ҳисоблаганда минимал, вақт 39 одам соатга тенг бўлади.

www.arxiv.uz

O'xshashlar

Чизиқсиз дастурлаш масаласининг қўйилиши ва турлари.Чизиқсиз дастурлаш масаласининг геометрик талқини

Транспорт масаласининг оптимал ечимини топишнинг потенциаллар усули

Чизиқли дастурлаш масаласининг умумий қўйилиши ва унинг турли формада ифодаланиши

Чизиқли дастурлаш масаласининг график усули. Иқтисодий масалани график усулда ечиш

Чизикли дастурлаш масаласининг геометрик талкини