Чизиқли дастурлаш масаласининг умумий қўйилиши ва унинг турли формада ифодаланиши - Informatika va AT - Referatlar

Чизиқли дастурлаш масаласининг умумий қўйилиши ва унинг турли формада ифодаланиши

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

111.5 KB

Ko'chirib olish

www.arxiv.uz Чизиқли дастурлаш масаласининг умумий қўйилиши ва унинг турли формада ифодаланиши Режа: 1. Чизиқли дастурлаш масаласининг умумий қ ў йилиши . 2. Чизиқли дастурлаш масаласининг турли формада ифодаланиши. 3. Чизиқли дастурлаш масаласининг мумкин б ў лган ечимлари. Таянч ечим. 4. Тенг кучли алмаштиришлар. 5. Мумкин б ў лган ечимлар т ў пламининг қавариқлиги.

www.arxiv.uz Чизиқли дастурлаш масаласи умумий ҳ олда қуйидагича ифодаланади : x 1 ³ 0, x 2 ³ 0, …, x n ³ 0, (2) Y min(max) = c 0 + c 1 x 1 + c 2 x 2 + … + c n x n (3) (1) ва (2) шартларни қаноатлантирувчи номаълумларнинг шундай қийматларини топиш керакки , улар (3) чизиқли функцияга минимал ( максимал ) қиймат берсин . Масаланинг (1) ва (2) шартлари унинг чегаравий шартлари деб , (3) чизиқли функция эса масаланинг мақсади ёки мақсад функцияси деб аталади . Масаладаги барча чегараловчи шартлар ва мақсад функция чизиқли эканлиги к ў риниб турибди . Шунинг учун ҳ ам (1)–(3) масала чизиқли дастурлаш масаласи деб аталади . Конкрет масалаларда (1) шарт тенгламалар системасидан , « ³ » ёки « £ » к ў ринишдаги тенгсизликлар системасидан ёки аралаш системадан иборат б ў лиши мумкин . Лекин к ў рсатиш мумкинки , (1)–(3) к ў ринишдаги масалани осонлик билан қуйидаги к ў ринишга келтириш мумкин . x 1 ³ 0, x 2 ³ 0, …, x n ³ 0, (5) Y min = c 0 + c 1 x 1 + c 2 x 2 + … + c n x n (6) (4)-(6) к ў риниш чизиқли дастурлаш масаласининг каноник к ў риниши деб аталади . ) 1( ) () ( ) ( 2 2 1 1 2 2 2 22 1 21 1 1 2 12 1 11  £ ³                        £ ³       £ ³       m n mn m m m m n n b x a x a x a b x a x a x a b x a x a x a ) 4 ( 2 2 1 1 2 2 2 22 1 21 1 1 2 12 1 11                                        m n mn m m n n n n b x a x a x a b x a x a x a b x a x a x a

www.arxiv.uz (4)–(6) масала ни векторлар ёрдамида қуйидагича ифодалаш мумкин: P 1 x 1 + P 2 x 2 + … + P n x n = P 0 (7) X ³ 0 (8) Y min = CX (9) бу ерда С = (C 1 , C 2 , …, C n ) – вектор–қатор . X = (X 1 , X 2 , …, X n ) – вектор – устун. (4)-(6) масаланинг матрица к ў ринишдаги ифодаси қуйидагича ёзилади: AX = P 0 , (10) X ³ 0 , (11) Y min = CX , (12) бу ерда С = ( C 1 , C 2 , …, C n ) – қатор вектор, A = ( a ij ) – (4) система коэффициентларидан ташкил топган матрица; X = (X 1 , X 2 , …, X n ) ва P 0 = (b 1 , b 2 , …, b n ) – устун векторлар. (4)-(6) масалани йи ғ индилар ёрдамида ҳ ам ифодалаш мумкин: 1-таъриф . Берилган (4)–(6) масаланинг мумкин б ў лган ечими ёки режаси деб, унинг (4) ва (5) шартларни қаноатлантирувчи X = (x 1 , x 2 , …, x n ) векторга айтилади. 2-таъриф. Агар (7) ёйилмадаги мусбат x i коэффициентли P i ( i=1,…,m ) векторлар ў заро чизиқли бо ғ иқ б ў лмаса, у олда X=(x 1 , x 2 , …, x n ) режа таянч режа деб аталади.,... ,... ..., ,... ,... 21 0 21 2 2212 2 1 2111 1                             m mn nn n m m b bb p a aa p a aa p a aa p ) 15( ) 14( ) ,...,1 ( ,0 ) 13( ) ,...,1 ( , 1 min 1       ³   n j j j j n j i j ij X C Y n j x m i b x a

www.arxiv.uz 3-таъриф. Агар X=(x 1 , x 2 , …, x n ) таянч режадаги мусбат компоненталар сони m га тенг б ў лса, у ҳо да бу режа айнимаган таянч режа, акс ҳол да айниган таянч режа дейилади. 4-таъриф. Чизиқли функция (6) га энг кичик қиймат берувчи X=(x 1 , x 2 , …, x n ) таянч режа масаланинг оптимал режаси ёки оптимал ечими дейилади. Чизиқли дастурлаш масаласи устида қуйидаги тенг кучли алмаштиришларни бажариш мумкин. 1) Y max ни Y min га айлантириш. Ҳ ар қандай чизиқли дастурлаш масаласини (4)–(6) к ў ринишга келтириш учун (1) тенгсизликлар системасини тенгламалар системасига ва Y max ни Y min га айлантириш керак. Y max ни Y min га келтириш учун Y max ни тескари ишора билан олиш, яъни - Y max = Y min ёки Y max = - Y min к ў ринишда олиш етарлидир. Ҳ ақиқатдан ҳ ам, ҳ ар қандай f(x 1 , x 2 , …, x n ) функциянинг минимуми тескари ишора билан олинган шу функция максимумининг қийматига тенг, яъни minf(x 1 , x 2 , …, x n ) ва – max [ f(x 1 , x 2 , …, x n ) ], maxf(x 1 , x 2 , …, x n ) ва – min [ f(x 1 , x 2 , …, x n ) ] ифодалар номаълумларнинг бир хил қийматларидагина ў заро тенг б ў лишини к ў рсатиш мумкин . 2) Тенгсизликларни тенгламага айлантириш . n номаълумли a 1 x 1 + a 2 x 2 + … + a n x n £ b (16) чизиқли тенгсизликни қараймиз . Бу тенгсизликни тенгламага айлантириш учун унинг кичик томонига номанфий номаълум сонни , яъни x n+1 ³ 0 ни қушамиз . Натижада n+1 номаълумли чизиқли тенгламага эга б ў ламиз : a 1 x 1 + a 2 x 2 + … + a n x n +x n+1 = b (17)

www.arxiv.uz (16) тенгсизликни тенгламага айлантириш учун қ ў шилган x n+1 ў згарувчи қ ў шимча ў згарувчи деб аталади . (16) тенгсизлик ва (17) тенгламанинг ечимлари бир хил эканлиги қуйидаги теоремада к ў рсатилган . 1- теорема Берилган (16) тенгсизликнинг ҳ ар бир X=( a 1 , a 2 , …, a n ) ечимига (17) тенгламанинг фақат битта Y 0 = ( a 1 , a 2 , …, a n , a n+1 ) ечими мос келади ва , аксинча , (17) тенгламанинг ҳ ар бир Y 0 ечимига (16) тенгсизликнинг фақат битта X 0 ечими мос келади . Теорема исботи . Фараз қилайлик , X 0 (16) тенгсизликнинг ечими б ў лсин . У ҳ олда a 1 a 1 + a 2 a 2 + … + a n a n £ b муносабат ў ринли б ў лади . Тенгсизликнинг чап томонини ў нг томонга ў тказиб ҳ осил б ў лган ифодани a n+1 билан белгилаймиз 0 £ b – (a 1 a 1 + a 2 a 2 + … + a n a n ) = a n+1 . Энди Y 0 = ( a 1 , a 2 , …, a n , a n+1 ) векторни (17) тенгламанинг ечими эканлигини к ў рсатамиз. a 1 a 1 +a 2 a 2 +…+a n a n + a n+1 =a 1 a 1 +a 2 a 2 +…+a n a n +(b-a 1 a 1 -a 2 a 2 - …-a n a n )=b Энди агар Y 0 (17) тенгламани қаноатлантирса , у ҳ олда у (16) тенгсизликни ҳ ам қаноатлантиришини к ў рсатамиз . Шартга к ў ра : a 1 a 1 +a 2 a 2 +…+a n a n + a n+1 =b, a n+1 ³ 0 Бу тенгламадан a n+1 ³ 0 сонни ташлаб юбориш натижасида a 1 a 1 + a 2 a 2 + … + a n a n £ b тенгсизликни ҳосил қиламиз. Бундан к ў ринадики, X 0 =(a 1 , a 2 , …, a n ) (16) тенгсизликнинг ечими экан. Шундай й ў л билан чизиқли дастурлаш масаласининг чегараловчи шартларидаги тенгсизликларни тенгламаларга айлантириш мумкин. Бунда шунга эътибор бериш керакки, системадаги турли тенгсизликларни тенгламаларга айлантириш учун уларга бир-бирларидан фарқ қилувчи номанфий ў згарувчиларни қ ў шиш керак. Масалан, агар чизиқли дастурлаш

www.arxiv.uz масаласи қуйидаги

www.arxiv.uz x 1 ³ 0, x 2 ³ 0, …, x n ³ 0, (19) Y max = c 0 + c 1 x 1 + c 2 x 2 + … + c n x n (20) к ў ринишда б ў лса , бу масаладаги тенгсизликларнинг кичик томонига x n+1 ³ 0, x n+2 ³ 0, …, x n+m ³ 0 қ ў шимча ў згарувчилар қ ў шиш ёрдамида тенгламаларга айлантириш мумкин . Бу ў згарувчилар Y min га 0 коэффициент билан киритилади . Натижада берилган (18)–(20) масала қуйидаги к ў ринишга келади . x 1 ³ 0, x 2 ³ 0, …, x n ³ 0, x n ³ 0, x n+1 ³ 0, …, x n+m ³ 0, (22) Y max = c 0 + c 1 x 1 + c 2 x 2 + … + c n x n +O(x n+1 +… + x n+m ) (23) Худди шунингдек, x 1 ³ 0, x 2 ³ 0, …, x n ³ 0 (25) Y min = c 1 x 1 + c 2 x 2 + … + c n x n (26) к ў ринишда берилган чизиқли дастурлаш масаласини каноник к ў ринишга келтириш мумкин . Бунинг учун қ ў шимча x n+1 ³ 0, x n+2 ³ 0, …, x n+m ³ 0 ў згарувчилар тенгсизликларнинг катта томонидан айрилади . Натижада қуйидаги масала ҳ осил б ў лади:) 18( 2 2 1 1 2 2 2 22 1 21 1 1 2 12 1 11  £                        £       £       m n mn m m n n n n b x a x a x a b x a x a x a b x a x a x a ) 21( 2 2 1 1 2 2 2 2 22 1 21 1 1 1 2 12 1 11                                              m m n n mn m m n n n n n n b x x a x a x a b x x a x a x a b x x a x a x a ) 24( 2 2 1 1 2 2 2 22 1 21 1 1 2 12 1 11  ³                      ³     ³     m n mn m m n n n n b x a x a x a b x a x a x a b x a x a x a

www.arxiv.uz x 1 ³ 0, x 2 ³ 0, …, x n ³ 0, x n ³ 0, x n+1 ³ 0, …, x n+m ³ 0, (28) Y min = c 0 + c 1 x 1 + c 2 x 2 + … + c n x n +O(x n+1 +… + x n+m ) (29) Энди чизиқли дастурлаш масаласи ечимларининг хоссалари билан танишамиз. Бунинг учун энг аввал қавариқ комбинация ва қавариқ т ў плам тушунчасини эслатиб ў тамиз. 5-таъриф . A 1 ,A 2 ,…,A n векторларнинг қавариқ комбинацияси деб шартларни қаноатлантирувчи A = a 1 A 1 + a 2 A 2 + … + a n A n векторга айтилади . n- ў лчовли фазодаги ҳ ар бир A=(a 1 , a 2 , …, a n ) векторга координаталари ( a 1 , a 2 , …, a n ) б ў лган нуқта мос келади . Шунинг учун бундан кейин A=(a 1 , a 2 , …, a n ) векторни n - ў лчовли фазодаги нуқта деб қараймиз . 6- таъриф . Агар n - ў лчовли вектор фазодаги C т ў плам ў зининг ихтиёрий A 1 ва A 2 нуқталари билан бир қаторда бу нуқталарнинг қавариқ комбинациясидан иборат б ў лган A = a 1 A 1 + a 2 A 2 ( a 1 >0, a 2 >0 , a 1 + a 2 = 1) нуқтани ҳ ам ў з ичига олса , яъни A 1 , A 2 Î C Þ A Î C б ў лса , бу т ў плам қавариқ т ў плам деб аталади . 2- теорема . Чизиқли дастурлаш масаласининг ечимларидан ташкил топган т ў плам қавариқ т ў плам б ў лади . Исботи . Чизиқли дастурлаш масаласининг ихтиёрий иккита ечимининг қавариқ комбинацияси ҳ ам ечим эканлигини к ў рсатамиз . Фараз қилайлик , x 1 ва x 2 берилган чизиқли дастурлаш масаласининг ечимлари б ў лсин . У ҳ олда) 27( 2 2 1 1 2 2 2 2 22 1 21 1 1 1 2 12 1 11                                               m m n n mn m m n n n n n n b x x a x a x a b x x a x a x a b x x a x a x a   ³ n i i i 1 1 ,0 a a

www.arxiv.uz AX 1 = P 0 , X 1 ³ 0 , (30) ва AX 2 = P 0 , X 2 ³ 0, (31) муносабатлар ў ринли б ў лади . Энди x 1 ва x 2 ечимларнинг қавариқ комбинациясини тузамиз. X = a x 1 + (1- a )x 2 , 0 £ a £ 1. ћ амда уни ечим эканлигини к ў рсатамиз: AX = A [ a x 1 + (1- a ) x 2 ] = a Ax 1 + (1- a ) Ax 2 Энди (30) ва (31) тенгламаларни инобатга олиб топамиз. AX = a P 0 + (1- a ) P 0 = P 0 . Бу муносабат X вектор ҳ ам ечим эканлигини кўрсатади. 3-теорема . Чизиқли дастурлаш масаласининг чизиқли функцияси ў зининг оптимал қийматига шу масаланинг ечимларидан ташкил топган қавариқ т ў пламнинг четки нуқтасида эришади. Агар чизиқли функция K қавариқ т ў пламнинг бирдан ортиқ четки нуқтасида оптимал қийматга эришса, у шу нуқталарнинг қавариқ комбинациясидан иборат б ў лган ихтиёрий нуқтада ћ ам ў зининг оптимал қийматига эришади (теоремани исботсиз қабул қиламиз). 4-теорема . Агар k та ў заро чизиқли бо ғ лиқ б ў лмаган P 1 ,P 2 ,…P k векторлар берилган б ў либ, улар учун P 1 x 1 + P 2 x 2 + … + P k x k = P 0 тенглик барча x i ³ 0 лар учун ў ринли б ў лса, у ҳ олда X = ( x 1 , x 2 , …, x k , 0,…,0) вектор K қавариқ т ў пламнинг четки нуқтаси б ў лади (теоремани исботсиз қабул қиламиз). 5-теорема . Агар X = ( x 1 , x 2 , …, x n ) четки нуқта б ў лса, у ћ олда мусбат x i ларга мос келувчи векторлар ў заро чизиқли бо ғ лиқ б ў лмаган векторлар системасини ташкил қилади (теоремани исботсиз қабул қиламиз). Юқорида келтирилган теоремалардан қуйидаги хулосаларни чиқариш мумкин.

www.arxiv.uz 1-хулоса . К т ў пламнинг ҳ ар бир четки нуқтасига P 1 , P 2 ,… P n векторлар системасига m та ў заро чизиқли бо ғ лиқ б ў лмаган векторлар системаси мос келади. 2-хулоса . X = ( x 1 , x 2 , …, x n ) K т ў пламнинг четки нуқтаси б ў лиши учун мусбат x i компоненталар P 1 x 1 + P 2 x 2 + … + P n x n = P 0 ёйилмада ў заро чизиқли бо ғ лиқ б ў лмаган P i векторларнинг коэффициентларидан иборат б ў лиши зарур ва етарли. 3-хулоса . Чизиқли дастурлаш масаласи таянч ечимларидан ташкил топган т ў плам K қавариқ т ў пламнинг четки нуқталар т ў пламига мос келади ва аксинча, ҳ ар бир таянч ечим K т ў пламнинг бирор четки нуқтасига мос келади. 4-хулоса . Чизиқли дастурлаш масаласининг оптимал ечимини K т ў пламнинг четки нуқталари орасидан қидириш керак.

O'xshashlar

Чизиқсиз дастурлаш масаласининг қўйилиши ва турлари.Чизиқсиз дастурлаш масаласининг геометрик талқини

Танлов масаласининг қўйилиши. Мак усули

Чизиқли дастурлаш масаласининг график усули. Иқтисодий масалани график усулда ечиш

Чизикли дастурлаш масаласининг геометрик талкини

Дастурлаш технологияси ва унинг тараккиётини асосий боскичлари