Operatsion tizimlarning asosiy vazifalari va ularning turlari - Informatika va AT - Referatlar

Operatsion tizimlarning asosiy vazifalari va ularning turlari

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

82.5 KB

Ko'chirib olish

www.arxiv.uz Operatsion tizimlarning asosiy vazifalari va ularning turlari Reja: 1. Operatsion tizimlarning asosiy vazifalari. 2. Operatsion tizimlarning sinflri. 3. OS ning mashinaga bog`liq xususiyatlari. 4. Uzilishlarni qayta ishlash.

www.arxiv.uz Operatsion tizimlarning asosiy vazifalari . Operatsion tizimlarning asosiy vazifalari – foydalanuvchining EXM bilan muloqatini soddalashtirishdir. Bundan tashqari, OS ning muxim vazifasi- tizimli programma taminotining elementlari bo`lgan translyator, yuklagichlar va monitorlar uchun qulay interfes yaratishdir. Tizimli programma taminoti (TPT) apparat vositalari ustiga qurilgan usqurtma bo`lib, u foydalanuvchini mashina bilan ishlashini o`ng`ay qiladi. EXM samaradorligini oshirish uchun OS EHM ning resurslarini boshqarishdek murakkab jarayonlarni amalga oshiradi. OSning asosiy vazifasi quyidagi sxemada keltirilgan: OS bilan foydalanuvchi o`rtasidan muloqat malum bir boshqaruv tilida amalga oshiriladi (RUN P). OS ning foydalanuvchi uchun qulaylik nuqtai-nazaridan ko`p ishlatiladigan xizmatlar uchun standart servis programmalariga ega. Masalan, READ (F) bunda mashina darajasida o`qish-yozishni amalga oshirishni OS o`z zimmasiga oladi. Bunday xizmatchi programmalar yechimdan masalalarning operatsion qamrovining bir qismi sifatida qaralishi mumkin. Garchi OS faqat programma taminoti ko`rinishi amalga oshirilgan deb xisoblansa ham, amallarning malum birlari mikro-programmalar to`plami ko`rinishida programma –apparat vositalari orqali amalga oshirilgan .

www.arxiv.uz OS turlari. OSlar foydalanuvchiga ko`rsatilgan interfeys turlari bo`yicha sinflarga ajratiladi. Lekin bu ajratish (qatiy) emas va sinflar o`zaro kesishishi mumkin. quyida malum bir shartlar (kriteriyalar) bo`yicha operatsion tizimlari sinflarga ajratish keltirilgan. Kriteriya 1-sinf 2-sinf 1 Muloqat turi bo`yicha Paketli qayta ishlash tizimi Diologli tizim 2 Foydalanuvchilar soni bo`yicha Bir programmali tizim Multiprogrammalik tizim Multiprotsessorlik tizim Bir programmali tizimlarda faqat bita foydalanuvchi ishlashi mumkin. Bu hol resurslar cheklanganligidan kelib chiqadi. Multiprogramma tizimida bir vaqtda bir necha foydalanuvchi masalalari yechilishi mumkin. Masalalar bir-biriga xalaqit bermasligi uchun o`zining operatsion qobig`ini yaratadi. Multiprotsessorli tizimlarda bittidan ortiq protsessor ishlatiladi. Paketli qayta ishlash tizimlarida topshiriq malumot (berilganlar) tashuvchilarida yozilgan (disklarda) boshqaruv operatorlari ketma-ketligi sifatida keladi va disklarni almashtirish kabi ishlardan tashqari, prgrammani o`qish va bojarish OS o`z zimmasiga oladi. Dialog yoki interaktiv rejimda foydalanuvchilarning murojat vaqti taqsimoti tizimlari orqali taminlanadi. OSda foydalanuvchi tomonidan berilgan har bir buyruq, u kiritilgan zaxoti bajariladi. Tashqi qurilmalardan kelayotgan signallarni qayta ishlash va tezda javob berish uchun real vaqt tizimlaridan foydalaniladi. Foydalanuvchi interfeysi. OS tomonidan beriladigan interfeys turli toifa odamlarga EXM bilan muloqatni o`ng`ay qilishga qaratilgan. Foydalanuvchi uchun buyruqlar tili mavjud bo`lib, uning eng soddasi menyudir. Murakkab tizimlarda OS muloqatning bir necha turi bo`lishi mumkin. Mutaxassis bo`lmagan foydalanuvchilarga EHMda ishlash uchun soda buyruqlar tili yaratilgan.

www.arxiv.uz Mutaxassis programma tuzuvchilar uchun masalalarni boshqarish tili deb nomlanuvchi kuchli va murakkab til mavjud. Bulardan tashqari operatorlar uchun maxsus tillar mavjud bo`lib, ular bu orqali masalalar bajarilishini to`xtatish, holatini aniqlashi va tashqi tasirlarni boshqarishlari mumkin. OS va foydalanuvchi interfeysini qo`llash uchun OS standart servis programmalariga ega bo`lishi kerak. Masalan, SHEXM da klaviaturadan o`qish, ma`lumotlarni ekranga chiqarish programmalari, murakkab EXMlarda masofadagi terminal ishini taminlash, chop qilish qurilmasini boshqarish, lokal tarmoq va EXM lar o`rtasidagi bog`lanishni taminlash programmalari. Operatsion qamrov. OS eng muxim vazifalardan biri foydalanuvchilar masalalarning operatsion qamrovini taminlashdir. Bu taminlash bir qancha servis programmalardan iborat bo`lib, ular topshiriq (masalani) yechish jarayonida foydalaniladi va foydalanuvchi talabiga muofiq mashina resurslarini ajratish va boshqarishni taminlaydi. OS tomonidan ko`rsatiladigan xizmat sifatida o`qish- yozish funsiyasini ko`raylik. SO`M uchun tuzilgan programmada o`qish-yozish uchun (bir baytni) takrorlovchi jarayonni tashkil qilish kerak edi (RD yoki WD). Xatolarni aniqlash va bartaraf qilish foydalanuvchi (programma tizuvchi) zimmasiga yuklatilgan edi. O`qish-yozishni OS tomonidan bajarilish masalani keskin osonlashtiradi. Bunda standart programmaga kerakli qurilma identifikatori va parametrlarini berish yetarli hisoblanadi. Bu turdagi standart servis programmalar mashinaning kengaytmasi sifatida qaralishi mumkin. Har bir OS ko`p sondagi servis programmalarga ega bo`lib, ular kengaytirilgan mashinana tashkil qiladi va foydalanuvchi programmasi ishlash paytida ishlatiladi. Foydalanuvchi programma tuzayotganda OS ning asosiy apparat kengaytmasi darajasigacha bilish shart bo`lmaydi. Ayrim hollarda kengaytirilgan mashina virtul mashina deyiladi, biroq bu termin boshqa ma`noda ham ishlatilishi mumkin. Multiprogramma rejimli OS da foydalanuvchi progrmmasi talabi bo`yicha EHM resurslarini taqsimlaydigan standart xizmatchi programmalar mavjud. Ular foydalanadigan programma uchun operativ xotirani va markaziy protsessorni oldindan aniqlangan strategiya bo`yicha topshiriqlar o`rtasida taqsimlaydi. Ayrima

www.arxiv.uz tizimlarda foydalanuvchilar programmalari OS funksiyalarini bevosita chiqarishi mumkin. Bu holda OS hujjatlarida standart servis programmalar va berilganlar sohalari real adreslarda beriladi. Masalan, o`qish-yozish programmalari xotiraning 238 adresida joylashganaligini bilgan holda foydalanuvchi JSUB 238 buyrug`i orqali bu programmalariga murojaat qilishi mumkin. Lekin bu usulning xatoliklarga olib kelish ehtimoli katta va u OS himoyalarini cheklab o`tadi. Nisbatan takomillashgan OS da OS funksiyalariga murojaat maxsus mashina buyruqlari-supervizorni chiqarish (SVC-Super Visor Call) orqali amalga oshiriladi. Bu buyruqni bajarilishi uzilishni chaqiradi va natijada boshqaruv standart servis programmaga uzatiladi. SVC bilan birga beriladigan kod OS so`rov turini (funksiyani) aniqlaydi. Uzilish chaqirilganda markaziy protsessor foydalanuvchi rejimidan supervizor rejimiga o`tadi. Bu holatda OS buyruqlaridan va vositalaridan foydalaniladi. OS ko`p tashkil qiluvchilari shu rejimda ishlaydi. Foydalanuvchi rejimida OS funksiyalari, markaziy protsessorning himoya bayroqlari o`zgartirishi yoki boshqa rejimiga o`tkazishi mumkin emas. OSning mashinaga bog`liq xususiyatlari OSning asosiy (muhim) vazifalaridan biri EHM resurslarini boshqarishdir. Aksariyat resurslar bevosita apparat qurilmalariga, ya`ni operativ xotira, o`qish- yozish qurilmalari, markaziy protsessorga bog`liqdir. Shundan kelib chiqib aytish mumkinki, OS ko`p funksiyalari bevosita EHM arxitekturasi bilan aniqlanadi. Misol uchun, SO`Mda operativ xotirani boshqarish uzilishlari, supervizorni chaqirish programmalari yo`q va u bitta foydalanuvchi bilan ishlashga moslashgan. SO`M/qV da aksincha xotira katta va unda multiprogrammali OSdan foydalanish maqsadga muvofiqdir va resurslarni taqsimlash imkoniyatini beradi. quyida biz SO`M/qV misolida EHM resurslarini boshqarish muammosini ko`ramiz, ayrim hollarda ma`lum bir xossalar shu turdagi boshqa mashinalarga ham ko`chirilishi mumkin.

www.arxiv.uz Uzilishlarni qayta-ishlash. Uzilish (Interrypt)-bu signal bo`lib, u EHMni buyruqlar oqimini oddiy tartibda bajarishida o`zgarish qilishga majbur etadi. Bu signallar o`qish-yozish amallari bajarilishi yoki oldindan berilgan vaqt intervali tugaganda, nolga bo`lish hollarida yuzaga keladi. quyidagi rasmda uzilishga javoban bo`ladigan hodisalar ketma-ketligi ko`rsatilgan. Faraz qilaylik, uzilish signali kelgan paytda A programma bajarilayotgan bo`lsin. Natijada boshqaruv avtomatik ravishda uzilishlarni qayta ishlash blokiga beriladi, bu blok OSning bir qismidir. Bu blok uzilish shartiga javob berishga mo`ljallangan. Yuqorida qayd qilingan holatda uzilishni chaqirish A programmaga umuman bog`liq bo`lmasligi mumkin. Bu signal o`qish-yozish amalini tugagan boshqa programma tomonidan chaqirilgan bo`lishi mumkin. Umuman, A programmani qaysi joyda va qachon uzilishni aytib bo`lmaydi, boshqacha aytganda, uzilish asinxron ravishda ruy beradi. Uzilgan programmani keyinchalik to`g`ri ishlashini apparat va tizimli programma vositalari kuzatib boradi. Uzilish holatida programma bajarilishiga vaqtdan boshqa hech nima ta`sir qilmaydi. quyidagi rasmda SO`M/qV uchun uzilishlarning to`rtta sinfi keltirilgan. Синф Узилиш тури 1 SVC 2 Программавий 3 Таймер бўйича 4 Ўқиш-ёзиш бўйича

www.arxiv.uz 1-sinf. SVC uzilishlari-markaziy protsessor tomonidan supervizorni chaqirishda yuzaga keladi. Bu buyruq programma tomonidan OS funksiyalarini chaqirish uchun ishlatiladi. 2-sinf. Programma uzilishli bo`lib u nolga bo`lish, noto`g`ri mashina buyrug`ini bajarishga urinish va boshqa sabablari bo`yicha yuzaga kelishi mumkin. 3-sinf. Taymer bo`yicha uzilishlar markaziy protsessorning interval taymeri tomonidan chaqiriladi. Uzilish taymer registriga ega bo`lib, imtiyozli SVC buyrug`i orqali qandaydir boshlang`ich qiymatga ega bo`ladi va har bir millisekundan keyin bittaga kamayadi. Registr qiymati 0 bo`lganda taymer bo`yicha uzilish ro`y beradi. Interval taymeridan OS foydalanuvchi programmasi EHM boshqaruvida qancha vaqt qolish kerakligi aniqlashda ishlatiladi. 4-sinf. O`qish-yozish uzilishlarini o`qish-yozish kanali yoki qurilmalari chaqiradi. Bu uzilishlarga sabab o`qish-yozish amaliga murajaatdir. Bu uzilishlar orqali o`qish-yozish amalini normal yoki xato bilan tuguganligini bilish mumkin. Uzilish ro`y berganida markziy protsessor holati saqlanib qoladi va boshqaruvchi standart programmalarga beriladi. Har bir sinf uzilishlari uchun mos uzlishlar ishlash sohasi ajrtiladi. Misol uchun taymer bo`yicha uzilish sohasi 160chi adresdan boshlanadi. Taymer bo`yicha uzilish ro`y berganda, barcha registrlarning qiymatlari shu sohada saqlanadi. Sohaning birinchi ikkita so`ziga oldindan kiritilgan qiymatlarni Sw holat so`zi va Rs buyruq hisoblagich registrlariga yozadi. Registrlar qiymatini yozish va saqlash mashinaning apparat vositalari bilan avtomatik ravishda amalga oshiriladi. Rs registriga yangi qiymat yozish avtomatik ravishda boshqaruvchi mos buyruqqa (adresi ko`rsatilgan) berishni yuzaga keltiradi. Bu adres taymer bo`yicha uzilishni qayta ishlash standart programmasining boshlanish adresidir. Sw markaziy protsessorning yangi holatini aniqlaydi. Uzilishni qayta-ishlash standart programmasi bajarilishi tugallangandan so`ng, bu programma oxirgi buyruq sifatida protsessor holatini yuklash buyrug`ini (LPS-Load Processor Status) va natijada boshqaruv uzilgan programmaga beriladi. Sw-holat so`zi uzilishni qayta ishlash uchun zarur ma`lumaotlarning bir qismini

www.arxiv.uz o`z ichiga oladi. quyidagi rasmda Sw registrning razryadlar bo`yicha tuzilish keltirilgan. Rzryadlar Nomi Mazmuni (ishlatilishi) 0 MODE 0-foydalanuvchi, 1- supervizor 1 IDLE 0-aktiv, 1-passiv 2-5 ID Protsessor identifikatori 6-7 CC Shart kodi 8-11 MASK Uzilish maskasi 12-15 Ishlatilmaydi 16-23 ICODE Uzilish kodi. 0-разряд . Oddiy programma bajarilishida MODEq0 bo`ladi. Uzilish ro`y berganda MODE=1 bo`ladi va markaziy protsessorni supervizor holatiga o`tkazadi va imtiyozli buyruqlarni bajarish imkoniyati yuzaga keladi. SWning qiymati saqlanishidan oldin uzilish sababi ICODEga joylashtiriladi. SVC uzilishda ICODEda foydalanuvchi SVC buyrug`ida bergan qiymati (operand) saqlanadi. MASK maydoni uzilishni hal qilish jarayonini nazorati uchun ishlatiladi. U protsessor holatini aniqlovchi ma`lumotlarni yo`qotib qo`ymaslik uchun zarur. MASK maydonidagi har bir razryad ma`lum bir sinf uzilishini aniqlaydi. Razryadlarni 1 bo`lishi mos sinf uzilishlarining bajarilishiga ruxsat, 0-man qiladi. Oxirgi holatda uzilish niqoblanadi, ya`ni man qilindi deyiladi. Biroq bu uzilish yo`qolib ketmaydi, u apparat tomonidan eslab qolinadi va u kechiktirilgan deb hisoblanadi. Har bir sinf uzilishlariga uzilish prioretiti mos qo`yiladi. Eng yuqori prioritetga SVC uzilishlari ega, undan keyin programma uzilishlari va hakozo. Shu asosda MASK qiymati o`z prioritetiga teng va past bo`lgan uzilishlarga man

www.arxiv.uz qiluvchi etib aniqlanadi. Masalan, 1 prioritetli uzilishda 1,2 prioritetiga ruxsat yo`q, undan yuqoriga ruxsat bor.

O'xshashlar

Operatsion tizimlar. Ularning vazifalari va turlari

Operatsion tizimlar va ularning turlari

Windows operatsion tizimi ishchi stolining asosiy obyektlari va ularning vazifalari

O`tishlаr va ularning turlari

Axborot tizimlarining turlari va ularning funktsiyalari