Очик калитли шифрлаш алгоритмлари очик калитли криптосистемалар - Informatika va AT - Referatlar

Очик калитли шифрлаш алгоритмлари очик калитли криптосистемалар

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

326.5 KB

Ko'chirib olish

www.arxiv.uz О чик калитли шифрлаш алгоритмлари очик калитли криптосистемалар Режа: 1. Очиқ калитли криптосистемалар. 2. Бир томонли функциялар. 3. Калитларнинг очиқ тақсимланиш алгортми 4. Очиқ калитли RSA криптосистема

www.arxiv.uz Криптографик система қанчалик мураккаб ва ишончли алгоритмга асосланган бўлмасин, унинг амалий қўлланишида келиб чиқадиган нозик масала, яъни криптосистемалардан фойдаланувчиларга калитларни тақсимлаш масаласи муҳим бўлиб қолаверади. Ҳақиқатан ҳам, ахборотлар тизимида махфий алоқани таъминловчи криптографик система фойдаланувчиларининг ўзаро алоқаси учун калит уларнинг бири орқали яратилган бўлиб, иккинчисига махфий ҳолда етказилиши лозим бўлади. Бундан келиб чиқадики, умуман олганда, калитни етказиш (узатиш) учун ҳам яна бошқа криптосистемадан фойдаланишга тўғри келади. Бу масалани ечиш учун классик ҳамда замонавий фан ва техника ютуқларига, хусусан, алгебра фани ютуқларига асосланган ҳолда очиқ калитли криптосистемалар яратиш йўналиши вужудга келди. Очиқ калитли криптосистемаларнинг моҳиятини қуйидагилар ташкил этади: 1. Ахборотлар тизими криптосистемасидан фойдаланувчиларнинг ҳар бири маълум қоида билан боғланган иккита калитни яратади (тузади). 2. Бу тузилган (яратилган) калитлардан бири очиқ эълон қилинади, иккинчиси эса сир (махфий) сақланади. 3. Дастлабки очиқ калит билан шифрланиб, тегишли фойдаланувчига узатилади, бунда шифрланган матнни (криптограммани) бу очиқ калит билан дешифрлаш имконияти йўқ, яъни шифрланган матнни бу очиқ калит билан очиш имконияти йўқ. 4. Узатилган (етказилган) криптограмма фақат криптограмманинг ҳақиқий эгасигагина маълум бўлган иккинчи махфий калит билан дешифрланади. Очиқ калитли криптосистемалар тескариси мавжуд бўлмаган ёки тескарисини ҳозирги замонавий фан ва техника ютуқларидан фойдаланган ҳолда қопланмайдиган даражада жуда катта моддий сарф-харажатлар билан ҳамда керагидан кўп вақт сарфлаш билан аниқланадиган функцияларга ёки алгоритмларга асосланади. Шундай функциялар ёки алгоритмларни қуйидаги

www.arxiv.uz хоссага эга бўлиши мақсадга мувофиқ: берилган x қийматда f ( x ) функциянинг қиймати y етарли даражада осон ҳисобланади, аммо бирор номаълум x қийматда функциянинг қиймати ) (x f y маълум бўлса, x қийматни топишнинг ҳам моддий жиҳатдан ҳам вақт нуқтаи назаридан етарли даражадаги имконияти йўқ. Очиқ калитли криптосистемалар алгоритмлари уларнинг асосини ташкил этувчи бир томонли функциялар билан фарқланади. Аммо ҳар қандай бир томонли функция ҳам очиқ калитли криптосистемалар яратиш учун ва улардан амалдаги ахборотлар тизимида махфий алоқа хизматини ўрнатиш алгоритмини қуриш учун қулайлик туғдирмайди. Бир томонли функцияларни аниқлаш таърифида назарий жиҳатдан тескариси мавжуд бўлмаган функциялар эмас, балки берилган функцияга тескари бўлган функциянинг қийматларини ҳисоблаш амалий жиҳатдан мақсадга мувофиқ бўлмаган функциялар тушунилиши таъкидланган эди. Шунинг учун маълумотнинг ишончли муҳофазасини таъминловчи очиқ калитли криптосистемаларга муҳим бўлган қуйидаги талаблар қўйилади: 1. Дастлабки очиқ матнни шифрматн кўринишида ўтказиш бир томонли жараён ва шифрлаш калити билан шифрматнни очиш – дешифрлаш мумкин эмас, яъни шифрлаш калитини билиш шифрматнни дешифрлаш учун етарли эмас. 2. Очиқ калитнинг маълумлигига асосланиб, махфий калитни замонавий фан ва техника ютуқлари ёрдамида аниқлаш учун бўладиган сарф- харажатлар ҳамда вақт мақсадга мувофиқ эмас. Бунда, шифрни очиш учун бажарилиши керак бўладиган энг кам миқдордаги амаллар сонини аниқлаш муҳимдир. Очиқ калитли шифрлаш алгоритмларидан ахборотлар тизимида маълумотларнинг махфийлигини таъминлашда замонавий илғор услуб сифатида фойдаланиб келинмоқда. Очиқ калитли криптосистемаларни яратишнинг RSA алгоритми жоҳон стандарти сифатида қабул қилинган. Бу ҳақида кейинги бўлимларда алоҳида тўхталамиз.

www.arxiv.uz Умуман олганда, замонавий очиқ калитли криптосистемалар қуйидаги типдаги акслантиришларга (функцияларга) таянади: 1. Катта сонларни туб кўпайтувчиларга ёйиш. 2. Чекли сонли майдонларда логарифмларни ҳисоблаш. 3. Алгебраик тенгламаларнинг илдизларини ҳисоблаш. Шу ерда таъкидлаш лозимки, очиқ калитли криптосистемалар алгоритмлариданқуйидаги мақсадларда фойдаланилади: 1. Сақланувчи ва узатиладиган маълумотларнинг махфийлиги муҳофазасини таъминловчи мустақил восита сифатида. 2. Калитлар тақсимотининг муҳофазасини таъминловчи восита сифатида. Очиқ калитли криптосистемалар алгоритмлари анъанавий криптосистемалар алгоритмларига нисбатан мураккаб бўлиб, ундан кўпроқ калитларни тақсимлашда фойдаланилади. Сўнгра катта ҳажмдаги маълумотларни узатишда соддароқ бўлган системалардан фойдаланилади. 3. Аутентификация, яъни маълумотларнинг ҳақиқийлигини аниқлаш услублари воситаси сифатида. Бу ҳақида «Электрон имзо» бўлиижа батафсил тўхталамиз. Қуйида нисбатан оммавийлашган очиқ калитли криптосистемаларни қисқа кўриб ўтамиз. Бир томонли функциялар Юқорида айтиб ўтилгандек, Шенноннинг 1949 йилдаги мақоласи [5] криптология соҳасидаги очиқ илмий изланишларнинг кўпайишига олиб келмади. Биринчидан, бу мақолада келтиирлган «махфий алоқа системаларининг назарий бардошлилик назарияси» моҳияти жиҳатидан атрофлича ва тўла бўлиб, бундай назарияга кўра махфий алоқа канали бўйлаб

www.arxiv.uz узатиладиган калитнинг ҳажми, узатиладиган маълумотнинг ҳажмини катталишиб бориши билан катталашиб боради. Иккинчидан, Амалий бардошлилик масалаларининг ечимлари ҳақидаги илмий натижалар, янги криптосистемалар яратиш йўналишларининг вужудга келишидан кўра, кўпроқ мавжуд криптосистемаларнинг такомиллашувига олиб келди. Шундай бўлсада, Шенноннинг бу назариясидаги «етарли даражадаги (амалий) бардошли криптосистемалар яратиш масаласи, моҳияти жиҳатидан, маълум шартларни қаноатлантирувчи ва ечими сарф-ҳаражатларни қопламайдиган мураккаб масалага асосланиши керак», деб ифодаланган изоҳи, станфордлик олимлари У.Диффи ва М.Е.Хеллманларнинг илмий изланишларининг самарали натижаларида ўз аксини топди. Уларнинг 1976 йилда «Криптология янги йўналиш» [6], деб номланган илмий мақоласининг чоп этилиши, махфий алоқа тизимларида махфий калитини махфий алоқа канали бўича узатишга ҳожат йўқ бўлган амалий бардошли криптосистемалар яратишнинг асосини очиб бердилар. У.Деффи ва М.Е.Хеллманнинг илгари сурган ғоялари «бир томонли фунция»нинг Р.М.Нидхэмнинг ҳисоблаш системаларига киришнинг муҳофазаси ҳақидаги ишларидан олинган таърифини криптосистемалар учун мослаштирилган ифодасидир. Бир томонли функция – бу, таъриф бўйича, шундай ) (x f y функцияки, бу функциянинг аниқланиш соҳасидан бўлган ихтиёрий x учун y x f ) ( қиймат осон ҳисобланиб, қийматлар соҳасининг барча y қийматларига мос келувчи x қийматларни ҳисоблаб топишни амалий жиҳатдан имконияти йўқ. Кўриниб турибдики, бир томонли функциянинг бундай таърифи ушбу: «осон ҳисобланадиган», «барча қийматлар учун», «амалий жиҳатдан», «ҳисоблашнинг имконияти йўқ» иборалар асосида берилиб, бу таъриф амалий криптосистема масалалари нуқтаи назаридан етарли даражада аниқ бўлиб, алоҳида олинган криптосистемалар учун такомиллаштирилиб, мутлақо аниқ ифодаланишга келтириш мумкин. Шундай функциялардан криптографияда қандай фойдаланиши ҳақида

www.arxiv.uz қисқача тўхталамиз. Хуфёна (яширин ёки махфий) услубли бир томонли функция, таъриф бўйича бирор Z z параметрларга боғлиқ бўлиб, тескарисига эга бўлган шундай zf функциялар синфики, берилган z параметрда аниқланиш соҳасидаги барча аргументлар учун қийматларнинг осон ҳисоблаш алгоритми мавжуд бўлиб, қийматлар соҳасидаги барча X x қийматлар учун y x fz ) ( қийматларни маълум бўлган, zE алгоритм билан ҳисоблашнинг имконияти йўқ (ёки бошқача айтганда, x y fz   ) (1 қийматларни ҳисоблаш сарфқҳаражатлари ва вақти мақсадга мувофиқ эмас). Бундай таъриф математика нуқтаи назаридан аниқ бўлмаса-да, амалий криптология масаларидан самарали қўлланилиши мумкинлигига шак-шубҳа йўқ. Калитларнинг очиқ тақсимланиш алгоритми ҳақида У. Д и ффи ва М. Е. Хеллман бир томо н ли функц и я сифатида у ш бу ) (mod ) ( p x f x  (15) р модуль бўй и ча дискрет даражага кўтар иш функ ци яс ини такл и ф этдилар . Бу ерда: х - бутун сон бўлиб, 1 дан (р-1) гача бўлган қилматларни қабул қилиши мумкин; р-жуда катта бўлган туб сон;  - бутун сон бўлиб, 1 дан р гача бўлган қийматларни қабул қилади ва унинг даражалари 1 2 ...,, , p    қандайдир тартибда 1, ..., р- 1 кийматларни қабул қилади. Мисол учун, рқ7,  қ3 бўлса,  қ3,  2 қ2,  3 қ6,  4 қ4,  5 қ5,  6 қ1 ифодаларга эга бўламиз. Алгебрада мана шундай  сонини чекли GP(р) майдоннинг содда элементи дейилади ва маълумки, бундай  ҳар доим мавжуд бўлади. Агарда x x y     ) ( бўлса, у ҳолда табиийки, бу функцияга тескари функция y f x log 1   (16)

www.arxiv.uz бўлиб, берилган у лар бўйича x қийматларни топиш дискрет логарифмларни топиш масаласи дейилади. Хаттоки, р нинг жуда катта бўлган қийматларида ҳам мисол учун рқ2 1000 бўлганда ҳам, 1000 дан кўп бўлмаган квадратга кўтариш ва кўпайтириш амалларини бажариб, ) (x f функцияни осон ҳисоблаш мумкин. Агарда дискрет даражага кўтариш функцияси ҳақиқатан ҳам, бир томонли бўлса, у ҳолда y log ифодани у нинг барча, яъни ушбу p y 1 тенгсизликни қаноатлантирувчи, барча қийматларида ҳисоблашни амалий жиҳатдан имконияти йўқ бўлиши керак. М.Е.Хеллман ва унинг шогирди Полиг, фақатгина р сони катта туб сон бўлгандагина эмас, балки (p-1) cони катта туб кўпайтувчи q га эга (ёки шу q туб cон 2 га купайтирилган) бўлганда, (15) ифода билан анлқланган функциянинг у қийматларига кўра log z у ифодани ҳисоблаш амалий жиҳатдан мураккаб эканлигини кўрсатдилар. У.Диффи ва М.Е.Хеллман махфий алоқа тизимлари фойдаланувчилари учун дискрет логорифмлардан фойдаланиб, махфий калитларни ўзаро алмашувини алоҳида махфий каналисиз амалга ошириш алгоритмини яратдилар. Бу алгоритм бўйича: 1.  ва p сонлари ҳамма фойдаланувчиларга маълум; 2. Ҳар бир фойдаланувчи, масалан i - фойдаланувчи 1 билан (р-1) сонлари оралиғидаги бирор бутун X i сонини танлаб олади бу сонни махфий тутади; 3. i - фойдаланувчи ) (mod p Y Xi i  қийматни ҳисоблаб, бу iY қийматни махфий тутмай ҳамма фойдаланувчилар томонидан тасдиқланган ва улар ҳар доим фойдалана оладиган очиқ маълумотлар китобига киритади; 4. Агарда махфий алоқа тизимининг i - фойдаланувчисиз j - фойдаланувчи билан махфий алоқа ўрнатмоқчи бўлса, i- фойдаланувчи очиқ маълумотлар китобидан j Y ни олиб, ўзининг махфий калити X ёрдамида ) (mod ) ( ) ( p Y Z XjXi Xi Xj Xij ij     

www.arxiv.uz қиймат ини ҳисоблайди. 5. Худди шу каб и j - ф ойдала н увч и ҳа м ji ij Z Z  ни ҳисоблайди. Бунда ji ij Z Z  бўлиб, i ва j фойдаланувчилар ўзларининг махфий алоқасини таъминловчи криптоситемасида ijZ қииматни махфий калит сифатида ишлатишлари мумкин. Агарда рақиб томон дискрет логорифмларнинг ҳисоблаш масаласини еча олса эди, очиқ маълумотлар китобидан iY ва j Y . ларни олиб, X қ 1оgY i ва Xқ log Y j кийматларни ҳисоблаб, махфий калитга эга бўлган бўлар эди ( i ва j - фойдаланувчилар каби). Шу ерда таъкидлаб ўтиш жоизки, очиқ маълумотлар китоби ахбо ротларнинг махфий алоқа тизими фойдаланувчиларигагина очиқ. Юқорида келтирилтан алгоритмдан кўриниб турибдики, ҳали бу нарса назарий жиҳатдан тўла исботлалган бўлмаса-да, рақиб томон Z ij қиймат ни бошқа бирор услуб билан ҳисоблай олмайди. Келтирилган алгоритм Диффи ва Хеллманнинг калитларни очиқ, тақсимлаш системаси дейила ди. Бу махфий алоқа тизимида махфий калитларни махфий канал билан узатишни ҳожати йўқлигини таъминловчи биринчи система бўлиб, бугун ги кунда ҳам энг бардошли ва қулай бўлган очиқ калитли бошқа крипто системаларнинг асосини ташкил этади. Диффи ва Хеллманнинг калитларни очиқ тақсимлаш системаси очиқ калитли бошқа криптосистемалар каби махфий калитли махфий канал о рқали узатилишининг ҳожати йўқлигини таъминлайди, аммо аутенти фикация масаласини ечмайди. Махфий алоқа тизимида очиқ маълумотлар китобини сақловчи, мах фий бўлмаган Y i ни очиқ маълумотлар китобига i фойдаланувчининг фақат ўзи томонидангина киритилганига ишонч ҳосил қилиши керак, i фойдаланувчи эса, ўз навбатида, Y j ни фақат очиқ маълумотлартлар китобини сақловчи томонидан берилганига инюнч ҳосил қилиши керак.

www.arxiv.uz Очиқ калитли RSА криптосистемаси Диффи ва Хеллман махфий услубли бир томонли функциянинг аниқланишига асосланиб, махфий алоқа тизими фойдаланувчилари учун, ў зларининг очиқ калитли криптосистема структурасини (тузилишини) т аклиф этдилар. Ҳар бир i фойдаланувчи бирор Z i бутун сонни (даража кўрсаткичини) танлайди ва уни махфий сақлайди. Сўнгра бу Z i асосида Е zi алгоритм тузиб очиқ маълумотлар китобига бу алгоритмни жойлашти ради. Бундан ташқари Z i асосида махфий сақланадиган D zi алгоритмни ҳ ам тузади ва уни сир тутади. Агарда j - фойдаланувчи i - фойдаланувчига X махфий маълумотни узатмоқчи бўлса, у ҳолда j - фойдаланувчи очиқ маълумотлар китобидан Е zi а лгоритмни олиб, X x x f Y iZ   ), ( услуб билан криптограммани тузиб (ҳосил килиб), i – фойдаланувчига жўнатади. Мах фий маълумотни криптограмма кўринишида қабул қилиб олган i - фой даланувчи ўзининг махфий алгоритмидан фойдаланиб X Y f iZ   ) (1 услуб билан очиқ матнни ҳосил қилади. Агарда Zf , ҳақиқатан ҳам, махфий услубли бир томонли функция бўлса, у ҳолда бу функция асосида қурил ган алгоритм, шак-шубҳасиз, амалий бардошлиликни таъминлайди. Диф фи ва Хеллман, агарда бир томонли Zf функциянинг аниқланиш соҳадаги даражада кўрсаткичининг барча Z z қийматлари тўплами билан ай нан шу функциянинг қийматлари тўплами устма-уст тушса, яъни Zf функциянинг аниқланиш соҳаси билан қийматлар соҳаси бир хил тўпламни ташкил этса, бундай бир томонли функция асосида рақамли имло мумкин дейди. Агарда (i - фойдаланувчи алоқа тизими бўйича махфий бўлмаган маълумотни барча фойдаланувчиларга етказиб, бу махфий бўлма ган маълумотни жўнатувчини маълумотни қабул килиб олувчилар томони дан беҳато аниқлашлари учун ўзининг махфий алгоритми ) (1X f Y iZ  асосида рақамли имзо қўяди. Ҳар бир фойдаланувчи очиқ алгоритм Е zi ни билган ҳолда X Y f iZ   ) (1 ни олади, лекин i - фойдаланувчидан бошқа фой даланувчи X маълумотни ) (1X f Y iZ 

www.arxiv.uz криптограмма кўринишидаги рақам ли имзо ифодасига ўтказа олмайди, чунки фақат i - фойдаланувчининг ўзигина очиқ алгоритм асосланган iZf функцияга тескари бўлиб, махфий алгоритм асосини ташкил этувчи 1iZf ни ҳисоблай олади. Ўз-ўзидан тушу нарлики, агарда i – фойдаланувчи i - фойдаланувчига махфий маълумотни ҳам рақамли имзо билан жўнатиш мумкин. Бунинг учун, i – фойдаланувчи j – фойдаланувчининг iZf функцияга асосланган очиқ алгоритми (очиқ шифрлаш калити) iZЕ дан фойдаланиб, жўнатилиши керак бўлган маълумотни шифрлайди. Бу шифрланган маълумотларни қабул қилиб олган j - фойдаланув чи ўзининг 1iZf функцияга асосланган махфий iZ D дешифрлаш алторитми билаи очади. 1976 йилда Диффи ва Xеллман ўзларининг "Криптологияда янги йўналиш" [6] илмий ишларида бир томонли функция сифатида ( 1 5 ) ифода билан аниқланган дискрет даражага кўтариш функциясини таклиф қилиб, (16) ифодадаги дискрет логарифмни ҳисоблашнинг амалий жиҳатдан мураккаблигига асосланган эдилар. 1978 йилда эса, Массачусетс технология институтининг олимлари: Р.Л.Ривест, А.Шамир, Л.Адлман ўзларининг илмий мақоласида биринчи бўлиб махфий услубли ва ҳағиғатан ҳам, бир томонли бўлган функцияни таклиф этдилар. Бу мақола "Рақамли имзоларни қуриш услублари ва очиқ калитли криптоси стемалар" деб аталиб, кўпроқ аутентификация масалаларига қаратилган. Ҳ озирги кунда, бу юқорида номлари келтирилган олимлар таклиф этган функцияни шу олимларнинг шарафига RSA бир томонли функцияси дейи лади. Бу функция мураккаб бўлмай, унинг аниқланиши учун элементар сонлар назариясидан баъзи маълумотлар керак буўади. Мусбат бутун бўлган I ва n сонларининг энг катта умумий бўлувчи сини ЭКУБ (I, n) деб белгилаймиз. Миcол учун: ЭКУБ(12, 18)қ6, ЭКУБ(9, 27)қ9. Ҳар кандай мусбат бутун сон учун Эйлер функцияси n n), ( дан катта бўлмаган ЭКУБ(I, n)қ1 шартни қаноатлантирувчи барча i сонлари нинг саноғини билдиради. Мисол учун: 2 )6( ,4 )5( ,2 )4( ,2 )3( ,1 )2(           ва хоказо. Ихтиёрий туб сон р

www.arxiv.uz учун 1 )1(   p  , ҳамда 1 )1(   деб қабул қилинган. Бундан ташқари, ихтиёрий р ва q туб сонлари учун ушбу )1 )(1 ( ) (    q p q p  (19) ифода ўринли бўлади. Мисол учун 2 2 1 )3 2( )6(     x   . Буюк математик олим Эйлер(1707-1783) теоремасига кўра ихтиёрий мусбат бутун х ва n (0<х<n) сонлари учун ЭКУБ(x, n)қ1 шартини қ аноатлантирувчи ) (mod1 )( n x n   тенглик бажарилади. Мисол учун: ЭКУБ(5,6)қ1 ва 5 2қ1( mod n) ( 2 0 ) Сонлар назарияси курсидан маълумки: агарда, е ва m бутун сонлар 0<е<m ва ЭКУБ(m, e)қ1 шартларни қаноатлантирса, у ҳолда 0<d<m тен гсизликни ва de қ1(mod n) (21) тенгликни қаноатлантирувчи ягона d бутун сон мавжуд бўлиб, ЭКУБ( m, e )ни топишнинг "кенгайтирилган" Эвклид алгоритмидан фойдаланиб d ни топиш мумкин. Юқорида келтирилган маълумотлардан фойдаланиб, махфий услуб ли RSA бир томонли функциясини анниқланишини кўриб чиқамиз. Бу функция бирор n сони модули бўйича дискрет даражага кўтариш функцияси, яъни ) (mod ) ( n x x f e Z  (22) кўринишида аниқланади. Бу ерда: х- мусбат бутун сон бўлиб, nқрq сондан катта эмас; nқрq, яьни р ва q туб cонлари учун )1 )(1 ( ) (    q p n  ; бутун е

www.arxiv.uzсони ) (n  дан кичик ва ЭКУБ 1 )) ( , (  n e  . Шифрлашнинг Е z очиқ алгоритмини асосини ташкил этувчи ) (x f y Z  функция қийматларини (22) ифода билан ҳисоблашни осонгина квадратга кўтариш ва кўпайтириш амалларига келтириш мумкин. Еz алгоритмни очиқ калитлар китобига киритиш, n ва е сонларини фойдаланувчилар учун очиқ эълон қилиш демакдир ва бунда n сонининг кўпайтувчилари бўлган р ва q туб сонла ри махфий тутилади. Тескари функция қуйидаги ) (mod ) (1 n y y f d iZ   (23) кўринишда бўлиб, бу ерда q сони n сонидан кичик ва ушбу ) (mod1 n de  (24) тенгликни қаноатлантиради. р, q, е - сонларидан иборат { р, q, е }қ z параметрлар тўплами (22) тенглик билан аниқланган бир томонли функциянинг криптографик мах фийлик услуби хоссасининг асосини ташкил этади. Махфий D z дешифр лаш алгоритимининг асосини ташкил этувчи тескари 1iZf функциянинг қий матларини ҳисоблаш ҳам квадратга кўтариш ва кўпайтириш амаллари орқали амалга оширилади ва бунда даража кўрсаткичи бўлган d сони ЭКУБ )) ( , ( n e  ни ҳисоблашнинг Эвклид алгоритми бўйича аниқланади. Юқорида (23) ифода билан аниқланган функциянинг (22) ифода би лан аниқланган функцияга ҳақиқатан ҳам, тескари функция эканлиги қ уйидагича кўрсатилади. Бутун сонлар арифметикасидан маълумки, би рор бутун Q сонида 1 ) ( )) ( (mod1     Q n n de  ( 2 5 ) тенглик ўринли бўлади. Юқоридаги (22) ва (25) тенгликларга ва Эйлер теоремасидаги (22) ифодага кўра

www.arxiv.uz ) (mod ) (mod mod ) (mod ) ( ) mod( ) ( )( 1 )( 1 n x n x x n n x n y f Qn Qn d e d iZ         ( 26) тенгликка эга бўламиз. Демак, (24) тенгликни қаноатлантирувчи d ва е сонлари учун: бирор х<n сонларнинг n модул бўйича d даражага кўта риш амали шу х сонларни худди шу n модул бўйича е даражага кўтариш амалига тескари экан. Энди нима учун Ривест, Шамир ва Адлман юқори да (22) ифода билан аниқланган ) (x fz функцияни n ва е сонларини билган ҳолда, унга тескари ) (1 x fz функцияни ҳисоблаш мумкин эмаслиги ни таъкидлаганликларини кўриб чиқамиз. Бундан ташқари р ва q туб сонларини кандай қилиб танланганда, рақиб томоннинг бу сонларни била олмаслигини ҳам кўриб чиқамиз. Рақиб томонга n ва е сонлари маълум бўлсин. Агарда рақиб томон n сонини туб бўлган р ва q сонларининг кўпайтмасидан иборат, яьни nқpq кўринишида ифодалай олса, у ҳолда махфийлик параметри zқ { р, q, е } ни тўла аниқланган ҳолда, маълумотлар криптограммасини, маълумотни, хақиқатан ҳам, олиши керак бўлган фойдаланувчи каби қийинчиликсиз дешифрлаш имкониятига эга бўлади. Шунинг учун RSA криптосистема сининг бардошлилик даражаси n сонини туб бўлган р ва q сонларининг кўпайтмасига ёйишнинг қийинлик даражасига эквивалентдир, яъни тенг кучлидир. Агарда р ва q сонларининг узунлиги 100 дан ортиқ ўнли рақамдан иборат бўлса, ҳозирги замонавий ҳисоблаш техникаларидан фойдаланилганда, n сонини туб кўпайтувчиларга ажратиш учун сарфланадиган вақт етарли даражада кўп бўлиб, бундай туб кўпайтувчиларга ажратиш билан шуғулланишининг амалий жиҳатдан мақсадга мувофиқ эмас лиги келиб чиқади. Юқоридаги мулоҳазалардан табиий равишда "етарли даражада кат та бўлган р ва q туб cонларини қандай аниқлаш мумкин?", деган савол туғилади. Бундай саволга жавоб топиш учун Чебўшев теоремасига муро жаат қиламиз: бирор бутун m сонидан кичик бўлган барча бутун сонлар тўпламидан танлаб олинган бирор сонни, туб сон бўлиш эҳтимоллиги (In

www.arxiv.uz m) -1 қийматга яқин. Мисол учун 10 100 дан кичик бўлган барча мус бат бутун сонлар тўпламидан танлаб олинган бирор сонни туб сон бўлиш эҳтимоллиги230 1 10 ln 100 2 ) 10 (ln 1 100    қийматга эга. Бу эҳтимоллик қиймати икки баробар кўпаяди, агарда бу танлаб олиш фақат 10 1 0 0 дан кичик бўлган барча бутун мусбат тоқ сонлар тўпламида амалга оширила ётган бўлса. Тоқ сонлардан туб сонларни фарқлаш Ферма теоремасига асосланади: бирор р туб сонидан катта бўлмаган бутун мусбат сон учун )) ( (mod1 1 p bp   ( 2 7 ) тенглик ўринлидир. Мисол учун, 2 4 қ1(mod 5) ёки 3 4 қ1 (mod 5). Бу келтирилган (27) муносабат (20) муносабатнииг хусусий ҳолидир. Агарда r сонининг туб ёки туб эмаслигини текширмоқчи бўлсак, шу r сонидан кичик бўлган бутун мусбат b сонини олиб )) ( (mod1 1 r br   (28) тенглик бажарилишини текшириш кифоя: - тенглик бажарилса r туб сон бўлиши мумкин, чунки (27) ёки (28) муносабат р нинг ёки r сонининг туб бўлишини зарурий шарти; - тенглик бажарилмаса r туб сон эмас. Шундай қилиб, агарда (28) муносабат ўринли бўлмаса, катьий ҳолда r сони туб эмас, деб айта оламиз. Аммо, (28) муносабат ўринли бўлса, фақат r сони туб бўлиши мумкин, лекин қатъий ҳолда r туб сон, деб тасдиқлай олмаймиз. Шунинг учун, r сони етарли даражада катта бўлиб, тасодифий олин ган мумкин қадар кўп бутун мусбат b(1<b<r) сонлари учун (28) муносабат бажарилса, r сонининг туб эканлигига шунчалик кўп даражада ишонч ҳ осил

www.arxiv.uzқилиш мумкин. Агарда b нинг юзта қийматида (28) муносабат ў ринли бўлса, у ҳолда r сонининг туб бўлмаслмгм ҳодисасининг эҳтимоли қиймати 100 100 2 2 1   Юқорида келтирилган алгоритмдан бугунги кунда ҳам бирор r со нининг тублигини аниқлашда фойдаланиб келинмоқда. Ҳар қандай очиқ калитли криптосистеманинт бардошлилиги очиқ матнга ёки унинг бирор қисмига мос келувчи криптограмма маълум бўлган да, яъни шифрлаш алгоритми Е z маълум бўлганда, тўла шифр матнни (криптограммани) дешифрлаш имконияти қанчалик мураккаблиги бил ан баҳоланади

www.arxiv.uzОчиқ калитли криптосистемалар ҳақида изоҳ Юқорида кўриб ўтилган Диффи ва Хеллманнннг бир томонли функцияси ҳамда RSA бир томонли функцияси етарли даражада очиқ калитли криптосистемаларнинг хоссаларини очиб беради. Бу бир томонли функцияларда н ташқари ҳам кўплаб бир томонли функциялар криптология соҳасидаги илмий нашрларда эълон қилинган. Уларнинг баъзилари етар ли даражада криптосистемлар талабларига жавоб бермаган. Шуни таъкидлаймизки, ҳозиргача очиқ нашрётда ҳеч ким томонидан ҳақиқатан ҳ ам бир томонли бўлган ёки махфий услубли бир томонли бўлган функ ция эълон қилинган эмас.

www.arxiv.uz Асосий адабиёт лар: 1. Анохин М.И., Варнавский Н.П., Сидельников В.М., Яҳенко В.В. Криптография в банковском деле. М. 1997г. 2. Брюс Шнайер. Прикладная криптография: 2– е издание. М. 2001. 3. Фомичев В.М. Дискретная математика и криптология. М. «Диалог МИФИ» 2003 г. http :║ www . library . mephi . ru – Библиотека МИФИ. 4. Романец Ю.В., Тимофеев П.А., Шаньгин В.Ф. Заҳита информации в компьютернўх системах и сетях. М. «Радио и связь» 2001г. 5. Московский центр непрерўвного математического образования. Материалў 1 – 9 олимпиад по криптографии. М. 2001 – 2003гг. http : ║ www . ibc . ry .Ғ- электронная библиотека Московского Государственного Университета экономики, статистики и информатики. 6. В.А.Хорошко, А.А.Чекатков. Методў и средства заҳитў информации. Издательство «ЮНИОР» К. 2003.

O'xshashlar

Криптография асослари

Aхборотларни химоялашнинг криптография усули. Aхборотларни шифрлаш ва кодлаштириш

Aхборотларни криптографик ҳимоялаш усуллари

Криптология масалалари

Электрон имзо