Maktab kompyuterlarining tarkibiy qismlari va qo`shimcha qurilmalari haqida - Informatika va AT - Referatlar

Maktab kompyuterlarining tarkibiy qismlari va qo`shimcha qurilmalari haqida

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

117 KB

Ko'chirib olish

www.arxiv.uz Reja: 1. SHEHM (Shaxsiy elektron hisoblash mashinasi) ning asosiy va qo`shimcha qurilmalari . 2. SISTEMALAR bloki. Disklarning mantiqiy nomlari . 3. Klaviatura. Klaviatura trenajyori dasturi bilan ishlash. 4.. Lokal (ichki) va global (tashqi) tarmoqlar. Internet bilan tanishish.

www.arxiv.uz  SHEHM (Shaxsiy elektron hisoblash mashinasi) ning asosiy va qo`shimcha qurilmalari: 1-rasm. SHEHM  Sistemalar (tizimlar) bloki; (1)  monitor ; (2) ekranga matnli va grafik- li ma`lumotlarni chiqarish uchun xizmat qiladi  klaviatura . (3) ma`lumotlarni kompyuter- ga kiritish uchun mo`ljallan- gan qurulma Kompyuterga zarur hollarda kerakli tashqi qurilmalar ham ulanishi mumkin. Ulardan eng ko`p tarqalganlari sifatida quyidagilarni ko`rsatib o`tish joiz: Sichqoncha - ma`lumot kiritilishini yengillashtiruvchi manipulyator; (4) Printer - ma`lumotlarni qog`ozga chiqarish qurilmasi; Printerlarning 3 xil turi mavjud: ignali, siyohli va lazerli. Faks-modem - telefon tarmog`i orqali boshqa kompyuterlar bilan ma`lumot almashish imkoniyatini yaratuvchi qurilma; Skaner - qog`ozdagi ma`lumotlarni kompyuterga tasviriy ravishda kiritish qurilmasi. Multimedia – Kompyuter yordamida musiqa va ovozli axborotlarni ko`rsatishni ta`minlovchi qurilma.

www.arxiv.uz Har bir qurilma sistemalar blokida, asosiy platada joylashgan mos ulagichga ulanadi yoki o`rnatiladi.  Sistemalar bloki Sistemalar bloki asosan quyidagi qurilmalardan tashkil topgan: -Mikroprosessor kompyuterni boshqarish va barcha amaliy va mantiqiy hisob ishlarini bajaradi. -Operativ ( tezkor ) xotira prosessor uchun barcha zarur bo`lgan dasturlar va axborotlarni vaqtincha saqlaydi. Kompyuter o`chirilishi bilan operativ xotiradagi ma`lumotlar o`chiriladi. -Qattiq disk (vinchester) dastur va axborotlarni doimo saqlaydi. -Elektron sxemalar (yoki kontrollerlar) kompyuterga kiruvchi turli qurilmalar ishini boshqaradi. -Kiritish-chiqarish porti orqali prosessor tashqi qurilmalar bilan ma`lumot almashadi. -Disk yurituvchi (Diskovod) egiluvchan magnit disketalardan axborotlarni o`qish va yozish uchun mo`ljallangan qurilma. -CD-ROM disk yuritgich kompakt disklardan axborotni o`qish uchun mo`ljallangan qurilma. -CDRW disk yuritgich kompakt disklarga axborotlarni yozish va o`qish uchun mo`ljallangan qurilma.  Disklarning mantiqiy nomlari: Mantiqiy disk va disk yurituvchilarning nomlari lotin harflarida belgilanadi: Disketalar bilan ishlashni ta`minlaydigan disk yurituvchilar A: – birinchi disk yurituvchi; B: – ikkinchi disk yurituvchi (agarda bo`lsa) bilan nomlanadi. Qattiq disk(vinchestr) C: bilan nomlanadi. Qulaylik uchun odatda S: diski qismlarga, ya`ni mantiqiy disklarga bo`linadi. Ular D:, E:,... va hokazolar bilan nomlanadi. Ulardan keyingi harf bilan magnit-optik disk yurituvchi (agarda bo`lsa) nomlanadi va eng oxirgi harf bilan esa –kompakt disklar bilan ishlashni ta`minlaydigan CD-ROM -disk yuritgich nomlanadi (agarda bo`lsa).

www.arxiv.uz 3,5 – dyuymali disk yuritgich CD-ROM- disk yuritgich qattiq disk( venche str )-ning indikatori Prosessorning taktovoy chastotasini ko`rsatuvchi indikator "TURBO" holatining indikatori Energiya manbai indikatori "TURB O" holatini yoqish va o`chirish tugmachasi Energiya manbaini yoqish va o`chirish tugmachasi Qайта юклаш тугмачаси 2-rasm. Sistemalar blokining old tomonidan ko`rinishi  Klaviatura ( 3-rasm ) Klaviatura quyidagi tugmachalar guruhidan iborat: 1. Asosiy tugmachalar guruhi Alifbo-raqamli tugmachalar Enter – tugmachasi ixtiyoriy buyruqni bajarish uchun ish-latiladi ;

www.arxiv.uz Shift – yuqori registr yoki katta harflarda yozish uchun ish-latiladigan tugmacha; Caps Lock – yuqori registrni belgilash tugmachasi. Tugmacha bosilganda klaviaturada Caps Losk chiroqchasi yonadi, qaytarib bosilganda o`chadi, Caps Losk yongan holatda klaviaturadan terilgan har qanday harflar katta harfda yoziladi ; Ctrl, Alt – bosh qarish tugmachalari bo`lib, boshqa tugmachalar vazifasini o`zgartirish uchun qo`llaniladi. Ya`ni Ctrl, Alt tugmachalari boshqa tugmachalar bilan birgalikda kombinasiyada ishlatiladi. Masalan: CtrlҚF1, CtrlҚO, AltҚF1 ; Tab – Tabulyatsiya tugmachasi. Kursorni bir necha pozitsiya o`nga siljitish uchun xizmat qiladi ( kursor-taklif) – o`chib-yonuvchi belgi (|) bo`lib, keyingi belgini yozilish joyini ko`rsatadi); Backspace – tugmachasi kursordan chap tomondagi belgini o`chirish tugmachasi ;  – Bosh menyuni faollashtirish tugmachasi; – kontekstli (yordamchi) menyuni faollashtirish tugmachasi 2. Kursorni boshqaruvchi tugmachalar á , â , ß , à – kursorni mos tarzda yuqoriga, pastga, chapga va o`ngga siljitish tugmachalari; PgUp, PgDn – kursorni mos tarzda bir ekran sahifaga yuqoriga Ғ pastga siljitish tugmachalari; Home, End – kursorni mos tarzda satr boshiga va oxiriga siljitish tugmachalari; Delete – kursordan o`ng tomonda turgan yoki kursor turgan belgini o`chirish tugmachasi; Insert – belgining o`rniga yozish va siljitib yozish rejimlarini o`rnatish Ғ olib tashlash tugmachasi. Bunda kiritilayotgan belgi kursor turgan belgining o`rniga yoziladi (agarda o`rniga yozish rejimi o`rnatilgan bo`lsa) yoki bu belgi o`ng tomonga siljitib yoziladi (agarda siljitib yozish rejimi o`rnatilgan bo`lsa).

www.arxiv.uz 3. Ko`makchi tugmachalar Ko`makchi tugmachalarda raqamli tugmachalar bilan kursorni boshqaruvchi tugmachalar birgalikda joylashgan. Num Losk - tugmachasi bosilgan holda ya`ni chiroqchasi yongan paytda klaviaturaning yordamchi tugmachalari raqamlarni beradi, aks holda esa kursorni boshqaruvchi tugmachalar bo`ladi. Num Losk tugmachasi holatni o`zgartiradi, ya`ni raqamli tugmachalardan kursorni boshqaruvchi tugmachalarga almashtirish va aksincha. 4. Funksional tugmachalar F1-F12 - tugmachalar maxsus yoki funksional tugmachalar deyiladi. Shuning uchun ham tugmachalarda F harfi ishlatiladi. Funksional tugmachalar dasturlarda alohida funksiyalarni bajaradi ya`ni dasturlarda qanday dasturlashtirilganiga bog`liq. 3-расм К л а в и а т у р а

www.arxiv.uz

www.arxiv.uz Masalan: F8 tugmachasi NC dasturida fayllarni o`chirsa, leksikon (Lexicon) tahrir dasturida esa berilgan satrni markazlashtiradi. Shuning uchun funksional tugmachalarning vazifalari dasturlarda alohida o`rganiladi. 5. Maxsus tugmachalar Es с – kiritilgan buyruqni inkor qilish tugmachasi. Print Scrn – ekrandagi mavjud axborotni bosmaga chiqarish; Scroll Lock – ba`zi dasturlarda kursorni ma`lum holatda tutub turib, hujjatni t o`lig`icha varaqlash maqsadida ishlatiladi. Pause (Break) – dastur ishini vaqtincha to`xtatish tugmachasi. Klaviatura tugmachalari tushuntirilganidan so`ng kompyuter xotirasidagi mavjud klaviatura trenajyor dasturida amaliy ishlash.  Lokal (ichki) va global (tashqi) tarmoqlar Kompyuterlar o`zaro bir-biri bilan ikki xil lokal va global bog`lanish usulida axborot almashish imkoniyatiga ega. Lokal bog`lanishda kompyuterlar server kompyuterdan boshqarilib, o`zaro bir-biri bilan kabellar orqali ulanadi va lokal tarmoqni tashkil etadi (4-rasm). Global bog`lanishda kompyuterlar o`zaro bir-biri bilan masofadan turib telefon tarmoqlari orqali, modem (faks-modem) qurulmasi yordamida axborot almashib global tarmoqni tashkil etadi (4-rasm). Bugun jahon kompyuter tarmog`ining amaldagi eng ilg`or vositasi, axborot texnologiyalarining harakatlanuvchi kuchi va samarodorligi mezoni bo`lgan (Internet) internet tarmog`i butun dunyo bo`yicha axborot ayirboshlash uchun chegaralanmagan imkoniyatlarga ega bo`lgan global tarmog`dir. Kompyuter orqali masofadan turib axborot uzatish va qabul uchun IBM PC tipidagi kompyuter, telefon tarmog`i va modem qurulmasi bo`lishi kerak.

www.arxiv.uz Modem – kompyuterlararo ikki tomonlama aloqa jarayonining asosiy elementi bo`lib, axborot uzatuvchi tomonda raqamli qiymatlarni MO dulyasiyalab analog signallarga aylantiruvchi, qabul qiluvchi tomonda esa analog signallarni DEModulyasiyalab raqamli qiymatlarga aylantiruvchi qurilmadir. 4- расм  Internet bilan tanishish . Internet o`zi nima? Internet - bu jahon kompyuter tarmoqlari majmuidir . Internet ko`pgina imkoniyatlarga ega. Internet imkoniyatlari bilan to`laroq tanishish maqsadida uning tarixiga sayohat qilamiz. 1960-yillari Karib mojarosidan so`ng, AQSH ning ilmiy markazlaridan biri bo`lgan RAND CORPORTION mamlakatni qamrab oladigan markazlashmagan kompyuter tarmog`ini yaratishni taklif qildi. Bu loyihani amalga oshirishdan maqsad harbiy muassasalar, ilmiy va o`quv markazlari kompyuterlarini bir tarmoqqa birlashtirib, boshqarishni markazlashtirish edi. Maqsad yadro quroli hujumida ham, tarmoqning bir necha qismi ishdan chiqqan holda ham ishlash Lokal tarmoq Global tarmoq

www.arxiv.uz faoliyatini saqlab qoladigan sistemani yaratish edi. Bunday sistemani tarmoqlar soni ko`p bo`lgandagina amalga oshirsa bo`lar edi. Shunday qilib, INTERNET ga asos solindi. 1964- yili 4 tarmoqdan iborat AQSH ning eng nufuzli tekshirish institutlarida joylashgan ARPANET tarmog`i yaratildi. Boshida olimlarning tadqiqot ishlarida foydalanilgan tarmoq, keyinchalik ularning safsata sotishning kompyuterlashgan zanjiriga aylandi. Ammo shunday tarmoq yaratishning o`zi katta muvaffiqiyat edi. 70-yillarda tarmoq ancha o`sdi. Endi tarmoqning tuzilishi unga xoxlagan kompyuterni ulash imkoniyatini berdi. Keyinchalik 1974-yilda tarmoqlarni birashtiruvchi TSRҒIP protokli tuzildi va tarmoqning rivojlanishiga turtki bo`ldi. Chunki tarmoqqa ixtiyoriy kompyuterni ulash imkoniyati paydo bo`ladi. 1983- yilda ARPANET INTERNET deb atala boshlandi va u juda kuchli, bir-biri bilan bog`langan kompyuterlar va tarmoqlar to`plamidan iborat sistemaga aylanadi. 1980-yillar INTERNET ning keskin o`sish davri bo`ldi. Kompyuterlarning markazlashmagan boshqarish tarmog`i bilan bog`lanish sxemasi butun dunyoga tarqaldi va chet el tarmoqlari tashkilotchilari AQSH tarmog`iga ulanishga rozi bo`lishdi. INTERNET ning butun dunyoni qamrab olishi quyidagi tarmoqlarning qo`shilishi hisobiga bo`ldi. EUNet – Yevropadagi UNIX mashinalari tarmog`i (1982 yil) EARN – Yevropa O`quv va ilmiy – tekshirish muassasalarining tarmog`i (1983 yil) JUNET – Yaponiyadagi UNIX mashinalarining tarmog`i (1984 yil) JANET – Buyuk Britaniyaning birlashgan akademik tarmog`i (1984 yil) 1980 yillar davomida AQSH ning eng tanilgan korxonalari NSFNET Prinston, Pitterburg, Kaliforniyaning Santa-Barbara universiteti va Kornell universitetida beshta superkompyuter markazlarini tashkil etishdi. Bu besh markazni AQShda «Internet Baskbone» ( Internet asosi) deb atashadi. NSFNET 56 kbitҒs tezlikda axborot uzata olish qobiliyatiga ega edi. Ikki yil ichida Internetning kengayishi va unga bo`lgan talabning o`sishi 1988 yil NSFNET tarmog`ining yangilanishiga va uzatish tezligini 1,544 mbitҒs

www.arxiv.uz oshishiga sababchi bo`ldi. 1987 – yili Internetga ulangan kompyuterlar soni 10000 ta bo`lsa, 1989 – yili 100000 taga yetdi. Internetning 1990 – yillardagi rivojlanishiga asosiy sabab Worid Wide Webning (Butun Dunyo Tarmog`i) tuzilishi bo`ldi. 1990- yil noyabrida Yevropa atomni tekshirish markazi (CERN) xodimi Tim Beris – Li WWW tarmog`ining birinchi nusxasini yaratdi, lekin u 1992 – yilgacha ishga tushirilmadi. 1993-fevralida NCSA ( Nationil Center for Supercomputer Applications - Superkompyuterli Hisoblash Milliy Markazi) Mosaic programmasining alfa – versiyasini tuzdi. 1993 – yil sentabrida birinchii shlovchi Mosasic versiyasi ishlab chiqarildi va axborot oqimi WWW bo`yicha 1%ni tashkil qildi. 1993 – yil oktyabrida 200 ta WWW – server ishga tushirildi. Keyingi yillar Internet WWW ning rivojlanishi yanada tezroq sur`atda bo`ldi WWW serveri va tarmoqdagi kompyuterlarning aniq sonini aytish qiyin, chunki u har kuni o`zgarib turadi. O`rtacha Internet dagi kompyuterlar soni 1995- yil iyuniga 6.5 million deb hisoblangan va kompyuterlarning aksariyati AQSH da joylashgan. Internetning keskin rivojlanishi va WWW bo`ylab sayohatlarning ommaviylashishi shunga olib keldiki, ularni bir xil deb tushuna boshlashdi. Kelinglar, avvalo shuni xal qilib olaylik – Internet va butun Dunyo Tarmog`i bir xil emas. Internet butun dunyo kompyuterlar tarmoqlarining to`plamini belgilaydi. Internet turli xil kompyuter xizmatlarni ko`rsatadi. Bu – elektron pochta . Usenet telekonferesiyalari, ma`lumot fayllarini uzatish sistemasi, Telnet uzoqdan terminalga kirish sistemasi, Gopher sistemasi va Bugungi Dunyo Tarmog`i - WWW. Demak WWW Internetning faqatgina bir qismidir. Lekin u juda tez rivojlanmoqda. WWW – Internet ning eng ommabop xizmat turidir. Unga ulanish uchun kompyuter bilan modem yetarlidir. Shuning uchun butun dunyo tarmog`i, butun olam axborotlar ombori kutubxonaga aylanib qoldi va u dunyoga yoyildi. WWW

www.arxiv.uz da ma`lumotlar sahifalarda joylanadi. WWW sahifalari soni oxirgi 3 yilda yuz milliondan oshib ketdi. Bu sahifalar egasi kim? Ular yirik korporasiyalar yoki kichik korxonalar, universitet va maktablar, tashkilotlar, jurnal va ro`znomalar yoki oddiy shaxslardir. Hozirgi kunda WWW axborot olishning va tarqatishning eng qulay usulidir. Demak, Internet bu kompyuter tarmoqlari majmui bo`lib, uning quyidagi imkoniyatlari mavjud:  - Axborotni o`qish va tarqatish;  - Ma`lumotni nomiga qarab tezda topish;  - Ma`lumot nusxasini ko`chirib olish;  - Xat almashish;  - Telekonferensiyalarda ishtirok etish;  - Muzokaralar olib borish;  - Muloqat qilish. Tayanch iboralar: - Kompyuter – inglizcha computer so`zidan olingan bo`lib, “hisoblovchi” ma`nosini bildiradi. - venchestr -ichki xotira - printer - chop etish qurilmasi - modem -telefon tarmog`i orqali hamkorlar bilan ma`lumot almashinish imkoniyatini beruvchi qurilma - CD-ROM - lazer disk yurutuvchi - Skaner - matn va rasmlarni o`quvchi qurilma - Klaviatura - matn va belgilarni kompyuterga kiritishda ishlatiladi

www.arxiv.uz Adabiyotlar: 1. I.Karimov. «O`zbekiston XXI asrga intilmoqda». Toshkent «O`zbekiston» 1999 yil. 2. I.Karimov. «Milliy istiqlol mafkurasi» Toshkent «O`zbekiston» 2000 yil 3. «Ta`lim taraqqiyoti» 4-maxsus soni. Toshkent «Sharq»-1999 yil 4. A.Sattorov «Informatika va axborot texnologiyalari» Toshkent – 2002y. 5. N.Tayloqov «Informatika va hisoblash texnikasi asoslari» Toshkent 2002. 6. www.ziyonet.uz 7. www.uzedu.uz

O'xshashlar

Shaxsiy kompyuterlarning asosiy va qo`shimcha qurilmalari

Ifodaning tarkibiy qismlari va ular ustida amallar

Stillar jadvali, shriftlar, maxsus bеlgilar. Tasvirlar va murojaatlar kartasining qo`shimcha xususiyatlari

Zamonaviy kompyuter qurilmalari va imkoniyatlari

Tarmoqlararo interfeys qurilmalari