Lokal kompyuter tarmoqlari va ularning bazaviy texnologiyasi - Informatika va AT - Referatlar

Lokal kompyuter tarmoqlari va ularning bazaviy texnologiyasi

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

81.5 KB

Ko'chirib olish

www.arxiv.uz Reja: 1. Kompyuter tarmog`ining dasturiy ta`minoti 2. Kompyuter tarmog`i strukturasi. 3. Lokal Kompyuter tarmog`ida ishlash afzalligi. 4. Tarmoqdagi qurilmalarining o`zaro aloqasini boshqarish

Amaliy dasturiy ta`minot foydalanuvchining aniq bir vazifalarini ishlab chiqish va bajarish uchun mo`ljallangan. Amaliy dasturiy ta`minot tizimli DT, xususan, operasion tizimlar boshqariluvi ostida ishlaydi. Amaliy DT tarkibiga quyidagilar kiradi: - turli vazifalardagi amaliy dasturlar paketlari; - foydalanuvchi va AT umumiy ish dasturlari; Amaliy dasturlar paketlari (ADP) foydalanuvchi xal etayetgan vazifalarni avtomatlashtirishning kuchli kurolidir, u axborotni kata ishlash bo`yicha kompryuter biror ishni qanday bajarayetganini bilish zaruriyatidan amalda tulik ozod etish. Hozirgi paytda o`z funksional imkoniyatlari va amalga oshirish usullariga kura farqlanuvchi ADPning keng spektori mavjud Amaliy dasturlar paketi (ADP) - bu muayyan (funksional tizim osti, biznes ilova) sinf vazifalarini xal etish uchun mo`ljallangan dasturlar majmuidir. ADP quyidagi turlari farqlanadi: - umumiy vazifadagi ( universal); - uslubiy yo`naltirilgan;0 - global tarmoq; - hisoblash jarayoni tashkilotlari (ma`muriylashtirish). Umumiy vazifadagi ADP - foydalanuchi va umuman axborot tizimi funksional vazifalarini ishlab chiqish va foydalanishni avtomatlashtirish uchun mo`ljallangan. Bu ADP sinfiga quyidagilar oiddir: - matnli (matnli prosessorlar) va grafik muharrirlar; - elektron jadvallar; - ma`lumotlar bazasini boshqarish tizimlari (MBBT); - integrasiyalangan paketlar; 2

- case - texnologiyalar; - eksport tizimlar qobiqlari va sunpiy intellekt tizimlari. Muharrirlar deb matnlar, grafik ma`lumotlar va illyustrasiyalarni yaritish va o`zgartirishlar uchun mo`ljallangan ADP ga aytiladi. Ular asosan firmada xujjat aylanishini avtomatlashtirish uchun mo`ljallangan. Muharrirlarni o`z funksional imkoniyatlariga kura matnli, grafik, nashriy tizimlarga bo`lish mumkin. Tekstli (matnli) muharrirlar matnli axborotni qayta ishlash uchun mo`ljallangan va asosan quyidagi vazifalarni bajaradi: - matnni faylga yezish; - qo`shimcha kiritish, chiqarib tashlash, ramzlar, katorlar, matn parchalarini almashtirish; - orfografiyani tekshirish; - matnni turli shriflarda bezash; - matnni tekslash; - boblarni tayyorlash, matnlarni saxifalarga bo`lib tashlash; - so`z va jumlalarni izlash vaalmashtirish; - matnga sodda bezaklar kiritish; - matnni terib tayyorlash; Microsoft Word, Word Rerfect (hozida Corel firmasiga tegishli ) ChiWrite, Multi-Edit(American Cybernetics) va boshqalarning matnli muharrirlari keng tarqagan. Grafik muharrilar diagramma, illyustrasiya (bezaklar), chizma va jadvallarni o`z ichiga olgan grafik xujjatlarni qayta ishlash uchun mo`ljallagan. Figura va shriftlarni o`lchamini boshqarish, figura va xujjatlarni kuchirish, turli tasvirlar xosil qilishga yul quyilgan. Ancha mashxur grafik muharrirlaridan RC Raintbrush, Boieng Graf, Fantovision va boshqalarni keltirish mumkin. 3

Nashriy tizimlar o`zida matnli va grafik muharrirlari imkoniyatlarini birlashtiradi, grafik materiallardan saxifani shaklga keltirish va uni bosishga tayyorlash bo`yicha rivojlangan imkoniyatlarga ega. Bu tizimlar nashriy ishlarda foydalanishga yo`naltirilgan va saxifalash tizimlari deb ataladi. Shunday tizimlardan Adobe firmasining RageMaker va Corel korporasiyasining Ventura Rublisher maxsulotlarini misol tarikasida keltirish mumkin. 4

Kompyuter tarmog`ining dasturiy ta`minoti Tarmoqning imkoniyati uning foydalanuvchiga ko`rsatadigan xizmati bilan o`lchanadi. Tarmoqning har bir xizmat turi hamda unga kirish uchun dasturiy ta`minoti ishlab chiqiladi. Tarmoqda ishlash uchun belgilangan dastur bir vaqtda ko`plab foydalanuvchilar foydalanishi uchun mo`ljallangan bo`lishi kerak. Hozirda shunday dasturiy ta`minot tuzishning ikki xil asosiy tamoyili joriy etilgan. Birinchi tamoyilda tarmoqning dasturlashtirilgan ta`minoti ko`pgina foydalanuvchilarga hamma kirishi mumkin bo`lgan tarmoqning bosh Kompyuteri resurslarini takdim etishga mo`ljallangan. U fayl - server deb yuritiladi. Bosh Kompyuterning asosiy resursi fayllar bo`lgani uchun u shu nomni olgan. Bu dasturli modullar yoki ma`lumotlarga ega fayllar bo`lishi mumkin Fayl-server-bu serverning eng umumiy turi. Fayl-serverning disk sig`imi odatdagi kompyuterlardan ko`p bo`lishi kerak, chunki unda ko`pgina kompyuterlar foydalaniladi. Tarmoqlarda bir qancha fayl serverlar bo`lishi mumkin. Tarmoqlardan foydalanuvchilarning birgalikda foydalanishga takdim etilgan fayl sarverning boshqa tur sarverlarni sanab o`tish mumkin. Masalan, printer, modem, maksimal aloqa uchun qurilma. Fayl - server resurslarini boshqaruvchi va ko`pgina tarmoq foydalanuvchilari uchun ruxsat beruvchi dasturiy tarmoq ta`minoti tarmoqning operasion tizimi deb ataladi. Uning asosiy qismi fayl-serverdan joylashadi; ishchi stansiyada faqat resurs va fayl - server orasidan murojaat kilinnadigan dasturlar oraligidagi interfeys rolini bajaruvchi uncha katta bo`lmagan qobiq joylashtiriladi. Ushbu tamoyil doirasida ishlashga mo`ljallagan dastur tizimlari foydalanuvchiga fayl-serverdan foydalanish imkonini beradi. Qoida bo`yicha ushbu dasturli tizimlar faylli serverdan saqlanishi va barcha foydalanuvchilar tomonidan bir vaqtda foydalanishi mumkin. Lekin bu dasturlarning modullarini bajarish uchun zarur bo`lganda foydalanuvchi Kompyuteriga, ya`ni ishchi stansiyaga o`tkaziladi va kerakli ishni bajaradi. Bunda barcha ma`lumotlarni qayta ishlash (agar ular umumiy resurs bo`lsa va faylli serverda saqlanayetgan bo`lsa ham) foydalanuvchining Kompyuterida amalga oshiriladi. Shubxasiz, 5

buning uchun ma`lumotlar saqlangan fayllar foydalanuvchining Kompyuteriga ko`chirilishi kerak. Ikkinchi tamoyil "kliyent-server" arxitektura deb ataladi. Uning dasturiy ta`minoti resurslardan jamoa bo`lib foydalanishgagina mo`ljallab qolmay, ularning qayta ishlash va foydalanuvchi talabiga kura resurslarni joylashtirishga mo`ljallangan. "Kliyent - server" arxitekturalar dastur tizimi ikkita bo`linmadan iborat: serverning dasturli ta`minoti va foydalanuvchi - mijozning dasturli ta`minoti. Bu tizimlar ishi quyidagicha tashkil qilinadi: mijoz-dasturlar foydalanuvchining Kompyuterida bajariladi va umumiy kirish Kompyuterida ishlaydigan dastur-serverga so`rov jo`natiladi. Ma`lumotlarning asosiy qismini qayta ishlash kuchli server tomonidan amalga oshiriladi, foydalanuvchi Kompyuterga faqat bajarilgan so`rov natijalari yuboriladi. Ma`lumotlar bazasi serverlari katta hajmdagi ma`lumotlar (bir necha 10 Gigobayt va undan ko`p) bilan ishlashga mo`ljallangan va ko`p sonli foydalanuvchilar yuqori unumli ishlashni, ishonch va ximoyalanganligini ta`minlaydi. Global tarmoqlari ilovalarida kliyent - server arxitekturasi (ma`lum ma`noda) asosiy sanaladi. Katta matnli saxifalarni saqlash va qayta ishlashni ta`minlovchi mashxur Web - serverlar, FTD serverlar, elektronlar pochta serverlari va boshqalar ma`lum. Sanab o`tilgan xizmat turlarining mijoz dasturlari ushbu serverlar tomonidan xizmat olish va ulardan javob olish uchun so`rash imkoniyatini beradi. Taqsimlanadigan resursga ega har qanday Kompyuter tarmog`i server deb yuritilishi mumkin. Chunki boshqa Kompyuterlarni foydalanishga ruxsat bo`lgan bo`limi uchun modemli Kompyuter yoki kommunikasiyali serverdir. Shaxsiy Kompyuterlarni lokal tarmog`i keng tarqalgan. Dunyoda shaxsiy shu tarmoqlarda ishlaydi. Lokal tarmoqlar bir-biridan uzoq bo`lmagan masofada joylashgan Kompyuterlarni bog`lab turadi. Odatda ular bir yoki birnecha yakin joylashgan korxona, muassasa va ofislar Kompyuterlari birlashtiradi. Lokal tarmoqlarning asosiy farqlanuvchi xususiyati barcha uchun yagona Kompyuterlarning ma`lumot uzatish tezkor kanali va kommunikasiya asbob uskunalarida xatoli yuzaga kelish extimolining deyarli yo`qligi. 6

Kompyuter tarmog`i strukturasi. Hozirda informasion oqimni ortib borishi Kompyuterlarni qo`llashda ko`pgina foydalanuvchilar uchun yagona axborot makonini ta`riflovchi tarmoqlarni tashkil etishni taqozo qiladi. Buni butun dunyo Kompyuter tarmog`i xisoblanmish Internet misolida yaqqol ko`rish mumkin. Uzatish kanallari orqali o`zaro bog`langan Kompyuterlar majmuiga Kompyuter tarmog`i deyiladi. Bundan foydalanuvchilarni axborot almashuvi vositasi va apparat, dastur hamda axborot tarmog`i resurslaridan jamoa bo`lib foydalanishni ta`minlaydi. Kompyuterlarni tarmoqga birlashishi qimmatbaxo asbob uskunalar - katta hajmli disk, printerlar, asosi xotiradan birgalikda foydalanish, umumiy dasturiy vositaga va ma`lumotga ega bo`lish imkonini beradi. Global tarmoqlar tufayli olisdagi Kompyuterlarni apparat resurslaridan foydalanish mumkin. Bunday tarmoqlar millionlab kishilarni qamrab olib axborot tarqatish va qabul qilish jarayoni butunlay o`zgartirib yubordi, xizmat ko`rsatishning eng keng tarqalgan tarmog`i - elektron pochta orqali axborot almashuvini amalga oshirishdir. Tarmoqning asosiy vazifasi foydalanuvchining taqsimlangan umumtarmoq resurslariga oddiy, qulay va ishonchli kirishni ta`minlash va ruxsat berilmagan kirishdan ishonchli himoyalangan holda axborotdan jamoa bo`lib foydalanishni tashkil etish. Shuningdek, foydalanuvchilar tarmoqlari o`rtasida ma`lumotlarni uzatishnining qulay va ishonchli vositasini ta`minlash. Umumiy axborotlash davrida katta hajmdagi axborotlar lokal va global Kompyuter tarmoqlarida saqlanadi, qayta ishlanadi va uzatiladi. Lokal tarmoqlarda foydalanuvchilar ishlashi uchun ma`lumotlarning umumiy bazasi tashkil etiladi. Global tarmoqlarda yagona ilmiy, iktisodiy, ijtimoiy va madaniy axborot makoni shakllantiriladi. Ma`lumotlar bazasiga uzoq masofadan turib kirishda, umumiy ma`lumotlarni markazlashtirishda, ma`lumotlarni ma`lum masofaga uzatishda va ularni taqsimlab qayta ishlash borasida ko`pgina vazifalar mavjud. Bularga bir qancha misollar keltirish mumkin: Bank va boshqa moliyaviy tuzilmalar; bozorning axvolini aks ettiruvchi tijorat tizimi ("talab-taklif"); ijtimoiy ta`minot 7

tizimi; solik xizmati; masofadan turib Kompyuter ta`limi; aviachiptalarni zaxira qilib quyish tizimi; uzokdan turib tibbiy tasxishlash; saylov tizimi. Ko`rsatilgan ushbu barcha qo`shimcha ma`lumotlarni to`planishi, saqlanishi va undan foydalana olish (kirish) noto`g`ri ma`lumotlar bo`lishidan va ruxsat berilmagan kirishdan ximoyalongan bo`lishi kerak. Ilmiy, xizmat, ta`lim, ijtimoiy va ma`daniy xayet soxasidan tashkari global tarmoq millionlab kishilar uchun yangi xil dam olish mashg`ulotini yaratdi. Tarmoq kundalik ishni va turli soxadagi kishilarning dam olishini tashkil etish kuroliga aylandi. Kompyuter tarmoqlarini ko`pgina belgilar, xususan xududiy taqsimlanishi jixatidan tasniflash mumkin bunga ko`ra global, mintakavaviy va lokal (mahalliy) tarmoqlar farqlanadi. Global tarmoqlar butun dunyo bo`yicha tarmoqlardan foydalanuvchilarni kamrab oladi va ko`pincha bir - biridan 10 - 15 ming kilometr uzoklikdagi EXM va aloqa tarmoqlari uzellarini birlashtiruvchi yuldosh orqali aloqa kanallaridan foydalaniladi. Mintakaviy tarmoqlar uncha katta bo`lmagan mamlakat shaharlari viloyatlaridagi foydalanuvchilarni birlashtiradi. Aloqa kanali sifatida ko`pincha telefon tarmoqlaridan foydalaniladi. Tarmoq uzellari orasidagi masofa 10 - 1000 kilometrni tashkil kiladi. EXM lokal tarmoqlari bir korxona, muassaning bir yoki bir qancha yaqin binolardagi abonentlarni bog`laydi. Lokal tarmoqlar juda keng tarqalgan. Chunki 80 - 90% axborot o`sha tarmoq atrofida aylanib yuradi. Lokal tarmoqlari har qanday tuzilmaga ega bo`lishi mumkin. Lekin lokal tarmoqlardagi Kompyuterlar yuqori tezlikga ega yagona axborot uzatish kanali bilan bog`langan bo`ladi. Barcha Kompyuterlar uchun yagona tezkor axborot uzatish kanalining bo`lishi - lokal tarmoqning ajralib turuvchi xususiyati. Optik kanalda yorug`lik o`tkazgich inson sochi tolasi kalinligida yasalgan. U o`ta tezkor, ishonchli va qimmat turadigan kabel. 8

Lokal tarmoqda EXMlar orasidagi masofa uncha katta emas - 10km. gacha, radiokanal aloqasidan foydalanilsa - 20 km. Lokal tarmoqlarda kanallar tashkilot mulki hisoblanadi va ulardan foydalanishni osonlashtiradi. 9

Lokal Kompyuter tarmog`ida ishlash afzalligi. Lokal tarmoqda ishlashning asosiy afzalligi quyidagicha: ko`p marta foydalaniladigan rejimda dasturli modem, printerlar tarmog`idagi disklarning umumiy resurslardan va hamma kirishi mumkin bo`lgan diskda saqlanuvchi ma`lumotlardan foydalanish, shuningdek, bir Kompyuterdan boshqasiga axborot uzatish imkoniyati. Fayl serverli lokal tarmoqda ishlashning asosiy afzalliklarni sanab o`tamiz. 1. Shaxsiy umumiy foydalanuvchi ma`lumotlarni faylli - serverda saqlash imkoniyatining mavjudligi. Shu bois umumiy foydalaniladigan ma`lumotlar ustida bir vaqtda bir necha foydalanuvchi ishlay oladi (Matnlar, elektron jadval va ma`lumotlar bazasini ko`rib chiqish, o`qish), Net Ware vositasida fayl va kataloglar darajasidagi ma`lumotlar ko`p tomonlama ximoya qilinadi; umumiy ma`lumotlarning Excel, Access kabi tarmoqli amaliy dasturlangan maxsulotlar bilan yaratiladi. Ayni paytda dasturda belgilangan kirish uchun chegara tarmoq operasion tizimi orqali o`rnatilgan chegara doirasida bo`ladi. 2. Ko`pgina foydalanuvchilar uchun zarur bo`ladigan dasturli vositani doimiy saqlash imkoniyati: U yagona nusxada fayl - server diskida bo`ladi. Shuni qayd etamizki, dasturli vositani bunday saqlash foydalanuvchi uchun ilk ish usullarini buzmaydi. ko`pgina foydalanuvchilar uchun zarur bo`lgan dasturli vositaga avvolo matn va grafik taxrirlovchi, elektron jadvallar, ma`lumotlar bazasini boshqarish tizimi va boshqalar kiradi. Ko`rsatilgan imkoniyatlar orqali quydagi ishlarni bajarish mumkin: Ishchi stansiyalarining lokal diskni dasturlangan vositalarni saqlashdan ozod qilish hisobiga tashqi xotiradan unumli foydalanish; tarmoq operasion tizim ximoya vositasi bilan dasturli mahsulotlarni ishonchli saqlash; dasturli maxsulotlarni ishlashga layoqatli axvolda ishlab turishni va ularni yangilashni soddalashtirish, chunki ular fayl-serverda bir nusxada saqlanadi. 3. Tarmoqning barcha Kompyuterlar o`rtasida axborot almashish. Ayni paytda tarmoqdan foydalanuvchilar o`rtasida dialog saqlanadi, shuningdek elektron pochta ishini tashkil etish imkoniyati ta`minlanadi. 10

4. Bir yoki bir qancha umumtarmoq printerlarida tarmoqdagi barcha foydalanuvchilarning bir vaqtda yozishi. Bu paytda quyidagi omillar ta`minlanadi: har bir foydalanuvchining tarmoq printeriga kira olishi; 5. Kuchli va sifatli printerdan foydalanish imkoniyati (malakasiz muomiladan himoyalangan holda); dasturli maxsulotlar sifatida bosishi O`qituvchi Kompyuterida bajarilgan ishlarni o`quvchilar Kompyuterida ko`rsatish; o`qituvchining Kompyuter monitorida o`quvchilar Kompyuterlari ekranlarini aks ettirish orqali o`quvchilar bajaradigan ishlarni nazorat qilish. 6. Global tarmoqning yagona kommunikasiyasi uzili bo`lganda lokal tarmoqning har qanday Kompyuteridan global tarmoq resurslariga kirishni ta`minlash. 11

Tarmoqdagi qurilmalarining o`zaro aloqasini boshqarish Axborot tizimlari koyuppter tarmoqlari bazasida yaratilgach, u quyidagi vazifalar yechimini xal etadi: ma`lumotlarni saqlash, kay- ta ishlash, foydalanuvchilarni ularga kirishini ta`minlash va ma`lumotlarni qayta ishlash natijasini uzatish. Markazlashgan qayta ishlash tizimida bu vazifalarni markaziy EXM (Mainframe,H`st) bajaradi.Komppter tarmoqlari ma`lumotlarni qayta taqsimlab qayta ishlashni amalga oshiradi.Bu xolatda ma`lumotlarni qayta ishlash ikkita obyekt:Mijoz va server o`rtasida taqsimlanadi. Mijoz(Kliyent) - vazifa, ishchi stansiya yoki komppter tarmog`idan foy dalanuvchi. Mijoz ma`lumotlarni qayta ishlash jarayonida kiyin ish larni bajarishi, faylni o`qishi, ma`lumotlar bazasidan axborot ishlash uchun serverga so`rov jo`natishi mumkin. Ilgaritdan belgilangan server mijozdan tushgan so`rovini bajaradi. Server hamma foydalaniladigan ma`lumotlarni saqlaydi, ushbu ma`lumotlarga kirishni tash kil etadi va mijozga ma`lumotlarni beradi. Mijoz olingan ma`lu motlarni qayta ishlaydi va kayata ishlangan natijalarni foydala nuvchiga kulay ko`rinishda takdim etadi. Bunday tizimlar uchun mi joz - server yoki mijoz - server arxitekturasi atamasi qabul kilingan. Mijoz - server arxityokiurasidan bir darajali lokal xi soblash tarmog`ida, shunindek ajratilgan serverli tarmoqda foydala nish mumkin. Bir darajali tarmoq. Bunday tarmoqda ishchi stansiyalar o`zaro ta`sirini boshqarishning yagona markazi yuk va ma`lumotlarni sak lash uchun yagona qurilma mavjud emas. Taromk aperasion tizimi bar cha ishchi stansiyalar bo`yicha tarqalgan.Har bir tarmoq stansiyasi ham mijoz, ham server vazifasini bajarishi mumkin.U boshqa ishchi stansiyalaridan olingan so`rovlarga xizmat ko`rsatishi va o`z so`rovlarini tarmoqqa jo`natishi mumkin. Bir darajali tarmoq afzalligi: narxi arzon va o`ta ishonchli bir darajali tarmoq kamchiligi: 1 tarmoq ish samaradorligining stansiyalar soniga bog`likligi; 12

2 tarmoqni boshqarish murakkabligi ; 3 stansiyalar dasturiy ta`minotini yangilash va o`zgartirishning kiyinligi. Bu xildagi tarmoqlar LAN tastic, NetWare Lite tarmoq operasion tizim bazasida keng qo`llanadi. Ajratilgan serverli tarmoq. Ajratilgan serverli tarmoqda Kompyuterlardan biri barcha ishchi stansiyalar uchun mo`ljallangan ma`lumotlarni saqlash, ishchi stansiyalar o`rtasidagio`zaro aloqani boshqarish va boshqa bir katoro vazifalarni bajaradi. Bunday Kompyuter Kompyuter lokal tarmoqlari uch xil usulda tashkil etilishi mumkin. Aylanma lokal tarmoq - bu tarmoqda Kompyuterlar bir biriga nisbatan aylanada yotadilar. Bu tizimda markaziy uzel bo`lmaydi. Shinali lokal tarmoq - bu usulda Kompyuterlar bitta umumiy shina orqali aloqa tashkil kiladi. Kompyuterlar koaksial kabel orqali ulanib, informasiya bir biriga uzatilganda faqat ko`rsatilgan stansiyaga yetib boradi. Yulduz simon lokal tarmoq - bu usulda barcha Kompyuterlar markaziy uzelga yulduz kabi ulanadi. har bir Kompyuter markaziy Kompyuterga birxil satxda joylashadi. 13

Foydalanilgan adabiyotlar : 1. S.S. Gulomov, A.T. Shermuhamedov , B.A. Begalov Iktisodiy informatika. T.,O`zbekiston, 1999 yil. 2. B.Ya. Sovetov Informasionnaya texnologiya. M.,Vqsshaya shkola,1994 g. 3. Piter Norton Windows-95 dlya polzovateley. M.,Info,1998 g. 4. Rukovodstvo po IBM Microsoft Windows 1994 g. 5. M. Kirmayer Multimediya Per.s nem. SPb.VNV- Sank-Peterburg, 1994 g. 6. D. Gukin IBM sovmestimqy personalnqy Kompyuter. M.,Mir,1993 g. 7. V.E. Figurnov IBM PC dlya polg`zovatelya. M.,Infra-M.,1995 g. 8. www.uzedu.uz 9. www.tuit.uz 14

O'xshashlar

Lokal tеlеkommunikatsiya tarmoqlari

Kompyuter tarmoqlari, ularning afzalliklari va turlari

Kompyuter tarmoqlari

Axborotli-kompyuter tarmoqlari

Kompyuter tarmoqlari - dasturiy, yuklanuvchi, makro va tarmoq viruslari