Ўзбекистон Республикасида юридик хизмат ҳакидаги конунчиликнинг ривожланиши - Huquqshunoslik - Referatlar

Ўзбекистон Республикасида юридик хизмат ҳакидаги конунчиликнинг ривожланиши

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

114.5 KB

Ko'chirib olish

Ўзбекистон Республикасида юридик хизмат ҳақидаги қонунчиликнинг ривожланиши Режа 1. Ўзбекистон Республикаси Конституцияси юридик хизмат фаолиятининг асосий манбаи сифатида 2. Юридик хизмат тўғрисида 1920-1990 йилларда қабул қилинган норматив-ҳуқуқий ҳужжатлар 3. Ўзбекистон Республикасининг мустақиллик йилларида юридик хизмат тўғрисида қабул қилинган норматив- ҳуқуқий ҳужжатлар

Мамлакатимизда юридик фанларнинг асосий манбаи бўлган Ўзбекистон Республикаси Конституцияси юридик хизмат фаолиятининг ҳам бош манбаи бўлиб ҳисобланади. Бир қарашдан Ўзбекистон Республикаси Конституциясида юридик хизмат фаолиятига оид нормалар мавжуд эмасдек туюлади. Бироқ Конституциянинг айрим моддаларининг мазмуни синчковлик билан таҳлил этиладиган бўлса унда юридик хизмат фаолияти билан боғлиқ бўлган нормаларни учратиш мумкин. Хусусан, Ўзбекистон Республикасида юридик хизмат фанининг предметларидан бирини юридик хизмат тизими ташкил этади. Юридик хизматни тизимга ажратиш эса Конституция нормаларига асосланган ҳолда амалга оширилади. Мисол учун давлат ҳокимияти олий органларининг, давлат бошқаруви органларининг ҳамда маҳаллий давлат ҳокимияти органларининг конституциявий ҳуқуқий мақомлари бевосита Конституцияда ўз ифодасини топган. Айнан мазкур органларга юклатилган вазифалардан ҳамда ваколатлардан келиб чиққан ҳолда уларнинг юридик хизмати томонидан бажариладиган ишлар белгилаб берилади. Ўзбекистон Республикаси Конституциясининг 76-моддасида Ўзбекистон Республикасининг Олий Мажлиси олий давлат вакиллик органи бўлиб, қонун чиқарувчи ҳокимиятни амалга ошириши белгилаб қўйилган. Демак, Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси палаталари юридик хизматининг асосий вазифаси улар томонидан чиқарилаётган қонунларни ҳуқуқий экспертизадан ўтказишдан иборат. Ўзбекистон Республикаси Конституциясининг 98-моддасида эса иқтисодиётнинг, ижтимоий ва маънавий соҳанинг самарали фаолиятига раҳбарликни амалга ошириш, Ўзбекистон Республикаси қонунлари, Олий Мажлис палаталари қарорлари, Ўзбекистон Республикаси Президентининг фармонлари, қарорлари ва фармойишлари ижросини таъминлаш Вазирлар Маҳкамасининг вазифаси эканлиги белгилаб қўйилган. Вазирлар Маҳкамаси юридик хизматининг фаолияти бевосита мазкур вазифаларни бажаришга қаратилган бўлади. Бу ҳолат Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 2004 йил 2 декабрдаги Қарори билан тасдиқланган “Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси Аппаратининг Юридик бўлими тўғрисида”ги Низомда ўз ифодасини топган.

Ўзбекистон Республикаси Конституциясининг 12 боби “ Ж амиятнинг иқтисодий негизлари” деб номланади. Мазкур бобнинг 53-моддасида бозор муносабатларини ривожлантиришга қаратилган Ўзбекистон иқтисодиётининг негизини хилма-хил шакллардаги мулк ташкил этиши, давлат истеъмолчиларнинг ҳуқуқи устунлигини ҳисобга олиб, иқтисодий фаолият, тадбиркорлик ва меҳнат қилиш эркинлигини, барча мулк шаклларининг тенг ҳуқуқлилигини ва ҳуқуқий жиҳатдан баб- баравар муҳофаза этилишини кафолатлаши ўз ифодасини топган. Конституциянинг 54-моддасида эса мулкдор мулкига ўз хоҳишича эгалик қилиши, ундан фойдаланиши ва уни тасарруф этиши белгилаб қўйилган. Мазкур қоидалар бевосита хўжалик юритувчи субъектларга тааллуқлидир. Хўжалик юритувчи субъектларнинг юридик хизмати эса юридик хизмат тизимининг таркибига киради. Хўжалик юритувчи субъектларнинг иқтисодий фаолияти асосан шартномаларга асосланганлиги туфайли уларнинг юридик хизмати фаолиятининг муҳим йўналишларидан бири шартнома ҳамда талабнома-даъво ишларини ҳуқуқий жиҳатдан таъминлашдан иборат. Амалдаги қонунчиликка мувофиқ хўжалик юритувчи субъектларга юридик хизмат фақатгина уларнинг юридик бўлимлари томонидан эмас, балки айрим давлат органлари, адвокатура ҳамда нодавлат нотижорат ташкилотлари томонидан ҳам кўрсатилади. Айнан фуқароларга ва юридик шахсларга юридик ёрдам кўрсатадиган давлат органларидан бири бўлмиш прокуратуранинг ҳам ҳуқуқий мақоми бевосита Ўзбекистон Республикаси Конституциясининг 118-121-моддаларида ўз ифодасини топган. Айрим хўжалик юритувчи субъектлар муайян сабабларга кўра нодавлат нотижорат ташкилот бўлмиш адвокатуранинг юридик ёрдамдан фойдаланишни афзал кўрадилар. Шунинг учун Конституциянинг 116-моддасида фуқароларга, корхона, муассаса ва ташкилотларга юридик ёрдам бериш учун адвокатура фаолият кўрсатиши белгилаб қўйилган. Демак, юқорида айтиб ўтилганлардан Ўзбекистон Республикаси Конституцияси юридик хизмат фаолиятини тартибга солувчи асосий манба эканлигига ишонч ҳосил қилиш мумкин. Юридик хизматга оид бошқа норматив-ҳуқуқий ҳужжатлар мазкур Конституция асосида ва уни ижро этиш юзасидан қабул қилинган.

Ўзбекистонда шаклланган юридик хизмат тўғрисидаги қонунчиликни қуйидаги икки гуруҳга бўлиб ўрганиш мақсадга мувофиқдир: 1) юридик хизмат тўғрисида 1920-1990 йилларда қабул қилинган норматив-ҳуқуқий ҳужжатлар; 2) Ўзбекистон Республикасининг мустақиллик йилларида юридик хизмат тўғрисида қабул қилинган норматив-ҳуқуқий ҳужжатлар. 2-. Юридик хизмат тўғрисида 1920-1990 йилларда қабул қилинган норматив-ҳуқуқий ҳужжатлар Ўзбекистон Республикаси ҳудудида юридик хизмат тўғрисидаги қонунчилик, энг аввало, РСФСР Адлия халқ комиссарлигининг 1920 йил 26 ноябрдаги қарори билан тасдиқланган “Адлия халқ комиссарлиги бўлимлари тўғрисида”ги Низом негизида юзага келган. У РСФСР Адлия халқ комиссарлигининг умуммаслаҳат бўлими РСФСРнинг барча марказий муассасалари юридик бўлимлари ва уларнинг юрисконсультлари фаолияти устидан назоратни амалга оширишини ва уларнинг амалиётида юзага келадиган ҳуқуқий масалалар бўйича мажбурий хулосалар беришини кўзда тутган. Совет Иттифоқининг дастлабки йилларида қабул қилинган юридик хизмат тўғрисидаги норматив-ҳуқуқий ҳужжатларда юрисконсультларнинг вазифаси ҳуқуқий маслаҳатлар бериш ҳамда суд, маъмурий ва жамоат муассасаларида иш юритиш билан чекланган. Ўзбекистонда дастлаб юридик хизмат тўғрисидаги норматив- ҳуқуқий ҳужжатлар ҳукумат томонидан қабул қилинган. Масалан, Ўзбекистон ССР Халқ Комиссарлар Советининг 1928 йил 9 июндаги “Давлат муассасалари, корхоналари ва кооператив ташкилотлар юрисконсультлари тўғрисида”ги 38- сонли қарорида юрисконсульт лавозимини эгаллаш тартиби, уларнинг асосий вазифалари, жавобгарлиги, фаолияти устидан назорат қилиш ҳамда амалий ишларини бирлаштириш мақсадида маҳаллий прокурорлар ҳузурида ташкил қилинадиган кенгашлар тўғрисидаги нормалар белгиланган. Қарорнинг 2-бандида юрисконсульт лавозимига ЎзССР Конституциясига мувофиқ советларга сайланиш ҳуқуқига эга бўлган қуйидаги шахслар:

а) махсус юридик маълумотга эга бўлганлар; б) давлат ёки ишчи-деҳқон, жамоат, касаба уюшмаси, партия ёхуд кооператив ташкилотларда масъул сиёсий ишларда икки йиллик стажи борлар; в) совет адлия органларида амалий масъул ишларда уч йиллик стажи борлар тайинланиши мумкинлиги қайд қилинган. Юрисконсультларнинг асосий мажбуриятлари доирасига - ҳуқуқий масалалар бўйича ёзма ва оғзаки хулосалар ва маълумотлар бериш, қарорлар, йўриқномалар лойиҳаларини тузишда иштирок этиш; ташкилотлар томонидан тузилаётган шартномалар ва бошқа ҳуқуқий хусусиятга эга бўлган ҳужжатлар тайёрлаш ва уларни амалдаги қонунларга мувофиқлигини текшириш; ташкилотларнинг топшириқлари бўйича уларнинг манфаатларини ҳимоя қилиш киритилган. Юридик хизмат фаолиятини ҳуқуқий тартибга солиш асосларининг ривожланиш тарихи далолат беришича, юрисконсультларнинг вазифаси кенгайтирилиб, ҳуқуқий ҳолати эса такомиллаштирилиб борилган. Ўзбекистон ССР Халқ Комиссарлар Советининг 1933 йил 11 октябрдаги 718-сонли қарори билан “Умумлаштирилган сектордаги муассасалар, корхоналар ва ташкилотлар юрисконсультлари (ҳуқуқий масалалар бўйича маслаҳатчилари) тўғрисида Низом” тасдиқланган. Мазкур Низом 12 банддан иборат бўлиб, унда юрисконсульт лавозимини эгаллаш тартиби, уларнинг асосий функциялари, жавобгарлиги, фаолияти устидан назорат қилиш ҳамда амалий ишларини бирлаштириш, малакасини ошириш мақсадида Республика прокурори, жойларда шаҳар ва туман прокурорлар ҳузурида ташкил қилинадиган кенгашлар тўғрисидаги нормалар белгиланган. Хусусан, Низомнинг 2-бандида юрисконсульт лавозимига ЎзССР Конституциясига мувофиқ советларга сайланиш ҳуқуқига эга бўлган қуйидаги шахслар: а) махсус олий юридик маълумотга эга бўлганлар; б) умумлаштирилган сектордаги муассасалар, корхоналар ва ташкилотларда масъул сиёсий ишларда икки йиллик стажга эга бўлиб, ЎзССР Адлия халқ комиссарлиги тасдиқлаган дастур бўйича прокурорлар ҳузурида ташкил қилинган комиссияда синовдан муваффақиятли ўтганлар;

в) совет адлия органларида халқ судьяси, терговчи, прокурор ёки Олий суд котиби лавозимларидан қуйи бўлмаган амалий масъул ишларда уч йиллик стажи борлар тайинланиши мумкинлиги белгиланган. Низомда юрисконсультларнинг корхона молия ва хўжалик фаолиятининг барча йўналишларида ҳуқуқий масалаларни ҳал қилиш, шартномаларни тузиш, ўзгартириш ва бекор қилиш ишларида; уларнинг ишларини суд, давлат ва идоравий арбитражда, бошқа муассасаларда юритишда иштирок этиши; янги қабул қилинган қонунлар ва норматив ҳужжатлар тўғрисида ахборот бериб боришга оид функциялари ўз ифодасини топган. Шундай қилиб, ушбу норматив ҳужжат республикамизда юридик хизматнинг ҳуқуқий мақомини тўлиқ белгилаб берган биринчи Низом ҳисобланади. ХХ асрнинг 50-60 йилларида корхоналарда юридик хизматнинг ҳуқуқий асосини белгилаб берувчи ягона меъёрий ҳужжат мавжуд эмас эди. Кўпчилик корхоналарда юрисконсульт лавозимининг ўзи жорий қилинмаган эди. Шу билан бир қаторда, юрисконсульт ишининг ҳажми катта бўлиб, унинг хизмат вазифаларига қарорлар ва фармойишларнинг ҳуқуқий меъёрларга мослигини текшириш, талабнома ва даъво билан боғлиқ ишлар, меҳнатга оид қонунчиликка риоя қилинишини таъминлаш кабилар кирган. Юридик хизмат ҳуқуқий ҳолатининг ноаниқлиги унинг иш самарадорлигини пасайтириб юбораётган эди . Бу ҳолат ўз навбатида юридик хизмат фаолиятини ҳуқуқий ташкил этишни зарурият қилиб қўйган эди. Ушбу эҳтиёжни инобатга олган ҳолда Ўзбекистон ССР Министрлар Советининг 1963 йил 20 сентябрдаги 551-сонли қарори билан “Корхоналар, муассасалар, ташкилотлар юридик (шартнома-юридик) бўлими (бюроси), бош (катта) юрисконсульти, юрисконсульти тўғрисида Намунавий низом” тасдиқланган. Мазкур қарорда республика вазирлик ва идораларига, Қорақалпоғистон Республикаси Министрлар Совети, Тошкент шаҳар ижроия қўмитасига мазкур Намунавий низом асосида ўзларига қарашли корхоналар, муассасалар ва ташкилотлар фаолиятининг ўзига хос хусусиятларини ҳисобга олиб, уларнинг юридик хизматлари тўғрисида Низомларни тасдиқлаш вазифаси юклатилди.

Намунавий низомнинг 1-бандида юридик хизматнинг асосий вазифалари сифатида корхона, муассаса, ташкилот фаолиятида қонунчиликни мустаҳкамлаш, уларнинг фаолиятини яхшилашда ва мулкни сақланишини таъминлашда ҳуқуқий воситалар ёрдамида фаол иштирок этиши ўз ифодасини топган. Шунингдек, унда юридик хизмат ходими лавозимига олий юридик маълумотга эга бўлган шахслар тайинланиши, алоҳида ҳолларда эса бу лавозимга ўрта махсус юридик маълумотга эга бўлиб, камида 5 йил юрист мутахассислиги бўйича иш стажи бор шахслар тайинланиши ҳам мумкинлиги кўрсатилган. Уларни лавозимларига тайинлаш ва озод қилиш вазирлик ва идораларда ҳайъат йиғилишларида тегишли тақдимномалар кўриб чиқилгандан сўнг, Қорақалпоғистон Республикаси Министрлар Совети, вилоятлар, Тошкент шаҳар ижроия қўмиталари қарорлари билан, корхона, муассаса ва ташкилотлар раҳбарларининг юқори турувчи ташкилотлар билан келишилган ҳолда чиқарадиган буйруқлари билан амалга оширилиши белгиланган. Бундан ташқари, мазкур Низомда юридик хизмат ходимларининг мажбуриятлари билан бир қаторда уларнинг ҳуқуқлари ҳам аниқ кўрсатилган. Хусусан, Низомнинг 7-бандига мувофиқ юридик хизмат ходими ўзига юклатилган мажбуриятларни бажариш учун зарур бўлган ҳужжатлар ва маълумотларни корхонанинг барча таркибий тузилмаларидан олиш ҳуқуқига эга эканлиги назарда тутилган. Бу борада қонун ҳужжатларини тадрижий ривожланиши асосида 1967 йил 15 августда Ўзбекистон ССР Министрлар Совети томонидан “Ўзбекистон ССР вазирликлар ва идоралари юридик хизматлари фаолиятини яхшилаш бўйича чора-тадбирлар тўғрисида” 434-сонли қарор қабул қилинган. Ушбу қарорнинг аҳамияти шундан иборатки, тегишли вазирликлар ва идораларга юридик хизмат ишларини яхшилаш, уларни фаолияти устидан назорат ва раҳбарликни кучайтириш юзасидан амалий чора- тадбирлар ишлаб чиқилган. Юридик хизмат фаолиятининг муҳим йўналишлари сифатида биринчидан, корхона ва ташкилотлар энг яхши иқтисодий кўрсаткичларга эришиши учун ҳуқуқий воситалардан фойдаланишга, давлат, молия, меҳнат ва шартнома интизомини, хўжалик ҳисобини ҳамда қонунчиликни мустаҳкамлаш бўйича тадбирларни амалга оширишга, фуқароларнинг меҳнат ва бошқа ҳуқуқлари бузилишига йўл қўймасликка; иккинчидан, юридик

хизмат ходимларини хўжалик шартномаларини тузиш, ишлаб чиқарилаётган маҳсулотларнинг сифати, бутлиги, сони ва ассортиментини яхшилашга қаратилган ҳукумат қарорларининг бажарилишини таъминлаш, дебиторлик қарзларининг ҳолати ва уларни тугатиш бўйича тадбирлар ишлаб чиқиш, талабнома ишларини яхшилаш, қарор, йўриқнома ва буйруқлар лойиҳаларини тайёрлаш ишларига жалб қилишга; учинчидан, амалдаги юридик хизмат тўғрисида Низом талабларига, шу жумладан юрисконсультларни тайинлаш тартибига қатъий амал қилишга йўналтириш лозимлиги қайд қилинган. Эътиборли жиҳати шундан иборатки, юридик хизмат ишларини янада яхшилаш мақсадида мазкур қарор билан Ўзбекистон ССР ва Қорақалпоғистон АССР давлат арбитражлари ва вилоятлар ижроия қўмиталари ҳузурида Юридик хизмат ходимлари Кенгашлари тузилиши белгиланган ҳамда унинг Низоми тасдиқланган. Юридик хизмат ходимлар Кенгаши тўғрисидаги Низом 7 банддан иборат бўлиб, унда Кенгаш юрисконсультлар, корхона ва муассасаларга хизмат кўрсатувчи адвокатлар, ҳакамлик судлари ишларини бирлаштирувчи ва ташкиллаштирувчи жамоат ташкилоти эканлиги, Кенгашнинг асосий вазифаси ва функциялари, Кенгаш ишига раҳбарлик қилувчи Раёсатни сайлаш ва иш юритиш тартиби ҳамда унинг функциялари белгиланган. Ўзбекистон КП МК ва Ўзбекистон ССР Министрлар Советининг 1971 йил 15 февралдаги “КПСС МК ва СССР Министрлар Советининг 1970 йил 23 декабрдаги “Халқ хўжалигида ҳуқуқий ишларни яхшилаш тўғрисида”ги 1025-сонли қарори ҳақида”ги 60-сонли қарори қабул қилиниб, унда юридик хизматнинг асосий вазифалари корхона, муассаса, ташкилот фаолиятида қонунчиликни мустаҳкамлаш, уларнинг иқтисодий кўрсаткичларини яхшилашда ва мулкни сақланишини таъминлашда ҳуқуқий воситалардан кенг фойдаланиш, корхона, муассаса, ташкилотлар ва фуқароларнинг ҳуқуқ ва қонуний манфаатларини ҳимоя қилиш эканлиги эътироф этилиб, вазирлик ва идоралар, маҳаллий ижроия ҳокимият органлари, корхоналарда ҳуқуқий ишлар ва юридик хизмат фаолиятини янада жонлантириш, уларга раҳбарликни кучайтириш, уларни норматив ҳужжатлар ва юридик адабиётлар билан таъминлаш ҳамда юридик хизматларга эга бўлмаган вазирлик ва идораларга юрисконсульт лавозимларини

киритиш назарда тутилган. Шунингдек, Адлия вазирлигига халқ хўжалигидаги ҳуқуқий ишларга услубий раҳбарликни амалга ошириш вазифаси юклатилган ва унинг бу борадаги ҳуқуқлари ҳам белгиланган. Шу муносабат билан юридик хизмат ходимларининг Кенгашлари Ўзбекистон ССР ва Қорақалпоғистон АССР Адлия вазирликлари ва вилоятлар адлия бошқармалари ҳузурида ташкил қилиниши мақсадга мувофиқ деб топилган. Бундан ташқари, юридик хизмат ходимларини тайёрлаш ва малакасини ошириш, ҳуқуқий тарғибот масалаларига алоҳида эътибор берилган. Ўзбекистон ССР Министрлар Советининг 1972 йил 3 майдаги “Халқ хўжалигида ҳуқуқий ишларнинг аҳволи ва уни янада яхшилаш чора-тадбирлари тўғрисида”ги 187-сонли қарорида корхона ва ташкилотлар раҳбарларининг эътибори, қонунларга қатъий амал қилиш муҳим тарбиявий аҳамият касб этишига ва хўжалик фаолиятида ҳуқуқий воситалардан фойдаланиш уларнинг оғишмайдиган бурчи эканлигига, бу ишларда юридик хизмат уларнинг биринчи ёрдамчилари бўлиши лозимлигига қаратилди. Вазирлик ва идораларга, маҳаллий ижроия қўмиталарга уларга бўйсунувчи корхона ва ташкилотлар штатларига юрисконсульт лавозимларини киритиш, бундай имконият мавжуд бўлмаган ҳолларда адвокатлар юридик маслаҳатхоналари билан шартномалар тузиш, марказий девонларнинг юридик хизматларига эса қуйи корхона ва ташкилотлар юридик хизматлари фаолияти устидан назорат қилиш ва уларга зарур ёрдам бериш вазифалари юклатилган. Адлия вазирлигига юридик хизматга услубий раҳбарликни кучайтириш, ҳуқуқий воситалардан самарали фойдаланиш бўйича тавсияномалар юбориш, қишлоқ хўжалигида ҳуқуқий ишларни яхшилаш, жойлардаги юрисконсультларнинг жамоат кенгашлари ишларини жонлантириш, юридик хизматларнинг илғор тажрибаларини ўрганиш ва тарғиб қилиш, хўжалик ва меҳнат қонунчилигини тарғиб қилишни кучайтириш топширилган. Юридик хизмат тўғрисидаги қонунчиликни ривожланишида СССР Министрлар Советининг 1972 йил 22 июндаги 467-сонли қарори билан тасдиқланган “Вазирликлар, идоралар, меҳнаткашлар депутатлари Совети ижроия қўмиталари, корхоналар, ташкилотлар, муассасалар юридик бўлими (бюроси), бош (катта) юрисконсульти, юрисконсульти ҳақидаги Умумий низом”нинг алоҳида аҳамиятга эгадир.

Ушбу Низом биринчи марта умумиттифоқ даражасида юридик хизматни ташкил қилишнинг асосий тамойилларини, унинг асосий вазифалари, ҳуқуқ ва мажбуриятларини, юридик хизмат ходимларини қонунчилик аҳволи учун жавобгарлигини аниқ белгилаб берган. Энг муҳими, унда юридик хизмат фаолиятининг ташкилий асослари, унинг бевосита корхона раҳбарига бўйсуниши, ушбу мансабга тайинлаш ва ундан озод этиш юқори турувчи орган томонидан амалга оширилишининг ифодасини топганлигидадир. Бу эса ўз навбатида, маъмурий-буйруқбозлик тизимида юристлар учун муҳим аҳамият касб этиб, уларнинг нисбатан мустақиллигини англатар эди . Шу ўринда айтиб ўтиш жоизки, ҳуқуқий адабиётларда ҳам баён этилганидек, янги норматив ҳужжатлар, энг аввало, юридик бўлим тўғрисидаги Умумий низом ушбу йўналишда юридик хизматнинг ваколатларини сезиларли даражада кенгайтирди. Ушбу ўринда сўз қонунийликни таъминлаш воситалари ҳақида кетаётган бўлиб, унга биноан юридик бўлим ва юрисконсультнинг тегишли ишлари ҳуқуқий тусга эга. Албатта, юридик хизмат томонидан норматив ҳужжатларда назарда тутилмаган, амалиёт натижасида вужудга келган бошқа воситаларни қўллаш, агар улар қонунчиликка зид бўлмаса, истисно этилмайди . Ўзбекистон ССР Министрлар Совети 1972 йил 10 июлда мазкур номдаги 285-сонли қарорини қабул қилиб, унда республика вазирлик ва идораларига тегишли тармоқ ишларининг хусусиятларини ҳисобга олган ҳолда юридик хизмат тўғрисида Низом ишлаб чиқиш ва тасдиқлаш, Адлия вазирлигига эса ижроия қўмиталар юридик хизмати ҳақида Низом лойиҳасини тайёрлаб, ҳукуматга тасдиқлаш учун тақдим қилиш вазифасини юклатилган. Ўзбекистон ССР Министрлар Советининг 1973 йил 6 июлдаги “Сирдарё вилояти меҳнаткашлар депутатлари Совети ижроия қўмиталарида ҳуқуқий ишларнинг аҳволи тўғрисида”ги 283-сонли қарорида маҳаллий ижроия органлар фаолиятида юридик хизматнинг ролини оширишга алоҳида эътибор берилган. Шу мақсадда ижроия қўмиталарга – Советларнинг сессиялари ва ижроия қўмиталар мажлисларида қонунчилик ва ҳуқуқ-тартиботни мустаҳкамлаш, ҳуқуқий ишлар аҳволи масалаларини кўриш; амалдаги қонунчиликка зид чиқарилган қарорлар ва фармойишларни қайта кўриб чиқиш; ходимларни доимий юридик ўқувини ташкил қилиш; юрисконсульт лавозимини штатлар

жадвалига киритиш ёки адвокатлар ҳайъатлари билан юридик хизмат кўрсатиш ҳақида шартномалар тузиш вазифалари юклатилган. Шунингдек, қарорда ижроия қўмиталарнинг умумий бўлими ва уй-жой бошқармалари мудирлари лавозимларини, имконияти борича юристлар билан тўлдириш, ушбу лавозимларда ишлаб турганларга эса юридик маълумот олишга кўмаклашиш тавсия қилинган, Тошкент шаҳар, Тошкент ва Самарқанд вилоятлари ижроия қўмиталари таркибида юридик бўлимлар тузиш мақсадга мувофиқ деб топилган. Адлия вазирлигига маҳаллий ижроия қўмиталарда амалга оширилаётган ҳуқуқий ишларга услубий раҳбарликни кучайтириш, юридик хизматни ташкил қилишга кўмаклашиш ва уларнинг иш самарадорлигини доимий равишда ўрганиш топширилиб, вазирликнинг халқ хўжалигида юридик хизматга услубий раҳбарлик қилиш бўлимини халқ хўжалигида ҳуқуқий ишлар ва адвокатура бошқармасига айлантиришга рухсат берилган. Ўзбекистон ССР Министрлар Совети 1973 йил 13 сентябрда “Республика вазирликлари ва идораларида ҳуқуқий ишларни кучайтириш тўғрисида” 401-сонли қарорига кўра вазирлик ва идораларга–марказий девонда ва қуйи корхоналар юридик хизматини юридик бўлим ва бюролар ташкил қилиш йўли билан мустаҳкамлаш; юридик хизмат ходимларидан бошқа мақсадларда фойдаланишга йўл қўймаслик; хўжалик муносабатларини тартибга солувчи ҳуқуқ нормаларидан кенг ва тўғри фойдаланишда, шартномаларни тузиш ва ижросини таъминлашда юридик хизмат ходимларини таъсирини кучайтириш ва масъулиятини ошириш; уларни бошқа таркибий бўлинмалар (назорат-тафтиш, таъминот, ходимлар бўлимлари ва бухгалтерия) билан ўзаро ҳамкорлигини таъминлаш; марказий девон юридик хизмати ходимларидан тармоқдаги ҳуқуқий ишлар ҳолати, корхоналар юридик хизмати ишлари устидан назорат қилиш ва уларга ёрдам беришда талабчанликни ошириш, уларнинг бу борадаги олиб бораётган ишлари бўйича ҳисоботни ҳайъат йиғилишларида муҳокама қилиш; барча юридик хизмат ходимларини қайта тайёрлаш ва малакасини ошириш вазифалари юклатилган. Ўзбекистон ССР Министрлар Советининг 1974 йил 2 апрелдаги “Республика қишлоқ хўжалигида ҳуқуқий ишларнинг аҳволи тўғрисида”ги 142-сонли қарори қишлоқ хўжалиги соҳасида ҳуқуқий ишларни ва юридик хизмат ролини ошириш борасида

муҳим аҳамиятга эгадир. Халқ хўжалигининг муҳим тармоғи бўлган қишлоқ хўжалигида ҳуқуқий ишларнинг аҳволини яхшилашга қаратилган бир қатор чора – тадбирлар белгиланган. Хусусан, жамоа, давлат ва бошқа қишлоқ хўжалиги корхоналарига ҳуқуқий хизмат кўрсатиш бўйича туманларда хўжаликлараро юридик гуруҳлар тузиш, уларнинг иш ҳақини туман ижроия қўмиталари мутахассислари ва катта мутахассислари маошлари даражасида белгилаш; ҳуқуқий ишларни намунали тарзда йўлга қўйишга эришган энг яхши юридик хизмат тажрибасини услубий хатлар, маҳаллий матбуотда тегишли ахборотлар бериш йўли билан кенг ёйиш; қишлоқ хўжалик корхоналарига хизмат кўрсатишда яхши натижаларга эришган юрисконсультларни ҳар томонлама рағбатлантириш; юридик хизмат ходимларини малакасини ошириш; вазирликлар ва барча қишлоқ хўжалик бошқармалари таркибида арбитраж билан юридик хизматлар ташкил этиш масалаларига алоҳида эътибор берилган. Ўзбекистон КП МК ва Ўзбекистон ССР Министрлар Советининг 1975 йил 30 июлда қабул қилган “КПСС МК ва СССР Министрлар Советининг 1975 йил 25 июндаги “Хўжалик қонунчилигини янада такомиллаштириш бўйича чора-тадбирлар тўғрисида”ги 558-сонли қарори” 425-сонли қарорида юридик хизмат ходимлари учун ахборот материаллари тўпламини нашр этиш билан боғлиқ масалага тегишли вазирлик ва идораларнинг эътибори қаратилган. Ўзбекистон ССР Министрлар Советининг 1976 йил 8 декабрдаги “Республика халқ хўжалигида хўжалик ва меҳнат қонунчилигига риоя қилишни таъминлашда юридик хизматлар ролини ошириш тўғрисида”ги 677-сонли қарорида вазирлик ва идораларнинг хўжалик ва меҳнат қонунчилигига қатъий амал қилиши, бу ишга юридик хизмат ходимларни фаол жалб қилиш, корхоналар раҳбарларининг шахсий жавобгарлигини ошириш, молия-хўжалик фаолиятини тафтиш далолатномаларида шартнома, талабнома-даъво ишлари, шунингдек меҳнат қонунчилигига риоя қилиш аҳволини акс эттириш; юридик хизмат мавжуд бўлмаган вазирлик ва идоралар ҳамда корхоналарда юрисконсульт лавозимларини штатга киритиш; Адлия вазирлигининг ҳуқуқий ишлар билан танишиш натижалари бўйича тавсияларини ўз вақтида кўриб чиқиш масалалари ўз ифодасини топган. Шу билан биргаликда, Адлия вазирлиги, Давлат арбитражи, республика

прокуратураси, Олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги, Фанлар Академияси, маҳаллий ижроия қўмиталарга ўз ваколатлари доирасида хўжалик ва меҳнат қонунчилигига риоя қилиниши устидан назоратни кучайтириш, уни тарғиб қилиш ва ушбу масалада юридик хизмат ходимлари учун услубий қўлланма тайёрлаш юклатилган. Ўзбекистон ССР Министрлар Совети томонидан 1977 йил 11 августдаги “Ўзбекистон ССР меҳнаткашлар депутатлари маҳаллий Советлари ижроия қўмиталарига ҳуқуқий хизмат кўрсатишни яхшилаш тўғрисида”ги 526-сонли қарорида маҳаллий ижроия қўмиталарига юрисконсульт лавозимларини штатга киритиш, жамоатчилик асосида юридик маслаҳатхоналар ташкил этиш вазифалари юклатилган. 1978 йил 21 декабрда қабул қилинган “Ўзбекистон ССР Министрлар Совети тўғрисида”ги Қонуннинг 13-моддасига мувофиқ Министрлар Совети давлат бошқаруви органлари, корхоналар, бирлашмалар ва бошқа ташкилот ва муассасаларда ҳуқуқий ишларни ташкил қилишни таъминлаши белгиланган. Ўзбекистон ССР Министрлар Совети 1979 йил 29 августда “Ўзбекистон ССР Министрлар Советининг 1974 йил 2 апрелдаги “Республика қишлоқ хўжалигида ҳуқуқий ишларнинг аҳволи тўғрисида”ги 142-сонли қарори ижросини КПСС МК июль (1978 й.) Пленуми талаблари асосида бориши ҳақида” 609-сонли қарорига кўра, давлат ва жамоа хўжаликларида катта юрисконсульт лавозимларини киритиш, қишлоқ хўжалик бошқармаларида илгари тугатилган юридик хизматларни тиклаш; вилоят ва туманларда хўжаликлараро юридик гуруҳлар ташкил этиш ва улар томонидан кўрсатиладиган ҳуқуқий хизмат самарадорлигини ошириш учун уларнинг ходимларини транспорт ва зарур юридик адабиётлар билан таъминлаш; юридик хизмат ходимлари малакасини оширишга алоҳида эътибор бериш; хўжасизлик, ўғрилик, камомад, мулкни талон-торож қилишга қарши курашда, меҳнат интизомига риоя қилишда, бунга айбдор бўлган шахсларни жавобгарликка тортиш, етказилган зарарни ундиришда ҳуқуқий воситалардан кенг фойдаланиш; хўжалик шартномаларининг ролини ошириш ва уни тузишда юридик хизматнинг ролини кучайтириш; қишлоқ хўжалиги соҳаси раҳбарлари ва мутахассисларини хўжалик, ер, меҳнат қонунчилиги

асосларини доимий тарзда ўқитишни ташкил қилиш билан боғлиқ чора-тадбирлар назарда тутилган. “Ўзбекистон ССР халқ депутатлари вилоят Совети тўғрисида” 1980 йил 12 ноябрдаги Қонуннинг 32-моддасида халқ депутатлари вилоят Совети ҳуқуқий ишларни такомиллаштириш чора- тадбирларини кўриши, вилоятга бўйсунувчи корхоналар, ташкилотлар ва муассасаларда бу ишларга раҳбарликни амалга ошириши, қонунчиликни тушунтиришни ташкил қилиши ва аҳолига юридик ёрдам кўрсатишига оид нормалар белгиланган. Ўзбекистон ССР Министрлар Советининг 1983 йил 10 февралдаги 79-сонли қарори билан “Ўзбекистон ССР халқ депутатлари вилоят Совети ижроия қўмитаси юридик бўлими (бюроси) тўғрисида Низом” тасдиқланган. Низом 11 банддан иборат бўлиб, унда юридик бўлимни ташкил қилиш, унинг асосий вазифалари, функциялари, ҳуқуқлари ва масъулияти белгиланган. Шунингдек, Низомда юридик бўлим вилоят Совети томонидан ҳуқуқий ишларни олиб бориш учун мустақил таркибий бўлинма сифатида ташкил қилиниши назарда тутилган. Юридик хизматнинг асосий вазифалари қилиб вилоят Совети ижроия қўмитаси фаолиятида қонунчиликни мустаҳкамлаш; хўжалик ҳисобини мустаҳкамлаш, хўжасизликка қарши курашиш, корхона, муассаса, ташкилотлар иқтисодий ишларини яхшилашда ҳуқуқий воситалардан кенг фойдаланиш; ҳуқуқий воситалар билан мулкни сақлашни, ишлаб чиқарилаётган маҳсулотлар сифатини кўтаришни, маҳсулот етказиб бериш бўйича мажбуриятлар ва топшириқларни, капитал қурилиш ҳақидаги шартномалар ва бошқа шартномаларнинг бажарилишини таъминлаш; корхона, муассаса, ташкилотларнинг ҳуқуқлари ва қонуний манфаатларини ҳимоя қилиш кабилар белгиланган. Мазкур Низомнинг 7-моддасида юридик бўлим мудири вилоят Советининг сессиясида лавозимига тасдиқланиши, сессиялар оралиғида эса юридик бўлим мудири вазифасини бажарувчи тайинланиб, навбатдаги сессияга тасдиқлаш учун тақдим қилиниши, 8-моддасида эса юридик бўлим мудирининг ҳуқуқлари ва жавобгарлиги кўрсатилган. Ўзбекистон ССР Министрлар Советининг “Республика вазирликлари ва идораларида ҳуқуқий ишлар аҳволи ва КПСС XXIV cъезди талаблари асосида уларни янада такомиллаштириш тўғрисида” 1984 йил 22 октябрдаги 552-сонли қарорига мувофиқ

вазирликлар, идоралар ва маҳаллий ижроия қўмиталарга бир қатор вазифалар, жумладан, корхона, муассаса ва ташкилотлар штат жадвалига юрисконсульт лавозимини киритиш, юридик хизмат учун етарли шароитлар яратиш; юридик хизматнинг маъмурий идоралар билан давлат, режа, шартнома ва меҳнат интизомини бузиш ҳолларини олдини олиш, мулкни сақлаш, етказилган зарарни ундириш бўйича ўзаро ҳамкорлик қилиш амалиётини яхшилаш; молия-хўжалик операциялари, шунингдек ишчи- хизматчиларни ишга қабул қилиш, бошқа ишга ўтказиш, ўриндошлик асосида ишлашга рухсат бериш ва ишдан бўшатиш тўғрисидаги буйруқлар қонунийлиги устидан назоратни кучайтириш; қабул қилинаётган қарорларда қонунчиликни бузишга йўл қўймаслик; хўжалик фаолиятини яхшилашда иштирок этган энг яхши юридик хизмат ходимларини маънавий ва моддий рағбатлантириш амалиётини кенгайтириш; раҳбарлар ва мутахассисларга хўжалик, меҳнат ва фуқаролик ҳуқуқи асосларини доимий ўқитишни, шунингдек юрисконсультларнинг малакасини оширишни таъминлаш ҳамда юридик хизматнинг илғор иш тажрибасини кенг ёйиш юклатилган. Ушбу ўринда шуни таъкидлаш лозимки, 1985-1990 йилларда республикамизда юридик хизмат ва ҳуқуқий ишлар тўғрисида махсус норматив ҳужжатлар қабул қилинмаган ва давлат бошқарув органлари ва корхоналар илгари қабул қилинган норматив-ҳуқуқий ҳужжатлар асосида фаолият кўрсатганлар. 3-§. Ўзбекистон Республикасининг мустақиллик йилларида юридик хизмат тўғрисида қабул қилинган норматив- ҳуқуқий ҳужжатлар Мустақил Ўзбекистон Республикасининг Конституциясида фуқароларнинг муносиб ҳаёт кечиришларини таъминлаш ва инсонпарвар демократик ҳуқуқий давлатни барпо этиш асосий мақсад қилиб қўйилган. Бунинг учун мамлакатимизда босқичма-босқич бозор иқтисодиётига ўтиш, давлат мулкини хусусийлаштириш, тадбиркорлик фаолиятига ҳар томонлама кўмаклашиш, фуқароларнинг ҳуқуқ ва эркинликларни ҳимоя қилиш, конституция ва қонунларнинг устуворлигини таъминлаш зарур.

Мазкур вазифаларни ҳаётга татбиқ этишда давлат ҳокимияти ва бошқаруви органлари ҳамда хўжалик юритувчи субъектлар юридик хизмати муҳим роль ўйнайди. Республикамиз мустақилликка эришгандан кейинги қисқа давр ичида юридик хизмат ходимларининг ҳуқуқ ва бурчларини тартибга солиш, қонунийликни таъминлашда уларнинг роли ва масъулиятини ошириш заруриятидан келиб чиқиб бир қатор қонунлар ва бошқа норматив-ҳуқуқий ҳужжатлар қабул қилинди. Ўзбекистон Республикаси Президентининг 1992 йил 8 январдаги “Ўзбекистон Республикаси Адлия вазирлигининг фаолиятини такомиллаштириш тўғрисида”ги Фармони юридик хизмат тўғрисидаги қонунчиликни ривожлантиришда муҳим аҳамиятга эгадир. Чунки, унда биринчи марта Адлия вазирлигига юридик хизмат ходимларини тайёрлаш, қайта тайёрлаш ва аттестациядан ўтказишни ташкил қилиш вазифалари юклатилди. Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 1992 йил 12 ноябрдаги “Ўзбекистон Республикаси Адлия вазирлигининг фаолиятини такомиллаштириш масалалари тўғрисида”ги 523-сонли Қарори билан Адлия вазирлиги ҳақидаги Низом тасдиқланди. Низомда республика вазирликлари, давлат қўмиталари, идораларининг юридик хизматларига услубий ёрдам кўрсатиш, ушбу идораларнинг уларга қарашли республика корхоналари, муассасалари ва ташкилотларининг ташқи иқтисодий фаолиятини ҳуқуқий таъминлаш Адлия вазирлигининг асосий вазифаларидан бири сифатида белгиланди. Шу муносабат билан бу соҳада Адлия вазирлигининг ҳуқуқ ва ваколатлари кенгайтирилди. Масалан, унга бошқарув идоралари ва корхоналарнинг юридик хизматлари ҳуқуқий иши ва фаолияти аҳволини текшириш ҳуқуқи берилди. Унда Адлия вазирлигининг юридик хизмат фаолиятини ва ҳуқуқий ишларни яхшилаш борасидаги йўриқнома ва кўрсатмалари мажбурий хусусиятга эга эканлиги белгилаб қўйилди. Иқтисодиётдаги чуқур ўзгаришлар, бошқарув тизимини ислоҳ қилиш юридик хизмат фаолиятини такомиллаштириш, корхоналар юридик хизмати ходимларининг ҳуқуқ ва мажбуриятларини тартибга солиш, қонунчиликни таъминлаш борасида уларнинг роли ва масъулиятини ошириш заруриятидан келиб чиқиб, Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси 1993 йил 2 мартдаги 118-сон қарори билан “Ўзбекистон Республикасининг давлат бошқарув

органлари ва корхоналаридаги юридик хизмат тўғрисидаги Низом”ни тасдиқлади. Ушбу Низом – мустақил Ўзбекистон Республикасининг юридик хизмат ҳуқуқий мақомини тартибга солувчи биринчи норматив-ҳуқуқий ҳужжати бўлиб, 12 бандни қамраб олган қуйидаги 3 бўлимдан иборат: 1) юридик хизмат ходимлари лавозимини эгаллаш тартиби; 2) бошқарув органлари ва корхоналар юридик хизматининг вазифалари; 3) юридик хизматнинг ҳуқуқи ва масъулияти. Мазкур Низом нафақат давлат бошқарув органлари ва корхоналари юридик хизматининг, балки хўжалик бошқарув органлари ва барча мулкчилик шаклларидаги корхоналар юридик хизматининг ҳуқуқлари, бурчлари ва масъулиятини белгилайди. 1997 йил 30 августда қабул қилинган “Ўзбекистон Республикаси қонунларини тайёрлаш тўғрисида”ги Қонуннинг 3- моддасида қонун лойиҳаларини тайёрлашга халқ хўжалиги тегишли тармоқларининг юридик хизматлари жалб қилиниши кўрсатиб ўтилди. Бу билан юридик хизматнинг қонун ижодкорлигидаги иштироки қонун даражасида мустаҳкамланди. Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 1998 йил 24 апрелдаги “Ўзбекистон Республикаси Президентининг “Хўжалик юритувчи субъектларнинг иқтисодий ночорлиги ва шартнома мажбуриятларининг бажарилиши учун мансабдор шахсларнинг жавобгарлигини кучайтириш тўғрисида” 1998 йил 4 мартдаги ПФ-1938-сон Фармонининг бажарилишини таъминлаш чора-тадбирлари ҳақида”ги 177-сон Қарорида Ўзбекистон Республикаси Адлия вазирлиги, Олий хўжалик суди ва Иқтисодий ночор корхоналар ишлари қўмитаси билан биргаликда хўжалик юритувчи субъектлар раҳбарларининг шартнома интизомига риоя қилиши учун шахсий жавобгарлигини кучайтириш юзасидан жойларда амалий ишлар олиб борилишини таъминлаш, бунда юридик хизматлар ўрнини мустаҳкамлашни, барча қонун ҳужжатларининг амал қилишини ва хўжалик судлари қарорларининг сўзсиз ижро этилишини назарда тутишлари лозимлиги таъкидланди. Маҳаллий ҳокимият органларининг ишини ҳуқуқий таъминлаш мақсадида туман ва шаҳар ҳокимлари аппарати тузилмасида штатда белгиланган ходимлар сони доирасида юрист лавозими назарда тутилиши ва юридик хизмат ходимлари

Қорақалпоғистон Республикаси Адлия вазирлиги, вилоятлар ва Тошкент шаҳар ҳокимликларининг адлия бошқармалари билан келишилган ҳолда тегишли ҳокимлар томонидан тайинланиши белгиланди. Юридик хизматнинг шартномавий муносабатларнинг ҳуқуқий жиҳатдан таъминланишини ташкил этиш соҳасидаги вазифалари ва ҳуқуқлари Ўзбекистон Республикасининг 1998 йил 29 августдаги “Хўжалик юритувчи субъектлар фаолиятининг шартномавий- ҳуқуқий базаси тўғрисида”ги Қонунида аниқ белгилаб қўйилди. Хўжалик юритувчи субъектларнинг молиявий-хўжалик фаолиятига давлат органлари томонидан асоссиз аралашувларнинг олдини олиш мақсадида бир қатор норматив-ҳуқуқий ҳужжатлар қабул қилинган бўлиб, уларда айниқса нодавлат нотижорат ташкилотлари томонидан кўрсатиладиган юридик хизматга алоҳида эътибор қаратилган. Жумладан, Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 1998 йил 27 ноябрдаги 496-сон Қарори билан тасдиқланган “Хўжалик юритувчи субъектлар молия-хўжалик фаолиятини текшириш ва тафтиш қилишни ўтказиш Тартиби”да кичик ва ўрта бизнес корхоналарининг, Товар ишлаб чиқарувчилар ва тадбиркорлар палатаси аъзоларининг ишлаб чиқариш ва молия фаолиятларини барча текширишлар Палата ва унинг ҳудудий тузилмалари юридик хизматларининг мажбурий иштирокида амалга оширилиши қайд қилинган. Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси томонидан 2000 йил 14 декабрда қабул қилинган “Норматив-ҳуқуқий ҳужжатлар тўғрисида”ги Ўзбекистон Республикаси қонунида норматив- ҳуқуқий ҳужжатларнинг лойиҳалари ҳуқуқий экспертизадан ўтказилиши шартлиги, ҳуқуқий экспертиза норматив-ҳуқуқий ҳужжат лойиҳасини тайёрлаган органнинг ёки норматив- ҳуқуқий ҳужжатни қабул қиладиган органнинг юридик хизмати, шунингдек, Ўзбекистон Республикаси Адлия вазирлиги томонидан амалга оширилиши мумкинлиги белгиланган. Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 2003 йил 27 августдаги “Ўзбекистон Республикаси Адлия вазирлиги фаолиятини янада такомиллаштириш чора-тадбирлари тўғрисида”ги 370-сонли Қарори билан юридик хизмат ходимларини тайёрлаш, малакасини ошириш, уларни аттестациядан ўтказиш ҳамда юридик хизматга идоралараро раҳбарликни амалга оширувчи

давлат бошқаруви органи бўлмиш Адлия вазирлигининг янги таҳрирдаги Низоминг тасдиқланди. Вазирликнинг янги таҳрирдаги Низомини қабул қилиниши бевосита унинг республикада ҳуқуқий ишларни йўлга қўйиш ва ҳуқуқий ёрдам кўрсатиш билан боғлиқ бўлган ваколатларининг кенгайтирилиб борилиши билан боғлиқ. Мазкур Низом билан Адлия вазирлигининг юридик хизмат фаолиятини ташкил этиш билан боғлиқ бўлган функция ва вазифалари батафсил белгилаб қўйилди. Ижро этувчи ҳокимият бўлмиш Вазирлар Маҳкамасининг юридик хизмати “Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси Аппаратининг Юридик бўлими тўғрисида”ги Низом асосида тартибга солинади. Мазкур Низом Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 2004 йил 2 декабрдаги “Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси Аппаратининг функционал бўлимлари тўғрисидаги низомларни тасдиқлаш ҳақида”ги 564-сон Қарори билан тасдиқланган. Мазкур Низомга мувофиқ, юридик бўлим ўз фаолиятини Ўзбекистон Республикасининг Бош вазири раҳбарлигида амалга оширади ҳамда Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси Аппарати Раҳбарига бўйсунади. Низомда юридик бўлимнинг ҳуқуқий мақоми ва ваколатлари аниқ ва равшан ўз ифодасини топган. Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси Қонунчилик палатаси юридик хизматининг фаолияти Қонунчилик палатаси Спикерининг 2005 йил 7 апрелдаги 73-сон фармойиши билан тасдиқланган “Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси Қонунчилик палатасининг Девони тўғрисида”ги Низом асосида тартибга солинади. Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси Сенати юридик хизматининг фаолияти эса Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси Сенатининг 2005 йил 18 апрелдаги қарори билан тасдиқланган “Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси Сенатининг Девони тўғрисида”ги Низом асосида тартибга солинади. Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси палаталари юридик хизмати фаолиятини уларнинг Девонлари тўғрисидаги низомлар асосида тартибга солинишининг сабаби юридик хизмат мазкур Девонлар таркибига киришидадир. Олий Мажлис палаталари фаолиятини ташкилий-ҳуқуқий жиҳатдан таъминлаш мазкур Девонлар томонидан амалга оширилади. “Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси Қонунчилик палатасининг Девони тўғрисида”ги ҳамда “Ўзбекистон

Республикаси Олий Мажлиси Сенатининг Девони тўғрисида”ги Низомларда Олий Мажлис палаталари юридик хизматининг вазифалари санаб ўтилган бўлиб, унинг ҳуқуқ ва мажбуриятлари кўрсатиб ўтилмаган. Юқорида юридик хизмат фаолиятини тартибга солувчи асосий норматив-ҳуқуқий ҳужжатлар санаб ўтилди. Бундан юридик хизмат фаолиятига оид бошқа норматив-ҳуқуқий ҳужжатлар мавжуд эмас экан деган фикрга бормаслик лозим. Юридик хизматга оид бир қанча бошқа норматив-ҳуқуқий ҳужжатлар ҳам мавжуд. Бироқ мазкур норматив-ҳуқуқий ҳужжатларда асосан юридик хизматнинг тузилиши, штат бирликлари сони ҳамда юридик хизматнинг бевосита қайси мансабдор шахсга (тузилмага) бўйсуниши белгилаб берилган. Масалан, Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2005 йил 2 майдаги “Ўзбекистон Республикаси Монополиядан чиқариш, рақобат ва тадбиркорликни қўллаб-қувватлаш давлат қўмитаси фаолиятини ташкил қилиш тўғрисида”ги ПҚ-66-сонли қарорида давлат қўмитасининг марказий аппарати тузилмасида юридик хизмат юридик бошқарма томонидан амалга оширилиши, юридик бошқармада юрисконсультлар учун тўртта штат бирлиги ажратилганлиги ҳамда мазкур бошқарма бевосита қўмита раисига бўйсуниши белгилаб қўйилган. Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2005 йил 21 июлдаги “Маннон Уйғур номидаги Тошкент давлат санъат институти фаолиятини такомиллаштириш тўғрисида”ги ПҚ-128- сон Қарори, Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 2004 йил 5 январдаги “Давлат бошқаруви ҳудудий органлари тузилмасини такомиллаштириш тўғрисида”ги ҳамда Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2005 йил 10 августдаги “Тошкент шаҳар ҳокимлиги бошқарув аппарати тузилмасини тасдиқлаш тўғрисида”ги Қарорлари ҳам мазкур тоифадаги норматив-ҳуқуқий ҳужжатлар сирасига киради. Хулоса қилиб айтганда, республикамизда амалда бўлган юридик хизмат, ҳуқуқий ишлар ва унга услубий раҳбарлик қилиш тўғрисидаги қонунчиликни ривожлантиришга давлатимизнинг қонун чиқарувчи ва ижро этувчи ҳокимиятлари томонидан катта эътибор берилмоқда.

O'xshashlar

Узбекистон Республикасида юридик хизмат тизими ва тузилиши

«Узбекистон Республикасида юридик хизмат» уқув фанининг предмети, услублари ва аҳамияти

Ўзбекистон Республикасида нотариал ҳаракатлар

Тадбиркорлик фаолияти соҳасида юридик хизмат курсатиш

Ўзбекистон Республикасида суд ҳокимиятининг ташкил этилиши