Ўзбекистон мустақиллик йилларида интеллектуал мулк ҳуқуқий асосларининг яратилиши - Huquqshunoslik - Referatlar

Ўзбекистон мустақиллик йилларида интеллектуал мулк ҳуқуқий асосларининг яратилиши

Yuklangan vaqt:

25.04.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

67.5 KB

Ko'chirib olish

Ўзбекистон мустақиллик йилларида интеллектуал мулк ҳуқуқий асосларининг яратилиши Режа: 1. Ўзбекистон мустақиллик йилларида интеллектуал мулк ҳуқуқий асосларининг яратилиши 2. Адабиётлар:

Таянч тушунча иборалар: Ихтиро; фойдали модель; саноат намуналари; экспертиза; Интеллектуал мулк агентлиги; объект; апелляция; патент эгаси; товар белгилари; хизмат кўрсатиш белгилари; ЭҲМ; микросхемалар топологияси; фирма номлари. Ўзбекистон мустақиллик йилларида интеллектуал мулк ҳуқуқий асосларининг яратилиши Дунёда 7 млн. патент руйхатга олинган ва хар йил 400-500 минг Янги патенлар кушилади. Ихтирочилик жудаям фойдали бизнес, хар йили лицензион шартномалар буйча патенлар ва ноу-хау учун ажратмалар 150 млрд. АКШ долларидан ортикни ташкил этади. Лекин бунда Ўзбекистонни улуши жудам кам. 20 асрни 80-чи йилларда Ўзбекистонда хар йили 2170 ихтирога аризалар тушган, 21 асрни биринчи ун йиллигида бу курсатгич 309 тушган, яъни ихтирочилик темплари 7 маротаба тушган. Ривожланган давлатларни ихтирочилик активлиги даражаси 2005-2009 йилларда куйдагича булган: Японияда 28,5-30,5 та ариза (10 минг ахолига бошига) Корея Республикасида 15,5-25,1 та ариза АКШда 6,2-7 та ариза Германияда 5,9-6,4 та ариза Финляндияда 3,5-4,6 та ариза Данияда 3,1-3,4 та ариза Буюк Британияда 2,9-3,4 та ариза Россияда 1,6-2,5 та ариза Ўзбекистон Республикасида бу курсатигич 0,09-0,21 ташкил этади ва бу давлатимизда ихтирочилик активлиги жудам паст эканлигини далолат беради.

2005-2009 йилларда Руйхатган олинган ихтироларни Халкаро патент классификатори буйича статистик тахлили куйдагиларни курсатди: № Халкаро патент классификатори булими 2005 2006 2007 2008 2009 Жами 1 А - Инсон ҳаёт талабларини қондириш 127 85 120 85 78 495 2 В – Турли технологик жараенлар 36 26 25 34 17 138 3 С – Кимё ва металургия 143 93 109 108 69 522 4 D – Текстиль ва коғоз 26 24 13 9 20 92 5 E – Қурилиш ва тоғ иши 27 9 13 12 13 74 6 F – Механика, ёруғлик, иссиқлик 13 16 15 17 15 76 7 G - Физика 18 16 11 14 13 72 8 H - Электр 17 3 6 9 10 45 Жами 407 272 312 288 235 1514 Интелектуал мулк агенликни фаолияти 3 боскичга булиш мумкин: 1. Биринчи этап (1992-1997 йиллар) бу даврда жахон патент тизимини амалий тажрибасини урганиш ва уни асосида конунчилик тизимини ишлаб чикиш. 2. Иккинчи этап (1998-2008 йиллар) бу даврда интелектуал мулк объектларни мухофазаси сохасида конунларни такомиллаштириш. Бу давр ичида бир нечта конунлар кабул килинди ва идора мутахасислар томонидан 130 ортик нортив хужжатлар тайёрлаган. 3. Учинчи этап 2009 йилда бошланган ва бу партнерлар билан ишлаш.

Интелектуал мулк агентликни асосий вазиларидан бири бу Давлат патент хужжатлари фондини яратиш ва такомиллаштириш. Давлат патент хужжатлари фонд материаллари мустакиллик даврида 16 млн. нусхадан 67.5 млн нусхагача, яъни 4.2 маротаба ошди. 78% материаллар оптик дискларда сакланади. Давлат патент хужжатлари фонди олимларни, турли соха мутахасисларни, янги техника ва технологияларни ишлаб чикарувчиларга патентғмаълумотлари билан таъминлайди. Бугунги кунда амалий тадкикотларни ва ихтироларни рахбатлантириш ва куллаб куватлашни ишлаш механизмидан бири бу Республикамизда Иновацион гоялар, технологиялар ва проектлар ярмаркасини утказилиши. Охирги 2 йил давомила утказилган ярмаркаларда олий таълим муасасалар илмий ходимлар тамонидан тайёрлаган мингдан ортик перспектив ишланмалар, технология ва технологик уссуллар намоён этлган. Ўзбекистонда истиқлолнинг дастлабки кунларидан бошлаб давлатимиз интеллектуал мулк ҳуқуқи устида жадал равишда ишлар олиб бордилар. Олий Мажлиснинг қонунлари асосида ягона сиёсат олиб борилди ва бу соҳадаги барча қонуний ҳужжатлар қайта кўриб чиқилиб, жаҳон андозаларига мос равишда ишлаб чиқилди. Дастлаб вақтинчалик ҳужжатлар қабул қилиниб, кейинги йиллар эса улар алоҳида-алоҳида қонунлар шаклига келтирилди. ―Ихтиролар, фойдали моделлар ва саноат намуналари тўғрисида‖ Ўзбекистон Республикаси қонуни 1994 йил 6 майда мустақиллигимизнинг дастлабки кунларида қабул қилинган эди (Ўзбекистон Республикаси Олий Кенгашининг Ахборотномаси, 1994 йил № 5, 138-модда, Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Ахборотномаси, 1998 йил № 3, 38-модда). Лекин унгача, яъни 1 октябр 1992 йилдан Ўзбекистонда Президент ҳузуридаги Вазирлар Маҳкамасининг 15 сентябр 1992 йил №432 қарори билан ― Ўзбекистон Республикаси саноат мулки вақтинча низоми‖ қабул қилинган

эди. Ушбу низом, юқорида қайд этилган қонунни қабул қилингунга қадар қўлланилиб келинди. Ўзбекистон иқтисодиётининг жадал суръатларда ривожланиши ва унинг халқаро муносабатларда салоҳиятининг ошиши билан ушбу қонуннинг бутун дунё амалиётини ўрганган ҳолда янги таҳрири ишлаб чиқилди ва Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг 2002 йил 29 августда ―Ихтиролар, фойдали моделлар ва саноат намуналари тўғрисида‖ Ўзбекистон Республикаси қонуни қабул қилинди. Ушбу қонун жами 39 модда, VII бўлимдан иборат бўлиб, унда умумий қоидалар (1-8 моддалар), Саноат мулки объектининг ҳуқуқ субъектлари (9-13 моддалар), патент бериш ҳақидаги талабнома (14-19 моддалар), патент бериш ҳақидаги талабномани экспертизадан ўтказиш (20-23 моддалар), Саноат мулки объектига патент олиш ва бу патентнинг амал қилшишни тугатиш (24- 29 моддалар), Саноат мулки объектларидан фойдаланиш (30-33 моддалар) ва якунловчи қоидалар (34-39 моддалар)дан ташкил топган. Ушбу қонуннинг мақсади 1-моддада белгиланганидек – ихтиролар, фойдали моделлар ва саноат намуналарини (бундан буён матнда саноат мулки объектлари деб юритилади) яратиш, ҳуқуқий муҳофаза қилиш ҳамда улардан фойдаланиш соҳасидаги муносабатларни тартибга солишдан иборат. Саноат мулки объектлари тўғрисидаги қонун ҳужжатлари ушбу Қонун ва бошқа қонун ҳужжатларидан иборатдир. Агар Ўзбекистон Республикасининг халқаро шартномасида Ўзбекистон Республикасининг саноат мулки объектлари тўғрисидаги қонун ҳужжатларида назарда тутилганидан бошқача қоидалар белгиланган бўлса, халқаро шартнома қоидалари қўлланилади. Интеллектуал мулкнинг саноат мулки таркибига кирувчи товар белгилари, хизмат кўрсатиш белгилари ва товар келиб чиқиш жойлари номлари тўғрисида ҳуқуқий муҳофазаси ҳам мустақилликнинг дастлабки кунларидан ишлаб чиқилиб, юртимиз иқтисодиёти ҳаётида қўлланилди.

Ўзбекистон Республикасининг 1993 йил 7 майда қабул қилинган ―Маҳсулот белгилари ва хизмат белгилари тўғрисида‖ги қонун (Олий Кенгаш ахборотномаси, 1993 йил №6, 244-модда), 1997 йил 26 декабардаги ҳамда 2000 йил 15 декабрданги қабул қилинган қўшимчалар ва ўзгартиришлар Билан, 2001 йил 30 августгача амалиётда қўлланилиб келинди. Ушбу қонунлар такомиллаштирилиб, давр талабларидан келиб чиққан ҳолда, бутун дунё тажрибалари натижаларидан келиб чиққан ҳолда ―Товар белгилари, хизмат кўрсатиш белгилари ва товар келиб чиқиш тўғрисида‖ Ўзбекистон Республикаси қонуни ишлаб чиқилиб 2001 йил 30 августда қабул қилиниб, амалга киритилди. Фан, техника ва ишлаб чиқаришда электрон ҳисоблаш машиналарининг (ЭҲМ) кириб бориши, ҳозирги вақтда илмий-техника истиқболини бусиз тасаввур ҳам қилиб бўлмаслиги ва бу борада бутун ривожланган ва ривожланаётган мамлакатларда истиқболли дастурларнинг бажарилишида, уларнинг асоси бўлган интеграл микросхемалар топологияларини ҳуқуқий муҳофазасини қонун билан белгиланиши ўта муҳим ҳисобланади. ―Интеграл микросхемалар топологияларини ҳуқуқий муҳофаза қилиш тўғрисида‖ Ўзбекистон Республикаси қоуни 30 август 2001 йилда қабул қилинган бўлиб, 21 моддадан иборатдир. Юртимизда сўнгги вақтларда тадбиркорликка бўлган эътибор, кўплаб фирма ва корхоналарнинг ташкил этилиши, уларнинг кун сайин ривожланиб бораётганлиги, бозор иқтисодиёти муносабатида ўтишдаги шарт-шароит талабларига биноан уларнинг ривожланишини ва муҳофазасини ҳуқуқий ҳимояланиши йўлида қабул қилинган ҳужжатлардан бири бу ―Фирма номлари тўғрисида‖ги Ўзбекистон Республикасининг қонуни ҳисобланади. Ушбу қонун 2006 йил 20 июнда қонунчилик палатаси томонидан қабул қилинган. 2006 йил 25 августида Сенат томонидан мақулланиб, 2006 йил 18 сентярбда № УРҚ-51 Президент томонидан амалга критилган бўлиб, унинг

мақсади фирма номларини ҳуқуий жиҳатдан муҳофаза қилиш ва улардан фойдаланиш соҳасидаги муносабатларни тартибга солишдан иборатдир. Ўзбекистон Республикаси ―Селекция ютуқлари тўғрисида‖ги қонун 1996 йил 30 августда қабул қилинган бўлиб, 2002 йил 29 августда эса унинг такомиллашган, замон талабларига жавоб берувчи янги таҳририда қабул қилинди ва амалга киритилди. Ўзбекистон Республикасининг ―Муаллифлик ҳуқуқи ва турдош ҳуқуқлар тўғрисида‖ги қонуни 2006 йил 23 мартда Қонунчилик палатаси томонидан қабул қилиниб, 2006 йил 9 июнда Сенат томонидан мақулланган ва 2006 йил 20 июнда Президент томнидан амалга киритилган.

Адабиётлар: 1.Ўзбекистон Республикасининг Конституцияси. Т.: Ўзбекистон, 2014. 2.Ўзбекистон Республикасининг Фуқаролик кодекси. Т.: Адолат, 2014. 3. Муаллифлар жамоаси. Фуқаролик ҳуқуқи. Дарслик. Т.: 2008. 4. Ўзбекистон Республикаси фуқарлик кодекси шарҳ: Профессионал шарҳлар. Т 2. / Ўзбекистон Республикаси Адлия вазирлиги. – Тошкент: Baktria press, 2013, - 768 б.

O'xshashlar

Интеллектуал мулк ҳуқуқий асослари ҳисобланган Ўзбекистон Республикаси Қонунлари

Интеллектуал мулк ҳуқуқи. Муаллифлик ҳуқуқи. Турдош ҳуқуқлар

Ўзбекистонда интеллектуал мулк соҳасининг ташкиллаштирилиши ва бошқарилиши

Ўзбекистон Республикасининг «Муаллифлик ҳуқуқи ва турдош ҳуқуқлар тўғрисида» ги қонунида интеллектуал мулк объектлари

Интеллектуал мулк муҳофазаси фанининг моҳияти, мақсади ва вазифалари