Umrbod ozodlikdan mahrum qilish jazosini takomillashtirish muammolari - Huquqshunoslik - Referatlar

Umrbod ozodlikdan mahrum qilish jazosini takomillashtirish muammolari

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

70.5 KB

Ko'chirib olish

Umrbod ozodlikdan mahrum qilish jazosini takomillashtirish muammolari Ma`lumki, qonunga itoatkor har bir fuqaro, ayniqsa, hozirgi o`tish davri sharoitida jinoyat qonunchiligi jazo tizimida o`lim jazosini saqlab qolish-jamiyat xavfsizligini ta`minlovchi muhim vositalardan biri deb biladi. Lekin, shafqatsizlik o`zi bilan shafqatsizlikni keltirib chiqaradi. Bu o`z o`rnida oliy qadriyat hisoblangan inson hayotining ijtimoiy qiymatiga ta`sir ko`rsatadi. Xo`sh, fuqarolarimiz ongida – “jinoyatni sodir etayotgan shaxs o`limga hukm qilinishi mumkin degan tahlika bilan jinoyatdan qaytadi”- degan fikrda yoki “jinoyat qonunchiligi jazo tizimida o`lim jazosining qoldirilishi jamiyatda jinoyatchilik dinamikasi o`sishini jilovlab turuvchi muhim vosita hisoblanadiku» - degan qarashlarda qanchalik asos bor? Mazkur masalaga ikki yo`nalishda yondashish mumkin. Kriminologik tadqiqot natijalariga ko`ra, 70% holatda o`lim jazosiga loyiq jinoyatni sodir etuvchilar jinoyatni sodir etish oldidan o`lim haqida o`ylamaydi va jazodan qutilib qolish umidi da bo`ladi. Shuningdek, o`lim jazosi tarzdagi javobgarlik nazarda tutilgan jinoyatlar odatda, to`satdan kuchli qo`zg`alish ta`sirida va vaziyatdan kelib chiqib sodir etiladi. Statistik ma`lumotlariga ko`ra, birgina Kanada davlatida 1976 yilgi qonun bilan o`lim jazosi bekor qilingach, 20 yil ichida qotillik jinoyati 27% ga kamaygan bir paytda, o`limga hukm qilish bo`yicha jahonda yetakchi o`ringa ega bo`lgan AQSH, Xitoy va Nigeriya mamlakatlarida esa jinoyatchilik darajasi hali ham o`smoqda (al batta aholi soni va iqtisodiy rivojlanish darajasi hisobga olingan holda).

Demak, hozirgi rivojlanish taraqqiyot sharoitida jahon mamlakatlarida, shu jumladan, respublikamiz jinoyat qonunchiligi jazo tizimida o`lim jazosini bekor qilish va uning o`rniga umrbod yoki uzoq muddatga ozodlikdan mahrum qilish tarzidagi jazoni jo riy qilish milliy huquqiy tizim oldida turgan ustuvor vazifa lardan biri hisoblanib, ushbu masalaning hal etilishi quyidagi ahamiyatli jihatlari bilan ajralib turadi. Birinchidan, o`lim jazosini bekor qilinishi va uning o`rniga umrbod yoki uzoq muddatga ozodlikdan mahrum qilish tarzdagi ja zoning joriy qilinishi O`zbekistonning inson hayoti, sha`ni, qadr-qimmati, demokratik yo`l tarafdori ekanligini isbotlovchi vosita hisoblanadi. Ikkinchidan, o`lim jazosini bekor qilinishi va uning o`rni ga umrbod yoki uzoq muddatga ozodlikdan mahrum qilish tarzidagi jazoning joriy qilinishi sud yo`l qo`ygan xatoni to`g`rilash im koniyatini beradi va bu bilan mamlakatimizdagi insonparvarlik siyosatiga yaqqol namoyon bo`ladi. Uchinchidan, o`lim jazosining bekor qilinishi va uning o`rniga umrbod yoki uzoq muddatga ozodlikdan mahrum qilish tarzidagi ja zoning joriy qilinishi mamlakatimizning Yevropa hamjamiyatiga kirib borishi va xalqaro nufuzini oshirishdagi muhim element hisoblanadi. Fikrimizcha, mazkur holatlardan kelib chiqib, respublikamiz jinoyat qonunchiligi jazo tizimida umrbod ozodlikdan mahrum qilish tarzidagi jazo joriy qilinadigan bo`lsa, mazkur jazoning xorijda ijro etilishini o`rganish muhim ahamiyatga ega bo`lib, qonun chiqaruvchi hokimiyat shu munosabat bilan qabul qilinadigan qonunda bunga katta e`tibor qaratishi lozim.

Shu o`rinda savol tug`iladi, umrbod ozodlikdan mahrum etila digan shaxslar umrining oxirigacha turmada saqlanadimi? Ular ning huquqiy maqomi qanday? Ularning saqlash sharoitlari va tar tibi qanaqa bo`ladi? Mazkur savollar yuzasidan xorijda quyidagi cha holatni kuzatish mumkin. Shvetsiyada umrbod hukm qilinganlar qamoqxona ma`muriyatiga o`zining ozod etilishini so`rab murojaat qilish huquqiga ega. Mahkumning murojaatnomasini Shvetsiya Adliya vazirligi va shu vazirlikka qarashli bo`lgan turmalar boshqarmasi tomonidan o`rganilib, agar mahkum haqida ijobiy xulosaga kelinsa, unga qo`llanilgan umrbod ozodlikdan mahrum qilish jazosini noma`lum muddatga ozodlikdan mahrum qilish jazosi bilan almashtiriladi va bunday o`zgartirish 5 yillik nazoratdan so`ng mahkumning muddatidan oldin ozodlikka chiqishi uchun asos bo`ladi. Kanadada umrbod ozodlikdan mahrum etilgan har bir shaxs ozod bo`lishi huquqiga ega. Kanada qonunchiligiga ko`ra, agar shaxs og`irligi bo`yicha birinchi darajali jinoyatlarni sodir etsa, jazo ning 25 yilini to`liq o`tagandan so`ng, agar shaxs og`irligi bo`yicha ikkinchi darajali jinoyatlarni sodir etsa, jazoning 10 yildan 25 yilgacha bo`lgan muddatini o`tagandan so`ng jazodan ozod etilishini so`rab murojaat qilishi mumkin. Umrbod hukm qilingan 18 yoshga to`lmagan shaxslar esa jazoning 5 yildan 10 yilgacha bo`lgan mudda tini o`taganidan so`ng shartli ozod etilishi mumkin. Qisqacha qilib aytganda, Kanadada umrbod hukm qilingan har bir shaxs muddatidan ilgari ozod etilishi mumkin. Lekin ular umrining oxirigacha nazoratda bo`ladi. Agar shaxs mazkur nazorat dan chiqib ketsa, ya`ni yangitdan huquqbuzarlikni sodir etsa, u tur maga jazoni o`tashni davom ettirishi uchun qaytariladi.

Buyuk Britaniya tajribasi diqqatga sazovor bo`lib, bu yerda 14 yoshdan boshlab, qotillik jinoyatini sodir etgan har bir shaxs um rbod ozodlikdan mahrum qilish jazosiga hukm etiladi. Ozodlik dan mahrum qilishning birinchi 6-12 oylarida mahkum o`rganiladi. Uning xavflilik darajasi aniqlanib, u og`ir muhitdan yengiliga qarab o`rgatib boriladi. Boshqacha qilib aytganda, umrbod hukm qilinganlar 5 bosqichda jazoni o`taydi: Maxsus turmalar; Xavfsizligi yuqori darajada ta`minlangan turmalar; Xavfsizligi o`rta darajada ta`minlangan turmalar; Xavfsizligi past darajada ta`minlangan turmalar; Jamiyatga qaytaruvchi yoki tarbiyalovchi turmalar. Mahkumlarni turmalarning bir turmadan ikkinchisiga o`tka zish muddati uning ijobiy ko`rsatgichlariga bog`liq bo`ladi. Mazkur besh bosqichni o`tagan mahkum kunduzlari sayrga chiqib, normal ish faoliyati bilan shug`ullanadi va kechki payt turmaga qaytadi. Yuqoridagilarga asoslanib aytadigan bo`lsak, Yevropaning qa tor mamlakatlarida umrbod ozodlikdan mahrum qilinganlar fak tik ravishda umrini oxirigacha emas, balki jazoning 15-20 yilini o`taydilar. Lekin ahamiyatli jihati shundaki, bunday hukm qi lingan shaxslar o`rtasida takroriy jinoyat sodir etish darajasi 1% dan ham kam. Umrbod ozodlikdan mahrum qilish jazosi haqida so`z borar ekan, xorijiy mamlakatlar jinoyat ijroiya qonunchiligida mah kumlarning huquqiy maqomi ifodalanishiga e`tibor qaratsak: Belorussiya JIKning 172-moddasiga ko`ra, umrbod ozodlikdan mahrum etilganlar bir-biridan ajratilgan holda alohida kamera larda

saqlanadi. Bevosita statistikaga murojaat qiladigan bo`l sak, birgina Germaniyaning Baden o`lkasida joylashgan, mahkumlar alohida saqlanadigan Bruxzal turmasida 500 ta kamera mavjud bo`lib, bir oyda bitta mahkumga davlat budjetidan 2400 yevro, 500 mahkumga esa 1.2 mln yevro miqdorida mablag` sarflanar ekan. Fikrimizcha, agar qabul qilinadigan qonunda mahkumlarning yakka tartibda saqlash belgilanadigan bo`lsa, qonun chiqaruvchi hoki miyat masalaning davlat budjeti bilan bog`liq jihatiga e`tibor qaratib, mahkumlarni jamiyat va davlat uchun foydali ishga jalb qilishni qonunda nazarda tutishi lozim. Belorussiya JIK 173-moddasiga binoan, umrbod hukm qilin - ganlarning huquqlari jumlasiga agar ular mehnatda o`zini ko`rsa tib, ijobiy ko`rsatkichlarga ega bo`lsa, qator qo`shimcha huquqlar qo`shib berilishi mumkin. Respublikamiz JIKga kiritiladigan o`zgartirishlarda mazkur tajribalar inobatga olinsa maqsadga muvofiq bo`ladi o`ylaymiz. Xulosa qilib ayganda, xorijiy mamlakatlar jinoiy huquqiy tizimdagi ijobiy jihatlarni o`rganish milliy qonunchilikda um rbod ozodlikdan mahrum qilish jazosini joriy etishda muhim bo`lib, u sivilizatsiyalashgan fuqarolik jamiyatini qurishda shaxs hayoti, uning huquq va erkinliklari alohida ijtimoiy ma`naviy qimmatga egaligini ko`rsatib turadi. Eng muhimi, mazkur holat O`zbekistonning jahon afkor ommasiga taraqqiyotning demokratik yo`li tarafdori ekanligini isbotlab beradi.

O'xshashlar

Umrbod ozodlikdan mahrum qilish jazosini ijro etish tartibi

Uzoq muddatli yoki umrbod ozodlikdan mahrum qilish jazosini ijro etish masalalari

Uzoq muddatli yoki umrbod ozodlikdan mahrum qilish jazosini ijro etish masalalari

Ozodlikdan mahrum qilish tariqasidagi jazo ijrosini tashkil qilish ijro etish. Ozodlikdan mahrum qilingan mahkumlarni klassifikatsiyalash tushunchasi

Ozodlikdan mahrum qilish tariqasidagi jazo ijrosini tashkil kilish va ijro etish