Tadbirkorlik faoliyatini amalga oshirish asoslari

Tadbirkorlik faoliyatini amalga oshirish asoslari

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

58 KB

Ko'chirib olish

Tadbirkorlik faoliyatini amalga oshirish asoslari Tadbirkorlik faoliyatini amalga oshirish uchun ushbu faoliyat subyektlari, avvalo, davlat ro`yxatidan o`tishlari shart. Davlat ro`yxatidan o`tmasdan turib hech bir subyekt, shaxs tadbirkorlik faoliyati bilan shug`ullanishi mumkin emas. Agar ular biron faoliyat bila"n shug`ullansa, u qonunga zid faoliyat hisoblanadi va qonunda belgulangan tartibda javobgar bo`ladi. Shu sababli har bir tadbirkor shaxs tadbirkorlik faoliyatining qaysi turi bilan shug`ullanmasin, albatta davlat ro`yxatidan o`tishi va ma`lum bir faoliyat bilan shug`ullanishga hakli ekanligi xususida ruxsatnoma olgan bo`lishi lozim. Tadbirkorlik faoliyati subyektlarini davlat ro`yxatidan o`tkazish tegishli davlat idorasi tomonidan qonun hujjatlarida belgilangan tartibda va muddatlarda amalga oshiriladi. Maglumki tadbirkorlik faoliyati yurvdik shaxs tashkil etgan hodda va yuridik shaxs tashkil etmasdan yakka tartibda olib borilishi mumkin. Agar yuridik shaxs tashkil etilgsn holda tadbirkorlik faoliyati amalga oshiriladigan bo`lsa ta`sischilar konferensiyasi chaqirilib ta`sis shartnomasi tuzilishi, shu yig`ilishda yuridik shaxs ustavi qabul qilinishi va boshqa hujjatlar, ya`ni ushbu korxonaning muxri, bosqi namunasi ariza bilan qo`shib topshiradi. Yakka tartibdagi tadbirkorni davlat ro`yxatidan o`tkazishda, avvalo, jismoniy shaxsni ro`yxatdan o`tkazishda yig`im to`langanligi to`g`risvdagi hujjat arizasiga qo`shib topshirilishi va arizada qonuniy faoliyat turi bilan shug`ullanishi va uning muddati ko`rsatilgan bo`lishi lozim. Ariza berilgan paytdan boshlab uch kun muddat ichida ro`yxatga olinadi va unga arizasida ko`rsatilgan faoliyat turi bilan shug`ullanishga haqli ekanligi xususida guvohnoma beriladi. Yakka tartibdagi tadbirkorlik davlat ro`yxatidan o`tkazilganidan keyin qonun hujjatlarida belgilangan tartibda soliq idoralarida va O`zbekiston Respublikasi Ijtimoiy ta`minot Vazirligi huzuridagi nafaqa fovdi idoralarida xisobga qo`yish uchun asos bo`ladi.

Ro`yxatdan o`tganlik yig`imi stavkasining eng yuqori miqsori O`zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi tomonidan belgilanadi. Ro`yxatdan o`tganlik yigami miqdorlari va uni to`lash bo`yicha imtiyozlar berish mahalliy davlat hokimiyati idoralari tomonidan belgilanadi. Tadbirkorlarni davlat ro`yxatidan o`tkazish, agar ro`yxatdan o`tkazilishi lozim bo`lgan subyektlar yakka tartibdagi tadbirkor-jismoniy shaxs yoki nodavlat tashkyloti shaklidagi xususiy korxona bo`lsa ular tuman hokimiyatiga murojaat etadi, agar davlatga qarashli yuridik shaxs bo`lsa, tegishli davlat idorasiga murojaat etishi lozim. Ro`yxatdan o`tkazuvchi organlar ariza beruvchiGa tadbirkorlik faoliyati subyekti tariqasida davlat ro`yxatidan o`tkazishni, uni tashkil etish maqsadga muvofiq emas, degan vaj bilan rad etishga yoki qonun hujjatlarida nazarda tutshshagan qo`shimcha talablarni belgilashga haqli emas. Barcha talablarga aniq amal qilingan holda yakka tartibdagi tadbirkor davlat ro`yxatidan o`tkaziladi, aksincha bo`lsa, rad etish haqida qaror qabul kdelinadi. Davlat ro`yxatidan o`tkazish rad etilgan qaror qabul qilingan bo`lsa, jismoniy shaxs bu hakda uch kun ichida yozma shaklda xabardor kdlinadi. Agar tadbirkor o`zini davlat ro`yxatidan o`tkazish asossiz rad etilgan deb hisoblasa, bu haqda sudga shikoyat qilishi mumkin. Bundan tashqari tadbirkorni davlat ro`yxatiga olish uchun belgilangan muddat uzrsiz bo`zilganida ham tadbirkor sudga shikoyat qilishga haklidir. Tadbirkorning shikoyati sud tomonidan to`g`ri deb hisoblansa, tadbirkorni davlat ro`yxatiga oluvchi organning qarori, shuningdek tadbirkorlarni davlat ro`yxatiga oluvchi organning mansabdor shaxslarining g`ayriqonuniy harakati yoki harakatsizligi tufayli yetkazilgan zararning o`rni ular tomonidan qoplanadi. Agar tadbirkorga ma`naviy zarar yetkazilgan bo`lsa, bu zarar uchun ham tovon to`laydilar. To`lanadigan tovonning aniq mikdori tegishli dalillarga asoslanib sud tomonidan belgilanadi. Ayrim turdagi faoliyat bilan shug`ullanish uchun litsenziya olish lozim. Dori-darmonlar tayyorlash va sotish, repititorlik faoliyati bilan shug`ullanish shular jumlasiga kiradi.

Litsenziyalanishi lozim bo`lgan tadbirkorlik faoliyatining turi qonun bilan belgilanadi. Litsenziyalash tartibi esa Uzbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi tomonidan belgilanadi. Tadbirkor ma`lum bir faoliyat bilan shug`ullanish uchun davlat ro`yxatidan o`tib, tadbirkorlik faoliyati turi bilan shugullanishi uchun litsenziya olgan kundan boshlab tadbirkorlik faoliyatini yuritish uchun o`z mulkidan foydalanadi. Shuningdek, tadbirkor o`zining mulkidan ham foydalanib o`z faoliyatini tashkil eta oladi. Buning uchun tadbirkor mulkdor bilan shartnoma tuzib, uning mulkini ijaraga oladi yoki lizing shartnomasiga muvofiqtadbirkorlik faoliyatini yuritadi. Bundan tashqari mulkdorning mulkiga operativ boshqari`i asosida egalik qilayotgan bo`lsa ana shu mulkdan foydalanib tadbirkorlik faoliyatini amalga oshirishi mumkin. Tadbirkor o`z faoliyatini amalga oshirish uchun o`zining xususiy mulkini jalb etadimi yoki operativ boshqarish huquqi bo`yicha mulkdorning mulkidan yo ijaraga olingan mulqsan foydalanib, faoliyat yuritadimi, har qanday hodda ham uning mulk huquqi yoki ashyoviy huquqi qonun bilan himoya qilinadi. Tadbirkor o`z mulkidan qonunga muvofiq foydalanadi, egallaydi va uni tasarruf eta oladi. Shuningdek ushbu mulklar yuzasidan oddi-sotdi, garov, ijara va boshqa shartnomalar tuzishi mumkin. Tadbirkorlik faoliyatini amalga oshirish asoslaridan yana biri tadbirkorlarning o`z tadbirini amalga oshirishi uchun tegashli kredit olishi mumkin. Qonunda belgilanishicha, ayrim turdagi tadbirkorlar imgiyozli kreditdan foydalana oladi. Bunday turdagi tadbirkorlar jumlasiga kichik va o`rta tadbirkorlikni tashkil etayotgan xususiy tadbirkorlar kiradi. Tadbirkorlik faoliyatini tashkil etish va faoliyat yuritish maqsadida tadbirkorlik faoliyati subyektlariga kredit berilayotganida bank muassasalari, boshqa kredit yoki sug`urta tashkilotlari kafil bo`lishlari mumkin. Shuningdek, to`lovga qobiliyatli boshqa yuridik va jismoniy shaxslar yoki fuqarolarning o`zini

o`zi boshqarish idoralari qonun hujjatlarida belgilangan tartibda kafil bo`lishlari mumkin. Bundan tashqari tadbirkorlik faoliyatk subyektlarini sukurta qilish, faoliyatni amalga oshirish asoslaridan hisoblanadi. Tadbirkorlik faoliyati subyektlarini sug`urta qilish qonun hujjatlarida belgilangan tartibda amalga oshiriladi. Tadbirkorlik faoliyatani yuritish asoslaridan yana biri bu tadbirkorlarning soliq muassasalari bilan bog`liq munosabatlaridir. Bu munosabatlar soliq qonunlari bilan tartibga solinadi. «Tadbirkorlik faoliyati erkinligining kafolatlari to`g`risida»gi qonunning 16-moddasida soliq to`g`risidagi qonun hujjatlariga kichik va xususiy tadbirkorlik subyektlarvdan soliqundirish bo`yicha o`zgartarishlar kiritilgan takdirda mazkur subyektlardan keyingi ikki yil mobaynida bunday o`zgartirishlar kuchga kirgunga qadar amalda bo`lgan qonun hujjatlariga muvofiq soliq undiriladi, deb belgilab qo`yilgan. Aksiz to`lanadigan mahsulot ishlab chiqarayotgan mikrofirmalar va kichik korxonalar aksiz solikini Uzbekiston Respublikasi Soliq kodeksidd belgilangan tartibda to`laganlari taqsirda soddalashtirilgan soliq solish tizimiga o`tishlari mumkin. Tadbirkorlik faoliyati subyekglarining soliq to`lashini soddalashtirish va ularga qulaylik yaratish maqsadida savdo va umumiy ovqatlanish korxonalari daromad (foyda) solig`i, qo`shilgan qiymat solig`i, ekologiya solig`i, suv resurslaridan foydalanganlik uchun soliq, yer solig`i, ijtimoiy infratuzilmani riyujlantirish soligi, boshqe maxalliy soliqlar va yigamlar o`rniga budjetga yalpi daromad solig`i to`laydilar. Qishloq xo`jaligi mahsulotlari ishlab chiqaruvchilari, alkogolli mahsulot uchun, aksiz soligani istisno etganda, amaldagi barcha umumdavlat va mahalliy soliqlar hamda yig`imlar o`rniga yagona yer solig`i to`laydilar. Tadbirkorlik faoliyatini amalga oshirish asoslaridan yana biri bu tadbirkorlar tomonidan olib boriladigan hisob-kitob va hisobotlardir. Tadbirkorlik faoliyati subyekglari x#sob-kitob va hisobotni qonun hujjatlariga muvofiq olib

boradilar. Jumladan, kichik va o`rta tadbirkorlik subyekglari faqat davlat statistika idoralari hamda soliq idoralariga belgilangan shaklda hisobot taqdim etadilar. Davlat boshqaruv idoralari va mahalliy davlat hokimiyati idoralari tomonidan tadbirkorlik subyekglari uchun qonun hujjatlarnda belgilanmagan qo`shimcha hisobot turlarini beshklash man etiladi.

Adabiyotlar: 1 Karimov I. A.. O`zbekiston buyuk kelajak sari (O`zbekiston XXI asr bo`sagasida: xavfsizlikka tahdid, barqarorlik shartlari va taraqqiyot kafo-latlari). T., «O`zbekiston», 1998, 567-6. 2. Karimov I. A. O`zbekiston iqtisodiy islohotlarni chuqurlashtirish yo`lida. T., «O`zbekiston», 1995, 241-6. 3. O`zbekiston Respublikasining Korxonalar, Ijara, Mulkchilik to`g`risidagi qonunlari. T., «Adolat», 1997. 4. www.ziyonet.uz

O'xshashlar

Huquq normalarini amalga oshirish

Davlat hokimiyati va uni amalga oshirish

Huquq ijodkorligini amalga oshirish va sharhlash

Tadbirkorlik faoliyatini davlat yo`li bilan qo`llab-quvvatlash va tadbirkorlik faoliyati subyektlarining huquqlarini himoya qilish

Davlatning ekologik funksiyasini amalga oshirish shakllari (ekologik monitoring, ekologik nazorat, ekologik ekspertiza)