Сув ҳуқуқи муносабатлари - Huquqshunoslik - Referatlar

Сув ҳуқуқи муносабатлари

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

116.5 KB

Ko'chirib olish

Сув ҳуқуқи муносабатлари Режа: 1. Сув ҳуқуқи муносабатлари тушунчаси, хусусиятлари ва таснифи 2. Сув ҳуқуқи муносабатларининг асосий йўналишлари, обеъкти ва субъектлари 3. Сув ҳуқуқи муносабатларининг субъектлари 4. Сув ҳуқуқи муносабатлари мазмуни

Ҳаммамизга маълумки, табиат ва жамият ўртасидаги ўзаро таъсирлар натижасида турли ижтимоий муносабатлар пайдо бўлиб, улар жамиятнинг ижтимоий-иқтисодий, сиёсий, маданий-маърифий аҳамиятга эга эҳтиёжларини қондиришга хизмат қилади. Ушбу соҳадаги ижтимоий-экологик муносабатлар ўз навбатида қўйидаги таркибий қисмлардан иборат бўлади: - ерга оид муносабатлар; - сув ҳуқуқи муносабатлари; - ер ости ҳуқуқи муносабатлари; - ўрмон-ҳуқуқи муносабатлари; - ҳайвонот дунёсига оид ижтимоий муносабатлар; - атмосфера ҳавосига оид ижтимоий муносабатлар. Экологик аҳамиятдаги ижтимоий муносабатлар тизимида сув билан боғлиқ ижтимоий муносабатлар алоҳида аҳамиятга эга бўлиб, жамиятнинг сувга бўлган турли эҳтиёжларини қондиришга хизмат қилади. Маълумки, жамият тизимидаги ҳар қандай ижтимоий муносабат турли доира ва шаклларда ҳуқуқ нормалари томонидан тартибга солиниб, сув ҳуқуқи муносабатларини ташкил этади. Сув ҳуқуқи муносабатлари ҳақида фикр юритишдан олдин, ҳуқуқий муносабат ва унинг ўзига хос хусусиятлари ҳақида тўхталиб ўтиш лозим. Давлат ва ҳуқуқ назариясига асосан, ҳуқуқий муносабат- ўзаро субъектив ҳуқуқ ва мажбуриятлар билан боғлиқ бўлган шахслар (яъни ҳуқуқ соҳиблари) ўртасидаги ҳуқуқ нормалари ва муайян юридик фактлар асосидаги алоқадир. Ҳуқуқий муносабатлар қуйидаги хусусият ва махсус белгилар билан тавсифланади: - ҳуқуқий муносабат-ижтимоий тусдаги муносабат; - ҳуқуқий муносабат-ҳуқуқ нормаларининг инсонлар ҳулқ- атворига таъсири натижасида вужудга келадиган муносабатлар;

- ҳуқуқий муносабат-кишиларнинг ўзаро субъектив ҳуқуқлари ва юридик мажбуриятлар воситасидаги алоқаларидир; - ҳуқуқий муносабат-иродавий муносабатдир; - ҳуқуқий муносабат-давлат томонидан қўриқладаниган муносабатлардир ва бошқалар 1 . Ушбу назарий ҳуқуқий белгиларга асосланган ҳолда сувларни маҳофаза қилиш ва улардан оқилона фойдаланиш билан боғлиқ ижтимоий муносабатлар пайдо бўлади ва ривожланади. Сув ҳуқуқий муносабатлар деб, ваколатли давлат ҳокимияти ва бошқарув органлари ҳамда корхона, ташкилот, муассаса ва фуқаролар ўртасида сувларни муҳофаза қилиш ва сувлардан оқилона фойдаланиш жараёнида пайдо бўладиган ҳуқуқ, мажбурият ва ҳуқуқий оқибатларни йиғиндисидир. Бошқа ҳуқуқий муносабатлар сингари сувга доир юридик ва жисмоний шахслар ўртасида пайдо бўладиган субъектив ҳуқуқ, мажбуриятлар давлат томонидан ҳимоя қилинади. 1 Давлат ва ҳуқуқ назарияси-Т. «Иқтисодиёт ва ҳуқуқ дунёси» нашриёти 2000 й. 290-295 бетлар

Сув ҳуқуқий муносабатларининг мазмун-моҳияти ва уларнинг давлат томонидан кафолатланиши Ўзбекистон Республикаси Конституцияси (55- модда) ва сув қонунчилик ҳужжатларида белгиланган. Хусусан, Ўзбекистон Республикаси «Сув ва сувдан фойдаланиш тўғрисида»ги қонуннинг 1- моддасида ушбу қонуннинг асосий вазифаси сувга доир муносабатларни тартибга солиш, аҳоли ва ҳалқ хўжалиги эҳтиёжлари учун сувдан оқилона фойдаланишдан, сувни булғаниш, ифлослаш ва камайиб кетишдан сақлашдан, сувнинг зарарли таъсирини олдини олиш ва уни бартараф қилишдан, сув объектларининг ҳолатини яхшилашдан, шунингдек сувга доир муносабатлар соҳасида корхоналар, муассасалар ва ташкилотлар, деҳқон хўжаликлари ва фуқароларнинг ҳуқуқларини ҳимоя қилишдан иборатдир, деб белгиланган. 2 Сувга доир ижтимоий муносабатлар ўзига хос хусусиятларга эга бўлиб, бошқа турдаги муносабатлардан қўйидаги табиий ва ҳуқуқий жиҳатлари билан ажралиб туради: 1. Сув табиатнинг ажралмас таркибий қисми сифатида табиий қонуниятлар асосида вужудга келади; 2. Сув ресурсларининг ҳолати табиий фактлар ва антропоген (одамлар томонидан) таъсирлар натижасида сифат ва сон жиҳатдан ўзгаради; 3. Сувларнинг табиий ҳолатига қараб қонунчилик хужжатларининг талаблари мослашади ва ўзгариб туради; 4. Сувга нисбатан фақат давлатнинг эгалик қилиш ҳуқуқини жорий этилади; 5. Сув ресусрсларидан фойдаланишда умумий ва махсус, биргаликда ва танҳо, бирламчи ва иккиламчи фойдаланиш каби мураккаб тур ва шаклллари жорий этилади; 6. Сув ресурсларидан фойдаланишни бошқаришда маъмурий-ҳуқуқий эмас, балки ҳавза тамойилига амал қилинади; 2 Ўзбекистон Республикаси «Сув ва сувдан фойдаланиш тўғрисида»ги қонуни. Ўзбекистоннинг янги қонунлари-Т. «Адолат» 1994й 56-бет

7. Давлатлараро сув ресурсларидан фойдаланиш ва муҳофаза қилишда давлатлараро, минтақавий ва ҳалқаро тамойилларнинг амал қилади ва бошқалар. Ушбу ҳуқуқий жиҳатлар сувларни муҳофаза қилиш ва улардан оқилона фойдаланиш билан боғлиқ ижтимоий муносабатларни самарали тартибга солишга хизмат қилади. Сув ҳуқуқи муносабатлари мураккаб тизимга эга бўлиб, уларни қуйидагича таснифлаш мумкин: 1. Сувга нисбатан мулкий аҳамиятдаги ҳуқуқий муносабатлар-эгалик қилиш, фойдаланиш ва тасарруф этиш ҳуқуқи. 2. Сувларни муҳофаза қилиш ва фойдаланиш юзасидан давлат бошқаруви билан боғлиқ муносабатлар-умумий ва махсус ваколатли давлат органларининг сув қонунчилигини қабул қилиш, ижросини таъминлаш, фойдаланиш ва муҳофаза қилиш жараёнини ташкил этиш юзасидан ваколатлари. 3. Сувдан оқилона фойдаланиш билан боғлиқ ижтимоий муносабатлар- сувдан умумий ва махсус фойдаланиш, биргаликда ва танҳо фойдаланиш, бирламчи ва иккиламчи фойдаланиш, фойдаланувчиларнинг ҳуқуқ ва мажбуриятлари билан боғлиқ ҳуқуқий муносабатлар. 4. Сувларни муҳофаза қилиш билан боғлиқ ижтимоий муносабатлар – сувни муҳофаза қилиш тадбирлари, шартлари, сувларни ифлосланишининг олдини олиш, сув муҳофаза тегралари, ер ости сувларини муҳофаза қилиш ва бошқалар. 5. Сув қонунчилиги қоида талабларини бузилиши натижасида пайдо бўладиган ижтимоий муносабатлар-сув қонунчилигининг бузилиши, интизомий, маъмурий, жиноий жавобгарлик, етказилган зарарни қоплаш, сувга доир низоларни ҳал қилиш, иқтисодий рағбатлантириш ва бошқалар.

Бир сўз билан айтганда, сув қонунчилиги талаблари асосида юқоридаги таснифдаги йўналишларда пайдо бўладиган ҳуқуқий муносабатлар тартибга солинади. Шунинг учун ҳам сув ҳуқуқий мунобатлари тушунчаси, ўзига хос хуссусиятлари ва таснифини ўрганиш ўз навбатида сувларни муҳофаза қилиш ва улардан фойдаланиш жараёнини самарали тартибга солишга хизмат қилади. 2. Сув ҳуқуқи муносабатларининг асосий йўналишлари, обеъкти ва субъектлари Сувга доир ижтимоий муносабатларнинг асосий йўналишларини белгилаш, ўрганиш ва тадқиқ этиш ўз навбатида, ҳуқуқ нормаларини самарали қўллаш, давлат ҳуқуқий механизмни мустаҳкамлашга хизмат қилади. Сув билан боғлиқ табиат ва жамият тизимидаги ижтимоий муносабатлар қўйидаги асосий йўналишларда ривожланади: 1. Сувларни муҳофаза қилиш; 2. Сув ресурсларидан оқилона фойдаланиш. Шуни алоҳида таъкидлаш жоизки, сувларни муҳофаза қилиш деганда уларни ҳуқуқий жиҳатдан муҳофаза қилиш тушунилмайди. Чунки муҳофаза қилиш ва ҳуқуқий муҳофаза қилиш турли мазмун ва аҳамиятга эга ҳисобланади. Сувларни муҳофаза қилиш энг аввало уларнинг табиий ҳолатини яхшилаш, қайта тиклаш, ифлосланишдан сақлаш, буғланиш ва бошқа жараёнларни камайтириш, сувларнинг ҳолатига таъсир этувчи табиий ва технологик ҳолатларни олдини олиш ва бартараф этиш билан боғлиқ чора- тадбирлар тизимини ўз ичига олади. Ўзбекистон Республикаси «Сув ва сувдан фойдаланиш тўғрисида»ги қонунинин 97-моддасида сувни муҳофаза қилишга қаратилган асосий вазифалар қаторида сув объектлари аҳоли соғлигига зарар етказиши, балиқ

заҳираларининг камайиши, сув таъминоти шароитининг ёмонлашиши ҳамда сувнинг физикавий, кимёвий ва биологик хоссалари пасайиши, сувнинг гидрологик ва гидрогеологик режимининг бузилиши натижасида келиб чиқадиган бошқа кўнгилсиз ҳодисаларга олиб келиши ҳолларидан муҳофаза қилиниши кераклиги таъкидланган. Демак, барча сувдан фойдаланувчилар биринчи навбатда сувларни муҳофаза қилиш билан боғлиқ қоида-талабларга амал қилишлари шартдир. Сув ресурсларидан оқилона фойдаланиш сувларни муҳофаза қилиш билан чамбарчас боғлиқ бўлиб, мазкур муносабатларни тартибга солиш ўзига хос хусусиятларга эгадир. Сув ресурсларидан оқилона фойдаланиш деганда, жисмоний ва юридик шахсларнинг турли эҳтиёжларини қондириш мақсадида сувларнинг фойдали хоссаларини ўзлаштирилиши тушунилади. Бир сўз билан айтганда, сувлардан фойдаланиш, сувга бўлган эҳтиёжни қондириш мақсадида сув ресурсларига турли таъсирлар кўрсатишдан иборатдир. Сувлардан оқилона фойдаланишниг асосий мақсади: биринчидан, мумкин қадар сувлардан тежамкорлик билан фойдаланиш, иккинчидан, сувларнинг ҳолатига зарарли таъсирларни камайтиришдан иборатдир. Ўзбекистон Республикасининг «Сув ва сувдан фойдаланиш тўғрисида»ги қонунида сувдан фойдаланишга жуда катта эътибор берилган бўлиб, сувлардан асосий мақсадга мувофиқ фойдаланиш турлари, сув обеъктларини фойдаланишга бериш тартиби ва шартлари, сувдан лимит бўйича фойдаланиш, сув обеъктларидан фойдаланиш муддатлари, фойдаланувчиларнинг ҳуқуқ ва бурчлари каби фойдаланиш жараёнини тартибга солиш қоида-талаблари белгиланган. Шуни таъкидлаш лозимки, сув ҳуқуқининг барча институтлари муҳофаза қилиш ва фойдаланиш билан боғлиқ жараёнларга хизмат қилади. Хусусан, ушбу соҳадаги давлат бошқаруви, мулкчилик масалалари, низоларни ҳал қилиш, ҳуқуқий жавобгарлик ва бошқа сув ҳуқуқининг муҳим

институтлари сувларни муҳофаза қилиш ва улардан оқилона фойдаланиш билан боғлиқ бўлади. Сувларни муҳофаза қилиш ва улардан оқилона фойдаланиш билан боғлиқ ижтимоий муносабатлар сув ҳуқуқининг пайдо бўлиши ва янада ривожланишига хизмат қилади. Ҳуқуқий муносабатлар таркибий тузилишининг зарурий қисмларидан бири уларнинг объектидир. «Объект»-лотинча сўз бўлиб, мавзу деган маънони англатади. Ҳар қандай ҳуқуқий муносабат унинг замирида ётган ҳаётий ҳодисаларни, нарса ва жараёнларни тартибга солишга қаратилган муайян вазифани ўтайди. Шу боис, объектсиз, яъни ҳеч нарсага қаратилмаган, ҳеч нарсага таъсир курсатмайдиган ҳуқуқий муносабатлар бўлмайди. Ҳуқуқий муносабатда иштирок этаётган субъектларнинг диққат эътибори, манфаати, хатти- ҳаракати қаратилган реал неъмат, нарса, жараён, ҳаракатлар (уларга эришиш, фойдаланиш, муҳофаза этиш) ҳуқуқий муносабатнинг объекти деб, аталади. Сувга доир ижтимоий муносабатлар, яъни сувларни муҳофаза қилиш ва улардан оқилона фойдаланишнинг объекти бўлиб, табиатнинг ажралмас қисми ҳисобланган турли шакл ва хажмдаги сув ресурслари ҳисобланади. Ўзбекистон Республикаси «Сув ва сувдан фойдаланиш тўғрисида»ги қонунга асосан Республикамиз худудидаги барча сув ресурслари ягона давлат сув фондини ташкил этади. Демак, сувга доир ижтимоий муносабатлар объекти бўлиб давлат сув фондини ташкил этувчи биринчидан,дарёлар, кўллар, сув омборлари, бошқа ер усти сув ҳавзаларнинг ва манбалари, канал ва ҳовузларнинг сувларидан, иккинчидан, ер ости сувлари ва музликлар ҳисобланади. Чунки, муҳофаза қилиш ва оқилона фойдаланиш қоида-талаблари сув фондини ташкил этувчи сув ресурсларига таъсир этиш орқали пайдо бўлади ва ривожланади. Сув ҳуқуқий муносабатлари икки ёки ундан ортиқ шахслар ўртасида пайдо бўлади.

3. Сув ҳуқуқи муносабатларининг субъектлари Ҳуқуқ субъекти деганда, ҳуқуқ нормалари асосида субъектив ҳуқуқ ва мажбуриятлар эгаси сифатида ҳаракат этиш қобилиятига эга бўлган жисмоний ва юридик шахслар тушунилади. Шахснинг ҳуқуқий муносабат субъекти бўлиш лаёқати ҳуқуқда ҳуқуқдорлик орқали очиб берилади. Ҳуқуқдорлик иккита асосий жиҳатни ўз ичига олади. Булар: 1) ҳуқуққа эга бўлиш ва мажбуриятларни бажариш лаёқати (ҳуқуқ лаёқати ) 2) ҳуқуқ ва мажбуриятларни мустақил амалга ошириш лаёқати (муомила лаёқати). Сув ҳуқуқи муносабатларининг субъектлари бўлиб,фуқаролар (жисмоний шахслар), юридик шахслар, сувни бошқариш ваколатига эга бўлган давлат органлари ҳисобланади. Фуқаролар сув ҳуқуқий муносабатларининг субъекти сифатида сувга нисбатан ҳуқуқ лаёқатини икки йўл билан амалга оширишлари мумкин. Биринчидан, улар қонунда белгиланган тартибда сувдан фойдаланувчилар бўлишлари мумкин. Бунинг учун улар сувдан фойдаланиш ҳуқуқи тўғрисида махсус рухсатнома олишлари лозим. Иккинчидан, фуқаролар сув ҳуқуқи муносабатларининг сувдан фойдаланиш ҳуқуқи тўғрисидаги махсус рухсатномасисиз ҳам иштирокчиси (субъекти) бўлиши мумкин. Бунга мисол тариқасида «Сув ва сувдан фойдаланиш тўғрисида»ги қонунинг 28- моддасини кўрсатиш мумкин. Унга кўра, фуқаролар ўз эҳтиёжлари учун қонунда белгиланган тартибда сувдан умумий фойдаланиш ҳуқуқига эгадирлар. Юридик шахслар сув ҳақиқи муносабатларининг алоҳида гуруҳ субъектлари ҳисобланади. Бундай субъектларга корхона, муассаса, ташкилотлар, қишлоқ хўжалиги корхоналари, фермер хўжаликлари киради. Сувдан фойдаланиш ваколатига эга бўлган давлат органларига ҳокимият ваколати берилган сув муносабатлари субъектлари гуруҳи киради.

Шундай органларга , биринчи навбатда, Ўзбекист о н Республикаси қишлоқ ва сув хўжалиги вазирлиги ки р ади . Навбатдаги давлат органи бу — Ўзбекистон Республикаси Табиатни муҳофаза қилиш давлат қўмитаси ҳисобланади. Юқорида номлари айтилган давлат органларидан ташқари, сув ҳуқуқий муносабатларининг субъектлари сифатида маҳаллий давлат ҳокимияти органлари ҳам иштирок этадилар. Уларнинг ваколатлари Ўзбекистон Республикасининг «Маҳаллий давлат ҳокимияти органлари тўғрисида»ги, «Табиатни муҳофаза қилиш тўғрисида»ги, қонунлар билан белгиланади. Давлат сув ҳуқуқи муносабатларида бош субъект сифатида ҳаракат қилади. Давлат сув ҳуқуқи муносабатлари субъектлари ичида муҳим мавқени эгаллайди. У биринчидан, сувга нисбатан давлат мулк ҳуқуқининг субъекти сифатида; иккинчидан, бевосита ёки ўзининг ваколатли органлари тимсолида сув ҳуқуқи муносабатларнинг иштирокчиси ҳисобланади. 4. Сув ҳуқуқи муносабатлари мазмуни Ҳуқуқий муносабатлар мазмуни деганда шу муносабатда қатнашувчи субъектларнинг ҳуқуқ ва мажбуриятлари йиғиндиси тушунилади. Шундан келиб чиқиб, сув ҳуқуқи муносабатларининг мазмунини шундай муносабат иштирокчиларининг ҳуқуқ ва мажбуриятлари йиғиндиси сифатида тушуниш мумкин. Сув ҳуқуқи муносабатлари ўз тузилишига кўра мураккаб ҳуқуқий муносабатлар ҳисобланади. Уларни уч гуруҳга ажратиш мумкин: 1) конституциявий (умуммажбурий) ҳуқуқ ва мажбуриятлар; 2) умумий (соҳавий) ҳуқуқ ва мажбуриятлар; 3) махсус ҳуқуқ ва юридик мажбуриятлар. Конституциявий ҳуқуқ ва мажбуриятлар Ўзбекистон Республикаси Конституциясининг тегишли нормаларида мустаҳкамланган. Асосий қонуннинг 50 — моддасида фуқаролар атроф муҳитга эҳтиёткорона муносабатда бўлишга мажбурдирлар деб кўрсатилган, 54—моддада эса мулкдан фойдаланиш экологик зарар етказмаслиги лозим, дейилган. 55—

моддада табиий ресурслардан оқилона фойдаланиш лозимлиги кўрсатилган. Умумий (соҳавий) ҳуқуқ ва мажбуриятлар сув муносабатларини тартибга солувчи қонун ҳужжатларида ўз ифодасини топган. Шундай қонун ҳужжатларига биринчи навбатда «Сув ва сувдан фойдаланиш тўғрисида»ги, «Табиатни муҳофаза этиш тўғрисида»ги қонунлар киради. Махсус ваколат ва юридик мажбуриятлар Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси томонидан қабул қилинган қонун ости меъёрий ҳужжатларида белгиланган. Сув ҳуқуқи муносабатлари мазмунини сувдан фойдаланувчи ва уни муҳофаза этувчи субъектларнинг ҳуқуқ ва мажбуриятлари ташкил этади. Бу ҳуқуқ, ва мажбуриятлар «Сув ва сувдан фойдаланиш тўғрисидаги» қонуннинг 32, 35 — моддаларида кўрсатилган. Буларга кўра сувдан фойдаланувчилар сув объектлари қандай мақсадлар учун фойдаланишга берилган бўлса, фақат шу мақсадларда фойдаланиш; сувдан фойдаланишни амалга ошириш учун иншоотлар, қурилмалар ва бошқа объектларни қуриш; бериладиган сувнинг миқдори ва сифатини текшириш; қонунларда назарда тутилган ҳолларни истисно этганда, шартнома бўйича олинмай қолган сув учун товон тўланишини талаб қилиш; сув объектларидан фойдаланиш бўйича қонунда тақиқланмаган бошқа ишларни амалга ошириш ҳуқуқига эгадир. Сувдан фойдаланувчилар сув объектларидан оқилона равишда фойдаланишлари, сувни тежаб—теграб сарфлаш, сувнинг сифатини қайта тиклаш ва яхшилаш тўғрисида қайғуришлари, сув олишнинг берилган меъёрларига риоя этишлари; ифлос моддалар аралашиб қолган оқинди сувларни сув объектларига оқизишни тамомила тўхтатиш чораларини кўришлари; бошқа сувлардан фойдаланувчиларга берилган ҳуқуқларининг бузилишига, шунингдек хўжалик ва табиат объектларига (ерлар, ўрмонлар, ҳайвонот дунёси, фойдали қазилмалар ва ҳоказоларга) зарар етказилишига йўл қўймасликлари; сувни муҳофазалайдиган ва бошқа сув хўжалик иншоотларини ҳамда техникавий қурилмаларни соз холда тутишлар, уларни

ишлатиш сифатларини яхшилашлари, олинаётган сувни ҳисоб—китоб қилиб боришлари; сув ресурсларидан фойдаланганлик ҳақини ўз вақтида тўлашлари шарт. Сув ҳуқуқи муносабатлари субъектларининг ҳуқуқ ва мажбуриятлари орқали сувдан оқилона фойдаланиш чора-тадбирлари амалга оширилади. 5. Сув ҳуқуқи муносабатларининг вужудга келиши ва бекор қилиш асослари Ҳуқуқий муносабатлар вужудга келиши, ўзгариши, тугатилиши ва тўхтатилиши асослари юридик факт ҳисобланади, яъни ходиса ва ҳаракатлар юридик оқибатларни келтириб чиқаради. Бунда шуни назарда тутиш лозимки, одамларнинг барча ҳаракати ва қилмиши ҳуқуқий муносабатларни вужудга келишига олиб келмасдан, балки фақат ҳуқуқ нормаларида мустаҳкамланганидагина асос бўлиши мумкин бўлади. Шундай келиб чиқиб, сув ҳуқуқий муносабатларида юридик фактлар деганда, сув қонунчилигида ўрнатилган сувдан фойдаланиш, муҳофаза қилиш ва қайта кўпайтириш соҳасида сув ҳуқуқи муносабатларини вужудга келиши, ўзгариши ва тугатилиши билан боғлиқ бўлган ҳаракат ва ҳодисалар тушунилади. Амалиётда кўпчилик ҳолатларда сув ҳуқуқи муносабатларининг вужудга келиши, ўзгариши ва тўхтатилиши сувдан фойдаланиш ва уларни муҳофаза қилиш билан боғлиқ бўлади. Давлатлараро Сувдан фойдаланиш ҳуқуқи давлатлараро битимлар асосида вужудга келади (4 —модда), сув объектлари танҳо фойдаланиш ва уларнинг муҳофаза қилиш учун Сувдан махсус фойдаланиш рухсатномаси асосида расмийлаштирилиб берилади. (26 —модда), Сувдан умумий фойдаланиш рухсатсиз ва чеклашларсиз амалга оширилади (28—модда). Сув ҳуқуқий муносабатлари ана шу асосларда вужудга келади.

Сувдан фойдаланиш ҳуқуқини бекор қилиш асослари “Сув ва сувдан фойдаланиш тўғрисида”ги қонуннинг 36—моддасида кўрсатилган. Унга кўра, сувдан фойдаланиш ҳуқуқи қуйидаги асосларда бекор қилинади: сувдан фойдаланишга эҳтиёж қолмаганда ёки ундан воз кечилганда; сувдан фойдаланиш муддати тутаганда; корхона, муассаса, ташкилот ёки фермер хўжалиги ва дехқон хўжалиги тугатилганда ёки унинг фаолияти тўхтаганда; сув хўжалиги иншоотлари бошқа сувдан фойдаланувчиларга берилганда; танҳо фойдаланилаётган сув объектларини қайтариб олишга зарурат туғилганда. Сувдан фойдаланиш ва уни муҳофаза қилиш қоидалари бузилган ёки сув объектидан белгилаб қўйилганидан бошқа мақсадда фойдаланилган, сув ҳақи тўланмаган ҳолларда ҳам корхоналар, муассасалар, ташкилотлар, фермер, дехқон хўжаликлари ва фуқароларнинг сувдан фойдаланиш ҳуқуқи бекор қилиниши мумкин (ичимлик сувга бўлган эҳтиёж ва маиший эҳтиёжларни қондириш учун сувдан фойдаланиш ҳуқуқи бундан мустаснодир). қонунларда корхоналар, муассасалар, ташкилотлар, фермер, дехқон хўжаликлари ва фуқароларнинг сувдан фойдаланиш ҳуқуқини бекор қилишнинг бошқача асослари ҳам кўзда тутилиши мумкин. Сувдан фойдаланиш ҳуқуқини бекор қилиш тартиби қуйидагилардан иборат: сувдан махсус, шунингдек иккиламчи фойдаланиш учун берилган рухсатномани бекор қилиш; танҳо фойдаланиш учун берилган сув объектларини қайтариб олиш йўли билан бекор қилинади; Сувдан фойдаланиш ҳуқуқи махсус руҳсатнома берган органнинг қарори билан бекор қилинади. Сувдан иккиламчи фойдаланиш ҳуқуқи сувдан бирламчи

фойдаланувчининг сув хўжалиги ва табиатни муҳофаза қилиш органлари билан келишиб чиқарган қарорига биноан бекор қилиниши мумкин. Сувдан фойдаланиш ҳуқуқини пайдо бўлиш ва бекор бўлиш асослари сув ҳуқуқи муносабатларининг йўналишлари, ўзига хос хусусиятлари, мазмуни, субъектларига тегишли бўлган ҳуқуқий жиҳатлар билан боғлиқ бўлиб, сувларни муҳофаза қилиш ва улардан оқилона фойдаланиш жараёнини тартибга солишга хизмат қилади.

O'xshashlar

Сув ресурсларидан фойдаланиш ҳуқуқи

Сув объектларидан саноат мақсадлари ва энергетика эҳтиёжлари учун фойдаланиш ҳуқуқи

Ворислик ҳуқуқи

Мажбурият ҳуқуқи

Мулк ҳуқуқи