Сув ресурсларидан фойдаланиш ҳуқуқи - Huquqshunoslik - Referatlar

Сув ресурсларидан фойдаланиш ҳуқуқи

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

97 KB

Ko'chirib olish

www.arxiv.uz Сув ресурсларидан фойдаланиш ҳуқуқи Режа: 1. Сув ресурсларидан фойдаланиш хуқуқи тушунчаси ва унинг ўзига хос хусусиятлари 2. Сув объектларини фойдаланишга бериш тартиби ва шартлари 3. Сувдан фойдаланиш турлари 4. Сувдан фойдаланиш ҳуқуқининг мазмуни 5. Сувдан фойдаланиш ҳуқуқини бекор қилиш асослари

www.arxiv.uz Сув бойликларидан белгиланган мақсадда фойдаланишни сувдан фойдаланиш ҳуқуқи ёрдамида амалга ошириш мумкин. Сувдан фойдаланиш ҳуқуқи деганда, давлат ёки у ваколат берган органлар томонидан белгиланган, маъқулланган ва ўрнатилган сув ресурсларини ўзлаштириш, уларни иқтисодий маънода эксплуатация қилиш жараёнида келиб чиқадиган муносабатларни тартибга солувчи ҳуқуқий нормалар йиғиндиси тушунилади. Сувдан фойдаланиш ҳуқуқи ёрдамида сув ресурсларидан фойдаланиш тартиби, фойдаланиш мақсадлари, турлари, сувни мухофаза этиш шартлари, сувга нисбатан мулк ҳуқуқи, сувдан фойдаланувчиларнинг ҳуқуқ ва мажбуриятлари, сувдан фойдаланиш кафолатлари, сувдан фойдаланиш ҳуқуқини химоя қилши, сувдан фойдаланишни бекор қилиш, сувдан фойдаланиш қоидаларини бузганлик учун жавобгарлик масалалари тартибга солинади. Демак, сувдан фойдаланиш ҳуқуқини умумий тартибда халқ ҳўжалиги ва фуқароларнинг иқтисодий ва маиший эҳтиёжларини қондириш учун сув бойликларидан фойдаланишнинг қонуний тартибини ўрнатувчи нормалар йиғиндиси, деб тушуниш мумкин. Сувдан фойдаланиш ҳуқуқини турли хил маъноларда тушуниш мумкин: 1) сувдан фойдаланиш ҳуқуқи сув ҳуқуқининг асосий институти бўлиб, турли соҳалардаги меъёрий ҳуқуқий ҳужжатларда мустахкамланган ҳуқуқий нормалар йиғиндисидир; 2) сувдан фойдаланиш ҳуқуқи сувдан фойдаланувчиларнинг ҳуқуқ ва мажбуриятлари йиғиндисидир; 3) сувдан фойдаланиш ҳуқуқи сувдан фойдаланувчиларнинг субъектив ҳуқуқ ваколатини амалга ошириш механизмини, уларни амалиётда қўллаш жараёнини ўзида мужассамлаштирувчи ҳуқуқий муносабатдир. Сувдан фойдаланиш ҳуқуқини кенг ва тор маъноларда тушуниш мумкин. Сувдан фойдаланиш ҳуқуқини кенг маънода унинг табиий ҳуқуқлар тоифасига тегишли эканлиги, яъни бу ҳуқуқ инсон пайдо бўлгандан бошлаб у билан бирга вужудга келишини эътироф этиш мумкин. Шу билан бирга,

www.arxiv.uz сувдан фойдаланиш ҳуқуқи кишиларга ваколатли давлат органларининг меъёрий ҳужжатларида белгиланган тартибда ҳам берилиши мумкинлигини таъкидласа бўлади. Бунда у тақдим этилган ҳуқуқ аҳамиятини ўзида мужассам этади. Юридик ва жисмоний шахсларга қонун билан сувдан фойдаланиш ҳуқуқи эътироф этилган бўлиши мумкин, аммо улар бу ҳуқуқдан амалда фойдаланмаётган бўлишлари мумкин. Шундай ҳолатларда ҳам биз уларни сувдан фойдаланиш ҳуқуқига эга деб ҳисоблаймиз. Сувдан фойдаланиш ҳуқуқини тор маънода юридик ва жисмоний шахсларнинг қонун нормаларида белгиланган тартибда сувларни фойдаланиш учун бериш орқали вужудга келган ҳуқуқ ва мажбуриятлар йиғиндиси тарзида тушуниш мумкин. Сувдан фойдаланиш ҳуқуқи ушбу субъектларнинг ўз ҳуқуқларини айни пайтда амалга оширишга хизмат қилади. Сувдан фойдаланиш ҳуқуқи сув ҳуқуқининг мустақил институтларидан бири ҳисобланади. Сув ҳуқуқи муносабатлари ижтимоий муносабатларнинг мустақил тури сифатида ўз доираси ва ички мазмунига эга. Бу бирликни биз сув бойликларидан келажакни ўйлаб оқилона фойдаланиш, сув бойликларини иқтисоддаги ўрни ва ролида кўришимиз мумкин. Сувдан фойдаланиш ҳуқуқи институтини комплекс ҳуқуқ институти, деб ҳисоблаш мумкин. Чунки бу ҳуқуқ институти асосини ташкил этган ҳуқуқий нормаларни битта қонунда эмас, балки бир неча қонунларда учратиш мумкин. Чунончи, сувдан фойдаланиш ҳуқуқи институтига тегишли бўлган қоидаларни Ўзбекистон Республикаси Конституцияси, Ер кодекси, Фуқаролик кодекси, Солиқ кодекси, Жиноят кодекси, Маъмурий жавобгарлик кодекси, «қишлоқ ҳўжаликлари кооперативлари (ширкат ҳўжалиги) тўғрисида»ги, Фермер ҳўжалиги тўғрисида”ги, “Деҳқон ҳўжалиги тўғрисида”ги қонунларда учратиш мумкин. Сувдан фойдаланиш ҳуқуқи институти ўзида бир қанча субинститутларни мужассам этади. Ушбу субинститутларни сувдан фойдаланиш ҳуқуқининг субъектлари ва

www.arxiv.uz объектлари таркибига қараб туркумлаш мумкин. Масалан, юридик шахсларнинг сувдан фойдаланиш ҳуқуқи, фуқароларнинг сувдан фойдаланиш ҳуқуқи, сувдан фойдаланиш ҳуқуқи объектига қараб эса қишлоқ ҳўжалик мақсадларида сувдан фойдаланиш, балиқ овлаш мақсадида сувлардан фойдаланиш, энергетика мақсадида сувдан фойдаланиш ва хоказо. Демак, сувдан фойдаланиш ҳуқуқи сув ҳуқуқининг мустақил ва марказий институтларидан бири эканлиги, бу институт ўзида ер, фуқаролик, солиқ, экология, қишлоқ ҳўжалиги ва бошқа ҳуқуқ сохалари нормаларини мужассамлаштириши, яъни бир қатор субинститутлардан иборат эканлиги тўғрисида фикр билдириш мумкин. Сувдан фойдаланиш ҳуқуқининг субъектлари бўлиб, «Сув ва сувдан фойдаланиш тўғрисида»ги қонуннинг 18 — моддасига кўра мулкчиликнинг барча шаклидаги корхоналар, муассасалар, деҳқон ҳўжаликлари ва Ўзбекистон Республикаси фуқаролари, бошқа давлатларнинг фуқаролари ҳамда фуқаролиги бўлмаган шахслар ҳисобланадилар. Сув фондига дарёлар, кўллар, сув обморлари, бошқа ер усти сув хавзалари ва манбалари, канал ва ховузларнинг сувлари, ер ости сувлари, музликлар киради. Амалдаги сув ва сувдан фойдаланиш қонунчилигига биноан мамлакатимиз худудидаги барча сувлар ягона давлат сув фондини ташкил этади (4—модда). Ана шу сув фонди сувдан фойдаланиш ҳуқуқининг объекти бўлиб ҳисобланади. Давлат сув фонди юридик ва жисмоний шахсларга доимий ва вақтинча фойдаланишга берилади. Муддати аввалдан белгиланмаган ҳолда фойдаланиш — доимий фойдаланиш деб эътироф этилади. Сувдан вақтинча фойдаланиш муддати: қисқа — уч йилгача ва узоқ — йигирма йилгача бўлиши мумкин. Сув объектларидан вақтинча фойдаланиш муддатлари сувдан фойдаланувчи манфаатдор томонлар илтимосномасига биноан, шу сув объектларини танхо фойдаланиш учун бериш тўғрисида қарор чиқарган ёки

www.arxiv.uz ундан махсус фойдаланиш учун рухсатнома берган давлат органлари томонидан узайтирилиши мумкин. 2. Сув объектларини фойдаланишга бериш тартиби ва шартлари Сув объектлари аҳолининг ичимлик сувига бўлган эҳтиёжини ва маиший эҳтиёжини қондириш учун фойдаланишга берилади. Сув объектлари танхо фойдаланиш учун Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Махкамаси ёхуд тегишли ваколатга эга давлат органи томонидан қонунларда белгиланадиган тартибда батамом ёки қисман берилади. Сув объектларидан танҳо фойдаланиш махсус рухсатнома расмийлаштирилган ҳолда амалга оширилади. Сувдан махсус фойдаланишда ер усти сув манбалари бўйича Ўзбекистон Республикаси Мелиорация ва сув ҳўжалиги вазирлигининг, ер ости сув манбалари бўйича эса Ўзбекистон Республикаси Саноатда ва кончиликда ишларнинг бехатар олиб борилишини назорат қилиш давлат қўмитаси ҳамда Ўзбекистон Республикаси Давлат геология ва минерал ресурслар қўмитасининг таклифларига биноан Ўзбекистон Республикаси Табиатни мухофаза қилиш давлат қўмитасининг органлари берадиган рухсатномалар асосида амалга оширилади. Сувдан махсус фойдаланиш учун рухсатномани мувофиқлаштириш ва бериш тартиби Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Махкамаси томонидан белгиланади. «Сув ва сувдан фойдаланиш тўғрисида»ги қонунга биноан сувдан умумий фойдаланиш рухсатсиз ва чеклашларсиз амалга оширилади (28 — модда). Танхо фойдаланиш учун бериб қўйилган сув объектларидан умумий фойдаланишга сувдан бирламчи фойдаланувчи сув ҳўжалиги ва табиатни муҳофаза қилиш органлари билан келишиб белгиланган шартларга мувофиқ йўл қўйилади, зарурат бўлиб қолган тақдирда эса, сувдан бундай фойдаланиш тақиқлаб қўйилиши мумкин.

www.arxiv.uz Барча сув истеъмолчиларига нисбатан сувдан лимит бўйича фойдаланиш тартиби белгиланади. Сувдан лимит бўйича фойдаланиш тартиби маъмурий — худудий тақсимлаш қоидаси, сув хавзалари ва хар бир сувдан фойдаланувчи бўйича белгиланади, ер ости сувлари борасида эса геология ва минерал ресурслар ҳамда кончиликни назорат қилиш давлат органлари билан келишиб белгиланади. Сувдан лимит бўйича фойдаланиш тартиби сув ҳўжалиги органлари томонидан белгиланиб, унга риоя этиш идоравий бўйсунувидан қатъи назар барча сувдан фойдаланувчилар учун мажбурийдир. Сув тармоқлари объектларини асраш ва тиклаш, бу соҳада хизмат қилувчи ходимларни моддий таъминлаш мақсадларини кўзлаб, сувдан лимит бўйича фойдаланиш билан бир қаторда тўлиқ ёки қисман ҳақ тўлаб фойдаланиш жорий этилади. Сув учун тўлиқ ёки қисман ҳақ тўлашни жорий этиш, сувдан лимит бўйича фойдаланиш, шунингдек бунга риоя этилишини назорат қилиш шартлари ва тартибини Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Махкамаси белгилайди. 3. Сувдан фойдаланиш турлари Сувдан фойдаланиш ҳуқуқини бир неча турларга бўлиш мумкин. Булардан биринчиси сувдан асосий мақсадга мувофиқ фойдаланишни кўрсатиш мумкин. Булар: а) аҳолининг ичимлик сувга бўлган эҳтиёжларини, маиший, даволаш, курорт, соғломлаштириш, хордиқ чиқариш ва бошқа эҳтиёжларни, б) қишлоқ ҳўжалиги, в) саноат, энергетика, транспорт, г) балиқчилик ҳўжалиги ҳамда бошқа давлат ёки жамоат эҳтиёжларини қондириш учун фойдаланишга бўлинади. Сувдан фойдаланиш ҳуқуқининг навбатдаги тури бўлиб умумий ва махсус фойдаланиш ҳисобланади.

www.arxiv.uz Сувдан умумий фойдаланиш деганда сувнинг ҳолатига таъсир қиладиган иншоотлар ёки техникавий қурилмаларни қўлламай фойдаланишга айтилади. Сувдан махсус фойдаланиш деб эса иншоотлар ёки қурилмаларни қўлланиш йўли билан фойдаланиш тушунилади. Иншоотлари ёки техникавий қурилмаларни қўлламай туриб, аммо сувнинг ҳолатига таъсир қиладиган тарзда сув объектларидан фойдаланиш ҳ.ам айрим ҳолларда сувдан махсус фойдаланиш турига киритилиши мумкин. Сувдан умумий ва махсус фойдаланиш турларининг рўйхати сув ҳўжалиги, табиатни муҳофаза қилиш, санитария назорати, геология ва минерал ресурслар органлари томонидан белгилаб қўйилади. Навбатдаги сувдан фойдаланиш ҳуқуқининг турларига сувдан биргаликда ва танхо фойдаланишни кўрсатиш мумкин Биргаликда фойдаланиладиган сув объектлари жумласига танҳо фойдаланиш учун берилмаган сув объектлари киритилади. Танхо фойдаланиладиган сув объектларига махаллий хокимият органлари қарори асосида бирон корхона, ташкилот ва муассасага бутунлай ёки қисман бериб қўйилган сув объектлари киради. Сувдан бирламчи ва иккиламчи фойдаланиш унинг навбатдаги тури ҳисобланади. Танҳо фойдаланмоқ учун сув объектлари бериб қўйилган корхоналар, ташкилотлар ва муассасалар — сувдан бирламчи фойдаланувчилар ҳисобланиб, улар сув ҳўжалиги ва табиатни мухофаза қилиш органлари билан келишиб, бошқа корхоналар, ташкилотлар, муассасалар ва фуқароларга сувдан иккиламчи фойдаланиш учун рухсат беришга ҳақлидирлар. Сувдан иккиламчи фойдаланиш учун берилган рухсатномада сув объектини бериш мақсади ва ундан фойдаланишнинг асосий шартлари кўрсатилади.

www.arxiv.uz Зарур ҳолларда сувдан иккиламчи фойдаланиш шартлари, тарафларнинг ўзаро ҳуқуқ ва бурчлари сувдан бирламчи ҳамда иккиламчи фойдаланувчилар ўртасидаги шартнома билан расмийлаштирилади. Сувдан бирламчи фойдаланувчи сувдан иккиламчи фойдаланувчининг бутун сув ҳўжалиги фаолияти учун жавобгар бўлади. Сувдан иккиламчи фойдаланувчи, башарти сувнинг тегишли улушини сувдан бирламчи фойдаланувчи ўзлаштириб олган ёки ундан фойдаланган тақдирда, унга нисбатан даво қўзғашга ва етказилган зарар қопланишини талаб қилишга ҳақлидир. 4. Сувдан фойдаланиш ҳуқуқининг мазмуни Сувдан фойдаланиш ҳуқуқининг мазмуни сувдан фойдаланувчи субъектларга тааллуқли бўлган ҳуқуқ ва мажбуриятлар йиғиндисидан иборат. Шуни айтиш керакки, сув ҳуқуқий муносабатлар мазмуни учта унсурдан — сувни эгаллаш, ундан фойдаланиш ва уни тасарруф қилиш ҳуқуқидан иборат бўлади. Демак, сув ҳуқуқий муносабатлари субъектларининг, жумладан, сувдан фойдаланувчиларнинг ҳуқуқ ва мажбуриятлари мазмуни сувни эгаллаш, ундан фойдаланиш ва уни тасарруф қилиш ҳуқуқлари билан характерланади, яъни сувдан фойдаланувчилар юқоридаги саналган ҳуқуқларга эга бўлишлари мумкин. Амалдаги сув қонунчилигига кўра, сувдан фойдаланувчилар сувни тасарруф қилиш ҳуқуқига эга эмаслар. Бу ҳуқуқ фақат сув бойликларининг эгаси бўлмиш давлатда сақланиб қолади. Демак, сувдан фойдаланувчи субъектларга ҳўжалик фаолияти юритиш учун сув фойдаланишга берилганда унга нисбатан мулк ҳуқуқи давлатда сақланиб қолади ва хеч вақт у иккинчи томонга ўтмайди. Шундай экан сувдан фойдаланувчилар сувнинг мулк ҳуқуқи асосида эгаси ҳисобланмайди ва тасарруф қилиш ҳуқуқига эга бўлмайди. Шундан келиб чиққан ҳолда айтиш мумкинки, сувдан

www.arxiv.uz фойдаланувчи субъектлар фақат сувни эгаллаш ва ундан фойдаланиш ҳуқуқига эгадирлар. Сувдан фойдаланиш ҳуқуқи мазмуни ҳақида фикр юритганда, бу ҳуқуқни чеклаш, тугатилиш масалаларига тўхталиб ўтиш керак. Фойдаланиш ҳуқуқини чеклаш икки турга бўлинади: тўлиқ чеклаш ва қисман чеклаш. Ҳуқуқни чеклашнинг асосий мақсади, сувнинг қонунда берилган мақомини таъминлаш ва муҳофаза режимини таъминлаш, сувдан фойдаланиш ҳуқуқини чеклаш натижасида ўзгариб туриши мумкин. Бу ўзгаришлар ўз — ўзидан, бошбошдоқлик билан эмас, балки қонунда белгиланган, кўрсатилган тартибда рўй бериши лозим. Маълумки, сувдан фойдаланувчиларнинг сувдан фойдаланишлари ҳар хил заруриятга кўра ўзгариб туриши мумкин. Чунончи, уларнинг сувга эгалик қилиш ва фойдаланиш ҳуқуқи бошқа субъектга ўтиши ёки фойдаланиш учун берилган сув ресурслари давлат ва жамоат эҳтиёжлари учун қайтариб олиниши мумкин. Бундай ҳолатлар сувдан фойдаланиш ҳуқуқининг ўзгаришига эмас, балки уларнинг сувдан фойдаланиш ҳуқуқининг бекор бўлишига олиб келади. Ёки сувдан фойдаланувчи фойдаланиб келаётган сув ресурсларига яна маълум миқдорда қўшиб берилса ёки бўлмаса фойдаланилаётган сув ресурсларига нисбатан фойдаланиш ҳуқуқи вужудга келса, олиб қўйилган сувга нисбатан эса фойдаланиш ҳуқуқи тугайди, яъни бекор бўлади. Сувдан фойдаланиш ҳуқуқи мазмуни тўғрисида гапирганда шундай ҳуқуқ субъектларининг ҳуқуқ ва мажбуриятларига алоҳида тўхталиб ўтиш лозим. Сувдан фойдаланувчиларнинг конституциявий ҳуқуқ ва мажбуриятлари барча ҳуқуқ ва мажбуриятлар ичида муҳим аҳамият касб этади. Ўзбекистон Республикаси Конституцияси юридик ва жисмоний шахсларнинг сувдан фойдаланиш бўйича энг асосий ҳуқуқ ва мажбуриятларини белгилаб беради. Чунончи, Ўзбекистон Республикаси Конституциясининг 55 —моддасида кўрсатилишича, ер, ер ости бойликлари,

www.arxiv.uz сув, ўсимлик ва хайвонот дунёси ҳамда бошқа табиий захиралар умуммиллий бойликдир; улардан оқилона фойдаланиш зарур ва улар давлат муҳофазасидадир. Конституцияда белгиланган бошқа бир тамойилга биноан мулкдан фойдаланувчи барча субъектлар экологик муҳитга зиён етказмасликлари, фуқаролар, юридик шахслар ва давлатнинг қонун билан қўриқланадиган манфаатлари ва ҳуқуқларини бузмасликлари керак (54 — модда). Конституциянинг 100 — моддасида табиатни муҳофаза қилиш ва самарали фойдаланиш, деган иборанинг қисқартирилган шакли бўлган «атроф — муҳитни муҳофаза қилиш» тушунчаси берилган. Бу ерда атроф — муҳитни муҳофаза қилиш маҳаллий ҳокимият органлари ваколатининг ажралмас қисми сифатида берилган. Шундай қилиб, Ўзбекистон Республикаси Конституциясида атроф —муҳит муҳофазасига тегишли уч хил ифода, яъни «табиий мухитни мухофаза қилиш» (50 —модда). «Экологик зиён» (54 — модда) ва «атроф —муҳитни муҳофаза қилиш» (100 —модда) учрайди. Конституциявий асосий қоидалардан келиб чиқиб, тармоқ қонунчилиги ҳам табиат бойликлари, хусусан, сувлардан фойдаланиш ҳуқуқи мазмунини, яъни сув муносабатлари субъектларининг ҳуқуқ ва мажбуриятларини белгилаб беради. Чунончи, Ўзбекистон Республикасининг «Табиатни мухофаза қилиш тўғрисида»ги қонунининг 12 —моддасида кўрсатилишича, Ўзбекистон Республикаси аҳолиси ўз саломатлиги учун қулай табиий муҳитда яшаш, ўз саломатлигини атроф — мухитнинг зарарли таъсиридан мухофаза қилиш ҳуқуқига эга. Фуқаролар табиий ресурслардан оқилона фойдаланиши, табиат бойликларига эхтиётлик билан муносабатда бўлшпи, экология талабларига риоя қилишлари шарт. Сувдан фойдаланувчиларнинг ҳуқуқ ва мажбуриятларини белгилашда тармоқ ҳуқуқ соҳалари ичида муҳим ўринни ер қонунчилиги эгаллайди. Ўзбекистон Республикаси Ер кодексида сув фонди ерларидан фойдаланишда ердан фойдаланувчининг асосий ҳуқуқ ва мажбуриятлари кўрсатиб берилган. Ердан фойдаланувчиларга берилган умумий ҳуқуқ ва мажбуриятлар бевосита

www.arxiv.uz сув фонди ерларидан фойдаланувчиларга ҳам тааллуқли бўлади. Чунончи, Ўзбекистон Республикаси Ер кодексида кўрсатилишича, ердан фойдаланувчилар ер участкасида мустақил ҳўжалик фаолиятини амалга ошириш, ҳар хил иморат ва иншоотлар қуриш, ернинг фойдали хусусиятларини ўзлаштириш, ер остидаги ва устидаги бойликлардан фойдаланиш ва бошқа қатор ҳуқуқларга эга бўлсалар ердан самарали ва оқилона фойдаланиш, ерни ифлослантирмаслик, сув ва шамол эрозиясига учратмаслик, ердан ҳўжасизларча фойдаланмаслик, ерни талон — тарож қилмаслик, ер ҳақини ўз вақтида тўлаб туриш ва шунга ўхшаш бир қатор мажбуриятларга ҳам эгадирлар. Сувдан фойдаланиш ҳуқуқи мазмунини аниқлашда сув қонунчилиги алохида аҳамият касб этади. Сувдан фойдаланувчиларнинг ҳуқуқлари «Сув ва сувдан фойдаланиш тўғрисида»ги қонун 32 — 35 — моддаларида белгиланган. Унга кўра сувдан фойдаланувчилар сув объектлари қандай мақсадлар учун фойдаланишга берилган бўлса, фақат шу мақсадларда фойдаланиш; сувдан фойдаланишни амалга ошириш учун иншоотлар, қурилмалар ва бошқа объектларни қуриш; бериладиган сувнинг миқдори ва сифатини текшириш; қонунларда назарда тутилган ҳолларни истисно этганда, шартнома бўйича олинмай қолган сув учун товон тўланишини талаб қилиш; сув объектларидан фойдаланиш бўйича қонунда таъқиқланмаган бошқа ишларни амалга ошириш ҳуқуқига эгадирлар. Шунингдек, сувдан фойдаланувчилар: сув объектларидан оқилона равишда фойдаланишлари, сувни тежаб — тергаб сарфлаш, сувнинг сифатини қайта тиклаш ва яхшилаш тўғрисида қайғуришлари, сув олишнинг белгиланган меъёрига риоя этишлари; ифлос моддалар аралашиб қолган оқинди сувларни сув объектларига оқизишни тамомила тўхтатиш чораларини кўришлари; бошқа сувдан фойдаланувчиларга берилган хуқуқларининг бузилишига, шунингдек ҳўжалик ва табиат объектларига (ерлар, ўрмонлар,

www.arxiv.uz ҳайвонот дунёси, фойдали қазилмалар ва ҳоказоларга) зарар етказилишига йўл қўймасликлари; сувни муҳофазалайдиган ва бошқа сув ҳўжалик иншоотларини ҳамда теҳникавий қурилмаларни соз ҳолда тутишлари, уларни ишлатиш сифатини яхшилашлари, олинаётган сувни ҳисоб — китоб қилиб боришлари; сув ресурсларидан фойдаланганлик ҳақини ўз вақтида тўлашлари шарт. Сувдан фойдаланувчи субъектларнинг ўз ҳуқуқ ва мажбуриятлари мазмунини яхши англаб етишлари ҳамда унга риоя қилишлари сувлардан оқилона фойдаланиш ва уларни муҳофаза этиш, сув қонунчилиги талабларини бажаришга, ушбу талабларни бузмасликка хизмат қилади. 5. Сувдан фойдаланиш ҳуқуқини бекор қилиш асослари Сувдан фойдаланиш ҳуқуқи тўғрисида гапирганда, бу ҳуқуқни бекор қилиш масаласига алохида тўхталиб ўтиш керак. Зотан, сувдан фойдаланиш ҳуқуқи мазмуни унсурлари ичида шундай ҳуқуқнинг тугатилиши мустақил унсур ҳисобланади. Сувдан фойдаланиш ҳуқуқини тўхтатишнинг умумий асослари «Сув ва сувдан фойдаланиш тўғрисида»ги қонунда белгиланган (36 — 38 — моддалар). Бу барча субъектларнинг сувдан фойдаланиш ҳуқуқини тўхтатиш учун асос ҳисобланади. Ўзбекистон Республикаси «Сув ва сувдан фойдаланиш тўғрисида»ги қонунининг 36—моддасига биноан корхоналар, муассасалар, деҳқон ҳўжаликлари ва фуқароларнинг сувдан фойдаланиш ҳуқуқи: сувдан фойдаланишга эҳтиёж қолмаганда ёки ундан воз кечилганда; сувдан фойдаланиш муддати тутаганда; корхона, муассаса, ташкилот ёки фермер ва деҳқон ҳўжалиги тугатилганда ёки унинг фаолияти тўхтаганда; сув ҳўжалиги иншоотлари бошқа сувдан фойдаланувчиларга берилганда;

www.arxiv.uz танҳо фойдаланилаётган сув объектларини қайтариб олишга зарурат туғилганда бекор қилинади. Сувдан фойдаланиш ва уни мухофаза қилиш қоидалари бузилган ёки сув объектидан белгилаб қўйилганидан бошқа мақсадда фойдаланилган, сув ҳақи тўланмаган ҳолларда ҳам корхоналар, муассасалар, ташкилотлар, фермер, деҳқон ҳўжаликлари ва фуқароларнинг сувдан фойдаланиш ҳуқуқи бекор қилиниши мумкин (ичимлик сувга бўлган эҳтиёж ва маиший эҳтиёжларни қондириш учун сувдан фойдаланиш ҳуқуқи бундан мустаснодир). қонунларда корхоналар, муассасалар, ташкилотлар, фермер, деҳқон ҳўжаликлари ва фуқароларнинг сувдан фойдаланиш ҳуқуқини бекор қилишнинг бошқача асослари ҳам кўзда тутилиши мумкин. «Сув ва сувдан фойдаланиш тўғрисида»ги қонуннинг 37 — моддасида сувдан фойдаланиш ҳуқуқини бекор қилиш тартиби белгиланган. Ушбу моддага кўра сувдан фойдаланиш ҳуқуқи: сувдан махсус, шунингдек иккиламчи фойдаланиш учун берилган рухсатномани бекор қилиш; танхо фойдаланиш учун берилган сув объектларини қайтариб олиш йўли билан бекор қилинади. Сувдан фойдаланиш ҳуқуқи махсус рухсатнома берган органнинг қарори билан бекор қилинади. Сувдан иккиламчи фойдаланиш сувдан бирламчи фойдаланувчининг сув хўжалиги ва табиатни муҳофаза қилиш органлари билан келишиб чиқарган қарорига биноан бекор қилиниши мумкин.

O'xshashlar

Сув ҳуқуқи муносабатлари

Ердан фойдаланиш ҳуқуқи

Ўрмондан фойдаланиш ҳуқуқи

Сув объектларидан саноат мақсадлари ва энергетика эҳтиёжлари учун фойдаланиш ҳуқуқи

Тадбиркорларнинг табиат объектларидан фойдаланиш ҳуқуқи