Никоҳнинг тугатилиши

Никоҳнинг тугатилиши

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

63 KB

Ko'chirib olish

www.arxiv.uz Н икоҳнинг тугатилиши Режа: 1. Никоҳ тугатилиш асослари 2. Никоҳнинг бир томонлама аризага биноан тугатилиши 3. Эр ёки хотиннинг аризасига биноан никоҳ тугатилиши 4. Никоҳнинг ҳақиқий эмаслиги асослари

www.arxiv.uz Никоҳ тугатилиш асослари Эр-хотиндан бирининг вафоти ёки суд улардан бирини вафот этган деб эълон қилиши оқибатида никоҳ тугайди. Никоҳ эр-хотиндан бири ёки ҳар иккаласининг аризасига мувофиқ никоҳдан ажратиш йўли билан, шунингдек суд томонидан муомалага лаёқатсиз деб топилган эр ёки хотиннинг васийси берган аризага мувофиқ тугатилиши мумкин. Никоҳнинг бир томоннинг аризасига биноан тугатилиши Никоҳни эр ёки хотиннинг аризасига биноан тугатилиши қуйидаги вазиятларда бўлиши мумкин; 1. Эр ёки хотиннинг бирининг вафот этиши ва улардан бирининг вафот этилган деб эълон қилиниши; Вафот этиш юридик факт бўлиб, эр-хотин ўртасидаги никоҳ муносабатини тугатади. Никоҳни бекор қилиш учун эр-хотиндан биттасининг вафоти тўғрисидаги тиббий муассасасининг ёки ўлганлик фактини исботлайдиган бошқа маълумотлар фуқаролик ҳолати далолатномаларини ёзиш органларига вафот этганлик тўғрисида гувоҳнома бериш учун асос бўлад и. Эр-хотиндан бирини суднинг ҳал қилувчи қарорига асосан вафот этган деб эълон қилиш, ўз ҳуқуқий оқибати бўйича, ўлимга тенглаштирилади. Баъзи ҳолларда вафот этган, деган шахс тирик бўлиши ҳам мумкин. Шунинг учун Ўзбекистон Республикаси Фуқаролик кодексининг 37-моддаси «Вафот этган деб эълон қилинган фуқаро қайтиб келишининг оқибати» деб номланиб, унинг ҳуқуқий асосларини беради. Қонунга кўра вафот этган деб эълон қилинган фуқаро қайтиб келган ёки унинг қаерда турганлиги маълум бўлган тақдирда, уни вафот этган деб эълон қилиш ҳақидаги қарор суд томонидан бекор қилинади.

www.arxiv.uz 2. Суд томонидан эр-хотиннинг бири бедарак йўқолган деб топилган бўлса; Эр-хотиннинг бирининг аризасига биноан қуйидаги уч ҳолатда уларнинг никоҳдан ажралиш масаласи кўриб чиқилиши ва бедарак деб топиши мумкин. Биринчидан, агар эр-хотиннинг биттаси суд томонидан бедарак йўқолган деб топилган бўлса, никоҳдан ажралиш масаласи ФҲДЁ органида кўрилади. Агар фуқаронинг қаердалиги ҳақидаги унинг яшаш жойида бир йил давомида маълумот бўлмаса, манфаатдор шахсларнинг аризасига мувофиқ суд бу фуқарони бедарак йўқолган деб топиши мумкин. Судда иш алоҳида иш юритиш тартибида кўрилади. 3. Суд томонидан руҳияти бузилиши (руҳий касаллиги ёки ақли заифлиги) сабабли муомалага лаёқатсиз деб топилган бўлса; Бу вазиятда эр-хотиннинг бирининг аризасига биноан ФҲДЁ органи томонидан улар никоҳдан ажратилади. Ўзбекистон Республикаси Фуқаролик кодексининг 31-моддасига биноан спиртли ичимликларни ёки гиёвандлик воситаларини суистеъмол қилиш натижасида ўз оиласини оғир моддий аҳволга солиб қўяётган фуқароларнинг муомала лаёқати суд томонидан фуқаролик процессуал қонун ҳужжатларида белгиланган тартибда чеклаб қўйилиши мумкин. 4. Содир қилган жинояти учун уч йилдан кам бўлмаган муддатга озодликдан маҳрум қилинган бўлса, ўртада вояга етмаган болалари борлигидан қатъий назар, эр-хотиннинг бирининг аризасига кўра улар фуқаролик ҳолати далолатномаларини қайд этиш органларида никоҳдан ажратилади. Бундай ҳолатда эр (хотин)нинг уч йилдан кам бўлмаган муддатга озодликдан маҳрум қилинганлиги тўғрисида суднинг қонуний кучга кирган ҳукмидан кўчирма берилади. Никоҳнинг эр ёки хотиннинг аризасига биноан тугатилиши

www.arxiv.uz Амалдаги оила қонунчилигига биноан никоҳдан ажратишнинг икки тартиби мавжуд: суд тартиби бўйича ва қонун ҳужжатларда кўрсатилган асосларда фуқаролик ҳолати далолатномаларини ёзиш органларида. Никоҳдан ажралиш тўғрисидаги даъво эр-хотин яшаб турган жойдаги туман (шаҳар) судида қўзғатилади. Агар эр-хотин бошқа-бошқа жойда яшаса, даъво жавобгар эр ёки хотин турган жойдаги судида қўзғатилади, агар уларнинг турар жойи номаълум бўлса, никоҳдан ажралиш тўғрисидаги ариза жавобгарнинг охирги яшаб турган жойидаги судга топширилади. Аризада никоҳдан ажралиш учун асос кўрсатилиши керак. Ажралишни келтириб чиқарган сабабларни батафсил келтириш лозим. Ариза бериш билан бир вақтда давлат божи тўланиши лозим. Никоҳдан ажралиш ишлари очиқ суд мажлисида кўрилади. Вояга етмаган болалари бўлмаган эр-хотин никоҳдан ажралишга ўзаро рози бўлсалар, улар никоҳдан фуқаролик ҳолати далолатномаларини қайд этиш органларида ажратилади. Эр-хотинлик муносабатларини сақлаб қолишнинг имконияти аниқ бўлмаса, ФҲДЁ органи уларни никоҳдан ажратилади. Амалдаги қонун она ҳамда болаларнинг соғлигини ҳимоя қилиш мақсадида, эрга хотинининг ҳомиладорлик вақтида ва бола туғилганидан кейин бир йил мобайнида никоҳдан ажарилиш тўғрисида хотинининг розилигисиз иш қўзғатишни тақиқлайди. Бунда фақат эрнинг ҳуқуқи чекланади, хотин эса ҳаммавақт ҳам ўзининг никоҳдан ажралиш ҳуқуқини сақлайди. Никоҳдан ажралиш ишлари судлар томонидан даъво ишларини олиб бориш қоидалари асосида амалга оширилади. Суд ишнинг кўрилишини кейинга қолдириб, эр-хотинга ярашиш учун олти ойгача муҳлат тайинлашга ҳақли.

www.arxiv.uz Агар эр ёки хотин томонидан келтирилган асослар етарли бўлмаса, у ҳолда судлар никоҳдан ажаралиш даъвосини рад этиш тўғрисида ҳал қилув қарорини чиқаради. Қуйидаги ҳолларда, яъни:  Эр-хотиндан бири никоҳдан ажралишга рози бўлмаса;  Улар ўртасида вояга етмаган умумий болалари бўлиб, уларни кимда қолдириш ва таъминоти учун алимент ундириш тўғрисида низо бўлса;  Эр-хотин ўртасида меҳнатга лаёқатсиз, муҳтож эр ёки хотинга алимент ундириш ва унинг миқдори ҳақида масала туғилса;  Биргаликда топилган умумий мулкни бўлиш бўйича низо вужудга келса никоҳдан ажратиш суд тартибида кўрилади. Никоҳдан суд тартибида ажратилаётганда эр ва хотин вояга етмаган болалари ким билан яшаши, болаларга ва меҳнатга лаёқатсиз, ёрдамга муҳтож эр ёки хотинга таъминот бериш учун маблағ тўлаш тартиби, бу маблағнинг миқдори ёхуд эр-хотиннинг умумий мол-мулкини бўлишга доир келишувни кўриб чиқиш учун судга тақдим қилишлари мумкин. Эр-хотиндан бирининг манфаатларига зид эканлиги аниқланган тақдирда суд:  Никоҳдан ажратилгандан кейин вояга етмаган болалар ота- онасининг қайси бири билан яшашини аниқлаши;  Вояга етмаган болаларга таъминот бериш учун ота-онанинг қайси биридан ва қанча миқдорда алимент ундирилиши аниқлаши;  Эр ва хотининг (уларда бирининг) талабига кўра уларнинг биргаликдаги мулки бўлган мол-мулкни бўлиши;  Эр (хотин) дан таъминот олишга ҳақли бўлган хотин (эр)нинг талабига кўра ва шу таъминот миқдорини белгилаши шарт. Суд эр-хотиннинг ҳар иккаласи ёки улардан бири тўлайдиган давлат божи миқдорини белгилаши лозим. Агар суд бу божни эр-хотиннинг ҳар иккаласидан ундиришни лозим деб топса, уларнинг ҳар бири тўлайдиган бож миқдорини белгилайди.

www.arxiv.uz Эр-хотин никоҳга кириш вақтида фамилия танлашда эркин ҳуқуққа эга бўлгани каби, никоҳдан ажратилгандан кейин ҳам шу фамилияда қолиш масаласини мустақил ҳал қилади. Никоҳдан фуқаролик ҳолати далолатномаларини қайд этиш органларида ажратилганда фуқаролик ҳолати далолатномаларини қайд этиш органида никоҳдан ажратилганлик рўйхатга олинган кундан, никоҳдан судда ажратилганда эса, суднинг ҳал қилув қарори қонуний кучга кирган кундан бошлаб никоҳ тугатилади. Никоҳдан ажратиш тўғрисидаги суднинг қонуний кучга кирган ҳал қилув қарори нусхаси никоҳдан ажратилганлик тўғрисидаги гувоҳномага тенглаштирилади. Никоҳни ҳақиқий эмас деб топиш асослари Ўзбекистон Республикаси оила қонунчилигида биринчи бор қон- қариндошлик ва болаларнинг насл-насаби белгиланган. Бу бизнинг ота- боболаримиздан қолган урф-одатларимиздир. Амир Темур шундай иш тўтган эдилар. «Ўғилларим, набилаларим ва яқинларимни уйлантирмоқ ташвишида келин изламоққа эътибор бердим. Бу ишни давлат юмушлари билан тенг кўрдим. Келин бўлмишнинг насл-насабини, етти пуштини суриштирдим. Хос одамлар орқали соғлиқ саломатлигини, жисмонан камолатини аниқладим. Келин бўлмиш насли-насабини, одоб-ахлоқи, соғлом ва бақувватлиги билан барча -қусурлардан ҳоли бўлсагина эл-юртга катта тўй томоша бериб, келин тушурдим. (А.Темур ўгитлари, Тошкент, Навруз 1992й, 58-б) Қонун никоҳ тузиш учун никоҳга кирувчиларнинг ўзаро розилиги бўлишини уларнинг қонунда белгиланган никоҳ ёшига (эркаклар учун 18, аёллар учун 17 ёш) тўлган бўлишлари талаб қилинади. Никоҳнинг соҳталиги. Соҳта никоҳни никоҳланувчилар оила қуришни кўзламаган ҳолда ғайриқонуний мақсадларни амалга ошириш учун ўзаро келишиб тузадилар.

www.arxiv.uz Агар никоҳланувчи шахслардан бири ўзида таносил касаллиги ёки одам иммунитети тақчиллиги вируси (ОИТС инфекцияси) борлигини бошқасидан яширган бўлса, алданган шахс никоҳни ҳақиқий эмас деб топишни талаб қилиши мумкин. Никоҳни ҳақиқий эмас деб топиш фақат суд тартибида амалга оширилади.

www.arxiv.uz Фойдаланган адабиётлар : 1. Ўзбекистон Республикаси Конституцияси. Т., «Адолат», 2000. 2. Ислом Каримов. Ўзбекистон ХХ1 асрга интилмоқда. Т., «Ўзбекистон», 1999. 3. Ислам Каримов. Хавфсизлик ва барқарор тараққиёт йўлида. Т., «Ўзбекистон», 1998. 4. Ўзбекистон Республикасининг Оила кодекси. Т., «Адолат»,1998. 5. Ўзбекистон Республикаси Оила кодексига шарҳлар. Т., «Адолат»,2000. 6. Ўзбекистон Республикасининг Фуқаролик кодекси. Т., «Адолат»,1996. 7. Қуръони карим ва ҳадиси шарифлар оила, қариндош, қўшничилик муносабатлари ҳақида. Т., 2001. 8. Инсон ҳуқуқлари тўғрисида халқаро билль. Т., «Адолат», 1992. 9. Амир Темур ўгитлари. Т., «Навруз», 1992; 10. Ф. Отахўжаев. Никоҳ ва унинг ҳуқуқий тартибга солиниши. Т., «Ўзбекистон», 1995. 11. О.А.Ганцкая. Полиская семья. М., «Наука», 1988. 12. О.А.Каримова. Қонун, оила, фарзанд ва жамият. Т., 2001. 13. Ўзбекистон хотин-қизлари. Статистик тўплам, 1999; 14. www.ziyonet.uz

O'xshashlar

Никохнинг тугатилиши

Мустакил Узбекистон Республикаси оила тугрисидаги конунларининг ривожланиши

Мустақил Узбекистон Республикаси оила тугрисидаги конунларининг ривожланиши

Узбекистон Республикасида оила конунчилиги

Никоҳни бекор қилиш ва никоҳни ҳақиқий эмас деб топиш тўғрисидаги ишларни кўришнинг процессуал хусусиятлари