Motor moylari va boshqa sohalarda ishlatiladigan moylarning ekspluatatsion xossalari va ulardan effektiv foydalanish - Huquqshunoslik - Referatlar

Motor moylari va boshqa sohalarda ishlatiladigan moylarning ekspluatatsion xossalari va ulardan effektiv foydalanish

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

136.5 KB

Ko'chirib olish

Motor moylari va boshqa sohalarda ishlatiladigan moylarning ekspluatatsion xossalari va ulardan effektiv foydalanish Reja: 1. Motor moylarining belgilanishi, navlari va markalanishi. 2. Motor moylarining ishlatilish davomida sifatining uzgarishi. 3. Transmissiya moylari, xossalari, belgilanishi. 4. Gidromexanizmlarda ishlatiladigan moylarning markalari va xossalari. 5. Industrial moylarning turlari va ishlatilishi. 6. Transformotor, kompressorlar, sovutkichlarda ishlatiladigan moylar. 7. Plastik moylarning vazifasi, navlari va xossalari.

1. Motor moylarining belgilanishi, navlari va markalanishi Ichki yonuv dviigatellarining turiga karab moylar kishki, yozgi, kuyuklashtirilgan (barcha mavsumiy) kurinishlarda buladi. Motor moylari ishlatishga karab 6 guruxga (A, B, V, G, D va YE) bulinadi va xar kaysisi kuyidagicha belgilanadi. A- karbyuratorli (oddiy) dvigatellarda B 1 -kichik aylanishli karbyurator dvigatellar B 2 -kichik aylanishli dizel dvigatellar V 1 -urta aylanishli karbyuratorli dvigatellar V 2 -urta aylanishli dizel dvigatellar G 1 -katta aylanishli karbyuratorli dvigatellar G 2 -katta aylanishli dizel dvigatellar D-ogir ish-sharoitida ishlovchi dizel dvigatellar YE-kichik aylanishli, tarkibida kup oltingugurti bulgan ogir yonilg`ida ishlovchi dizel dvigatellarda (poraxodlarda). Xarflardagi kuyilgan indekslar 1-karbyurator, 2-dizel dvigatellar uchun muljallanganligini bildiradi. Motor moylarining markalari kaysi dvigatelda ishlatilishi, dvigatellarning aylanishlar soniga, urtacha bosimga, sikilish darajasiga moyning tozalanish uslubiga, dvigatelning ishlash issiklik rejimiga, nadduvdan foydalanishiga karab belgilinadi. Yopishkokligiga karab yozgi va kishki motor moylar 7 sinfga (6, 8, 10, 12, 14, 16 va 20) bulinadi. Barcha mavsumda ishlatiladigan kuyuklashtirilgan moylar esa 10 ta (3 3 /8, 4 3 /6, 4 3 /8, 4 3 /10, 5 3 /10, 5 3 /12, 5 3 /14, 6 3 /10, 6 3 /14 va 6 3 /16) ga bulinadi. Yozgi va kishki moylar sinfi moyning 100 0 S da mm/s dagi xolati bilan belgilanadi. Barcha mavsumli moylarda esa (3, 4, 5, 6) moyning-18 S dagi, keyingi sonlar esa (8, 6, 12, 10, 14, 16) 100 0 S dagi yopishkokligini bildiradi.

Bu yerdagi sonlar 3 demak –18 0 S da uning yopishkokligi 1250 mm/s, 4 - 2600 mm/s, 5- 6000 mm/s, 6- 10400 mm/s ligini bildiradi. Kursatilgan 3 xarfi esa moyga kuyuklashtiruvchi prisadka (kushimcha) kushilganligini bildiradi. Barcha mavsumli moylar yilning xamma faslida xam ishlatilishi mumkin. Kuyuklashtiruvchi prisadka kushilmagan 6,8 markalarini esa fakatgina kishda ishlatish mumkin, sababi uning kuyuklashish xarorati past va okuvchanligi baland buladi. Moylarning guruxlariga karab unga kushimcha prisadkalar xar-xil mikdorda ishlatiladi. Masalan, A- guruxdagi moylarga prisadkalar juda kam ishlatiladi, B- guruxda 3…5% gacha, V -8% gacha, G-8…12%, D va YE-18…25% gacha kushilishi mumkin. Shuningdek, karbyurator va dizel dvigatellarida xam ishlatilishi mumkin bulgan universal moylarni ishlab chikarish xam muljallangan. Motor moylarining markasi tuligicha kuyidagicha belgilanadi. Masalan, M- 6 3 /3. 10V 2 demak , M-motor moyligini, 6-yopishkoklik sinfi (-18 0 S da yopishkokligi 10400 mm/s), 3-kuyuklashtirilgan prisadka kushilganligini, xamda kishki ekanligini, V-moy urta aylanishli dvigatellar uchun muljallanganligini, 2-esa dizel dvigatellari uchunligini bildiradi. Agarda belgilangan markadagi moy bulmasa, u xolda dvigatelga undan yopishkokligi kam bulgan moy ishlatish mumkin, ammo moy almashtirish muddati 2 marta kamaytiriladi. Dizel dvigatellarida kuyidagi 1-jadvalda keltirilgan 6-ta markadagi moy ishlatiladi.

Dizel motor moylarining asosiy kursatkichlari Kursatkichlar Moylarning asosiy birliklari M-8V 2 M-10V 2 M-8 G 2 M- G 2 10 M-8G 2= M-10G 2=

Kinematik yopishkoklik, 100 0 S da mm 2 /s Yopishkoklik indeksi Zolalar, kupi bilan % Ishkor soni, kupi bilan% Yuvish xususiyati (ball kursatkichda) Xarorati, 0 Sda kaynash (eng kamida) Kuyuklashish i, kupi bilan 8±0,5 90 1,30 3,5 1,0 200 -25 11±0,5 90 1,30 3,5 1,0 205 -15 8±0,5 90 1,65 6,0 1,0 200 -25 11±0,5 90 1,65 6,0 1,0 205 -15 8±0,5 95 1,15 6,0 0,5 200 -30 11±0,5 90 1,15 6,0 0,5 205 -15 Karbyuratorli dvigatellar motor moylarining asosiy kursatkichlari Kursatkichlar Moylarning birliklari va markasi M-8A M-8B 1 M-8V 1 M-8G 1 M- B 3 /10G 1 M- 12G 1

Kinematik yepishkoklik, 100 0 S da kupi bilan 0 0 Sda Mexanik zarrachalar mikdori, kui bilan % Kuyuklashish xarorati, 0 S, kupi bilan Mis plastinkada karroziyalanish, g/m 2 , kupi bilan Yuvish xususiyati (ballarda) 8±0,5 1200 0,015 -25 8 1,5 8±0,5 1200 0,015 -25 10 1,0 8±0,5 1200 0,015 -25 10 0,5 8±0,5 - 0,015 -30 bul 0,5 10±0,5 1000 0,015 -32 may 0,5 10±0,5 - 0,015 -20 di 0,5 Termik oksidlanishga chidamliligi 250 0 S da kamida Ishkor soni, KON/g Zolalar, % Sulfat zolalari% Aktiv elementlar mikdori, (massada)% Kalsiy Bariy Fosfor Rux Zichligi 20 0 S da g/sm 3 kupi bilan Kaynash xarorati 0 S (eng kamida) 1,2 0,45 0,27 0,026 0,02 0,900 200 - 3,4 - 1,0 0,27 0,27 0,06 0,05 0,900 200 - 4,0 - 0,95 - - 0,09 0,09 0,900 200 50 8,5 - 1,3 - - 0,10 0,10 0,900 210 40 10,5 - 1,65 - - 0,10 0,10 0,900 210 20 8,5 - 1,3 - - 0,10 0,10 0,900 220

M-8V va M-10V markadagi moylar oltingugurtli neft koldigidan olinib, selektiv tozalanadi. Ularning tarkibiga yuvuvchi, oksidlanishaga, yeyilishga, kupiklanishga karshi prisadkalar kushiladi. M-8G va M-10G oldingi guruxdagi moylardan xisoblanadi, ammo tarkibiga kushimcha kup funksiyani bajaruvchi prisadkalar kushilib, katta aylanishli dvigatellar uchun ishlatishga muljallangan. Shuningdek, M-8 G 2 k, M-10 G 2 k markali moylar xam oltingugurtli neft koldigidan olinib, tarkibiga kushimcha (k-kompozitsiya) foyda beradigan prisadkalar kushiladi. Shuningdek, kichik aylanishli dizel dvigatellar uchun A va T markali moylar ishlab chikariladi. Bu moylar juda katta yopishkoklik (62…68 mm 2 /s 50 0 S xaroratda) xamda yukori bulmagan kuyuklashish xususiyatiga ega. Karbyuratorli dvigatellarda xam 6-ta markadagi (A, B, V va G) motor moylari ishlatilib, ularning asosiy kursatkichlari kuyidagicha. M-8A-moyi oltingugurtli neftdan olinib, tarkibiga oz mikdorda yuvuvchi va oksidlanishga karshi prisadkalar kushilib oddiy avtomobillarda ishlatiladi. M-8B 1 -moy selektiv tozalangan bulib, tarkibiga xar-xil, asosan sulfonat va fosfatli prisadkalar kushiladi. M-8V 1 -barcha mavsumli bulib tarkibiga yukori yuvuvchi va oksidlanishga karshi prisadkalar kushilgan. Bu moy ishlatilganda dvigatelda smola va laklar kam buladi, yukori va pastki xaroratlarda xam bir xil ishlaydi. M-8G 1 , M-6/ 3 10G 1 , M-12G markadagi moylarda foydali xar-xil prisadkalar kushilgan bulib, ular yaxshi yepishkoklikga ega. Kishlok xujalik ishlarini bajarishda maxsus samolet va vertolyotlarda foydalaniladi. Ular ogir sharoitda ishlatilishi sababli foydalaniladigan moylar yukori yopishkoklikka, yaxshi moylash xususiyatga, issiklikda oksidlanishga chidamli bulishi kerak. Buning uchun uchta markada MS-14 va MS-20 selektiv tozalangan, xamda MK-22 kislota-kontaktli, tozalangan moylar ishlatiladi. Ularning asosiy kursatkichlari kuyidagicha.

3-jadval Aviatsiya moylarining asosiy kursatkichlari Kursatkichlari MS-14 MS-20 MS-22 Yopishkoklik,mm 2 /s100 0 Sda Ishkor soni, mg, KON/g Zolalar,% kupi bilan Kaynash xarorati 0 S,kupi bilan 14 0,25 0,003 220 20 0,03 0,003 270 222 0,10 0,004 250 Dvigatel detalllari yangiligida yoki remont kilingandan keyin, ularning yuzasi notekis buladi. Shuning uchun, notekisliklarni yukotish maksadida dvigatellar sinovdan utkaziladi. Sinash natijasida detallar yuzasidagi notekisliklar ketadi, dvigatelning zurikib ishlashi kamayadi, kizimaydi. Shuning uchun, dvigatellarni sinashda maxsus moylardan foydalaniladi. Bu moylar yaxshi sovitish, surilish, xaydalish xususiyatiga va yetarli darajada yopishkoklikga ega bulishi kerak. Sinash uchun chikarilgan OM-2 (obkot maslo) moyi DS-8 moyi asosida olinib, uning tarkibiga 2,5% oltingugurtli diproksid, 2% kupiklanishga karshi PMS-200A pridkalar kushilgan buladi. Bunday moydan foydalanishda oltingugurt yuzalarga ta’sir kilib, sulfid xosil kiladi, natijada yuzalardagi notekisliklar tez yukoladi. Shuningdek, zavodlarda sinovdan utkazilayotgan dvigatellarning yonilg`isiga xam ALP-2 markali prisadka 2,5% gacha kushib ishlatiladi. 2. Motor moylarining ishlatilish davomida sifatining uzgarishi Motor moylari ishlatilishi davomida uning asosiy texnik kursatkichlari yemonlashib boradi. Bunga kuyidagi asosiy faktorlar ta’sir kiladi.

I Dvigatelda motor moylarining kullanishda ishlash xarakteristikasi. Bu kursatkich asosan moylarning xaydalishi natijasida uzi bilan issiklikni olib ketishiga boglik buladi. Bunga esa, dvigatelning silindrdagi effektiv bosimi, porshenning xarakat tezligi, tirsakli valning aylanishlar soni, taktlilik soni, yenganda yonilg`ining beradigan issikligi, sistemada moyning aylanishlar soni boglik buladi. Buni baxolaydigan kursatkich moyning kuchlanish koeffitsiyenti deyilib, 1 min davomida 1l moyning sistemaga xaydash uchun ketadigan kuvvat bilan ulchanadi.Qh Ne m /   Bu yerda N o -dvigatelning efektiv kuvvati, kVt Q H -moy nasosining xaydashi, l/min. Bu birlik turbonadduvli dvigatellarda 2,54 ga teng bulsa, oddiy dvigatellarda 1,2…1,5 urtasida buladi. Bundan shunday xulosa kelib chikadiki,  m –ning kiymati kancha katta bulsa, bunday dvigatellarda sifati yukori bulgan moylar ishlatilishi zarur buladi. II Moylarning ishlash muddatining uning sifatiga ta’siri. Moylar ishlatilishi natijasida asta-sekinlik bilan uning sifati yomonlasha boshlaydi, kiziydi, oksidlanadi kuyib atmosferaga chikib ketadi. Tajribalar shuni kursatadiki moylar dvigatelda 840 soatdan kup ishlatilsa foyda bermaydi. Shuning uchun, karterdagi moy belgilangan satxda turgan bulsa 700…800 soat ichida almashtirish kerak buladi. III. Moylarni yangilab turish. Dvigatellar ishlashi natijasida karterdagi moylar sizib tushishi, buglanishi, parlanib chikib ketishi natijasida kamayadi. Shuning uchun, kartarga moy kuyib turishga tugri keladi.

Kishlok xujalik ishlarida ishlatiladigan traktorlarda bu birlik 150…300 g/soat- gacha yetishi mumkin. Demak, moylar almashtirish muddatigacha bir-kancha marta yangilanadi, ammo bu narsa yaxshi foyda bermaydi. IV. Moylarning sifatini uzgarishiga moy tozalagich kurilmalarining urni. Motor moylarining ifloslanishi dvigatelning detallarining tez yeyilishiga, kuyindi va lak xosil bulishiga, porshen xalkalarining kokslanishiga, moy utkazgich tur va trubkalarning tikilib kolishiga sabab buladi. Bunga asosan, organik (smolali-asfalt birikmalar, uglerod zarrachalari, xamda oksidlangan uglevodorodlar) va organik bulmagan (dvigatel detallarining yeyilishidan xosil bulgan zarrachalar, ishlash muddati tugagan prisadka koldiklari, moyga tushuvchi chang, kum, suvlar) moddalar kiradi. Shuning uchun, moy tozalagich kurilmalarini uz vaktida tozalab turish kerak. V.Dvigatellar ishlaganda moylarning fizika-ximiyaviy xususiyatlarining uzgarishi. a) Mexanik zarrachalarning mikdori. Dvigatellarga mexanik zarrachalar asosan birinchi 60…120 soat ishlashi davomida intensiv kupayadi, keyinchalik esa bir-xil xolatda buladi. Bunga sabab, moyning tarkibidagi tez oksidlanuvchi uglevodorodlar moylash sistemasining barcha kismida oksidlanadi. b) Moylarning yopishkokligi dvigatelning 60…180 soat ishlashi davomida uzgaradi, keyin almashtirish muddatigacha bir-xil xolatda turadi. Bunga sabab moydagi tez buglanuvchi, kaynovchi moddalarning oksidlanishidir. v) Ishkorlanish xam moyning birinchi 60…120 soat ishlashi davomida uzgaradi, keyin bir-xil xolatda buladi. Bunga xam turgun bulmagan uglevodorodlar ta’sir kiladi.

g) Oksidlovchi moddalar mikdori. Smolalar moyda uning ishlashining dastlabki davrida kupayadi, keyin esa kamayadi, sababi smolalar asfaltga aylanadi, shuningdek karbon va karbonadlar kupayadi. VI. Dvigatellarning motoresursini motor moylaridagi detallarning ishkalanishdan xosil bulgan temirning mikdoriga karab belgilash mumkin. Buning uchun xar-xil metodlardan foydalaniladi. VII. Mashinalarni ekspluatatsiya kilish davomida uning texnik tejamkorligini oshirish yullari. Dvigatellarning tejamkorligini oshirish uchun kuyidagi asosiy texnik talablar bajarilishi zarur. 1) Belgilangan markadagi moydan foydalanish. 2) Mashinalarni saklashda va yonilg`i kuyish vaktida isrof bulishini yukotish. 3) Moylarni doimiy karterga kuyib turishni kamaytirish. 4) Moylarni magnitli tozalash uslubidan foydalanish (moylash sistemasiga magnit kuyish). 5) Ishlab turgan motor moylariga prisadkalar kushib turish. Traktor va avtomobillarning uzatmalar kutisini, asosiy va bort mexanizmini, taksimlash kutisini, defferensial, rul mexanizmlaridagi silindrik, konussimon, chervyakli va gipoid uzatmalarni moylash uchun transmissiya moylaridan foydalaniladi. Tishli uzatmalar katta solishtirma bosim ostida ishlaydi. Konussimon va chervyakli tishli uzatmalarda shesternya tishlariga 1500…2000 MPa, gipoid uzatmalarda 3000…4000 MPa bosim tushadi. Shuningdek, xarorat xam transmissiya agregatlarida 125 0 S gacha kutariladi. Shuningdek traktorlar, kombaynlar bizning sharoitimizda yoz oylarida 50… 60 0 S xaroratda ishlaydi. Tishli uzatmalar sachratib va bosim ostida moylanadi. 3. Transmissiya moylari, xossalari, belgilanishi Transmissiya moylari kuyidagi texnik talablarga javob berishi kerak; - tishlarning ishchi yuzalarida yeyilishni yukotishi yoki kamaytirishi;

- tishli uzatmalarda ishkalanishni kamaytirib, f.i.k. ni oshirishi; - uzidan issiklikni yaxshi utkazishi, yuzalardan yeyilish natijasida xosil bulgan zarrachalarni yuvib, tozalab turishi; - detallar yuzasini korroziyalanishdan saklashi; - kupiklanmasligi; - uzining birlamchi xolatini uzok vakt saklab turishi; - mashinalarni xar-kanday xaroratda xam uz urnidan sekinlik bilan xarakat kilishini ta’minlashi kerak. Bu kursatkichlarni asosiy talabi shuki, moylar kerakli yepishkoklikka ega bulishi, yaxlash xarorati, korroziyalanishi, mexanik zarrachalar bulishi, oksidlanishi talablarga javob berishi lozim. Shuningdek, transmissiya moylari kuyidagi asosiy talablarga javob berishi kerak. 1) Yeyilishga va tirnalishga karshilik xususiyati. Buning uchun transmissiya moylariga kuyidagi prisadkalar kushiladi. L3- 23K-dibutilksantat etileni tarkibida 38…41% oltingugurt, OTP- oltingugurtlashtirilgan tetramer propileni, asosan olefin polimeridan olinib, tarkibida 20% gacha oltingugurt buladi. Transmissiya moylari kup smolali neft koldigidan olinadi. Bu prisadkalar moyga 5% gacha kushiladi. 2) Yopishkoklik-xarorat xususiyati. Transmissiya moylari kup smolali neft koldigidan olinganligi sababli, xarorat pasayishi bilan, ularning kuyuklashish xususiyati kupayadi. Natijada uning karshiligini yengish uchun kup kuvvat sarf buladi, eng asosiysi mashinani urnidan kuzgatish vaktida buladi. Shuning uchun bu xolatni yaxshilash maksadida 0,2… 0,5% AZNII prisadkasi kushiladi. 3) Boshka neft maxsulotlariga karaganda transmissiya moylarida oltingugurt bulishi yaxshi natija beradi sababi, oltingugurt yeyilishga va tirnalishga karshilik kursatadi. Shuningdek, bu moylarda suv va yeyuvchi (obraziv) moddalar bulmasligi kerak.

Transmissiya moylari 8 ta markada: TSp-14,5, TE-15, TSp-10, TSp-14, TSp- 15K, Tap-15V, TSp-14gip va TAD-17i ishlab chikariladi. Ishlatish sharoitiga karab transmissiya moylari 5-ta guruxga bulinadi. Transmissiya moylarining guruxlari Guruxla r Vazifasi Ishlash sharoiti Prisadkalar borligi TM-1 Tugri tishli, spiral konussimon va chervyakli uzatmalar 800 Mpa-gacha 90 0 S xarorati Tirnalishga karshi prisadkalar TM-2 Tugri tishli, spiral konussimon va chervyakli uzatmalar 1500Mpa bosim gacha va 120 0 S xaroratgacha Tirnalishga karshi prisadkalar TM-3 Tugri tishli, spiral konussimon va chervyakli uzatmalar 2000Mpa bosimga 120 0 Sdan yukori xaroratda Kam mikdorli tirnalishga karshi prisadkali TM-4 Tugri tishli, spiral konussimon va gipoid uzatmalar 2000Mpa bosimdan yukori va 135 0 S xaroratgacha Kuchli karroziyalanishga karshi prisadkalar

TM-5 Gipoid uzatmalarda katta tezlikda va yuklamalarda ishlovchi mashinalar uchun Moyning xarorati sistemada 135 0 S dan yukori bulganda Kuchli tirnalishga karshi va issiklikda oksidlanishga karshi prisadkalar Transmissiya moylarining asosiy kursatkichlari Moy markasi Kursatkichlari Kullanila digan urniKinemati k yepishkok -lik, mm 2 / s Dinamik yepishkok lik –15 0 S dan past Kuyukla sh xarorati 0 S kupi bilan Yeyilishga karshi chidamliligi, N/kgs

TE P -15 TS P -10 TS P -15 I TA P - 15V TS P -14 gip 15.0 100 0 Sda 10,0 100 0 Sda 15,0 50 0 Sda 15,0 100 0 Sda 14,0 50 0 Sda 200 300 80 180 80 -18 -40 -25 -20 -25 - 3725 3429 3283 3920 K-700,K-701 traktoridan tashkari kombayn va gildirakli traktorlarning uzatmalar kutisi Ogir yuklangan silindr konus Uzatmalarni moylashda, Kamaz Avtomobilining uzatmaoarida barcha movsumda Ogir yuklamali silindr konus, spiral konus. Avtomobil uzatmalariga barcha movsumda

TAD- 17i 17,5 50 0 Sda - -25 3687 Yuk avtomobillarinin g gipoid uzatmalarida barcha movsumda VAZ markali avtomobillarinin g uzatmalarida barcha movsumda Transmissiya moylariga ishlatilish urniga karab xar-xil prisadkalar kushiladi. Masalan, yengil avtomobillarda ishlatiladigan TAD-17i transmissiya moyiga polimetakrilot D kushilib kuyuklashish xaroratini pasaytiradigan, xamda boshka kursatkichlarni yaxshilaydigan prisadkalar kushilgan bulib, barcha mavsumda ishlatish uchun yarokli xisoblanadi. Bu moy xar ikki yilda bir marta almashtiriladi. 4. Gidromexanizmlarda ishlatiladigan moylarning markalari va xossalari Gidromexanik uzatmalar uchun ishlatiladigan moylar yetarli darajada yepishkoklikka xamda, yeyilishga karshi xususiyatlarga ega bulishi kerak. Gidromexanik moylar ishkalanuvchi disklarning yaxshi ishlashini ta’minlashi, natijada planetar uzatmalar kutisida tezliklarni uzgartirishga yerdam berishi zarur.

Gidromexanik moylar rezina kismlarga ta’sir kilmasligi, korroziyalanishga, eng asosiysi gidromexanik sistema xamda, rul mexanizmlarda kup ishlatiladigan alyumin va magniy kotishmalarini zanglashiga yul kuymasligi zarur. Gidravlik moylar-30 0 S bilan +150 0 S xaroart oraligida ishlatiladi. Shuning uchun, bular oksidlanishga karshilik kila bilishi, xamda yaxshi yuvuvchanlik xususiyatiga ega bulishi kerak. Shu sababli gidravlik moylar tarkibiga yuvuvchi, yeyilishiga, oksidlanishga, korroziyalanishga karshi prisadkalar kushiladi. Gidravlik moylar kadamlovchi ekskavatorlarning gidroboshkarish mexanizmi uchun ESH, avtomabillarning gidrotransformotori uchun A, kishlok xujaligida ishlatiladigan gildirakli traktorlarning gidrouzatmalari uchun MG-30u markalarida ishlab chikariladi. MG-30 gidravlik moyga uning ishlash xususiyatini yaxshilash maksadida 1,5% DF-11 prisadka (kushimcha) kushiladi. Natijada uzok vakt ishlatilsa xam u uzining xususiyatini yukotmaydi. Shuningdek, gildirakli va zanjirli traktorlarning planetar tishli reduktorlarini moylash uchun TS3l-8 markali transmission moydan foydalanildi. Gidromexanik uzatmalar uchun ishlatiladigan moylarning asosiy xossalari. Kursatkichlar A moyi gidrotrasformotor, motorlar, xamda avtomat uzatmalar kutisi uchun R moyi rul mexanizmi va gidroxajmli uzatmalar uchun Yopishkokligi, mm 2 /s: 100 0 S xaroratda 50 0 S xaroratda -20 0 S xaroratda kuyuklashish xarorati, 0 S kislotalik soni mg KON/g 7,0 23…30 2100 -40 0,07 3,8 12…14 1300 -45 0,30

Zolalar % (kurum) 0,65 0,65 5. Industrial moylarning turlari va ishlatilishi Xar-xil mashina va mexanizmlarni, stanoklarning podshipniklarini, elektr dvigatellarini, generatorlarni, priborlarni moylash uchun industrial moylardan foydalaniladi. Shuningdek,bu moylar gidrosistemalarda xam (veretenka) ishlatiladi. Bu moylar yopishkokligiga, tozalanish uslubiga va ishlatilishga karab 3-ta guruxga: yengil, urta va ogirga bulinadi. Industrial moylar almashtiril-masdan uzok vakt ishlatilishi sababli, oksidlanmasligi, xamda uz xolatini yukotmasligi kerak. Yengil industrial moylar kam yepishkokli bulib, katta tezlikda ishlaydigan mexanizm va priborlarda ishlatiladi. Eng kup ishlatiladigani, MVP markali vazelin bulib, yopishkokligi 50 0 S da 7,5 mm 2 /s, kuyuklashish xarorati-60 0 S ga teng. Yengil industrial moylarga speparatorli 2…3% usimlik yegi kushilib, L- (yengil) 50 0 S da yopishkokligi 10mm 2 /s, T (ogir) 50 0 S da yopishkokligi 15mm 2 /s buladi. Ogir industrial moylar: I-5A, I-8A, I-12A, I-20A, I-25A markalarida, xamda AU markali veretenkalar ishlab chikariladi. 6. Transformator, kompressorlar, sovutkichlarda ishlatiladigan moylar Elektr transformotorlarida, reostatlarda, xamda yukori kuchlanishli tokli priborlarda transformotor moylari ishlatiladi. Transformotor moylari yukori sifatli, kam smolali va parafinsiz neftdan olinadi. Bu moylar yaxshi izolyatsiyalash xususiyatiga ega bulishi, issiklikni yaxshi utkazishi, past kuyuklashish xaroratiga ega bulishi, oksidlanishga chidamli bulishi kerak. Shuningdek, uning tarkibida suv, mexanik zarrachalar umuman

bulmasligi, xamda oksidlanmasligi kerak. Agarda, bu xolatlar bulib kolsa, transformotorlarda kiska tutashuv xosil bulib, elektr uzatmalar tuxtab koladi. Asosiy transformotor moylari TKp tarkibida 0,2% oksidlanishga karshi dibutilkrezol DBK prisadkasi kushilgan, TK prisadkasi ishlab chikariladi. Agar, transformotor moylarida yepishkoklik 10% ga, kislotalik soni 0,6kg KON/g oshib, suv va uglerodli zarrachalar xosil bulgan bulsa, bu moy ishlatilmaydi yoki almashtiriladi. Yaxlatgichlarning kompressorlari (dvigatellari)da uglyokislotali, ammiakli va freonli moylar ishlatiladi. Bunday moylar kuyidagicha markalanadi: XA-23, XA- 30. Distilyatli ammiak va uglikislotali yaxlatgichlar uchun muljallangan bulib, yopishkokligi 50 0 S da 23mm 2 /s, yoki 30mm 2 /s ligini bildiradi. Freonda ishlaydigan yaxlatgichlarda esa XF-12-18, XF-22-24 va XF-22S-16 markali moylar ishlatiladi. Bu moylar-50…-80 0 S oraligida ishlaydi, tarkibida suv, mexanik zarrachalar bulmasligi metallarni korroziyalantirmasligi kerak. Kampressor moylari-kompressorlarning silindrlarini moylash uchun ishlatiladi. Kompressor moylari kam smolali, oz oltingugurtli neftdan olinib, yaxshi tozalanadi va kuyidagi markalarda ishlab chikariladi K-12, K-19 kam oltingugurtli neftdan, xamda KS-19 oltingugurtli neftdan olingan, Markadagi sonlar uning 100 0 S dagi yopishkokligini bildiradi. Silindr moylari bu mashinalarning mexanizmlarini moylash uchun ishlatiladi. Ularning tarkibida suv, mexanik zarrachalar, suvda eruvchi kislota va ishkorlar bulmasligi kerak. Turbina moylari suv va xavo turbinalari, turbokompresalarni moylash uchun ishlatiladi. Ular kuyidagicha markalanadi TP-22 (oksidlanishga karshi prisadga kushilgan), T-22, T-30, T-57, markadagi sonlar ularning 50 0 S dagi yopishkokligini bildiradi.

Plastik moylarning vazifasi, navlari va xossalari Plastik moylar mazsimon kurinishida bulib, suyuk va kattik xolatda buladi. Ularning ishlashi shundayki katta yuklama yoki xarakat ta’sirida uning ustki kismi yemirilib, suyuk xolatga aylanadi, tuxtaganda esa tezlikda oldingi xolatga, ya’ni kattik xolatga utadi. Plastik moylar 80…90% mineral, xamda 10…20% kuyiklashtiruvchi moddalardan, xamda oz mikdorda tuldirgich, prisadkalardan tashkil topgan. Bu moylarning asosiy xolatini unga kushilgan kuyuklashtiruvchi moddalar kursatadi, Kuyuklashtiruvchi moddalar sovunli va sovunsiz buladi. Sovunli kuyuklashtiruvchi moddalarga natural va sintetik moyli kislotalar, ya’ni kalsiy, litiy, natriy, bariy, alyumin, sink kiradi Sovunsiz kuyuklashtiruvchi moddalarga esa, kattik uglevodorodlar-parafin, serezin, ozekoridlar kiradi. Bular asosan namga, past xaroratga chidamli buladi. Plastik moylar kup yerda ishlatilib asosan, ochik va germetik bulmagan uzellarning mexanizmlarini moylash, kiyin bulgan uzellarni, uzok vakt ishlatiladigan kismlarni, mashinalarni uzok vakt saklashda, yepik podshibniklarni, salniklarni moylash uchun ishlatiladi.Ularning asosiy kursatkichlari: kattiklik chegarasi, tomchilash xarorati, yopishkokligi, suvga chidamliligi, karroziyalanishga karshiligi kabi xususiyatlari bulib, ular labaratoriya darslarida urganiladi. Plastik moylarning markalanishi kuyidagicha buladi, S-solidol, solidol- J, kardonli FIOL-1, FIOL-2, tormoz uchun SIATIM-221D va boshkalar. Markadagi kuyilgan son va xarflar ularning modifikatsiyasini bildiradi. Masalan: S-umumiy ishlarda, oddiy xaroratda ishlatish uchun. O-umumiy ishlarda yukori xaroratda, M-kup maksadli, J-issiklikka chidamli, N-sovukka chidamli, I- tirnalishga va yeyilishga karshi, X-ximik chidamli, P-pribor uchun va boshkalar. SKa2/8-2 moyi, S-umumiy ishlarga, oddiy xaroratda ishlatish uchun, Ka- kalsiy sovuni kushilib kuyuklashtirilgan, 2/8-xarorat-20 0 S bilan +80 0 S urtasida ishlatish uchun, 2-penetratsiyasi 265…296=25 0 S ga tengligini bildiradi

MLi 3/13-3, M-kup maksadli, Li-litiy sovuni bilan kuyuklashtirilgan va xakozolar. ATSn o/4p7-A-armaturalarni moylash uchun; Si-sink moyi bilan kuyuklashtirilgan; 0/4 0…40 0 S oraligida ishlatiladi va p-moyda tayerlangan va xokoza. Kishlok xujalik ishlarida ishlatiladigan mashina va mexanizmlarni moylash uchun ishlatiladigan namga chidamli sintetik kalsiyli plastik moylarni asosan, sintetik solidol tashkil kiladi va ular kuyidagicha markalanadi. SKa 2/7-2- sintetik yogli, kalsiy sovuni kushilgan, parafinni oksidlab olingan. Bunday moylarni 50…70 0 S dan yukori xaroratda ishlatib bulmaydi. SKa 2/6-3- yukori yopishkokligi silindr moyiga kalsiy sovuni va grafit kushib tayyorlangan. Plastik moylarning asosiy kursatkichlari Marka si Taxminiy tarkibi Effek tiv yepishkok li 0 0 Sda Pa.S Penet ratsiya Kattikl ik chega rasi tomchi xarorat 0 S Ishlash xarorati Past ki yuko ri soli dol yegli Industrial moyi,kalsiy sovuni,usim lik yeglari 100…250 ___ Pa.S 100… 200 25…55 -50 -25 65 soli dol sin tetik Industrial moyi,kalsiy sovuni sintetik kislota 100…20 ___ 100… 200 ___ -50 -25 65 konstal in yegi Industrial moyi, natriy ___ 225… ___ 190 0 110

sovuni,usim lik yegi 215 grafitli Ska 2 / 6-53 Silindr moyi,kalsiy sovuni,sin- tetik yeg kislotalari ___ 250 ___ 77 -20 65 MLi 4 / 12.3 (litol- 24) Mineral moylar litiy sovuni prisadka 280 220… 250 450 180 -40 110 Kordan moyi Una 2 / p.2 AM Mineral moylar.Nat riy sovuni ___ 220… 225 ___ 115 -30 100 Plastik moylar yepik idishda saklanishi kerak. Traktorlar uchun plastik moylar sarfi umumiy ishlatilgan yonilg`ilarning mikdorining 0,5…0,8%-ni tashkil etadi, avtomobillarda xar 100l yonilg`iga 0,1… 0,2 kg, kombaynlarda esa 100…140 g /ga-ni tashkil etadi.

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR: 1. Vasilyeva L.S. «Avtomobilniye ekspluatatsionniye materiali». M.: Transport, 1986. 2. Lishko G.P. «Toplivo i smazochniye materiali». M.: Agropromizdat, 1985. 3. Itinskaya N.I., Kuznetsov N.A. «Avtotraktorniye ekspluatatsionniye materiali». M.: Agropromizdat, 198 4. Kuznetsov A.V., Kuznetsov N.A. «Praktikum po toplivu i smazochnim materialam». M.: Agropromizdat, 198

O'xshashlar

Fuqarolik ishlarini sud va boshqa idoralarga taalluqliligi

Yerlarni muhofaza qilish va ulardan foydalanishning huquqiy holati

Mulk huquqi va boshqa ashyoviy huquqlarni himoya qilish

Huquqni muhofaza qiluvchi organlar sudlar va boshqa muassasalarning hisob va hisobdorligi

Suv resurslarini muhofaza qilish va ulardan foydalanishning huquqiy holati