Mehnat huquqi subyektlari - Huquqshunoslik - Referatlar

Mehnat huquqi subyektlari

Yuklangan vaqt:

17.09.2022

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

63 KB

Ko'chirib olish

Mehnat huquqi subyektlari Reja : 1. Mehnat huquqi subyektlari tushunchasi, turlari va ularning huquqiy maqomi 2. Fuqaro (xodim)lar mehnat huquqi subyekti sifatida 3. Ish beruvchilar (korxona va tashkilotlar) mehnat huquqi subyekti sifatida 4. Kasaba uyushmalari (xodimlarning boshqa vakillik organlari) va mehnat jamoalari mehnat huquqi subyekti sifatida. Ish beruvchilarning vakilligi

Huquqshunoslik fanlari nazariyasiga ko`ra huquq subyektlari deganda amaldagi qonunchilikka muvofiq subyektiv huquqlar va majburiyatlarga ega bo`lganlari holda ijtimoiy mehnat munosabatlarida ishtirok etaoladigan shaxslar (yuridik va jismoniy shaxslar) nazarda tutiladi. Bozor iqtisodiyoti munosabatlariga o`tish sharoitida mehnat huquqida mehnat bozorida bevosita qatnashuvchi shaxslar subyektligi xosdir. Bunday subyektlar qatoriga fuqarolar (ishga yollanuvchi xodimlar), yuridik shaxslar (ish beruvchi korxona va tashkilotlar), ushbu ikki tomonlarning vakillari, tegishli hollarda esa davlat organlari (ishga joylashtirish organlari timsolida) kiritilishlari mumkin. Ushbu subyektlarning har biri maxsus huquqiy statusga ega bo`lib, bu hol ularning aniq belgilangan huquqiy munosabatlarda qatnashishlariga imkon tug`diradi. Mehnat huquqi subyektlarining huquqiy statusi ularning mehnat munosabatlaridagi yuridik mavqeini belgilaydi. Mehnat huquqi subyekti bo`la olishlik statusi quyidagi elementlar bo`lishi lozimligini taqozo qiladi: 1) mehnat huquqiy-muomala layoqati; 2) Qonun bilan belgilangan huquq va majburiyatlarga egalik; 3) ushbu huquqlarning kafolatlanganligi; 4) majburiyatlar lozim darajada bajarilmasligi uchun javobgar bo`la olishlik. Mehnat huquqiy-muomila layoqati Muayyan shart-sharoitlar mavjud bo`lganida (muayyan yoshga yetish, xo`jalik yoki mulkiy mustaqillikka ega ekanlik) mehnatga oid munosabat ishtirokchisi bo`lish imkonini beradi. Bundan tashqari, mehnat huquqi subyekti bo`la olishlik mehnat munosabati davomida subyektiv huquqlar va majburiyatlar ola bilish imkoni mavjudligini ham anglatadi. Subyektiv huquq va majburiyatlar asosan qonunlardan kelib chiqib, mehnat huquqiy subyekti statusi negizini tashkil etadi, bu huquqiy holat Konstitutsiya, Mehnat Kodeksi, boshqa qonunlar bilan mustahkamlab qo`yilgan.

Mehnat huquqi subyektlari huquqlari va majburiyatlarining kafolatlanganligi Ular huquqiy statuslarni mustahkamlashga, mehnat-huquqiy munosabatlarni barqaror bo`lishiga imkon beradi. Mehnat-huquqiy munosabat ishtirokchilarning javobgarligi shaxs yuridik statusini belgilashda katta ahamiyatga ega. Mehnat-huquqiy muomala layoqati mazmunining muhim elementi – javobgarlik bo`lib, muomalaga layoqatsiz shaxsga javobgarlik yuklash mumkin emas. Mehnat huquqiy status subyektlar mehnat huquqiy-muomala layoqati hajmi, mazmuni turli subyektlarda turlicha ekanligi bilan ajralib turadi. Bundan shunday xulosa chiqishi mumkinki, subyektlar guruhining har birida ayrim guruhlar o`ziga xos statusga ega bo`lishi mumkin. Masalan, mehnat huquqi subyekti sifatida fuqarolar tadbirkorlar (ish beruvchi fuqarolar) va yollanib ishlovchi fuqarolarga, yollanib ishlovchilar esa o`z navbatida ishchilar, injener-texnik xodimlar, rahbarlar, yosh bolali ayollar kabi o`z huquqiy statusiga ko`ra alohida mavqeiga ega bo`lgan toifalarga bo`linishi mumkin. Mehnat jamoalari ham mehnatga oid munosabat subyekti sifatida korxona mehnat jamoasi, sex, bo`lim, filial mehnat jamoasi kabi huquqiy statusi har xil bo`lgan turlarga bo`linadi. Mehnat huquqiy status umumiy va maxsus turlarga bo`linadi. Har bir toifaga mansub subyektlar statusi maxsus statusni tashkil qiladi. 2. Fuqaro (xodim)lar mehnat huquqi subyekti sifatida Fuqarolar mehnat huquqi subyektlarining eng ko`p sonli va keng tarqalgan subyektlaridan sanaladi. Chunki ular o`z jismoniy va aqliy salohiyatlarini, ijodiy imkoniyatlarini faqat mehnat qilish tufayli yuzaga chiqaradilar. Mehnat qonunchiligi mehnat huquqi subyektlari bo`ladigan fuqarolarning ikki toifasini nazarda tutadi:

a) yollanib ishlovchilar (xodimlar); b) tadbirkorlar (ish beruvchilar) va ularning huquqiy statusi o`zaro farq qilinadi. Mehnat huquqi subyekti sifatida barcha fuqarolar amalda mehnat qilish qobiliyatiga ega bo`lishi lozim. Bu qobiliyat shaxsning jismoniy va aqliy imkoniyatlari doirasini o`z ichiga oluvchi omillar yig`indisi bilan belgilanadi hamda jismoniy yoki aqliy mehnat qilish jarayonida yuzaga chiqadi. Bu imkoniyatlar yuzaga chiqishi uchun fuqaro muayyan yoshga yetishi, o`z xatti- harakati uchun javob bera oladigan holatda bo`lishi lozim. Mehnat qilishning dastlabki layoqatlari juda erta – bola 4 yoshga kirganidayoq yuzaga kela boshlaydi, biroq mehnat qonunchiligi shaxsda mehnat qila bilish kobiliyati amalda paydo bo`lgan paytdan emas, balki mehnat huquq subyekti bo`la olishligi momentidan boshlab mehnat huquqi subyekti deb tan oladi. Mehnat huquqiy subyektlilik amaldagi mehnat qonunchilik qoidalariga ko`ra odatda shaxsning 16 yoshga to`lishi bilan tan olinadi. Mehnat Kodeksining 77- moddasiga ko`ra ishga qabul qilish 16 yoshdan amalga oshirilishi ko`zda tutilgan. Ota-onalardan biri yoki ular o`rnini bosuvchi shaxsning yozma roziligi bilan 15 yoshga to`lgan shaxslar ham, umumta`lim, o`rta maxsus o`quv yurtlarining o`quvchilari bo`sh paytlarida hayoti va sog`ligi uchun xavf tug`dirmaydigan ishlarga ota-onasidan biri yoki ularning o`rnini bosuvchi shaxs yozma roziligi bilan ishga qabul qilinishlari mumkin. Yoshlar salomatligi, hayoti va ma`naviyatini himoyalash maqsadida ayrim ishlarga qabul qilish paytida shaxsning 18 yoshga yetgan bo`lishi talab qilinadi. Bunday kasb va vazifalarda mehnat huquqi subyekti bo`la olish yoshi odatdagidan boshqacha belgilangan. Yollanma mehnat sohasidagi ishga qabul qilish yoshi imperativ xususiyatga ega bo`lib, unga rioya qilmaslik qonunbuzarlik sifatida baholanadi. Mehnat huquqi subyekti bo`la olish yosh mezonidan tashqari irodaviy mezonga ham ega. Sud tomonidan muomalaga layoqatsiz deb topilgan fuqaro mehnat huquqi subyekti bo`la olmaydi. Muomala layoqati cheklangan shaxslar davlat xizmatiga olinmaydi. Aqliy layoqatlari jiddiy izdan chiqqanligi sababli bu

toifadagi shaxslar o`z faoliyatlarini nazorat qila olishmaydi, o`z harakatlariga javob berolmaydi. Fuqaro mehnat huquqiy layoqati mazmuni yuqoridagilardan tashqari uning salomatligi ahvoliga, malakasiga, bilimiga, ayrim hollarda jinsiga va boshqa holatlarga bog`liq bo`ladi. Mehnat huquqiy layoqati chegaralari, imkoniyatlar chegarasi davlat tomonidan, ish beruvchi tomonidan belgilanadi. O`zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasining 37-moddasida har bir fuqaro o`z jismoniy, akliy, ishchanlik imkoniyatlaridan erkin foydalanishi mumkinligi, ish turi, joyini erkin tanlashga haqli ekanligi belgilab qo`yilgan. Fuqaro mehnat huquqiy layoqatini cheklanishiga faqat qonunlarda maxsus nazarda tutilgan hollardagina yo`l qo`yiladi. Masalan, O`zbekiston Respublikasi Jinoyat Kodeksining 45-moddasida sodir etilgan jinoyat uchun fuqaro muayyan huquqlardan, ya`ni ma`lum kasb, lavozimlarda ishlashiga sud belgilagan muddat davomida yo`l qo`yilmasligi tarzidagi jinoiy jazo nazarda tutilgan. Fuqaro mehnat huquqlari doimiy va butunlay cheklanishi mumkin emas hamda doim vaqtinchalik, cheklangan doirada bo`ladi. Mehnat munosabatlari ishtirokchisi bo`lgan xodimning mehnat huquqi subyekti sifatidagi huquq-muomala layoqati mazmuni mehnat qonunchiligi bilan bir qatorda boshqa huquq sohalariga taalluqli normalarida ham ko`zda tutilgan. Xodimning mehnat huquqiy maqomi fuqaroning yuridik maqomining tarkibiy qismi bo`lib, xodimning yuridik maqomi orqali yanada to`laroq namoyon bo`la boradi. Xodimlarning mehnat huquqiy maqomi barcha shaxslar uchun, ularning millati, irqi va boshqa farqlaridan qat`i nazar ayni bir xildadir. Mehnat qilish sohasidagi konstitutsiyaviy huquqlarning kafolatlanishi, bu huquqlarni aniq amalga oshirilishi uchun shart-sharoitlar yaratilishi fuqarolar mehnat huquqiy maqomining tarkibiy qismi hisoblanadi. Chet el fuqarolari va fuqaroligi bo`lmagan shaxslarning O`zbekiston hududida mehnat huquqiy munosabat subyekti bo`la olishlari uchun eng muhim shartlardan biri – ularning O`zbekistonda mehnat faoliyati bilan shug`ullana olishlari uchun belgilangan tartibda ruxsat (litsenziya) olgan bo`lishlari lozimligidir.

«Aholini ish bilan ta`minlash to`g`risida»gi Qonunning 13-moddasida chet el fuqarolarining O`zbekiston Respublikasidagi mehnat faoliyati qonun hujjatlarida belgilangan tartibda amalga oshirilishi mumkinligi ko`rsatilgan. O`zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 1995 yil 19 oktabrdagi 408-sonli qarori bilan tasdiqlangan «O`zbekiston Respublikasida xorijiy ishchi kuchlarini jalb qilish va ulardan foydalanish tartibi to`g`risidagi Nizom» ham xuddi shu masalaga qaratilgan. Fuqaroligi yo`q shaxslar belgilangan tartibda O`zbekiston xududida doimiy yashash uchun guvohnoma olganlaridan keyin mehnat faoliyati bilan shug`ullanishlari mumkin. Tegishli ruxsatnoma (litsenziya)ga ega bo`lmagan shaxslarni O`zbekistonda mehnat faoliyati bilan shug`ullanishlari taqiqlanadi, bunday hollar aniqlangan taqdirda chet el fuqarosi O`zbekistondan chiqarib yuboriladi. Bunday shaxslarning litsenziyasiz ishga qabul qilgan mansabdor shaxslar tegishli huquqiy javobgarlikka tortilishi mumkin. Fuqarolar (jismoniy shaxslar) mehnat huquqi subyekti sifatida muayyan majburiyatlarni bajarishlari lozimligi ularning mehnat-huquqiy maqomining eng muhim tarkibiy qismi hisoblanadi. Bu majburiyatlar mehnat shartnomasi va boshqa me`yoriy hujjatlarda nazarda tutiladi. 3. Ish beruvchilar (korxona va tashkilotlar) mehnat huquqi subyekti sifatida Mehnat munosabatlarining ikkinchi tomoni – ish beruvchilar bo`lib, ular yuridik shaxslardan iborat bo`lishi mumkin. Qoidaga ko`ra ko`p hollarda ish beruvchi sifatida yuridik shaxs maqomiga ega bo`lgan korxona, tashkilot, muassasalar, davlatning tegishli organlari ishtirok etadi. Ular mehnat huquqining subyekti bo`la olishlari uchun zarur hajmda huquq-muomala layoqatiga ega bo`lishlari lozim va ushbu mehnat huquqiy muomala layoqati mazmuni, ya`ni ularning har birining mehnat huquqi subyekti sifatidagi yuridik statusi turlicha bo`lib, qaysi mulkchilik shakliga asoslanishiga, xo`jalik yuritish shakliga, oldiga qo`yilgan ustav maqsadlariga ko`ra o`zaro farq qiladi.

Tadbirkorlik bilan shug`ullanish maqsadini ko`zlovchi kichik, xususiy, o`rta va boshqa korxonalar o`z ustavlarida belgilangan maqsadlarini amalga oshirish yuzasidan mehnat huquqiy muomala layoqatiga ega bo`ladilar, xodimlarni ishga yollash, ularni ish bilan ta`minlash, mehnatni tashkil qilish, ish haqi to`lash, mehnatni muhofaza qilish bilan bog`liq huquqlar va majburiyatlarni qo`lga kiritadilar. Ish beruvchi korxona deganda qonunda belgilangan tartibda tashkil topgan (ro`yxatga olingan) mehnat bozorida ish taklif kiluvchi sifatida qatnasha oladigan subyekt tushuniladi. Tijoratchi tashkilot bo`lgan barcha yuridik shaxslar o`z ustav maqsadlariga mos keluvchi sohada ish beruvchi sifatida mehnat bozorida ishtirok etishi mumkin. Amaldagi qonunchilikka ko`ra ish beruvchi korxonaning mehnat huquqi subyekti bo`la olish imkoniyati uning rasman tashkil etilishi bilan yuzaga keladi (vakolatli davlat organida ro`yxatga olinishi bilan bog`laydi). Bunda ikki mezon mavjud bo`lishligi e`tiborga olinmog`i lozim. Ular: operativ; mulkiy mezonlar. Operativ kriteriyga ko`ra korxona kadrlar tanlash – joylashtirish bilan shug`ullana bilishi, mehnatni tashkil etishi, sifatli va samarali ishlashlik uchun zarur shart- sharoitlarni yarata olishi lozim. Mulkiy kriteriyga ko`ra ish beruvchi – korxona xodimlar mehnatiga haq to`lash, bajarilgan ish uchun hisob-kitob qila bilishlik layoqatiga ega ekanligi nazarda tutiladi (ustav va boshqa fondlarga, ish haqi fondlariga ega ekanligi). Korxonani boshqarishning eng muhim masalalari qonun bilan va korxona ustavi bilan huquqiy tartibga solinadi. Korxonaning tugatilishi bilan (bankrotlik, ixtiyoriylik va boshqa asoslar) va korxonalarning yagona davlat reyestridan chiqarilishi bilan korxonaning mehnat huquqi subyekti ekanligi ham barham topadi. Tugatilayotgan korxonada mehnat kilayotgan xodimlar uchun qonunda muayyan kafolatlar nazarda tutilgan. O`zbekistonda amalda bo`lgan qonunchilikka muvofiq yuridik shaxsni tashkil etmagan holda yakka tartibda tadbirkorlik faoliyati yuritayotgan shaxslar yollanma

mehnatdan foydalanishlari mumkin emas ya`ni ular mehnat huquqining subyekti bo`la olishmaydi. O`zbekiston Respublikasining «Tadbirkorlik faoliyati erkinligining kafolatlari to`g`risida»gi (2000 yil 25 may) Qonunining 6-moddasiga ko`ra yakka tadbirkor yoki tadbirkorlar guruhi tomonidan ishlar ularning o`z shaxsiy mehnati asosida, ya`ni yollanma mehnatdan foydalanmagan holda amalga oshirilishi lozim. Fuqarolar tadbirkorlikdan boshqa maqsadlar – maishiy ehtiyojlarni kondirish uchun (oila bog`boni, shofyori, bola tarbiyachisi va boshqalar) boshqa fuqarolarni ishga yollashga haqli bo`lib, bunday paytda ayrim fuqaro mehnat huquqining ish beruvchi sifatidagi subyekti bo`lib qatnashadi va bunda muayyan huquq-majburiyatlarga ega bo`ladi, bu huquq va majburiyatlar mehnat qonunchiligiga asoslanadi. 4. Kasaba uyushmalari (xodimlarning boshqa vakillik organlari) va mehnat jamoalari mehnat huquqi subyekti sifatida. Ish beruvchilarning vakilligi Mehnat munosabatlarida xodim va ish beruvchi bevosita munosabatlarga ham, bilvosita munosabatlarga ham kirishishlari mumkin. Ana shunday bilvosita munosabat ularning vakillari, vakillik organlari orqali amalga oshiriladi. Mehnat huquqining subyektlari tomonidan o`z subyektiv huquqlari va majburiyatlarini o`zlari vakolat bergan maxsus shaxslar yoki organlar orqali amalga oshirilishi mehnat munosabatlarida vakillik deb yuritiladi. O`zbekiston Respublikasi Mehnat Kodeksining 21-moddasida mehnatga oid munosabatlarda xodimlarning manfaatlarini ifoda etishda vakil bo`lish va bu manfaatlarni himoya qilishni korxonadagi kasaba uyushmalari va ularning saylab qo`yiladigan organlari yoki xodimlar tomonidan saylanadigan boshqa organlar amalga oshirishi mumkinligi aytilgan. O`zbekiston Respublikasining «Kasaba uyushmalari, ularning huquqlari va faoliyatining kafolatlari to`g`risida»gi Qonunning 1-moddasida aytilganidek: «Kasba uyushmasi ko`ngilli jamoat tashkiloti bo`lib, ham ishlab chiqarish, ham noishlab chiqarish sohalaridagi faoliyat turiga qarab, o`z a`zolarining mehnat va

ijtimoiy-iqtisodiy huquqlarini hamda manfaatlarini himoya qilish uchun mushtarak manfaatlar bilan bog`langan mehnatkashlarni birlashtiradi». Kasaba uyushmalarining korxonalarda xodimlar nomidan vakillik qilishi, ularning huquqlari va manfaatlarini himoya qilish usullari hamda shakllari yuqorida tilga olingan qonun, Mehnat Kodeksi va boshqa qonun hujjatlarida belgilab qo`yiladi. Kasaba uyushmalarining mehnat huquqiy munosabat subyekti sifatidagi yuridik maqomini belgilashda ular qandaydir davlat yoki jamoat organlaridan mustaqil, o`z faoliyatini faqat xodimlar manfaatiga mos ravishda amalga oshiradigan organlar ekanligi muhim ahamiyatga ega. Korxonalarda kasaba uyushmalari tuzish, ularning doimiy ish olib boruvchi organlarini tashkil etish (saylash), bu organlarning vakolatlar doirasini belgilash ushbu korxonada mehnat qilayotgan xodimlar jamoasi tomonidan bevosita amalga oshiriladi. Kasaba uyushmalarining xodimlar vakillik organi sifatidagi faoliyatining shakllari xilma-xil bo`lib, ular qonunlarda belgilab qo`yilgan. Bunday shakllar jumlasiga quyidagilarni kiritish mumkin: mehnat va ijtimoiy himoyalash masalalariga oid qonunlar ishlab chiqilishida ishtirok etish, shu sohada qonunlar va boshqa me`yoriy hujjatlar qabul qilinishi takliflarini bildirish; xodimlar mehnat huquqlarini ish beruvchilar, davlat organlari oldida, shu jumladan sud yo`li bilan himoya qilish; ish beruvchilar, ularning vakolatli organlari, davlat bilan xodimlar mehnat sharoitlarini belgilash, o`zgartirish masalalari yuzasidan muzokaralar olib borish; mehnat va kasaba uyushmalari to`g`risidagi qonunlarga ish beruvchilar, ularning vakillik organlari tomonidan rioya etilishi ustidan nazoratni amalga oshirish; qonunda belgilangan hollarda mehnat sharoitini belgilash yoki o`zgartirishga oid mehnat nizolarini ko`rib, hal etish; jamoa kelishuvlari va jamoa shartnomalari shartlarining to`liq bajarilishini kuzatib borish.

Kasaba uyushmalarining xodimlar vakillik organi sifatidagi huquqlari har tamonlama kafolatlanadi. Kasaba uyushmalariga birlashish huquqi O`zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasida (34-modda), Kasaba uyushmalari to`g`risidagi Qonunda, Mehnat Kodeksida va boshqa qonun hujjatlarida belgilab qo`yilgan. Kasaba uyushmalari mehnat huquqining maxsus subyektlaridan bo`lib, ularning yuridik statusi yuqorida eslatilgan Kasaba uyushmalari to`g`risidagi Qonunda, Mehnat Kodeksida mustahkamlangan. Bozor munosabatlari rivojlanib, kengayib borayotgan sharoitda kasaba uyushmalarining bosh funksiyasi – mehnatkashlarni himoya qilishdan iborat. Ish beruvchilar xodimlar vakillik organlarining korxonada faoliyat yuritishlari uchun zarur sharoitlarni yaratib berishi, ular faoliyatiga to`sqinlik qilmasligi, qonuniy talablarini so`zsiz bajarishlari shart. Mehnat qonunlari xodimlar vakillik organlari faoliyatida asosiy mehnat vazifasidan ozod etilgani holda yoki kundalik mehnat burchlarini bajarishdan ozod etilmagan tarzda ish olib boruvchi xodimlar uchun qo`shimcha huquqiy kafolatlar berilgan. O`zbekiston Respublikasi Mehnat Kodeksining 25-moddasida aytilishicha: «Xodimlarning vakillik organlari a`zolariga o`zlarning vakillik faoliyatlarini amalaga oshirishlari munosabati bilan ish beruvchi tomonidan biron bir shakldagi ta`qib qilinishdan himoya etish kafolatlanadi. Vakillik organlari tarkibiga saylangan va ishlab chiqarishdagi ishidan ozod etilmagan xodimlarga intizomiy jazo berishga, ular bilan tuzilgan mehnat shartnomasini ish beruvchining tashabbusi bilan bekor qilishga, mahalliy mehnat organining oldindan roziligini olmay turib yo`l qo`yilmaydi». Vakillik organlariga saylangan xodimlarning ushbu organlardagi vakolat muddati tamom bo`lganidan keyin ikki yil davomida ish beruvchi tashabbusi bilan mahalliy mehnat organlarining oldindan roziligi olinmasdan turib, ishdan bo`shatilishlari mumkin emas. Vakillik organiga saylangan xodim vakolat muddati tamom bo`lganidan keyin ish beruvchi unga avvalgi lavozimini berishi, buning iloji bo`lmasa, o`sha

lavozimga teng keluvchi boshqa vazifa berishi shart. Bunday kafolatlar haqida, shuningdek, Kasaba uyushmalari, ularning huquqlari va faoliyatlarining kafolatlari to`g`risidagi Qonunning 17-20-moddalarida ham belgilab qo`yilgan. Mehnat huquqining subyekti sifatida mehnat jamoasi, bu – mehnat shartnomasi tuzilishi asosida korxona mehnat faoliyatida o`z mehnati bilan ishtirok etayotgan xodimlar birlashmasidan iborat. Mehnat jamoasining mehnat huquqi subyekti sifatidagi vakolatlari doirasi, faoliyat olib borish shakllari va uslublari qonunlar bilan, birinchi navbatda «Aksiyadorlik jamiyatlari va aksiyadorlar huquqlarini himoya qilish to`g`risida»gi (116-modda), Mehnat Kodeksida (19, 21, 46 va boshqa moddalar), boshqa bir qator qonunlarda ko`zda tutilgan bo`lib, korxona hayotida ularning ham muayyan rol o`ynashi belgilab qo`yilgan. Mehnat jamoasining mehnat munosabatlarida ishtirok etishning asosiy shakli mehnat jamoalari a`zolari umumiy majlisi (konferensiyasi)ni o`tkazilishidir. Xodimlar bilan bir qatorda ish beruvchilar ham mehnat huquqiy munosabatlarda o`z vakillik organlari orqali ishtirok etishlari mumkin. Mehnat Kodeksining 28- moddasida aytilganidek: «Ish beruvchilar uyushmalarga, assotsiatsiyalarga va boshqa jamoat birlashmalariga birlashishga haqlidir». Ish beruvchilarning vakillik organlarining mehnat huquqiy munosabatlardagi maqomi ushbu jamoat birlashmalarini ta`sis etishga oid hujjatlarda, ularning Ustavlari (Nizomlari)da belgilab qo`yiladi. Hozirgi paytda xalq xo`jaligi tarmoqlari, iqtisodiyot sohasiga oid korxonalarni birlashtiruvchi ko`plab assotsiatsiyalar, korporatsiyalar, uyushmalar va hokazolar faoliyat ko`rsatib kelmoqdalar. (Masalan: Yengil sanoat assotsiatsiyasi, «O`zbeksavdo» korporatsiyasi, Dehqon (fermer) xo`jaliklari ittifoqi va boshqalar). O`zbekiston Respublikasining «Tovar ishlab chiqaruvchilar va tadbirkorlar palatalari to`g`risida»gi Qonuni qabul qilinishi bilan kichik, o`rta va xususiy tadbirkorlik subyektlari nomidan davlat hokimiyati va boshqaruv organlari, jamoat birlashmalari, xalqaro aloqalar sohasida vakillik qilish muammolari muayyan darajada hal etildi. Ushbu Qonunning 3-moddasida palataning maqsadlari va vazifalari bayon etilgan bo`lib, kichik, o`rta va xususiy tadbirkorlik subyektlari

manfaatlarini ifodalash, ular nomidan vakillik qilish uning asosiy vazifalaridan ekanligi ko`rsatib qo`yilgan. Ish beruvchilarning vakillik organlari xodimlar, ularning vakillik organlari, davlat va jamoat organlari bilan ish beruvchilar nomidan muzokaralar olib boradi. Bunda ish beruvchilar huquqlari va manfaatlarini himoya qiladi. Ish beruvchining vakillik organi zimmasiga yuklatilgan asosiy vazifalar Mehnat Kodeksining 28- moddasida ham bayon etilgan.

O'xshashlar

Mehnat huquqi

Majburiyat subyektlari

Tadbirkorlik faoliyatining subyektlari

Fuqarolar – fuqarolik huquqining subyektlari sifatida

Oila huquqi