Меҳнатга оид низоли ишларни ижро этиш хусусиятлари

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

56.5 KB

Ko'chirib olish

www.arxiv.uz Меҳнатга оид низоли ишларни ижро этиш хусусиятлари Режа : 1. Меҳнатга оид низоли ишларни ижро этиш хусусиятлари 2. Меҳнат қонунчилигида меҳнат низолари юзасидан меҳнат низолари

www.arxiv.uz Одил судловни амалга ошириш, фуқаролар ва ташкилотларнинг ҳуқуқларини қўриқлаш мақсадида чиқарилган қарорларни ижро этиш фуқаролик процессининг якунловчи босқичи ҳисобланади. 1 Айнан ушбу босқичда шахсларнинг бузилган ҳуқуқ ва қонуний манфаатлари тўла равишда тикланиши мумкин. Меҳнат ҳуқуқий муносабатларидан келиб чиқадиган ишлар бўйича чиқарилган суд ҳал қилув қарорларининг тўла ва ўз вақтида ижро қилиниши меҳнат ҳуқуқлари бузилган ходимларнинг манфаатларини ҳимоя қилинишида муҳим амалий аҳамият касб этади. Ҳуқуқий ҳужжатларни мажбурий ижро этиш тизими сифатида ижро ишларини юритиш Ўзбекистон Республикаси мустақилликка эришгач, такомиллашиб бормоқда. 2001 йил 29 августда “Суд ҳужжатлари ва бошқа органлар ҳужжатларини ижро этиш тўғрисида”ги Ўзбекистон Республикаси қонунининг қабул қилиниши ўз навбатида турли ҳуқуқ тармоқлари (ФПҲ, ХПҲ ва бошқа ҳуқуқ соҳалари) га оид бўлган нормаларни бирлаштирди ва фақат суд органларининг қарорлари эмас, балки бошқа органларнинг (масалан, маъмурий органлар, меҳнат низолари комиссияси, солиқ органлари ва бошқ) қарорларини ҳам ижро этиш тартиби белгилаб берилди. Суд тизимини ислоҳ этиш, судларнинг мустақиллигини мустаҳкамлаш, улар фаолиятини моддий-техника ва молиявий жиҳатдан таъминлаш, шунингдек суд қарорларини ўз вақтида ва сифатли ижро этилишига эришиш мақсадида Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси томонидан 2001 йил 22 сентябрда «Ўзбекистон Республикаси судлар фаолиятини янада такомиллаштириш чора-тадбирлари тўғрисида» 383-сонли Қарори қабул қилинди. 2 Ушбу қарорга мувофиқ, Ўзбекистон Республикаси Адлия вазирлиги ҳузуридаги судлар фаолиятини ташкилий, моддий-техникавий ва молиявий жиҳатдан таъминлаш департаменти қайта ташкил этилди ва унинг 1 Шорахметов Ш.Ш. Ызбекистон Республикасининг Фу=аролик процессуал щу=у=и: Дарслик.-Т.: Адолат. 2001. Б.395-396. 2 Ызбекистон Республикаси =онун щужжатлари тыплами. 2001. 18-сон, 133-модда.

www.arxiv.uz асосий вазифалари белгилаб берилди. Шунингдек, ушбу қарор билан шу департамент тўғрисидаги Низом ҳам тасдиқланди (қарорнинг 1-иловаси). Департаментнинг асосий вазифаси суд ҳужжатларини ижро этиш, судлар фаолиятини моддий-техника ва маблағ билан таъминлашга доир ишларни ташкил этишдан иборатдир. Шунингдек, мазкур департамент зиммасига судьялар ва суд процесслари хавфсизлигини таъминлаш, суд ижрочилари кадрларини танлаш ва жой-жойига қўйиш каби вазифалар юклатилган. Бошқа фуқаролик ишлари юзасидан чиқарилган ҳал қилув қарорлари каби меҳнат ишлари бўйича чиқарилган қарорларнинг ижросини департаментнинг жойлардаги бўлимларида фаолият юритувчи суд ижрочилари амалга оширадилар. Умумий қоидага кўра, меҳнат низоли ишлар бўйича чиқарилган суд ҳал қилув қарори апелляция шикояти бериш муддати ўтгач ёки апелляция шикояти ёҳуд протестини қаноатлантиришни рад этиб, суд ҳал қилув қарорини ўз кучида қолдириш тўғрисида ажрим чиқаргандан сўнг қонуний кучга киради. Қонунчилик меҳнатга оид ҳуқуқий муносабатлардан келиб чиқадиган низоли ишлар бўйича суд ҳал қилув қарорларини ижро қилишнинг қатор хусусиятларини назарда тутади. Жумладан, ходимга уч ойлик иш ҳақидан ортиқ бўлмаган иш ҳақини ундириб бериш тўғрисидаги ҳамда меҳнат шартномаси ғайриқонуний равишда бекор қилинган ходимни ёки ғайриқонуний равишда бошқа ишга ўтказилган ходимни аввалги ишига тиклаш тўғрисидаги, шунингдек меҳнат шартномасини бекор қилиш асосларининг таърифини ўзгартириш тўғрисидаги суднинг ҳал қилув қарорлари дарҳол ижро этилади (ФПКнинг 219, МКнинг 273-моддаси). Мазкур ҳолатда ҳал қилув қарорининг дарҳол ижро этилиши суднинг йўл қўйиш ҳуқуқига боғлиқ бўлмай, қонунга кўра ҳал қилув қарорининг чиқарилиши билан дарҳол ижрога қаратилади. Бошқа ҳолларда эса суд агар алоҳида ҳолатлар натижасида ҳал қилув қарорининг ижросини кечиктириш

$www.arxiv.uz ундирувчи учун кўп зарар келтириши мумкин ёки ижронинг бажарилиши мумкин бўлмай қолади деб ҳисобласа, ўз ҳал қилув қарорининг хулоса қисмида ёки алоҳида ажрим чиқариш орқали ҳал қилув қарорининг дарҳол ижро этилишига йўл қўйишга ҳақли бўлади (ФПКнинг 220-моддаси). Мисол учун, корхонанинг тугатилиши муносабати билан натура шаклида ходимга отгул (ортиқча ишлаган вақти учун олинган дам олиш куни) бериш тўғрисидаги суд ҳал қилув қарорининг ижросини бажариш мумкин бўлмай қолади. Бу ҳолда суд ҳал қилув қарорининг дарҳол ижро этилишини таъминлашга ҳақлидир. Ўзбекистон Республикасининг “Суд ҳужжатлари ва бошқа органлар ҳужжатлари ни ижро этиш тўғрисида”ги қонунига кўра, суд ижрочиси ижро ҳужжатларидаги талабларни ихтиёрий равишда бажариш учун ижро иши юритиш қўзғатилган кундан эътиборан кўпи билан беш кун муддат белгилайди (Қонуннинг 23-моддаси). Шунингдек, агар иш берувчи ижро ҳужжатини ихтиёрий равишда ижро этиш учун белгиланган муддатда узрсиз сабабларга кўра ижро этмаган тақдирда суд ижрочиси айбдор мансабдор шахсларга энг кам иш ҳақининг ўн беш бараваригача миқдорда жарима солади ҳамда мажбурий ижро қилиш чораларини кўради. 3 Меҳнат низоли ишлар бўйича ижро ишларини юритиш нафақат манфаатдор тарафларининг оғзаки ёки ёзма аризаси билан, балки суд ижрочисининг ёки прокурорнинг ташаббуси билан ҳам бошланиши мумкин. Ушбу ҳолатда мажбурий ижро тўғрисида ходим аризасининг олиниши талаб этилмаслиги ушбу туркумдаги ишларда ходим манфаатларини ҳимоя қилишга қаратилган чора сифатида жуда муҳимдир. Ижро варақаси мажбурий тартибда иш бўйича ҳал қилув қарори қонуний кучга кирган вақтдан бошлаб ёки дарҳол ижрога қаратилиши кўрсатилган ҳал қилув қарори чиқарилган кундан бошлаб ундирувга қаратилиши мумкин. Агар меҳнат низоли иш бўйича суд ҳал қилув қарори 3 Ызбекистон Республикасининг “Суд щужжатлари ва бош=а органлар щужжатларини ижро этиш ты\рисида”ги =онуни. // “Хал= сызи”. 2001. 10 ноябр. №230. 23, 82- моддалар.$ $www.arxiv.uz дарҳол ижрога қаратилиши лозим бўлса, у ҳолда ҳал қилув қарори чиқарилиши билан дарҳол ижро варақаси берилади (ФПКнинг 371-моддаси). Меҳнатга оид низоли ишлар бўйича чиқарилган суд ҳал қилув қарорлари ижро қилиш предметига қараб икки гуруҳга ажратилади: а) жавобгардан маълум пул суммасини ундириш тўғрисидаги суд ҳал қилув қарорлари; б) жавобгар томонидан маълум бир ҳатти-ҳаракатларни (масалан, мулкни натура шаклида бериш, ишга тиклаш тўғрисидаги ва бошқалар) амалга ошириш тўғрисидаги суд ҳал қилув қарорлари. Меҳнатга оид ҳуқуқий муносабатлардан келиб чиқадиган талаблар бўйича суд ҳал қилув қарорларининг ижроси биринчи навбатда амалга оширилиши унинг алоҳида хусусиятларидан биридир. Ўзбекистон Республикасининг “Суд ҳужжатлари ва бошқа органлар ҳужжатларини ижро этиш тўғрисида”ги қонунга кўра, меҳнатга оид муносабатлардан келиб чиқадиган талаблар биринчи навбатда қаноатлантирилиши лозимлиги кўрсатилган( Қонуннинг 80-моддаси). 4 Масалан, агар суд ижрочисига тегишли суммани бир қарздордан бир неча ундирувчига нисбатан ундириш тўғрисида ижро ҳужжати келиб тушса ва ундирилган сумма барча ундирувчиларнинг талабларини қаноатлантириш учун етарли бўлмаса, у ҳолда биринчи навбатда меҳнат муносабатларидан келиб чиқадиган ходимларнинг талаблари қаноатлантирилиши назарда тутилади. Меҳнат шартномаси ғайриқонуний равишда бекор қилинган ёки бошқа ишга ўтказилган ходимни ишга тиклаш тўғрисидаги суд ҳал қилув қарорлари иш берувчилар томонидан ижро этилмаслиги ёки ижронинг кечиктирилиши ҳоллари кўплаб учрайди. Агар ходимни ишга тиклаш тўғрисидаги суд ҳал қилув қарорининг ижроси мансабдор шахслар томонидан кечиктирилган бўлса, унинг 4 Ызбекистон Республикасининг “Суд щужжатлари ва бош=а органлар щужжатларини ижро этиш ты\рисида”ги =онуни. “Хал= сызи” газетаси. 2001 йил 10 ноябр №230. 80- модда.$

www.arxiv.uz зиммасига моддий жавобгарлик юклаш ҳақидаги ариза билан ходим, унинг вакили, прокурор ва касаба уюшмасига мурожаат қилишлари мумкин. Ижро ишларини юритиш босқичида юзага келган низолар судга даъво аризаси билан мурожаат қилиш орқали қўзғатилади. Лекин ишга тиклаш ҳақидаги суд ҳал қилув қарорларини ижро қилмаганлик ёки унинг ижросини кечиктирганлик учун ходимга ўртача иш ҳақи ундириш тўғрисидаги ишлар бундан мустасно. 5 Суд ҳал қилув қарорлари қайтарма ижро қилинган тақдирда тарафларнинг суд ҳал қилув қарори чиқарилгунига қадар бўлган ҳуқуқий ҳолати тикланади. Ҳал қилув қарорларининг қайтарма ижроси суд ҳал қилув қарори назорат тартибида бекор қилинганида, шунингдек дарҳол қонуний кучга кирган ҳал қилув қарорлари бекор қилинганида ҳам амалга оширилиши мумкин. Меҳнатга оид ҳуқуқий муносабатлардан келиб чиқадиган талаблар бўйича пул суммаси ундириш тўғрисидаги суд ҳал қилув қарорлари бекор қилинган тақдирда, агар бекор қилинган ҳал қилув қарори даъвогар берган сохта маълумотларга ёки у тақдим этган қалбаки ҳужжатларга асосланган бўлса, қайтарма ижрога йўл қўйилади (ФПКнинг 385-моддаси). Пул суммасини ундириш тўғрисидаги суд ҳал қилув қарорининг қайтарма ижро қилиниши фақатгина ходимнинг айби исботланганидагина йўл қўйилишини таъкидлаш жоиз. Агар ходим мажбурий бекор юрган вақти учун иш ҳақи олган бўлса ва ушбу ҳал қилув қарорининг бекор қилинишига ходим томонидан қалбаки ҳужжатларнинг берилганлиги асос бўлмаган бўлса, у ҳолда ходимга тўланган иш ҳақи қайтарма ижрога қаратилмайди. Қайтарма ижронинг чекланиши тўғрисидаги қоида меҳнат низолари комиссиясининг қарорига асосан, ходимларга тўланган пул суммасини қайта ундириш жараёнида ҳам қўлланилиши мумкин. Меҳнат қонунчилигида меҳнат низолари юзасидан меҳнат низолари комиссияси чиқарган қарор, шунингдек суд чиқарган қарор асосида тўланган суммаларни, башарти қарор ходимнинг берган ёлғон маълумотларига ёки 5 Закарлюка А.В., Устьяцев С.Е. Рассмотрение судами споров в стадии исполенительного производства. Арбитражный и гражданский процесс. 2000.-№4. 36 с.

www.arxiv.uz тақдим этган сохта ҳужжатларига асосан қабул қилинган бўлиб, пировардида у назорат тартибида бекор қилинган ҳоллардагина, ходимдан қайта ундиришга йўл қўйилиши ўз ифодасини топган (МКнинг 278-моддаси).

O'xshashlar

Мехнатга оид низоли ишларни судда куришга тайёрлаш

Меҳнатга оид низоларни судда кўришнинг процессуал хусусиятлари

Мехнатга оид низоли ишларни судда мазмунан куриб хал килишннг ўзига хос процессуал хусусиятлари

Ижро иши юритиш устидан назорат бўйича ишларни ташкил этиш

Жазони ижро этиш муассасаси ходими касбий фаолиятининг психологик хусусиятлари