Ўлим жазосини бекор қилиш – суд-ҳуқуқ ( Улим жазосини бекор килиш суд хукук ислохатлари натижаси - Huquqshunoslik - Referatlar

Ўлим жазосини бекор қилиш – суд-ҳуқуқ ( Улим жазосини бекор килиш суд хукук ислохатлари натижаси

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

87 KB

Ko'chirib olish

Ўлим жазосини бекор қилиш – суд-ҳуқуқ ислоҳотлари натижаси Мамлакатимизда амалга оширилаётган туб ислоҳотларнинг на - тижасини, давлатимизнинг халқаро майдондаги обрў-эътиборини, жаҳон тараққиётига қўшаётган муносиб ҳиссасини мамлакат фуқа - ролари ҳам, хориждаги сиёсатдонлар ва давлат арбоблари ҳам тан оладилар. Тарихан ғоят қисқа муддатда қўлга киритилган ютуқлар маз мун- моҳияти ва бутун кўлами билан бир неча ўн йилликларга тенг. Зотан, қисқа фурсатда жамиятни тубдан ўзгартириш, ҳуқуқий де мократик давлатни вужудга келтириш, турмушимизга демократик жараёнларни чуқурлаштириш борасида катта ишлар амалга оши рилди. Мазкур кенг миқёсли ислоҳотлар давлатимиз раҳбари томо нидан ишлаб чиқилган, Ўзбекистон давлат қурилиши ва иқтисодиё тини ислоҳ қилиш дастурининг ўзагини ташкил этувчи, ислоҳот ларни эволюцион йўл билан пухта ўйлаб, босқичма-босқич амалга ошириш тамойилига амал қилган ҳолда амалга оширилмоқда. Шу жумладан, суд-ҳуқуқ соҳасини либераллаштириш борасида амалга оширилаётган ислоҳотларнинг асосини ташкил этувчи, жиноий жа золар тизимидан ўлим жазосини чиқариб ташлаш масаласи ҳам босқичма-босқич амалга оширилди. Ўзбекистон Республикаси суд-ҳуқуқ тизимини ислоҳ қилиш нинг энг муҳим вазифаси жиноят, жиноят-процессуал қонун ҳуж жатлари,

жиноий жазо тизимини изчиллик билан босқичма-босқич либераллаштириш ҳисобланади 1 . Ўз ўрнида таъкидлаб ўтиш керакки, юртимизда ўлим жазосини бекор қилишга қаратилган ҳаракатлар кеча ёки бугун пайдо бўлгани йўқ у мамлакатимиз мустақилликка эришган кунларининг дастлаб ки кунларидан режалаштирилган. Ўзбекистон Республикаси 1991 йил 1 сентябрда ўз мустақил - лигини эълон қилди. Лекин эндигина мустақилликка эришган вата - нимизда асосан эски совет мафкурасига асосланган ва у билан йўғрилган муносабатларни тартибга солишга қаратилган қонунлар меърос қолган эди. Шунга кўра Жиноят кодексимизнинг 33 та мод - дасида ўлим жазоси назарда тутилган эди. 1992 йилда Ўзбекистон Республикасининг Конституцияси қабул қилиниб, унга асосан ин сон, унинг ҳаёти, эркинлиги, шаъни қадр-қиммати ва бошқа ҳуқуқ лари олий қадрият деб эълон қилинди. Яшаш ҳуқуқи ҳар бир ин соннинг узвий ҳуқуқи эканлиги ва инсон ҳаётига суиқасд қилиш энг оғир жиноят деб белгиланди. Янги Конституциямиз асосида ишлаб чиқилиб, 1994 йил сен - тябрда қабул қилинган ва 1995 йил апрелда кучга кирган Жиноят кодексида 13 та жиноят бўйича ўлим жазоси қолдирилди, холос. Бу ҳолат эндигина мустақил бўлган ва ўз хавфсизлигини таъминлашга ҳаракат қилган республиканинг эҳтиёжларига мос келар эди, албат та. Лекин кўп, ўтмасдан 1998 йилда Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси томонидан Жиноят кодексига қўшимча ва ўзгартишлар 1 Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2005 йил 1 августдаги “Ўзбекистон Республикасида ўлим жазосини бекор қилиш тўғрисида”ги Фармонидан

киритилиб, яна 5 та жиноятнинг санкциясидан ўлим жазоси чиқарилди. Олий Мажлиснинг 2-чақириқ олтинчи сессиясида Президент И.А.Каримов томонидан қилинган "Адолат қонун устуворлигида" номли маърузада жиноят қонунчилигига оид сиёсатимизда жиноий жазоларнинг либераллаштириш истиқболлари белгилаб берилди: Шу сессияда, 2001 йил 29 августда Олий Мажлис томонидан "Жи ноий жазоларнинг либераллаштирилиши муносабати билан Ўзбе кистон Республикасининг Жиноят, Жиноят-процессуал кодекслари ҳамда Маъмурий жавобгарлик тўғрисидаги кодексига ўзгартиш ва қўшичалар киритиш тўғрисида"ги Қонуни қабул қилинди ва унинг асосида Жиноят кодексидаги яна 4 та модданинг санкциясидан ўлим жазоси чиқарилди. 2004 йил 29 августда Жиноят кодексидаги яна 2 та модда санкциясидан ўлим жазоси чиқарилди. Президентимизнинг 2005 йил 1 августдаги “Ўзбекистон Рес - публикасида ўлим жазосини бекор қилиш тўғрисида”ги Фармони бу борадаги ислоҳотларнинг янги босқичини бошлаб берди. 2008 йил 1 январдан Ўзбекистон Республикасининг Жиноят кодексидан ўлим жазоси назарда тутилган сўнгги иккита: жавобгарлик ни оғирлаштирадиган ҳолатларда қасддан одам ўлдириш (97-модда 2- қисми) ва терроризм (155-модда 3-қисми) учун ўлим жазоси бекор қилинди ва унинг ўрнига умрбод ёки узоқ муддатли озодликдан маҳрум қилиш жазоси белгиланди. Ҳозирги кунда ўлим жазосини бекор қилиш масаласи дунё ҳамжамиятини диққат марказида турган асосий масалалардан бири

бўлиб, ушбу жазони бекор қилиш бутун дунёда давом этмоқда. Ўлим жазосини бекор қилиш билан боғлиқ бир қанча халқаро би тимлар имзоланган бўлиб, уларга қуйдагиларни келтириб ўтиш мумкин: - Фуқаролик ҳуқуқлари ва сиёсий ҳуқуқлар тўғрисидаги Хал - қаро пактга ўлим жазосини бекор қилишга оид Иккинчи қўшимча баённома. Ушбу баённома ўлим жазосини тўла тақиқлашни назарда тутади, аммо ушбу ҳужжатга қўшилган мамлакатларга, уларнинг хоҳишига кўра, уруш даврида ўлим жазосини истисно тариқасида сақлаб қолиш имкониятини беради. Ушбу ҳужжатни 52 мамлакат ратификация қилган. Яна 9 давлат мазкур Баённомани имзолаб, ўзининг келгусида унга қўшилиш ниятини намойиш этган. - Инсон ҳуқуқлари тўғрисидаги Америка Конвенциясига Ўлим жазосини бекор қилиш тўғрисидаги Баённома. Инсон ҳуқуқ лари тўғрисидаги Америка Конвенциясига Ўлим жазосини бекор қилиш тўғрисидаги Баённома ўлим жазосинии тўла тақиқлашни назарда тутади, аммо мазкур ҳужжатларга қўшилган мамлакатлар га, уларнинг хоҳишига кўра, уруш даврида ўлим жазосини истисно тариқасида сақлаб қолиш имкониятини беради. Ушбу ҳужжатни Америка қитъаларининг саккиз давлати ратификация қилган ва бир давлат унга имзо чеккан. - Инсон ҳуқуқлари ва асосий эркинликларини ҳимоя қилиш тўғрисидаги Европа конвенциясига (Инсон ҳуқуқлари тўғрисидаги Европа конвециясига) 6-сон Баённома. Ушбу баённома тинчлик даврида ўлим жазосини тақиқлаш тўғрисидаги битимдир. Бугунги кунга қадар мазкур ҳужжатни Европанинг 44 мамлакати ратифика ция қилган ва бир давлат унга имзо чеккан.

- Инсон ҳуқуқлари ва асосий эркинликларини ҳимоя қилиш тўғрисидаги Европа конвенциясига (Инсон ҳуқуқлари тўғрисидаги Европа конвециясига) 13-сон Баённома. Ушбу баённома ўлим жазо - сини ҳар қандай ҳолатда, бирон-бир истисносиз тўла тақиқлашни назарда тутади. Мазкур ҳужжатни Европанинг 24 мамлакати рати - фикация қилган, 18 давлати унга имзо чеккан. 2003 йил 1 июлда Инсон ҳуқуқлари тўғрисидаги Европа кон - вециясига 13- сон Баённома кучга кирди. Мазкур Баённомани 15 та давлат ратификация килган. У барча ҳолатларда бирон-бир истис - носиз ўлим жазосини бекор қилишни назарда тутувчи биринчи халқаро битимдир. 2003 йил охирига келиб мазкур ҳужжатни Евро па Кенгашига аъзо 44 та мамлакатдан 20 таси ратификация қилди 2 . Ўтган 150 йилдан ортиқ вақт мобайнида жаҳон жамоатчилиги - нинг саъй-ҳаракатлари туфайли ҳозирга келиб дунёнинг 80 та дав - латида ҳамма жиноятлар учун ўлим жазоси бекор қилинган. 15 та давлатда истисноли (ҳарбий жиноятлар) ҳолатлардан ташқари бар ча жиноятлар учун ўлим жазоси бекор қилинган. 23 та давлат жи ноят қонунчилигида ўлим жазоси назарда тутилган бўлса-да, лекин охирги ўн йилда бирорта ҳам ўлим жазоси ижро этилмаган. Шун дай қилиб, бу рақамлар жами 118 та давлатда қонунчилик тартиби да ёки амалиётда ўлим жазоси бекор қилинган, деган хулосани бе ради 3 . Ўзбекистон Республикасида ҳам ўлим жазосини бекор қилиш га қаратилган ҳаракатлар мустақилликка эришилганидан кейин бошланди ва тарихан қисқа, яъни ўтган 14 йил мобайнида Европа ва бошқа ривожланган давлатларда 100 йилдан ортиқ вақт сарфланган 2 http:// www.amnesty.org.ru/ report 2004/hragenda 5-rus. 3 http//www.amnesty.org.ru/pages/deathpenalty-facts-rys.

йирик масала – ўлим жазосидан бутунлай воз кечилди. Мамлакатни модернизациялаш ҳамда жамиятни ислоҳ қилиш жараёнлари сўнгги паллада жиноий жазо тури сифатида ўлим жазо - сини қўллаш муаммосини ҳал қилиш ва уни умрбод қамоқ ёки узоқ муддатларга озодликдан маҳрум қилиш жазоларига алмаштиришни тақозо этди ва бу яшаш ҳуқуқи – шахснинг ажралмас ва табиий ҳу - қуқи эканлигини эътироф этган Инсон ҳуқуқлари бўйича Умумжа ҳон Декларациясининг 3-моддаси ва Ўзбекистон Республикаси Конституциясининг 24-моддасига тўла мос келади.

O'xshashlar

Ўлим жазосини бекор қилиш босқичлари

Ўлим ( Улим ) жазоси бекор қилиниши – суд-ҳуқуқ ислоҳотларининг пировард натижаси

Апелляция тартибида суд қарорларини бекор қилиш асослари

Ўлим ( Улим ) жазосининг бекор қилиниши – демократиянинг ўзига хослиги

Меҳнат шартномасини бекор қилиш ( Мехнат шартномасини бекор килиш