Ўлим жазосини бекор қилиш босқичлари - Huquqshunoslik - Referatlar

Ўлим жазосини бекор қилиш босқичлари

Yuklangan vaqt:

17.09.2022

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

82 KB

Ko'chirib olish

Ўлим жазосини бекор қилиш босқичлари Ўзбекистон Республикаси Конституциясининг 24-моддасига кўра яшаш ҳуқуқи ҳар бир инсоннинг узвий ҳуқуқидир. Инсон ҳаётига суиқасд қилиш энг оғир жиноятдир. Ўзбекистон Республикаси Президенти И.А.Каримов 2005 йил 28 январда Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси Қонунчилик палатаси ва Сенатининг қўшма мажлисидаги “Бизнинг бош мақса - димиз – жамиятни демократлаштириш ва янгилаш, мамлакатни мо - дернизация ва ислоҳ этишдир” номли маърузасида ислоҳотлар жа - раёнига бевосита боғлиқ устувор вазифаларни бешта йўналишда амалга ошириш зарурлигини таъкидлар экан, ҳар бир йўналишда ечимини топиши лозим бўлган долзарб масалалар юзасидан дасту рий ғояларни баён қилди. Бошқа соҳаларда изчил давом этаётган ислоҳотларни янада чуқурлаштириш ва эркинлаштириш жараёнида суд-ҳуқуқ тизимини ислоҳ қилишни янада либераллаштиришга алоҳида аҳамият берил - моқда. Давлатимиз раҳбари таъкидлаганидек, “Суд – ҳуқуқ тизими ни ислоҳ қилиш бўйича амалга оширилган ижобий ишларни қайд этиш билан бирга, бу соҳада ҳали ечимини кутиб турган жиддий муаммолар бор” 1 . Чунончи, ушбу соҳадаги ҳал этилиши лозим бўл ган масалалардан бири - бу жазо тизимидан ўлим жазосини чиқариб ташлаш эканлиги, шунингдек, ўлим жазосига мораторий қўллаш эмас, балки уни бутунлай бекор қилиш лозимлиги таъкидланди. Ўлим жазоси – давлат томонидан, қонунга мувофиқ, суд ҳукми билан инсонни ҳаётдан маҳрум қилишдан иборатдир. Мутахассис - 1 Каримов И.А. Бизнинг бош мақсадимиз – жамиятни демократлаштириш ва янгилаш, мамлакатни модернизация ва ислоҳ этишдир. –Т.: Ўзбекистон, 2005. 48-б.

ларнинг фикрича, ўлим жазосининг келиб чиқиш сабабларини одамларнинг ёки оилаларнинг бир-биридан қасос олиш одатидан излаш лозим. Дастлабки даврларда одамлар ўртасида қасос олиш одати пайдо бўлган бўлса, кейинчалик оила. Институтининг пайдо бўлиши ушбу функциянинг оилага ўтишига олиб келди. Лекин қасос олиш вазифаси оилада ҳам кўп сақланиб қолмади. Чунки давлат пайдо бўлиб, ўлим жазоси фақат давлатнинг ваколатига айланди. Ўлим жазосининг қадимда ва ўрта асрларда мавжуд бўлган жуда кўп тури ҳозирга келиб ўнтагача қисқарди. Ҳозирги дунёда ўлим жазосининг энг кўп тарқалган турлари: отиб ўлдириш ва осиб ўлдириш, улардан кейин электр стулида ва инъекция қилиб ўлди риш, шунингдек, газ камерасида ўлдириш ва бошини танасидан жу до қилиш турлари ҳисобланади. Ўзбекистон Республикаси 1991 йил сентябрда ўз мустақилли - гини эълон қилди. Лекин эндигина мустақилликка эришган ватани - мизда асосан эски совет мафкурасига асосланган ва у билан йўғ - рилган муносабатларни тартибга солишга қаратилган қонунлар мерос қолиб, ҳамон амал қилмоқда эди. Ҳеч кимга сир эмаски, собиқ СССР давлати таркибидаги Ўзбекистон ССР жиноят қонун ларининг 33- моддасидаги жиноятлар учун ўлим жазоси қўлланили ши моддаларнинг санкцияларида берилган эди. Ҳаттоки, Ўзбекис тон ССР жиноят кодексининг 119 1 -моддасида, яъин давлат ёки жамоат мулкини жуда кўп миқдорда талон-торож қилганлиги учун мол- мулкини мусодара қилиб, ўн йилдан ўн беш йилгача муддатга озодликдан маҳрум қилиш билан ёки мол-мулкини мусодара қилиб, ўлим жазоси билан жазоланади дейилган эди. Бундай ҳолат Жиноят

кодексига шарҳларда шундай изоҳланган эди: “Бу жиноятнинг энг муҳим белгиси жуда кўп миқдор ҳар бир иш ҳолатларини аниқлаш ва ҳисобга олиш натижасида белгиланади. Бунда талон-торож қилинган мулкнинг миқдори ва ҳажми, қиймати халқ хўжалигида тутган ўрни ва аҳамияти, жиноятнинг содир қилиниш шароити, жойи, вақти ва бошқалар ҳисобга олиниши керак. Ҳозирги вақтда суд амалиётида кўпинча талон-торож қилинган мулкнинг қиймати 10 000 сўмдан ортиқ бўлса, жуда кўп миқдорда Давлат ёки жамоат мулкини талон- торож қилиш деб баҳо берилади. Баъзи алоҳида ҳисобда турадиган ва қимматбаҳо ашёлар талон-торож қилинса, уларнинг умумий нархи 10 сўмдан оз бўлса ҳам 119 1 -модда билан квалификация қилиниши мумкин” 2 . Бундан кўриниб турибдики, инсоннинг ҳаёти ўз меҳнати билан ўзи яратган қандайдир моддий қийматга эга бўлган мулкдан ҳам қадрсиздир. Биз диққатларингизни ўзларини адолатпараст демократик дав - лат деб дунёга жар солаётган АҚШ ва баъзи Европа давлатларининг ҳали хануз жиноят қонунларида ўлим жазоси олиб ташланмаган бир вақтда 17 йил ичида адолатли юртбошимиз томони дан амалга оширилди, яъни 2008 йил 1 январдан бошлаб, ўлим жа зоси кўрсатилган бутун моддаларида ўлим жазоси ўрнига умрбод озодликдан маҳрум этиш ва узоқ муддатли озодликдан маҳрум этиш жазолари билан алмаштирилди. 1992 йилда Ўзбекистон Республикасининг Конституцияси қабул қилиниб, унга асосан инсон, унинг ҳаёти, эркинлиги, шаъни қадр- қиммати ва бошқа ҳуқуқлари олий қадрият деб эълон қилинди. Яшаш 2 Ўзбекистон ССР Жиноят кодексига шарҳлар. –Т.: Ўзбекистон, 1988. 296-б.

ҳуқуқи ҳар бир инсоннинг узвий ҳуқуқи эканлиги ва инсон ҳаётига суиқасд қилиш энг оғир жиноят деб белгиланди. Янги Конституциямиз асосида ишлаб чиқилиб, 1994 йил сен - тябрда қабул қилинган ва 1995 йил апрелда кучга кирган Жиноят кодексида 13 та модда бўйича яъни: жавобгарликни оғирлаштира - диган ҳолатларда қасддан одам ўлдириш (97-модда 2-қисми), но мусга тегиш (118-модда 4-қисми), жинсий эҳтиёжни зўрлик ишла тиб ғайритабиий усулда қондириш (119- модда 4-қисми), агрессия (151- модда 2-қисми), урушнинг қонун ва удумларини бузиш (152-модда), геноцид (153- модда), терроризм (155-модда 3-қисми), давлатга хоинлик қилиш (157-модда 1-қисми), Ўзбекистон Респуб ликаси Президентига тажовуз қилиш (158-модда 1-қисми), жосус лик (160- модда 1-қисми), жиноий уюшма ташкил этиш (242-модда 1-қисми), контрабанда (246-модда 1-қисми), гиёҳвандлик восита лари ёки психотроп моддаларни қонунга хилоф равишда ўтказиш (272-модда 2- қисми) жиноятлари бўйича ўлим жазоси қолдирилди, холос. Бу ҳолат эндигина мустақил бўлган ва ўз хавфсизлигини таъминлашга ҳаракат қилган республиканинг эҳтиёжларига мос ке лар эди, албатта. Лекин кўп ўтмасдан 1998 йилда Ўзбекистон Рес публикаси Олий Мажлиси томонидан Жиноят кодексига қўшимча ва ўзгартишлар киритилиб яна 5 та жиноятнинг санкциясидан ўлим жазоси (ЖКнинг 119-моддаси 4-қисми, 152-моддаси, 158-модда нинг 1-қисми, 160- модданинг 1-қисми, 246-модданинг 1 қисмидан) чиқарилди. Олий Мажлиснинг 2-чақириқ олтинчи сессиясида Президентимиз И.А.Каримов томонидан қилинган “Адолат қонун устуворлигида” номли маърузада жиноят қонунчилигига оид

сиёсатимизда жиноий жазоларнинг либераллаштириш истиқболлари белгилаб берилди. Шу сессияда 2001 йил 29 августда Олий Мажлис томонидан “Жи ноий жазоларнинг либераллаштирилиши муносабати билан Ўзбе кистон Республикасининг Жиноят, Жиноят-процессуал кодекслари ҳамда Маъмурий жавобгарлик тўғрисидаги кодексига ўзгартиш ва қўшичалар киритиш тўғрисида”ги Қонуни қабул қилинди ва унинг асосида Жиноят кодексидаги яна 4 та жиноятнинг санкциясидан (ЖКнинг 118-моддаси 4 –қисми, 157-моддаси 1-қисми, 242-модда си 1-қисми, 272-моддаси 2- қисмидан) ўлим жазоси чиқарилди. 2004 йил 29 августда Жиноят кодексидаги яна 2 та жиноят санкциясидан (ЖКнинг 151-моддаси 2-қисми, 153-моддаси дан) ўлим жазоси чиқарилди. Ва ниҳоят, 2008 йил 1 январга келиб, Ўзбе кистон Республикасининг Жиноят кодексидан ўлим жазоси назарда тутилган сўнгги иккита: жавобгарликни оғир лаштирадиган ҳолатларда қасддан одам ўлдириш (97-модда 2-қис ми) ва терроризм (155-модда 3-қисми) жиноятдан ўлим жазоси чиқариб ташланди ва унинг ўрнига умрбод ёки узоқ муддатли озодликдан маҳрум қилиш жазоси белгиланди. Қолаверса миллий қонунчилигимиз бўйича умрбод ёки узоқ муддатли озодликдан маҳрум қилиш жазоси аёлларга, олтмиш ёшдан ошган эркакларга ва ўн саккиз ёшга тўлмасдан жиноят содир этган шахсларга нисбатан тайинланиши мум кин эмас. Ўлим жазосининг бекор қилиниши ва унинг ўрнига умрбод ёки узоқ муддатли озодликдан маҳрум қилиш жазосининг киритилиши борасидаги муҳим вазифалар – биринчидан, жамоатчилик ўртасида кенг кўламли тушунтириш ишларини олиб боришни йўлга қўйиш

бўлиб, ушбу жараёнда аҳолига ўлим жазосидан воз кечиш сабабларининг мазмун-моҳияти чуқур тушунтирилиши, иккинчи дан, хорижий давлатлар қонунчилиги ўрганилиб таҳлил қилиниши ва қонунчиликда тегишли қўшимча ва ўзгартиришлар киритилиши, учинчидан, ўлим жазоси ўрнига тайинланадиган умрбод ёки узоқ муддатли озодликдан маҳрум қилиш жазоси ижросини таъминлаш га қаратилган ташкилий чоралар кўрилиши лозим.

O'xshashlar

Ўлим жазосини бекор қилиш – суд-ҳуқуқ ( Улим жазосини бекор килиш суд хукук ислохатлари натижаси

Меҳнат шартномасини бекор қилиш

Ўлим ( Улим ) жазосининг бекор қилиниши – демократиянинг ўзига хослиги

Меҳнат шартномасини бекор қилиш ( Мехнат шартномасини бекор килиш

Ўлим ( Улим ) жазоси бекор қилиниши – суд-ҳуқуқ ислоҳотларининг пировард натижаси