Jinoyatchi psixologiyasi - Huquqshunoslik - Referatlar

Jinoyatchi psixologiyasi

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

46 KB

Ko'chirib olish

www.arxiv.uz Jinoyatchi psixologiyasi Reja: 1. Jinoyatchi shaxsi tushunchasi. 2. Qonunbuzarlik sabablari va ularning tavsifi. 3. Jinoyatchi shaxsini asosiy kriminal, tipologik tiplarining tavsifi.

www.arxiv.uz Jinoyatchi shaxsi tushunchasi 1. Huquqni himoya qiluvchi organlar sohasida inson faoliyatini tadqiq etish uchun psixologik bilimlarning o`rni juda katta. Insonni, uning shaxsini, asosiy psixologik holatlarni, jarayonlarni, (ehtiyoj, motiv, maqsad, temperament, ustanovka, ijtimoiy yo`nalishi va shaxsining tavsifini) chuqur o`rganish yuridik faoliyatda muhimdir 2. Jinoyatchi shaxsini o`rganish uchun avvalo jinoyatchilik bilan kurashish zarur. Psixologiya shaxs immunitet mexanizmini kriminal vaziyatlarda o`rganadi va jinoyatchilikning oldini olishni asosiy maqsad qilib qo`yadi. 3. Kriminal psixologiya faqat zo`ravonlik asosidagi jinoyatlarnigina emas, balki jinoiy guruhlar tuzilishini psixologik xususiyatlarini ham o`rganadi. Juda ko`pgina jinoyatlar qonunni buzishdan kelib chiqadi. Kriminologiya, so siologiya va psixologiya uchun insonni ko`proq dinamik, genetik tomondan o`rganish yaxshi natija beradi. Qonun buzilishi sabablarini o`rganishda ko`proq bizni faqatgina jinoyatchining xatti-harakatlari emas, balki ayrim voqealar qiziqtiradi. Shaxs shakllanishi jarayonini kriminalogiya va qonunni qiziqtirmaydi, chunki buni pedagogika, psixologiya, sotsiologiya kabi fanlar o`rganadi. 4. Nima uchun kishi jinoyatga qo`l uradi? Jinoyat sodir etayotgandi nimaga o`zini to`xtatib qololmaydi 5. Shaxs jinoyat sodir etayotganda uning ichki psixofiziologik holatlari muhim rol o`ynaydi. Unda ichki va tashqi tormozlanish mavjud. Jinoyat sodir etilayotganda bizdagi emotsiyalar qo`zg`alish holatiga keladi.YA`ni butun his-tuyg`ularimiz ongsizlik holatiga o`tib ketadi. Jinoyatning kelib chiqishida bir necha sabablar, motivlar paydo bo`ladi. Inson qanchalik tarbiyalangan bo`lsa emotsiyalarini boshqara oladi. Lekin ayrim hollarda chegaradan chiqib ketish, ya`ni ongsizlik holatiga o`tib ketish paytlari ham bo`ladi. Xalqimizda «jahl kelsa aql qochadi»

www.arxiv.uz deb bekorga aytilmagan. Jahl kelganla fikr torayadi, miyada jamiyat qonun-qoidalariga to`g`ri kelmaydigan tasavvur va tushunchalar paydo bo`ladi. 6. Jamiyat qonun - qoidalariga to`g`ri kelmaydigan tasavvurlar va tushunchalar kishining asab tizimiga, temperamentiga, xarakteriga kuchli ta`sir qiladi. Shaxsning ijtimoiy va biologik xususiyatlari haqidagi umumiy ma`lumotlar muhim masalalarni, ya`ni jinoyatchilikni ochishga yordam bermaydi. Buning uchun kishining imkoniyatlari, ehtiyojlari, bilish jarayonlari, tarbiyalanganlik darajasi, jinoyatni keltirib chiqaruvchi shart-sharoitlarini ham hisobga olish zarur. Demak, jinoyatchilik o`z-o`zidan kelib chiqmaydi. Biologik va sotsial imkoniyatlarni shaxs shakllanishiga qanchalik bog`liqligini hisobga olish muhimdir. 7. F. G. Uglov tadqiqotlarining ko`rsatishicha, 1500 nafar taraqqiyotdan orqada qolgan bolalarning 2 foizi narkotik iste`mol qilmaydigan onalardan, 9 foizi alkogol iste`mol qiluvchi onalardan, 74 foizini naroktik moddalarni ko`p iste`mol qiluvchi onalardan tug`ilganligi aniqlangan. Jinoyatchilik irsiyat orqali o`tmaydi. Bola onasining qornidan jinoyatchi bo`lib tug`ilmaydi. Jinoyatchilik atrofdagi muhit, munosabatlar (ota - ona, tengdoshlar, kattalar bilan bo`ladigan) ta`lim - tarbiya ta`siridan kelib chiqishi mumkin. Uning paydo bo`lishiga qiziqish, ehtiyoj, irodaning pastligi ham sabab bo`ladi. 8. 9. Qonunbuzarlik sabablari va ularning tavsifi. 10. Nima uchun qonun buziladi 11. Qonunbuzarlik sotsial muhit ta`siridan kelib chiqadi. O`smirlarda bu hol ko`p kuzatiladi, chunki ular balog`at yoshiga o`tayotgan chog`larida fiziologik va psixologik o`zgarishlarni boshlaridan kechiradilar. O`z- o`zini anglash, o`z-o`zini tarbiyalash jarayoni hali to`la shakllanmagan bo`ladi. Bundan tashqari kattalarda ham qonunbuzarlik holatlari, xatti-

www.arxiv.uz harakatlari ham kuzatiladi. Masalan, algokol ichimliklarini ko`p iste`mol qiladigan, oilaviy sharoiti og`ir bo`lgan kishilarda, affekt (kuchli ruhiy qo`zg`alish, shuuriy holat) holatida qonunbuzarlik jinoiy xatti- harakatlarga sababchi bo`lishi mumkin. Bunday holatlarni aniqlashda tergovchi juda kuchli asoslangan dalillarga tayanishi lozim. 12. Bizni qonunbuzarlikning sabablari qiziqtirar ekan, qonun bilan ta`qiqlangan jinoiy xatti-harakatni vujudga keltiruvchi faoliyatnigina emas, balki uning muqaddimasidagi ayrim faoliyatlarni ham e`tiborga olish lozim. Kishi xulq - atvoriga salbiy ta`sir ko`rsatuvchi sabablarga quyidagilar ham kiradi: 13. Biologik ehtiyojlar patologiyasi ko`p hollarda jinoiy buzuqlik va jinsiy jinoyatlarni keltirib chiqaradi. 14. Asabiy-ruhiy kasalliklar asab tizimi qo`zg`aluvchanligini kuchaytirib, noadekvat aks ta`siriga olib keladi, javobgarlikni qiyinlashtiradi. 15. Avloddan avlodga o`tuvchi tug`ma kasalliklar, ayniqsa ichkilikbozlik tufayli zo`rayib ketadi, aqli zaif bolalarning 40 foizi mana shu kasallik oqibatidandir. 16. Psixofiziologik zo`riqish, ziddiyatli vaziyatlar, atrof muhitda kimyoviy tarkibning o`zgarishi, turli psixologik, allergik va zaharlanish kasalliklariga sabab bo`lib, qo`shimcha kriminal omillarga aylanadi. 17. Jinoyatlarni keltirib chqaradigan sababiy turkumlardan biri odamlar ma`naviy va moddiy ehtiyojlarning qondirilmasligi bo`lishi ham mumkin. 18. 19. Jinoyatchi shaxsini asosiy kriminal, tipologik tiplarining tavsifi. 20. Jinoyatchilikning ijtimoiy determinatsiyasi mexanizmi shaxsiy o`rganishga ikki xil: ijtimoiy-tipologik va ijtimoiy rol yondoshuvi taqozo etadi. Ijtimoiy-psixologik yondoshishda shaxsning ijtimoiy nuqtai nazari, shunga muvofiq ijtimoiy normalari, ularni idrok etish va ijro etishni tahlil qilinadi. Ikkinchi holatda shaxs ijtimoiy munosabatlarining

www.arxiv.uz faol arbobi, subyekti sifatida ko`rib chiqiladi. 21. Jinoyatchi shaxsini kriminal psixologiya o`rganadi. Bu fanning asosiy masalalaridan biri – shaxsning ichki, ruhiy sabablarini ajratib ko`rsatishdan iborat. Chunki avvalo shaxsning motivlashadigan ichki sabablari tashqi muhitning ayrim omillari bilan o`zaro qo`shilib, shaxs uchun kriminal vaziyatni yaratishi mumkin. 22. Kriminal, tipologik tiplar deganda nimani tushunamiz 23. Jinoyatlarning har xil turlari (qasddan, zo`ravonlik bilan, ehtiyotsizlik oqibatida) uchun huquqbuzardagi turlicha soxta motivlari xarakterli bo`lib hisoblanadi. Moddiy – tovar qadriyatlari va xizmatlarga ehtiyojlar bilan ularni ro`yobga chiqarish o`rtasidagi uzilish ijtimoiy salbiy oqibatlarni keltirib chiqaradi. Jinoiy xulq-atvorning ikki shakli mavjud: moddiy va maishiy, madaniy xizmat ehtiyojlari. Yetishmovchilik jinoiy faoliyat o`sishiga shart-sharoit yaratadi. Talab va taklif o`rtasidagi nomutanosiblikdan turli-tuman “ishbilarmonlar” foydalanadi, qonunga xilof operatsiyalar orqali o`z to`lov qobiliyatini oshirib boradi. Ehtiyojlarni qondirishdagi yetishmovchilik firibgarlik, poraxo`rlik, korrupsiya, narkobiznesning tegirmoniga suv quyadi. 24. Tergovchi va sud tomonidan ayblanuvchi shaxsining psixologik xususiyatlarini to`laqonli va chuqur o`rganish bir qator dolzarb masalalarni hal etishga ko`maklashadi: jumladan, sodir etilgan jinoyatni to`g`ri klassifikatsiyalash, taktik usullarni to`g`ri tanlash, huquqbuzarga nisbatan tarbiyaviy ta`sir o`tkazishni birinchi so`roqdan boshlash, ayblanuvchining psixologik xususiyatlarini chuqur o`rganish kabilar.

www.arxiv.uz 25. Kriminal psixologiyada jinoyatchi shaxsini o`rganish dasturi katta ahamiyatga ega. Unda quyidagi belgilarni ko`rsatib o`tish kerak: 26. Ijtimoiy – demografik - bu guruh jins, yosh, ma`lumot, siyosiy e`tiqod, ijtimoiy mavqe, mutaxassislik, qanday rolga mansublik kabilar. 27. Ijtimoiy – psixologik - bu guruh bo`yicha shaxsning aql - idroki, irodasi, ma`naviy fazilatlari, xarakteriga xos xususiyatlar bilan baholanadi. 28. Psixofiziologik – bu guruhga temperament tiplari kiritiladi.

O'xshashlar

Jinoyatchi shaxsi

Jinoyatchi shaxsi

Jinoyatchi shaxsining tuzilishi

Shaxs psixologiyasi

Yuridik mehnat psixologiyasi