Jadidlarning siyosiy va huquqiy qarashlari - Huquqshunoslik - Referatlar

Jadidlarning siyosiy va huquqiy qarashlari

Yuklangan vaqt:

17.09.2022

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

58 KB

Ko'chirib olish

J adidlarning siyosiy va h uquqiy qarashlari Reja: 1. Turkistonda jadidchilik xarakatining vujudga kelishi va jadidlar xarakatida milliy ziyoliylarning o`rni . 2. Maxmudxo`ja Bexbudiy va Munavvar Qori Abdurashidxonovning siyosiy xuquqiy qarashlari . 3. Yosh buxoroliklar: Abdurauf Fitrat, Fayzulla Xo`jaev va boshqalarning siyosiy-xuquqiy qarshlari . 4. Yosh xivaliklar: Bobooxun Salimov, Polvonniyoz Yusupovlarning siyosiy va xuquqiy qarashlari . 5. Mavzu yuzasidan tayanch so`z va iboralar

Turkistonda jadidchilik xarakatining vujudga kelishi va jadidlar xarakatida milliy ziyoliylarning o`rni. O`zbekiston siyosiy va huquqiy ta`limotlar tarixini yaratishda jadidchilik harakatini tadqiq qilish muxim ilmiy muammolardan biridir. Bu sohada oxirgi vaqtda anchagina ilmiy va ommabop risola va maqolalar chop qilindi. Ularda jadidchilikka berilgan bir tomonlama, xaqiqatga zid baholarni noto`g`ri ekanligini isbotlovchi faktlar va izohlar berilgan, Hozir asosiy vazifa jadidchilik harakatining ilmiy jihatdan xolisona va halol tadqiq qilishdan iboratdir. Jadidizmning o`rganishda qo`lga kiritilgan boy materiallarni umumlashtirish, unga yondoshishning nazariy masalalarini chuqurlashtirish, ob`ektiv ilmiy haqiqatni aniqlashga mos keladigan tadqiqot yo`llarini ishlab chiqmsh muhim muammolardandir. Jadidizm Turkiston ma`rifatparvarlik harakatining yukori boskichidir. Uning namoyondalari mamlakatni feodal qoloqlikdan chaqarmsh, milliy mustaqillikka erishish uchun qurashdilar. Jadidlar harakatida milliy ziyolilarning deyarli barcha i lg`or vakillar i qatnashdi. Bular orasida Hamza, Avloniy, Xolmuhammad Axundiy, Ibroxim Davron, Siddiqiy, Mirmuxsin Shermuxamedov, Nazir To`raqulov va boshqalar bor edi. Jadidizm namoyondalarining qarashlarida xilma-xillik, ba`zi masalalarda jiddiy farq borligini inkor qilmagan holda, jadidizm mafkura, muayyan qarashlar tizimi sifatida kapmtalistik taraqqiyoti extiyojlarini ifodalardi. Jadidlar harakatining sotsial ildizlari milliy burjuaziyanmng vujudga kelmshi va uni mmllmy ozodlikka intilishiga bog`liqdir. Turkistonda jadidchilik harakatining shakllanishi va rivojlanishiga Rossiya musulmonlarining milliy ozodlik harakati Mafkur chi larini ta`s i ri ham katta bo`ldi. Turkistonda Sharqda rivoj topgan mustamlakachilik zulmiga qarshm qaratilgan mafkuraviy oqimlar g`oyalari ham kirib kelardi. 1906 ymldan boshlab jadidlar Turkmstonda o`zlarining gazeta va jurnallarini nashr qila boshladilar. Ularning saxifalarida mustamlakachilik siyosatiga, feodal

tartibotlarining ximoyachilariga qarshi qaratilgan keskin maqolalar ham bosilib turardi. Jadidchilik harakatining diqqat markazida turgan masalalardan biri maorif tizimini isloh qilishdan iborat edi. Milliy manfaatlarni himoya qila biladigan, iqtisodiy va siyosiy qaramlik va qoloqlikdan chikish muammolarini biladigan zamonaviy bilimga ega savodli kadrlar zarurligini jadidlar yaxshi anglashardi. Mana shuning uchun xam dunyoviy bilimlarni o`rganish ishlari, maorif tizimini islox qilish masalasi XIX asr oxiri va XX asr boshlari Turkiston ijtimoiy fikrining dikkat markazidagi siyosiy masala bo`lib qoldi^ ^. Biz dinimiz va mamlakatimizni himoya qilishga qodir ishonarli va mustahkam vositaga ega bo`lmog`imiz shart. Bu vosita maorifdir, deb yozgan edi Bex,budi. Bexbudiyning bu fikrlari o`z axamiyatini hozir xam yuqotgani yuk. Jadidlar matbuotida maorifni islox qilish masalalari xar tomonlama muhokama qilindi. Unda maktab ishini iqtisodiy va moliyaviy tomonlari, ulamolar va chorizm ma`muriyatini yangi usul maktablariga munosabatlari, o`kuvchilar psixologiyasi va odobiga ijobiy ta`sir qilish metodikasi, o`qitish dasturlari va maktab ishiga oid boshqa ko`p masalalar haqida maqolalar mavjud. Shuni ham alohida ta`kidlab o`tish zarurki jadidlar o`z maqolalari va asrlarida maorif, ijtimoiy hayot va turmush tarzini ayrim tomonlarini islox qilish zarurligini uqtirish bilan birga yoshlar diqkatini musulmonlarning o`tmish madaniyatiga, ilm- fan sohasida erishgan shuxratlariga, diniy va xulqiy poklik masalalariga jalb qilganlar, bu o`tmishni mavjud ahvolga taqqoslab ko`rsatishga harakat qildilar. Jadid ziyolilari orasida va matbuotda «Turon» g`oyasi ham keng tarqala boshlandi. Shu bilan bir qatorda jadidlar milliy doirada cheklanib qolmaslik, umuminsoniy madaniyat yutuqlari, fan va pedagogik fikr yangiliklaridan foydalanish zarurligini uqtirish sohasida ma`lum targ`ibot ishlarini olib bordilar. Jadidlar siyosiy dasturi Turkistonni mustakilligi uchun kurashish vazifasiga qaratilgan edi. Birok jadidlar bu oliy maqsadni amalga oshirish chora va vositalarini tanlashda konkret ijtimoiy-iqtisodiy va siyosiy vaziyat bilan xisoblashdilar, imkoniyatlaridan kelib chiqdilar.

Maxmudxo`ja Bexbudiy va Munavvar Qori Abdurashidxonovning siyosiy xuquqiy qarashlari. Jadidlar harakatining yirik namoyondasi, uning nazariy asosichlaridan biri Maxmud-Xuja Bexbudiydir (1879-1919). Bexbudiy fikrlarining teranligi, siyosiy ongining yuksakligi bilan jadidlar orasida ajralib turardi. Bexbudiy Rossiya siyosiy hayotidagi turli partiyalarga bo`lgan munosabatini ifodalab, qoraguruxlar partiyasi faoliyatini koralaydi. Bu partiya, deydi Bexbudiy, podshox bilan xalqning bir-biri bilan muloqotda bo`lishiga g`ovdir. Xususan., biz musulmonlar o`z talablarimizni, din va iqtisod sohasida kamsitilishimizni podshohga arz qila olmaymiz, chunki Oliy Kengash a`zolari bizning barcha arzlarimizni rad qilib podshoxga etkazmaydilar. Bexbudiy sotsial-demokratik va eserlar partiyalarining dasturlari va faoliyatini ham salbiy baholaydi. Biz musulmonlar uchun, deydi Bexbudiy, bu partiyalarga ko`shilish zararlidir. Ularning mulkchilik xaqidagi talablari xato va shariatga mutloq ziddir. Shaxs erkinligi, oila haqidagi fikrlari xam biz uchun mutloq to`g`ri kelmaydi. Siyosiy partiyalar ichida, deydi Bexbudiy, biz uchun tug`ri keladigan kadetlar partiyasidir, chunki bu partiya podshohning xalq bilan muloqotda bo`lishiga imkoniyat yaratuvchi davlat dumasi tarafdoridir. Bexbudiy 1905 yilda tashkil topgan musulmonlar partiyasiga xayrixoxligini alohida ta`kidlaydi. Bu partiya, deydi Bexbudiy, o`zining umumiy siyosiy talablari va e`tiqodi bilan kadetlar partiyasiga yaqin bo`lsada, u musulmonlarni manfaatlarini himoya k;ilish uchun tashkil qilingan. Shuning uchun, biz Turkiston musulmonlari, siyosatda kadeglarni ko`llasakda, musulmonlar partiyasiga qushilishimiz darkor. Bu partiyaga xizmat qilish, uni tarafdori bo`lish, dinimiz, vatanimiz va millatimizga xizmat kilish demakdir.

Musulmonlar partiyasi 1905 yil Nijniy Novgorod shahrida tashkil qilindi. Uning siyosiy talablaridan asosiysi musulmonlarning dinlariga xukumat ma`muriyatini aralashmasligini ta`minlash va mahalliy o`zini-o`zi idora qilish tizimini o`rnatishdan iborat edi. Buni faqat davlat dumasi orqali amalga oshirish mumkindir, deb bildilar. Behbudiy Turkmstonda musulmonlarnmng diniy va grajdanlik ishlai bilan shug`ullanadigan mahalliy boshqarma tuzish zarurligini ta`kidlaydi. Turkiston mahalliy boshqarmasi qozilar sudi, vaqf mulkini taqsimlash, maktab va madrasa masalalari va boshqa diniy va milliy muammolarni o`z qaramog`iga olishi kerak. Biz Turkiston musulmonlari uchun, deydi Bexbudiy, diniy grajdanlik boshqarmasi suv va non kabi zarurdir, chunki busiz biz imonimizni yo`qotamiz va falokatga giriftor bo`lamiz. Bexbudiy maqolalari va isloh loyixalarida bayon qilingan g`oyalar jadidlar harakatining asosiy dastur xujjatlari, harakat ko`llanmasi sifatida xizmat qildi. 1917 yil fevral` burjua demokratik inqilobi jadidlar tasavvurida dasturlarni amalga oshirish uchun imkoniyat paydo bo`lganligiga ishonch hosil qildi, milliy- ozodlik tuyg`ularining kuchayishiga olib keldi. O`lkadagi tub aholining siyosiy ongida va kurashida keskin o`zgarishlar sodir bo`lib, «Shuroi Islomiya». «Shuroi Ulamo» singarm partiyalar tashkil topdi. «Shuroi Islomiya» partiyasining rahbarlari-Minavvar-qori, Mustafo CHoqaev, Bexbudiy va boshqalar Turkistonda Muxtoriyat ta`sis etilishini, moliya, adliya, boshqaruv, maorif va boshqa sohalarda mustaqillikni, matbuot erkinligini talab qildilar. Bexbudiy Turkiston muxtoriyati qanday bo`lishini shunday tushuntiradi: «Muxtoriyat, biz Turkiston musulmonlari istaymizkim, Rossiya mamlakatiga yopishib turib, xorijiy va ishlarga aning ila bir bulib turib, daxil ishlar va tirikchiliklarimizni o`zimz idora etsak. Besh viloyatdan iborat Turkistonning har bir shahar va uezdidan bir necha nafardan-kishi saylanib Toshkentda katta markaz bir majlisimiz bulurki, barcha olur soliq va minbad joriy bulaturgan qonun va nizomnomalarni alar tuzib Turkistonda joriy qiladilar. Rusiya xukumati ila musulmonlar orasmnda shul majlis vosita bulur.

O`zimizning muxofazatimiz uchun milliy jandarma, askarimmiz bulur. Mamlakat xazinasidan boshqa milliy va madaniy ishlarimizning masrafi uchun o`zimmizning aloxida xazinamiz bo`lur. Maktab va madrasalarimiz , vaqf va doril kazolarimiz o`z karamog`imizda bulur. Xulosa kalom davlat va siyosat ishlaridan boshqa barcha ishlarimiz o`z ixtiyorimizda bulur va buning uchun zamonaviy va madaniy nizomnoma va qonunnomalarni tahrir etmoq lozimdur. Turkistonda rus, yaxudiy, armani va boshqalar bo`lib, alar ila muomalamiz tug`risida yana yangi va zamonaviy qonunlar kerakdur». Bu maqsadlarni amalga oshirish uchun Ta`sis majlisi oldida talablarni qat`iy qo`yish zarur. Ta`sis majlisi ham o`z ixtiyori bilan mustakillikni bizga bermaydi. Biz, Turkiston musulmonlari, birlashib muxtoriyatni ta`sis majlisidan olmog`imiz kerakdur. Biz jonsizlik ko`rsatganda muxtoriyat agarda yuz sana so`ngra bulsun, bizga berishmaydur. Afsuski, «Xaq olinur, berilmas». 1917 yil avgust oyida «Kengash» gazetasida mo`xtoriyat loyixasi e`lon qilindi, Bu loyixani tuzishda Maxmud-Xuja Bexbudiy, Munavvar Kori, Abdurashidxonovlar faol ishtirok qildilar. 1917 yil sentyabrida «Markaziy .Shuroi-Islomiya» ning tashabbusi bilan chiqarilgan, o`lka musulmonlari s`ezdi bo`lib o`tdi. S`ezd qabul qilgan qarorda yoziladi: «S`ezd hokimiyat ishchi, soldat va krestyanlar Sovetlariga o`tishiga qarshi chiqadi. Xokimiyat koalitsion bo`lishi va mamlakatning -hamma kuchlariga tayanishi kerak, bu degani umumxalq hokmmiyati bo`lishi kerak». Shunga qaramasdan bolsheviklar butun hokimiyat Sovetlarga berilishini talab qilib chiqishdi . Mana shu vaziyatda Bexbudiy, Munavvar qori, «Shuroi Islomiya» bilan «Shuroi ulamo" partiyalarining birgalikda harakat qilishga da`vat qildilar. Bu da`vat 17-20 sentyabr 1917 yml chaqirilgan umummusulmon s`ezdi qarorlarida o`z ifodasini topdi. Unda «Shuroi Islomiya», "Turon", «Shuroi Ulamo» partiyalar birgalashib, yagona kuch sifatida ish ko`rish vakti kelgani aloxida ta`kidlandi. S`ezd i shida 500 kishi i shtirok qildi. Ular orasida Urol va Turgay viloyatlarining vakillari ham bor edi. S`ezd qabul qilgan xujjatlarda Turkistonning kelajak ijtimoiy-smyosiy tuzumi qonun chiqaruvchi oliy organ -parlamentga ega

bo`lgan respublika bo`lishi ifodalanadi. Bu parlament «umumiy, to`g`ridan-to`gri, teng va yashirin ovoz berish yuli bilan besh yil muddatga Turkmstonda yashab turgan barcha millatlarning teng vakillari asosida saylanmog`i lozim edi. Turkiston parlamentining qonun chiqaruvchilik vazifalari Rossiya respublikasining asosiy qonunlari va shariat talablariga mos bulmog`i zarur deb topildi. Bunda Turkiston federatsiyasi o`z puli, o`z militsiyasiga ega bo`lishi, tinch vaqtlarda chet davlatlar bilan o`z chegarasini qo`riqlash uchun saqlash mumkin bo`lardi». Musulmonlar qurultoylarida Turkistonga muxtor jumxuriyati maqomi berish to`g`risidagi kabul qilingan qarorlar bol`sheviklar tomonidan inkor qilindi. 1917 yil 15 noyabr` kuni Toshkentda soldat, ishchi va krest`yanlar deputatlari Sovetining o`lka s`ezdi xokimiyat shu Sovet ko`liga o`tganligini bayon qildi. O`lka Soveti tuzgan xukumat tarkibida mahalliy aholi vakilladan^ bir kishi ham yuk edi. S`ezd qabul qilgan dekloratsiyada bayon etilishicha «X,ozirgi vaqtda musulmonlarni o`lka inqilobiy hokimiyatining oliy tashkilotiga kiritish maqsadga muvofiq emas, chunki mahalliy aholining soldat, ishchi va krest`yanlar Sovetlari hokimiyatiga munosabatlari noaniq, shuningdek, mahalliy aholi orasida proletar sinfiy tashkilotlari bo`lmagani tufayli ular o`lkaning oliy hokimiyatida vakolat tashkil etib, fraktsiyaning madadiga tayana olmaydilar». 1917 yil 12-15 noyabrida «Shurai Ulamo» rahbarlaridan Sherali Lapinning tashabbusi bilan o`tgan «Turli musulmon guruxlarining birlashgan majlisi» «Turkistonda hokimiyatni tashkil ztish tugrisida» gi masalani muxokama qildi va Sovetlar hokimiyatiga munosabatini bayon qildi. qabul qilingan qarorda «Xokimiyatning maxalliy aholi manfaati uchun deyarli zid bo`lgan begona va o`tkinchi, tasodifiy kishilar guruxi - xarbiylar, ishchilar va krest`yanlar tashkilotlari ko`lida bo`lishi demokratik qoidalar talabiga javob bermaydi va mahalliy aholiga xalqlarning o`z taqdirini o`zi belgilash asosida tug`ri hayot ko`rishga kafolat bermaydi", Turkiston milliy madaniy muxtoriyat huquqiga ziddir», deb topildi. 1917 yil, 27 noyabr` IV ulka musulmonlari favqulodda s`ezdi o`tkazildi. S`ezd «Kukon muxtoriyati» ni e`lon qildi. Bu Turkiston mustaqilligini tiklashga karatilgan kurashning dastlabki ifodasi edi.

Jadidlar s`ezd i da faol -ishtirok qildilar. Turkiston Muxtoriyatining tashkil topishiga uz xissasini kushdilar. Maqola va murojaatnomalarda ular muxtoriyatni himoya qilishga chakirdilar. Bexbudiy Turkiston xalqiga murojaat qilib yozgan zdi: "Turkiston xalqi ittifoq etsa qon tukilmas. Eri va amloq ham taqsimlanmay qolur. Din ham rivoj topur. Butun Turkiston ittifoq 15 millionlik bir quvvat imloga kelurki, munga er titraydur. Agar so`zimni faximlata olgan bo`lsam o`zumni baxtlik xisoblardim». Shunday kilib, jadidlar Turkistonda milliy-ozodlik harakatining kuchaiishiga va uning mafkurasinni yaratish ishiga o`zlarinnng munosib xassalirini qo`shdilar. Jadidlar harakati milliy o`zligimizning xis qilish jarayonini usishga kumaklashdi, milliy zulmdan qutilish muammolariga jamoatchilik diqqatini jalb qildi. Yosh buxoroliklar: Fitrat, Fayzullo Xo`jaev va boshqalarning siyosiy va huquqiy qarashlari yosh buxoroliklar va yosh xivaliklar ham o`z mamlakatlarini qoloqlikdan chiqarish va taraqqiyot yo`liga kirgizish uchun kurashdilar. Bu yo`lda ular Turkiston jadidlarining goyalariga tayandilar. Bexbudiylar uchun g`oyaviy raxnamo xisoblanar edi. O`zlarining ijtimoiy-siyosiy rejalarini Bexbudiy maslahatlariga amal qilgan holda tuzardilar. Biroq Buxoro va Xiva jadidlarining faoliyati feodal-xonlik tuzumi hukmronlik qilgan sharoitda o`tdi. Bu xol buxorliklar va yosh xivaliklar harakatining siyosiy dasturlarini o`ziga xos xususiyatlarini belgilar edi. 1917 yil Fevral inqilobinipg ta`siri ostida yosh buxoroliklar va yosh xivaliklarning siyosiy faoliyati ancha jonlashib bordi. yosh buxoroliklar amirning cheklanmagan hokimiyatini cheklash talablari bilan chiqa boshladilar. Bu talablar amir va beklar qoshida vakolatli idoralar tashkil qilish, amir ma`muriyati faoliyatining xalq vakillari tomonidan nazorat qilinishini ta`minlash, shariatda ko`rsatilmagan barcha soliqlarni bekor qilish, maorif va matbuot erkinligini

ta`minlash, xalq manfaatlariga zid harakatda bo`lgan joxil mansabdor shaxslarni almashtirish kabilardan iborat edi. yosh buxoroliklar o`z ijroiya kumitalarining tashkil kila boshladilar. Bu ko`mita a`zolari Fitrat, Fayzulla Xo`jaev faol ish olib bordilar. Kumitaning asosiy maqsadi yoshbuxoroliklar talabini Amir qo`li bilan, uning isloxatlar qildirish yo`li bilan amalga oshirishdan iborat edi. Lekin bu talablar amalga oshmagandan keyin yosh buxoroliklarning ijro ko`mitasi isloxat dasturlarini inqilob yo`li bilan amalga oshirishga qaror qiladi. Y osh buxoroliklarning bir qismi shu jumladan Markaziy Kumitaning raisi Muxiddin Mansur ham isloxotlarning zurlik bilan amalga oshirishga qarshi chiqdi. Shuningdek, u Turkiston Sovetlar Komissarlarining yosh buxorliklarning ishiga aralashuviga xdm qarshi buldi. Buxoro amirligiga qarshi kurashda qurol ishlatish kerakligini himoya qiluvchilar yangi Mag .<:aziy qo`mita tuzdilar. Bu qo`mitaning ishida Abdulvoxid Burxon (rais), Fitrat, Fayzulla Xodjaev va boshqalar siyosiy ish olib bordilar. yoshbuxoroliklar Buxoroda kuzgolon kutarish imkoniyatiga ega emasliklariga iqror bo`lganlaridan keyin Sovetlar kuchiga tayanishga, ulardan ko`mak olishga harakat qildilar: Amirlik rejimini yiqitishga qaratilgan rejalarini Sovet xukumati vakillari bilan muhokama qilib ish olib bordilar. 1918 yil 1 martda Turkiston Xalq; Komissarligi raisi F.Kolesov va yosh buxorliklar Ijroiya Kumitasi raisi Fayzulla Xujaev imzosi bilan Buxoro amiriga ultimatum yuborildi. Unda yosh buxoroliklar partiyasining Markazky ijroiya qo`mitasining talablariga muvofik yangi xukumat tuzish, amir xukumatining tugatish, davlatni boshqarish-tizimini adolat va shariat asosida tashkil qilish kabi talablar ko`yilgan edi. Amir bu shartlarni qabul qilmadi. Shundan keynn yosh buxoroliklar va F.Kolesov otryadlari Buxoroga xujum boshladilar. Biroq ular maglubiyatga uchradilar. yosh buxoroliklar amir quvginidan qochib Turkistonga kelib turishga majbur bo`ldilar. Bu erda hokimiyatni qo`lga olish xaqidagi ularning o`rtasidagi kelishmovchiliklar yanada kuchaydi. Amir hokimiyatini zo`rlik bilan ag`darishga qarshi gurux ham, amir hokimiyatini inqilobiy yo`l bilan ag`darish tarafdori bo`lgan inqilobchi yosh buxoroliklar ham o`z fikrlaridan qaytmadilar. Bu guruxning rahbari Fayzulla Xojaev 1918 yil oktyabrida Moskvada yosh

buxoroliklar partiyasining Moskva ko`mitasini tashkil qiladi va 1919 yil dekabrigacha o`zbek va tojik tillarida turli inkilobiy risola, varaqalarni nashr qiladi va Buxoroda tarqatadi. 1920 yil boshida Fayzulla Xojaev Toshkentga qaytadi va inqilobchi yosh buxorliklar partiyasining Turkiston markaziy byurosini tashkil qiladi. Uning programmasida ijtimoiy adolatsizlik, zulm va zo`ravonlik va jaholat qattiq tanqid qilinadi, inqilobiy g`oyalar, inson huquqi va erkinliklari, xalq ishtiroki va xoxishi bilan o`rnatilgan yangi tuzum o`rnatish zarurligi targ`ib qilinadi. 1920 yil 2 sentyabrda Buxoroda yuz bergan davlat to`ntarilishidan keyin inqilobchi yosh buxoroliklar partiyasi Markaziy byuro qaroriga muvofik tarqatildi, uning a`zolari umumiy qoida asosida Buxoro Kommunistik partiyasiga a`zo bo`lish xukukiga ega bo`ldilar. Yosh xivaliklar: Bobooxun Salimov, Polvonniyoz Yusupovlarning siyosiy va xuquqiy qarashlari. Yosh xivaliklar siyosiy dasturining o`zgarishiga ham 1917 yil fevral inqilobi katta ta`sir ko`rsatdi. yosh xivaliklar mustaqil partiyaga uyushdilar. Ularning rahbarlaridan Bobooxun Salimov, Polvon-Niyoz Yusupov. Xorazmda Oliy xokimiyat umumxalq saylovi asosida tashkil kilingan majlis (Parlament) qo`liga o`tishini, mansabdor shaxslarning koidasini joriy qilish, fuqarolarning qonun oldida tengligi, xalqqa erkinlik berish talablari bilan chiqdilar. Ularning bu talablari xonga topshirildi. Xon bu talablarni kabul kildi va uzining «Manifesti»shaklida xalqka e`lon kiddi. Manifest e`lon qilingandan keyin yosh xivaliklar majlisga saylov utkazishga kirishdilar. 30 deputatdan iborat majlis saylandi va ish boshladi. Biroq ko`p vatq o`tmay xon majlisni tarkatib yubordi.

yoshxivaliklar quvg`in ostiga olindilar. 1917 yil dekabr` oyida yosh xivaliklar Toshkentda Xiva inqilobchilari qo`mitasini tashkil qildilar. Ular Sovet hokimiyati vakillari bilan aloqa o`rnatish, kungilli otryadlar tuzish, xonlik aholisiniig o`rtasida targ`ibotchilik ishlarini faollashtirish masalalari bilan shug`ullandilar, yosh xivaliklar o`z chaqiriqlarida xonlik hokimiyatini tugatish, mehnatkash xalqning ehtiyojlariga javob beradigan xokimiyat o`rnatish zarurligini uqtirdilar. 1920 yil fevral` oyida Horazmda sodir bo`lgan davlat tuntarishida yosh xivaliklar ishtirok etdilar. Ularning bir qismi X,orazm Kommunistik partiyasiga ko`shildilar.

F o y d a l a n i l g a n a d a b i y o t l a r : 1. Karimov I.A. «O`zbekiston XXI asrga intilmoqda». «O`zbekiston», Toshkent. 2000 y. 2. Karimov I.A. «O`zbekiston XXI asr bo`sag`asida: xavfsizlikka taxdid, barqarorlik shartlari va taraqqiyot kafolotlari». «O`zbekiston», Toshkent 1997 y. 3. Karimov I.A. «O`zbekiston – bozor munosabatlariga o`tishning o`ziga xos yo`li». «O`zbekiston», Toshkent 1995 y. 4. Karimov I.A. «O`zbekiston iqtisodiy islohotlarni chuqurlashtirish yo`lida». «O`zbekiston», Toshkent 2000 y. 5. Karimov I.A. «O`zbekiston Konstitutsiyasining 9-yilligiga bag`ishlangan tantanali marosidagi nutqi». «O`zbekiston ovozi», 2001 y, 8.XII. 6. www.akadmvd.uz

O'xshashlar

Qadimgi sharqda siyosiy va huquqiy ta`limotlar

Qadimgi Yunonistonda siyosiy va huquqiy ta`limotlar

Liberalizm siyosiy va huquqiy g'oyalarining shakllanishi va rivojlanishi

Siyosiy huquqiy ta`limotlar tarixining predmeti va metodi

Rossiya siyosiy va huquqiy ta`limotlarining ayrim xususiyatlari