Iste`molchilarning tovarlar to`g`risida noto`g`ri ma`limot berilganda va tovar (ish, xizmat) xavfsiz bo`lishiga talablar qo`yish huquqi - Huquqshunoslik - Referatlar

Iste`molchilarning tovarlar to`g`risida noto`g`ri ma`limot berilganda va tovar (ish, xizmat) xavfsiz bo`lishiga talablar qo`yish huquqi

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

54 KB

Ko'chirib olish

www.arxiv.uz Iste`molchilarning tovarlar to`g`risida noto`g`ri ma`limot berilganda va tovar (ish, xizmat) xavfsiz bo`lishiga talablar qo`yish huquqi Reja: 1. Tovar (ish, xizmat) haqida noto`g`ri ma`lumot berilgan taqdirda iste`molchining huquqlari 2. Iste`molchining tovar (ish, xizmat) xavfsiz bo`lishiga talab qo`yish huquqi

www.arxiv.uz 3. Tovar (ish, xizmat) haqida noto`g`ri ma`lumot berilgan taqdirda iste`molchining huquqlari Bu haqda «Iste`molchilarning huquqlarini himoya qilish to`g`risida»gi Qonunning 7-moddasida atroflicha fikrlar keltirilgan. Bu moddada iste`molchiga tovar (ish, xizmat) haqida noto`g`ri yoxud yetarli darajada to`liq bo`lmagan ma`lumot berilgan taqdirda ro`y berishi mumkin bo`lgan uchta oqibat to`g`risida yozilgan. Agar tovar (ish, xizmat) haqida noto`g`ri yoki yetarli darajada to`liq bo`lmagan ma`lumot berilganligi zarur iste`mol xossalariga ega bo`lmagan tovar sotib olinishiga sabab bo`lsa, iste`molchi shartnomani bekor qilishga va o`ziga yetkazilgan zararni qoplanishini talab qilishga haqlidir. Agar tovar (ish, xizmat) haqida noto`g`ri yoki yetarli darajada to`liq bo`lmagan ma`lumot berilganligi sotib olingan tovar (ish, xizmat)dan ko`zlangan maqsadda foydalana olmaslikka sabab bo`lsa, iste`molchi tegishli ma`lumot oqilona qisqa (ko`pi bilan uch kunlik) muddatda berilishini talab qilishga haqlidir. Agar ma`lumot aytilgan muddatda berilmasa, iste`molchi shartnomani bekor qilib, zararning qoplanishini talab qilishga haqlidir. Agar tovar (ish, xizmat) haqida noto`g`ri yoki yetarli darajada to`liq bo`lmagan ma`lumot berilganligi iste`molchining hayotiga, sog`ligiga yoxud mol-mulkiga zarar yetkazilishiga sabab bo`lsa, u ishlab chiqaruvchi (ijrochi, sotuvchi) oldiga qonun hujjatlarida nazarda tutilgan talablarni qo`yishga haqlidir. Iste`molchining tovar (ish, xizmat) haqidagi noto`g`ri yoki yetarli darajada to`liq bo`lmagan ma`lumot tufayli yetkazilgan zararni qoplash to`g`risidagi talablari sotib olingan tovar (ish,

www.arxiv.uz xizmat)ning xossalari va jihatlari haqida iste`molchi maxsus bilimga ega emas degan taxminga asoslanib qarab chiqiladi. Zarur iste`mol xossalariga ega bo`lmagan tovarni qanday tushunmoq kerak? Zarur iste`mol xossalariga ega bo`lmagan tovar (ish, xizmat) mezonlari, eng avvalo, muayyan iste`molchi, ehtiyoji, foydalanish maqsadlari, foydalanish shartlari va shu kabilar bilan bog`liq. Zarur iste`mol xossalarga ega bo`lmaganlik tovarning sifatsizligi bilan bog`liq emas. Aksincha, ushbu tovar sifatli, biroq iste`molchiga to`liq ma`lumot berilmaganligi sababli u tovar vazifalari, foydalanish shartlari bo`yicha boshqacha tasavvurga ega. Albatta, iste`molchining bunday subyektiv tasavvuri tovar ishlab chiqaruvchi (bajaruvchi)ning aybi bilan vujudga kelganini unutmaslik lozim. Masalan, mobil telefon apparati faqat maxsus batareykada ishlaydi. Iste`molchi esa odatdagi standart batareykalarda ishlaydi, deb o`ylab sotib oladi. Agar iste`molchi bu haqida ma`lumotga ega bo`lganda edi, uni sotib olmagan bo`lar edi. Binobarin, bunday holda iste`molchi oldi-sotdi shartnomasini bir tomonlama bekor qilishga va o`ziga yetkazilgan zararning qoplanishini talab qilishga haqli. Sotib olingan tovar (ish, xizmat)dan ko`zlangan maqsadda foydalana olmaslik deyilganda, iste`molchiga noto`g`ri yoxud yetarli darajada to`liq bo`lmagan axborot, ma`lumot berilganligi sababli iste`molchi tovar (ish, xizmat)dan foydalana olmasligi, ekspluatatsiya qila olmasligi tushuniladi. Masalan, bunda tegishli qo`llanma bo`lmasligi yoki qo`llanmada undan foydalanish operatsiyalari to`liq ko`rsatilmaganligi sababli tovarni ta`mirlash, unga texnik xizmat ko`rsatish, saqlashni tashkil etish bo`yicha zarur axborotlarga ega bo`linmasligi mumkin. Boshqa sabablarga ko`ra tovar (ish, xizmat)dan foydalana olmaslik (masalan,

www.arxiv.uz iste`molchining o`ziga bog`liq bo`lgan uquvsizligi, bunda malaka, tajribaning yo`qligi, savodsizligi va h.k.) ushbu norma qoidalarini qo`llash uchun asos bo`la oladi. Sotib olingan tovar (ish, xizmat)dan qo`llangan maqsadda foydalana olmaslikka tovar (ish, xizmat) to`g`risida noto`g`ri yoki yetarli bo`lmagan ma`lumot berilganligi sabab bo`lsa, iste`molchi bu haqda yozma ariza bilan sotuvchi (bajaruvchi)ga murojaat qilishi lozim. Arizada tovar (ish, xizmat)dan foydalanishga nima to`sqinlik qilganligi aniq-ravshan ko`rsatilishi, agar iloji bo`lsa zarur ma`lumotlar xarakteri ham ko`rsatilishi maqsadga muvofiqdir. Iste`molchi arizada zarur ma`lumotlar sotuvchi (bajaruvchi) tomonidan muayyan oqilona muddatda o`ziga berilishini talab qilishi lozim. Tegishli ma`lumot ko`pi bilan uch kun ichida iste`molchiga berilishi shart (iste`molchi o`z ixtiyori bilan tegishli ma`lumotlarni yetkazishning bundan ham ko`proq muddatini, masalan, besh kun, o`n kun belgilashi mumkin). Agar iste`molchiga u belgilagan muddatda yoki uch kun ichida tegishli zarur ma`lumotlar berilmasa, u holda iste`molchi shartnomani bir tomonlama bekor qilib, tovarni (ish, xizmat natijasini) qaytarishga, to`lagan pulini qaytarib olishga, boshqa zararlarni qoplanishini talab qilishga haqli. Iste`molchiga tovar (ish, xizmat) haqida noto`g`ri yoxud yetarli darajada to`liq bo`lmagan ma`lumot berilgan taqdirda ro`y berishi mumkin bo`lgan uchinchi oqibat iste`molchining hayotiga, sog`lig`iga yoxud mol-mulkiga zarar yetkazilishi ko`rinishida namoyon bo`ladi. Bunday zarar ko`p hollarda oziq-ovqat mahsulotlari, tovardan xavfsiz foydalanish, uni saqlash va utilizatsiya qilish usullari va qoidalari, tovarning xizmat muddati, yaroqlilik muddati, realizatsiya qilish muddati, ushbu muddatlar o`tganidan keyin qanday harakatlarni sodir etishi to`g`risidagi

www.arxiv.uz ma`lumotlar to`la ravishda taqdim etilmagani bilan bog`liq ravishda ro`y beradi. Iste`molchining hayotiga zarar yetkazish uning o`limi, hayoti xavf ostida qolishi kabi holatda namoyon bo`ladi. Iste`molchining sog`lig`iga zarar yetishi uning kasallanishi, nogiron bo`lib qolishi, biror tana a`zosi o`zining funksional xususiyatlarini yo`qotishi yoxud shikastlanishi, og`ir jismoniy azoblarga duchor bo`lishida namoyon bo`ladi. Bunda kasallik, nogironlik, vaqtincha mehnatga qobiliyatsizlik holatlari albatta tegishli tibbiy muassasalarda qayd etilmog`i lozim. Iste`molchining mol-mulkiga yetkazilgan zarar nafaqat unga mulk huquqi asosida tegishli bo`lgan, balki u qonuniy asoslarda egallab, foydalanib turgan har qanday ashyolar (masalan, ijara, tekin foydalanish, lizing, prokat va shu kabilar asosida olingan mol-mulklar)ga ham yetkazilishi natijasida namoyon bo`lishi mumkin. Tovar (ish, xizmat) to`g`risida noto`g`ri yoxud yetarli darajada to`liq bo`lmagan ma`lumot berilishi oqibatida iste`molchining hayotiga, sog`lig`iga yoxud mol-mulkiga zarar yetkazgan ishlab chiqaruvchi (ijrochi, sotuvchi) qonun hujjatlarida nazarda tutilgan tarzda javobgar bo`ladi. Iste`molchining hayotiga zarar yetkazilganda (o`limi yoki hayoti uchun xavfli holat) javobagrlik Fuqarolik kodeksining 14 va 1017-moddasi (tovar, ish, xizmat to`g`risidagi ma`lumot noto`g`ri yoki yetarli emasligi oqibatida fuqaroning hayotiga yetkazilgan zararning o`rnini qoplash asoslari) bo`yicha vujudga keladi. Fuqarolik kodeksining 1017-moddasi tovar, ish, xizmat to`g`risidagi ma`lumot noto`g`ri yoxud yetarli emasligi oqibatida fuqaroning sog`lig`i, mol-mulkiga zarar yetkazilgan hollarda ham javobgarlik asosi bo`lib xizmat qiladi. Zarar miqdori, zararni

www.arxiv.uz qoplash usullari, tartib Fuqarolik kodeksining 57-bobida belgilab qo`yilgan qoidalar asosida aniqlanadi. Zararni undirish sotuvchi, tayyorlovchi (ijrochi)ning aybidan, jabrlanuvchi ular bilan shartnomaviy munosabatlarda bo`lgan yoki bo`lmaganligidan qat`i nazar, amalga oshiriladi. Zararning qoplinishi to`g`risidagi talab nafaqat jabrlanuvchi tomonidan, u vafot etgan taqdirda, uning oila a`zolari, shuningdek doimiy qaramog`ida bo`lgan shaxslar tomnidan ham qo`yilishi mumkin. 1. Iste`molchining tovar (ish, xizmat) xavfsiz bo`lishiga talab qo`yish huquqi 1. Iste`molchi o`zi sotib olgan tovar (ish, xizmat) sanitariya- gigiyena, shu jumladan radiologiya, epidemiyaga qarshi talablarga va amaldagi boshqa normalar hamda qoidalarga rioya etgan holda ishlab chiqarilgan yoki bajarilgan bo`lishiga va uning hayoti, sog`lig`i, atrof-muhit uchun xavfsiz bo`lishiga, shuningdek uning mol-mulkiga zarar yetkazmasligiga kafolat berilishini talab qilish huquqiga ega. 2. Tovar (ish, xizmat)ning iste`molchilar hayoti, sog`lig`i, mol- mulki va atrof-muhit uchun xavfsiz bo`lishiga doir talablar qonun hujjatlari bilan belgilanadi. 3. Ishlab chiqaruvchi (ijrochi) tovar (ish, xizmat)ning xizmat muddati yoki yaroqlilik muddati mobaynida, agar bunday muddat belgilanmagan bo`lsa, tovar iste`molchiga sotilgan (ish bajarilgan) kundan e`tiboran o`n yil mobaynida uning xavfsiz bo`lishini ta`minlashi shart. 4. Iste`molchilarning hayoti, sog`lig`i, mol-mulki hamda atrof- muhit uchun xavf tug`diruvchi tovar ishlab chiqarganlik (ish bajarganlik, xizmat ko`rsatganlik) uchun qonun hujjatlariga muvofiq:

www.arxiv.uz 5. ishlab chiqaruvchi (ijrochi); 6. normativ hujjatlarni tasdiqlagan organ; 7. sog`liqni saqlash, tabiatni muhofaza qilish, veterinariya xizmati organlari yoki xavfli tovar (ish, xizmat)ni ishlab chiqarish yoxud realizatsiya qilishga ruxsat bergan boshqa organlar javobgar bo`ladi. 8. Tovar (ish, xizmat)ning xavfsiz bo`lishi ta`minlanmaganligi oqibatida iste`molchining hayoti, sog`lig`i yoki mol-mulkiga yetkazilgan zarar ushbu qonunning 20-moddasiga muvofiq qoplinishi lozim. 9. Agar tovar (ish, xizmat)dan xavfsiz foydalanish yoki uni shu tarzda tashish va saqlash uchun maxsus qoidalarga rioya etish zarur bo`lsa, ishlab chiqaruvchi (ijrochi) bunday qoidalarni ishlab chiqarishii, sotuvchi (ijrochi) esa, ularni iste`molchilar e`tiboriga yetkazishi shart. 10. Agar tovardan foydalanish, uni saqlash, tashish yoki utilizatsiya qilish, ish (xizmat) natijalari iste`molchining hayoti, sog`lig`i, mol-mulkiga yoki atrof-muhitga zarar yetkazayotganligi yoxud zarar yetkazishi mumkinligi aniqlansa, ishlab chiqaruvchi (ijrochi, sotuvchi) zarar keltiruvchi sabablar bartaraf etilgunga qadar ularni ishlab chiqarishni (bajarishni, uni realizatsiya qilishni) darhol to`xtatishi, muomaladan chiqarish va iste`molchilardan qaytarib olish choralarini ko`rishi shart. 11. Zararning sabablarini bartaraf etish mumkin bo`lmagan taqdirda, ishlab chiqaruvchi (ijrochi) bunday tovarni va xizmat ko`rsatishni to`xtatishi shart, shu bilan birga oziq-ovqat mahsuloti sotuvchi yoki ishlab chiqaruvchi tomonidan albatta utilizatsiya qilinishi kerak. Bu majburiyatlar ishlab chiqaruvchi (ijrochi) tomonidan bajarilmagan taqdirda tovarni ishlab chiqarishdan olib tashlash, ishni bajarishni va xizmat ko`rsatishni to`xtatib qo`yish,

www.arxiv.uz muomaladan chiqarish va iste`molchilardan qaytarib olish tovar (ish, xizmat)ning xavfsiz bo`lishi va sifati ustidan nazorat qiluvchi davlat boshqaruvi organlarining ko`rsatmasi bilan amalga oshiriladi. 12. Iste`molchining hayoti, sog`lig`i va mol-mulkiga hamda atrof-muhit uchun xavfli bo`lgan tovarlarning partiyalarini muomaladan chiqarish, ishlarni bajarishni va xizmatlar ko`rsatishni taqiqlab qo`yish tartibi O`zbekiston Respublikasi Hukumati tomonidan belgilanadi. 13. Tovarni qaytarib olish, ishni bajarishni va xizmat ko`rsatishni taqiqlab qo`yish munosabati bilan iste`molchiga yetkazilgan zarar ishlab chiqaruvchi (ijrochi, sotuvchi) tomonidan to`liq hajmda qoplanishi lozim. 14. Agar ishlab chiqaruvchi (sotuvchi) xavfli xossalarga ega bo`lgan tovarni qaytarib olish yuzasidan barcha zarur choralarni ko`rgan bo`lsa, u iste`molchi mazkur tovardan foydalanishni davom ettiraverishi tufayli yetkazilgan zarar uchun javobgarlikdan ozod qilinadi. 15. Iste`molchilar uchun tovar (ish, xizmat)larning xavfsiz bo`lishini ta`minlash vositalaridan eng ishonchlisi bu tovarlarni markalash va sertifikatlash hisoblanadi. Sertifikatlashtirish odamlarning hayoti va sog`lig`i, mol-mulki hamda atrof-muhit uchun xavfli bo`lgan mahsulotlar realizatsiya qilinishini nazorat qilish, iste`molchini tayyorlovchining vijdonsizligidan himoya qilish, mahsulot tayyorlovchisi ta`kidlagan sifat ko`rsatkichlarini tasdiqlash maqsadida amalga oshiriladi. 16. Sertifikatlashtirish majburiy yoki ixtiyoriy amalga oshirilishi mumkin. Majburiy sertifikatlashtirishni o`tkazish ishlarini tashkil etish Standartlashtirish, metrologiya va Standartlashtirish Davlat

www.arxiv.uz agentligi zimmasiga yoki uning topshirig`iga binoan boshqa sertifikatlashtirish organlariga yuklatiladi. 17. Sertifikatlashtirish shart bo`lgan tovarlar ro`yxati O`zbekiston Respublikasi Hukumati tomonidan tasdiqlanadi. Majburiy sertifikatlashtirish normativ hujjatlarning talablargia muvofiq mahsulot xususiyatini aniqlash uchun uni sinashni, sertifikatlashtirilgan mahsulot ustidan davlat tekshiruvi va nazoratini o`rnatishni o`z ichiga oladi. 18. Majburiy sertifikatlashtirish lozim bo`lgan mahsulotlarni realizatsiya qiluvchi tayyorlovchilar: 19. Majburiy sertifikatlashtirish lozim bo`lgan mahsulotni sertifikatlashtirishga taqdim etishlari; 20. Sertifikatlangan mahsulotni faqat sertifikati bo`lgan taqdirda realizatsiya qilishlari va uning normativ hujjatlar talablariga mos bo`lishini ta`minlashlari; 21. Sertifikatlangan mahsulotni, basharti, u normativ hujjat talablariga muvofiq kelmasa, shuningdek, sertifikatni olgan muddati tugagan bo`lsa yoxud uning amal qilish muddati sertifikatlashtirish organi qaroriga binoan to`xtatib qo`yilgan yoki bekor qilingan bo`lsa, realizatsiya qilishni to`xtatib qo`yishlari yoki tugatishlari; 22. Majburiy sertifikatlashtirilishi lozim bo`lgan mahsulotni sertifikatlashtiruvchi va sertifikatlangan mahsulotni nazorat qiluvchi organlarning mansabdor shaxslari o`z vakotlatlarini moneliksiz bajarishlari uchun sharoit yaratishlari; 23. Sertifikatlangan mahsulot ishlab chiqarishning texnikaviy hujjatlariga yoki texnologik jarayoniga kiritilgan o`zgartirishlar haqida sertifikatlashtirish organini belgilangan tartibda xabardor etishlari;

www.arxiv.uz 24. Ilova qilingan texnik hujjatda mahsulot muvofiq kelishi lozim bo`lgan sertifikatlashtirish to`g`risidagi ma`lumotlarni hamda normativ hujjatlarni ko`rsatishlari va bu ma`lumotlar iste`molchi (xaridor, buyurtmachi) e`tiboriga yetkazilishini ta`minlashlari shart.

www.arxiv.uz Foydalanilgan adabiyotlar: 1. O`zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasi. Asosiy Qonun. T.: O`zbekiston, 1992, 45-bet. 2. Iste`molchilarning huquqlarini himoya qilish to`g`risidagi Qonun. 3. Karimov I.A. O`zbek xalqi hech qachon, hech kimga qaram bo`lmaydi. T.: O`zbekiston, 2005. 4. O`zbekiston Respublikasi «Iste`molchilarning huquqlarini himoya qilish to`g`risida»gi qonuniga sharh. T.: «O`zbekiston» nashriyot matbaa ijodiy uyi, 2005, 288 b. 5. «Standartlashtirish to`g`risida»gi 1993 yil 28 dekabrda qabul qilingan Qonun. 6. «Mahsulotlar va xizmatlarni sertifikatlashtirish to`g`risida»gi 1993 yil 28 dekabrda qabul qilingan Qonun. 7. «Oziq-ovqat mahsulotlarining sifati va xavfsizligi to`g`risida»gi 1997 yil 30 avgustda qabul qilingan Qonun. 8. «Fuqarolar sog`ligini saqlash to`g`risida»gi 1996 yil 29 avgustda qabul qilingan Qonun. 9. «Davlat sanitariya nazorati to`g`risida»gi 1997 yil 3 iyulda qabul qilingan Qonun. 10. «Dori vositalari va farmotsevtika faoliyati to`g`risida»gi 1997 yil 25 aprelda qabul qilingan Qonun. 11. www.akadmvd.uz

O'xshashlar

Iste`molchilarning asosiy huquqlari tovarlar to`g`risida ma`lumot

Tergov versiyalari to`g`risida ta`limot

Mahsulot, bajarilgan ish, ko'rsatilgan xizmat sifatining davlat tomonidan tartibga solinishi

Chakana va ulgurji oldi-sotdi shartnomasi

Iste'molchilar huquqini himoyalash asoslari