Huquq tizimi - Huquqshunoslik - Referatlar

Huquq tizimi

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

86 KB

Ko'chirib olish

Huquq tizimi Reja: 1. Huquq tizimi tushunchasi va uning tuzilishi 2. Huquq tizimining tuzilish tamoyillari 3. Huquq tizimi va huquqshunoslik fanlar tizimi

1. Huquq tizimi tushunchasi va uning tuzilishi. Huquq tizimi jamiyatning iqtisodiy tuzilishidan paydo bo‘lib, u bilan bog‘liq bo‘lgan, uning mustahamlaydigan har bir davlatning ichki huquq tuzilishi bo‘lib, kishilar o‘rtasidagi turli ijtimoiy munosabatlarni tartibga soladi. Huquq tizimi jamiyatning siyosiy, g‘oyaviy, ma’rifiy, madaniy va boshqa ijtimoiy belgilari bilan bog‘liqdir. Hamda huquq tizimi jamiyatning milliy munosabatlari, uning urf —odatlari, barcha xalqning huquqiy ongi huquqiy madaniyatligi va davlatning huquq ijodkorlik faoliyatiga borliqdir. Huquq tizimi jamiyatdagi barcha sinf, millat, tabaqa va xalqning qonun darajasida ko‘tarilgan erki —irodasi bo‘lib, ular o‘rtasidagi turli ijtimoiy munosabatlarni tartibga soluvchi huquq normalari, huquq institutlari va huquq sohalaridan iborat bo‘lib, obyektiv xarakterga ega. Huquq normalari - bu huquq tizimining eng asosiy, dastlabki tuzilishidir. Huquq normalari jamiyatning iqtisodiy tuzilishi bilan belgilanadigan, barcha kishilar uchun majburiy bo‘lgan, ijtimoiy munosabatlarni tartibga soluvchi turmush qoidalaridir. Masalan, O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasinig har bir moddasi huquqiy norma bulib, bular barcha davlat organlari, jamoat birlashmalari, mansabdor shaxslar va fuqarolar uchun amal qilish majburiy bo‘lgan qoidalardir. Hhuquq normalari barcha aholi uchun umumiy va majburiydir. Bular doimiy qo‘llaniladigan bo‘lib, unda kishilar uchun bajarish shartlari, subyektlar o‘rtasidagi tartibga solinadigai ijtimoiy munosabatlar, taraflarning huquq va burchlari huquqbuzarlik uchun jazo choralari belgilanadi. Huquq institutlari -huquq sohasida o‘zaro bog‘langan jamiyatda kishilar o‘rtasidagi bir turdagi ijtimoiy munosabatlarni tartibga soluvchi bir qancha huquq normalaridan iborat. Huquq institutlari huquqning asosi hisoblangan O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasida ham mavjud. Masalan, «inson va fuqarolarninng asosiy huquqlari erkinliklari va burchlari», «jamiyat va shaxs» ma’muriy hududiy va davlat tuzilishi» va boshqalar huquqning barcha sohasiga taaluqlidir. Jumladan, fuqarolik huquqi soqasida-mulk huquqi institutlari, jinoyat huquq sohasida-davlatga qarshi institutlar mavjud. Bu huquq institutlari tegishli huquq

sohalarining ichki tarkibiy qismini tashkil qiladi. O‘z navbatida birinchisi — mulkiy munosabatlarni, ikkinchisi — davlatga qarshi qaratilgan jinoyat qilishdan kelib chiqadigan ijtimoiy munosabatlarni tartibga soluvchi huquqiy normalardir. Huquq normalari institutlarga bo‘lishdan maqsad hayotda mavjud bo‘lgan, juda ko‘pgina huquq normalari bilan turli ijtimoiy munosabatlarni tartibga solib, ularning huquq sohalariga birlashtirib, amaliyotda huquq normalarini to‘g‘ri qo‘llashda foydalanishdir. Huquq soxasi — bu hayotda o‘ziga xos bir turdagi ijtimoiy munosabatlarning muayyan sohasini tartibga soluvchi maxsus huquq normalari va huquq institutlarining yig‘indisi. Masalan, moliyaviy munosabatlar — moliya huquq soxasi bilan mexnat xuquq sohasi esa mehnat munosabatlari bilan tartibga soladi. Huquq sohasi – bu huquq tizimining asosiy qismi va mustaqil bo‘g‘inidir. Hqar bir huquq sohasi umumiy va maxsus qismdan iborat bo‘ladi. Bularda shu sohaga tegishli ijtimoiy munosabatlarni tartibga solishning umumiy va maxsus tamoyillari bayon etiladi. Huquq normalari, institutlari va huquq sohalariga birlashib yagona huquq tizimini tashqil qiladi. Huquq tizimi — huquqning mohiyati bilan ya’ni tabiiy huquq — tabiat tomonidan berilgan. Masalan, insonning yashash huquqi, har bir shaxsning mulkdor bo‘lishlik huquqi va pozitiv huquq davlat tomonidan chiqarilgan (obyektiv va subyektiv) huquq bilan belgilanadi. Huquq tizimi O‘zbekiston Respublikasida bozor iqtisodiyotiga o‘tish vazifalariga, jamiyatning siyosiy tizimini mustahkamlab, demokratiyani amalga oshiradi va huquqiy davlat qurish uchun xizmat qiladi. Demak, huquq tizimi — jamiyatning iqtisodi, siyosiy va ijtimoiy tuzilishi bilan bog‘liq, obyektiv xarakterga ega bo‘lgan bir turdagi ijtimoiy munosabatlarning tartibga soluvchi huquq normalari, huquq, institutlari va sohalarini tartib bilan to‘g‘ri joylashtirilishidir.

2. Huquq tizimining tuzilish tamoyillari. Huquq tizimi tarixan obyektiv shakillanuvchi hodisa bo‘lgani sababli, uning normalari, huquq institutlari va huquq sohalariga ish ham obyektiv tamoyillarga asoslanadi. Huquq tizimining obyektiv tamoyillari —bu jamiyatda har bir huquq sohasi bilan kishilar o‘rtasidagi ijtimoiy munosabatlarni tartibga solishdir. Bu ijtimoiy munosabatlar o‘zining mazmuni na davlat boshqaruvining qaysi sohasiga tegishli ekanligi bilan farq qiladi. Jamiyatning iqtisodi, ijtimoiy va siyosiy tuzilishidan kolib chiqqan xilma — xil ijtimoiy munosabatlar shu munosabatlarni tartibga soladigan huquqiy normalarning turini belgilab beradi. Shuning uchun ham huquq institutlari va huquq sohalariga hamda huquq normalariga -huquq tizimiga bo‘lishning bosh asoslaridan biri bu huquq bilan tartibga solinadigan ijtimoiy munosabatlardir. Bu ijtimoiy munosabatlar huquqiy tartibga solish predmeti deb ataladi. Huquqiy tartibga solish quyidagi uchta holat bilan belgilanadi: a) subyektiv huquq va majburiyatlarni —ya’ni yuridik majburiyatlarni belgilash tartibi; b) subyektlar harakati darajasini belgilash; v) subyektiv huquq va majburiyatlarni ta’minlash yo‘llari bilan. Huquqiy tartibga solish usuli huquq sohalarini taqqoslaganda yaqqol namoyon bo‘ladi. Chunonchi, jinoyat huquqida bu usul bo‘yicha «qattiq» huquqiy tartibga solish ko‘rinadi, Masalan, bezorilik, o‘g‘rilik, vrachning kasalga o‘z vaqtida yordam bermaganligi jinoyatlarida ko‘rinadi. Huquqiy tartibga solish asosan 2 — usulga bo‘linadi: 1) hokimiyat buyruq usuli yoki avtoritar usuli, 2) dispozitiv yoki avtonomiya usuli. Avtoritar usulda — huquqiy munosabatlarda ishtirok etuvchi taraflardan biri davlat bo‘lib u subyektning va burchlarini paydo bo‘lishligini aniq belgilaydi. U hokimiyat huquqiga ega bo‘lib, «qattiq» tartib o‘rnatiladi. Bu usul ma’muriy, jinoiy va konstitutsiyaviy huquq, soqalarida ijtimoiy munosabatlarni tartibga solishda keng qo‘llaniladi. Avtonomiya (dispozitiv) usulda huquqiy munosabat ishtirokchilariga teng majburiyat belgilaydi. Taraflarning huquq va burchlari ularning kelishuvi bilan paydo

bo‘ladi, o‘zgaradi va bekor bo‘ladi. Bu usul fuqarolik va soila huqo‘q sohalarida ko‘proq ishlatiladi Demak, O‘zbekiston Respublikasi huquq sohalari ijtimoiy munosabatlarning tartibga solish va usuli bilan bir biridan farq qiladi. Masalan, fuqarolik na meqnat huquqiy munosabatlari o‘zaro o‘xshash bo‘lsada, ularning tartibga solish predmeti va usuli turlichadir. Fuqarolik ijtimoiy munosabatlarning tartibga solish predmeti bo‘yicha — mulkiy bo‘lmagan va mulkiy huquqiy munosabatlarni o‘rgatadi. Meqnat huquqi esa — xodimlarning meqnat qilish munosabatlarini o‘rgatadi. Ijtimoiy munosabatlarni tartibga solish usuli bo‘yicha ham ikki huquq soqasi bir- biridan farq qiladi. Fuqarolik huquqida ijtimoiy munosabatlarni tartibga solish usuli bo‘yicha da’vo arizasi sudga beriladi. Sud bu ishlarni ko‘rib hal qiladi. Mahnat huquqi bo‘yicha xodimlarning meqnat nizolarini korxonalar va tashkilotlarning mehnat nizolarini hal qilish komissiyalarida ko‘rib, keyin kasaba uyushmalarida ko‘riladi. Xodimlar bularning qarorlariga rozi bo‘lmasa keyin mehnat nizosi to‘g‘risida ariza bilan sudga murojaat qiladi, sud mehnat nizolarini ko‘rib chiqib hal qiladi. 3. O‘zbekistonda hhuquq sohalarii yangilanishi. O‘zbekiston Respublikasi mustaqil davlat bo‘lib, o‘zining milliy huquq tizimiga ega. Huquq tizimini asosini va uning yangilanishini 1991 yil 31 avgustda qabul qilingan O‘zbekiston Respublikasining davlat mustaqilligi to‘g‘risidagi Asosiy qonun. O‘zRning Konstitutsiyasi va boshqa bozor iqtisodiyotiga o‘tish to‘g‘risidagi normativ huquqiy hujjatlar tashkil qiladi. Huquq tizimi jamiyat tarraqqiyot mahsuli sifatida talablariga muvofiq ravishda o‘zgarib boradi. Shu bilan birga huquq tizimini tashkil topishi va rivojlanishi obyektiv holda bo‘lib, uning huquqiy normalar, huquq institutlari va huquq sohalariga ajratish ham obyektiv xarakterdagi tamoyillarga asoslanadi. Shuning uchun O‘zbekiston iqtisodiy, siyosiy, ma’naviy va huquqiy sohada islohatlar o‘tkazib uning huquq tizimiga kiruvchi — huquq sohalari yangilanib rivojlanib bormoqda. O‘zbekiston Respublikasi mustaqil davlat bo‘lib, jahonda rivojlangan davlatlar va sharqona milliy urf—odatlar asosida ko‘pgina yangi qonunlar qabul qildi.

Jumladan, mulk, to‘g‘risida, davlat tasarufidan chiqarish va xususiylashtirish to‘g‘risida, garov to‘g‘risida va boshqa bozor iqtisodiga o‘tish bilan bog‘liq bo‘lgan ko‘pgina qonunlar. Bular O‘zbekiston Respublikasining huquq tizimini umumiy va xususiy bo‘linishga olib keladi. Burjuaziya huquq fanida uning huquq tizimi umumiy va hususiy huquqga bo‘linadi. Huquqning bunday bo‘linishiga qadimgi Rim yuristi Ulpian asos solgan. Bu nazariya hozirgacha burjuaziya davlatlarida saqlanib, burjuaziya olimlarining fikricha huquqning bunday bo‘linishi tabiiy bo‘lib, shaxs bilan davlat o‘rtasidagi va xususiy mulkga asoslangan ijtimoiy munosabatlardan kelib chiqqan. Umumiy huquq davlatga taaluqi bo‘lib —unga konstitutsiyaviy (davlat) huquqi, savdo huquqi va boshqa huquq sohalari kiradi. Xususiy huquq — alohida shaxslarga taaluqli bo‘lib, unga furqarolik huquqi, savdo va boshqa huquq sohalari kiradi, Sobik sovet davlatida huquqning umumiy va xususiy bo‘linishi tan olinmadi. Chunki huquqning bunday bo‘linishi qukmron ekspluatator sinfiga xizmat qiladi deb kelindi. Demak, huquq tizimi jamiyatning iqtisodiy, siyosiy va ijtimoiy tuzilishi bilan belgilangan obyektiv xarakterga ega bo‘lgan bir turdagi ijtimoiy munosabatlarning tartibga soluvchi huquqiy normalar huquq institutlari va huquq sohalaridan iborat. Har bir huquq sohasi ijtimoiy munosabatlarning tartibga soluvchi predmet va usullarga egadir. O‘zbekiston Respublikasining asosiy huquq sohalari quyidagilardan iborat: Konstitutsiyaviy huquq — bu huquq sohasi O‘zRsida davlat hokimiyatini amalga oshirish shaklini, fuqarolarning holatini, iison huquqi va erkinliklarini kafolatlovchi huquqiy normalarni, ma’muriy hududiy va davlat tuzilish shaklini, Oliy Majlis, Prezident va Vazirlar Mahkamasi faoliyatini, saylov tizimi, prokuratura, moliya va kredit, mudofa va xavfsizlikka oid huquqiy normalar yig‘indisidir. Bu huquqning manbai mustaqil O‘zbekiston Respublikasining yangi Konstitutsiyasi, turli qonunlar va boshqa hujjatlardir .

Ma’muriy huquq — davlat boshqaruvi, uning organlarining tashkil topish tartibini, davlat xizmatini o‘tash shartlarini, davlatni boshqarishda fuqarolarninig huquq va burchlarini o‘rgatadi. Bu huquqning manbai O‘zRsining ma’muriy huquqbuzarlik to‘g‘risidagi Kodeksi, Prezident farmonlari, qaror, farmoyishlari va boshqa normativ huquqiy hujjatdir. Moliya huquqi — O‘zbekistonda davlat pul muomalasini va moliyaviy faoliyatini belgilash, kredit berish, sug‘urta, zayomlarlar tarqatish va ularga yutuq berish, banklarga rahbarlik qilishga oid huquqiy normalar yig‘indisidir. Moliya huquqining normalari O‘zRsining Konstitutsiyasida budjet to‘g‘risidagi qonunda, banklar va bank faoliyati to‘g‘risidagi qonunda va boshqa normativ huquqiy xujjatlarda mustahkamlangan. Fuqarolik huquqi - aholining moddiy va ma’naviy extiyojlarini qondirish uchun davlat organlari, jamoat birlashmalari bilan fukarolar o‘rtasidagi mulkiy (ma’lum qimmatga ega bo‘lgan buyum, ashyolar) va mulkiy bo‘lmagan shaxsii (fuqaroning nomi, sha’ni, qadr qimmati) munosabatlarini tartibga soladigan huquqiy normalar yig‘indisidir. Fuqurolik huquqining normalari fuqarolik to‘g‘risidagi qonunda va O‘zRsining fuqarolik Kodeksida ifodalangan. Mehnat huquqi - mehnat munosabatlarini paydo bo‘lishi, o‘zgarishi, to‘xtatilishi shartlarini belgilovchi, ish va dam olishlikni va boshqa mehnat munosabatlarini o‘rgatadi, Bu huquq normalari O‘zRsining Mehnat Kodeksi bilan tartibga solinadi. Yer huquqi - davlat mulki bo‘lgan yerdan, undagi o‘rmonlardan va boshqka boyliklardan foydalanish va uning samaradorligini oshirish munosabatlarini tartibga soluvchi huquqiy normalar yig‘indisidir. Bu huquq normalari O‘zRsining Yer Kodeksi va boshqa yer to‘g‘risidagi normativ huquqiy hujjatlar bilan tartibga solinadi. Suv huquqi - aholi va xalq xo‘jaligi ehtiyojlari uchun suvdan foydalanish va suv obyektlari holatini yaxshilash munosabatlarini o‘rgatadi. Бу ҳуқуқ нормалари

O‘zRsining Konstitutsiyasida, Suv Kodeksi va boshqa suv to‘g‘risidagi qonunlarda aks ettirilgan. Oila huquqi -fuqarolarning nikohda bo‘lish shartlarini, er-xotin, ota-onalar, bolalar va oilaning boshqa a’zolari o‘rtasidagi shaxsiy va mulkiy, farzandlika olish, vasiylik, bolalarni tarbiyalashga, nikoxni bekor qilish, fuqarolik holati aktlarni qayd qilish tartibini va boshqa oila munosabatlarini huquqiy normalar bilan tartibga soladi. Bu huquq normalari O‘zRsining Oila Kodeksida mustahkamlangan. Jinoyat huquq - jamiyat uchun xavfli bo‘lgan hamda ijtimoiy xavfli qilmishlar jinoyat ekanligini apiqlaydi, jinoyat sodir qilgan shaxslarga jazo choralarini belgilaidi. Bu huquq Jinoyat Kodeksidan iborat. Jinoyatni ijro etish huqo‘qi-sud tomonidan aybdor deb topilgan shaxslarga nisbatan jinoiy jazo choralarini ijro etish, jazoni o‘tash tartibi va shartlarini, maxkumlarni axloqini tuzatish va ularni qayta tarbiyalaydigan huquqiy normalar yig‘indisidir. Bu huquq manbai O‘zRsi jinoyatni ijro etish kodeksida jamlangan. Jinoyat protsessual xuquqi — sud, prokuratura, tergov surishtiruv organlari, advakatura bilan fuqarolar uchun jinoiy ishlarni ko‘rish tartibini o‘rgatadi. Bu huquq normalari O‘zRsining Jinoyat —Protsessual Kodeksida aks ettirilgan. Fuqarolik - protsessual xuquqi — sudlarning fuqarolik, oilaviy mehnat, yer, moliyaviy va boshqa ishlarning ko‘rish tartibini o‘rgatadi. Bu huquq manbai O‘zRsining Fuqarolik — protsessual Kodeksida aks ettirilgan. Xo‘jalik-protsnssual-huquq — xo‘jalik sudi tomonidan har xil shakildagi mulkka ega bo‘lgan korxonalar, jamoa xo‘jaliklari, xususiy korxonalar hamda O‘zbekiston Respublikasi boshqa davlatlar o‘rtasidagi xo‘jalik nizolarini tartibga soladi. Bu huquq normalari O‘zRniig Konstitutsiyasida va O‘zRning Xo‘jalik — Protsessual Kodeksida mustaxkamlangan. Bu sohalaridan dastlabki o‘ntasi moddiy va keyingi uchtasi protsessual xuquq sohalarga kiradi.

Huquq tizimida har bir huquq sohasini paydo bo‘lish va rivojlanishi jamiyat iqtisodiy taraqqiyotining obyektiv qonunlari bilan belgilanadi, Masalan hozirgi vaqtda O‘zRsi bozor iqtisodiga o‘tish davrida xususiy mulk huquqi bojxona huquqi, xo‘jalik xuquqi va boshqa yangi huquq, sohalari paydo bo‘lmoqda. Huquq tizimida xalqaro huquq alohida o‘rin egallaydi. U biron davlatning milliy huquq tizimiga kirmaydi. Xalqaro huquq, turli ijtimoiy sistemadagi davlatlar o‘rtasida tinch — totuv yashash tamoyillariga va ular o‘rtasidagi diplomatiya va boshqa turli ijtimoiy munosabatlarni tartibga soladi. Xalqaro huquqning subyekti faqat davlatlar bo‘ladi. Bu huquq manbai turli xalqaro shartnomalar, bitimlar, konvensiyalar va boshqa xalqaro normalar qisoblanadi. Xalqaro huquq xalqaro umumiy va xususiy sohalari mavjud. Xalqaro dengiz huquqi xalqaro havo huquqi, xalqaro kosmos huquqi va boshqa huquq sohalari mavjud. Huquq tizimi va huquqshunoslik fanlar tizimi . Huquq tizimini yuqorida ko‘rib o‘tdik. Huquq tizimida qonunlar va huquqshunoslik fanlar tizimi asos qilib olinsada, lekin ular o‘rtasida farqu bor. Qonunlar yoki normativ hujjatlarni tizimi ya’ni tartibga solib nashr etish quyidagi ikki xil usullar bilan amalga oshiriladi. Inkorporatsiya va kodifikatsiya. 1. Inkorporatsiya (lotincha «qo‘shish») — hayotda amal qilayotgan qonun va boshqa normativ huquqiy hujjatlarni mazmuniga o‘zgartirish kiritmasdan xronologik yoki alifbo tartibida, sohalar bo‘yicha alohida tizimga solib, chiqariladi. Masalan, (1938 —1971) yillarda chiqarilgan O‘zSSR qonunlar to‘plami. Inkorporatsiyaning uch turi mavjud: 1) rasmiy inkorpora siya, qonun va boshqa normativ huquqiy hujjatlarni ularni chiqargan davlat organlari tomonidan tartibga solib nashr etib chiqariladi. Masalan, O‘zRsining Oliy Majlisi Oliy davlat vakillik organi bo‘lib, qonun chiqaruvchi hokimiyatni amalga oshiradi. Qabul qilgan qonunlar va qarorlarni har oyda chiqadigan O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining Axborotnomasida chiqaradi. O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi — hukumat amaldagi qonunlarga asosan O‘zbekiston xududidagi barcha organlar,

korxonalar, muassasalar, tashkilotlar, mansabdor shaxslar va fuqarolar tomonidan bajarilishi majburiy bo‘lgan qarorlar va farmoyishlar chiqaradi. Bu qarorlar va farmoyishlarni har oyda chiqadigan O‘zbekiston Respublikasi hukumatining qarorlar to‘plamida chiqaradi. 2. Ofitsioz inkorporatsiya — qonun va boshqa normativ huquqiy hujjatlarni tartibga solishda vakolatli davlat organlari tomonidan to‘plam qilib chiqariladi. Masalan, O‘zbekiston Respublikasi Adliya Vazirligi tomonidan nashr qilingan qonunlar va boshqa normativ huquqiy xujjatlar to‘plami. 3. Norasmiy inkorporatsiya — bunda qonun va boshqa normativ huquqiy hujjatlarni maxsus vakolatli bo‘lmagan idora va tashkilotlar tomonidan chiqariladi. Masalan, O‘zbekistonda yuridik nashriyot «Adolat» tomonidan ko‘p tomlik O‘zbekistonning yangi qonunlarini nashr etib chiqarilishi. 4. Kodeks (lotincha sadex —kitob) —huquq normalarining sohalari bo‘yicha yagona tizimga solingan normativ hujjat. U qonunlarni huquq sohalari bo‘yicha tartibga solishning eng muhim mukammal shaklidir. Kodeks jamiyatda kishilar o‘rtasidagi ijtimoiy munosabatlarni muayyan sohasini tartibga soladi. Masalan, O‘zbekiston Respublikasining Ma’muriy huquqbuzarlik to‘g‘risidagi mehnat, jinoyat, fuqarolik, xo‘jalik protsessual va boshqa kodekslar. Huquqshunoslik fanlar tizimi huquq tizimidan keng bo‘lib ko‘pgina huquqshunoslik fanlarining nomi tizimiga to‘g‘ri keladi. Masalan, jinoyat huquqi, fuqarolik xuquki, jinoyat protsessual huquqi va boshqalar. Aksincha shunday huquqshunoslik fanlar borki, ular huquq tizimiga to‘g‘ri kelmaydi. Masalan, davlat va huquq nazariyasi, davlat va huquq tarixi va hokazolar. Huquqshunoslik fanlari ham sohalarga bo‘linadi, lekin ular huquq tizimi soqalariga mos kelmaydi. Huquqshunoslik quyidagi sohalarga bo‘linadi: davlat va huquq nazariyasi va tarixi, konstitutsiyaviy huquqg ma’muriy fuqarolik ququqi va fuqarolik protsessual huquqi, meqnat huquqi, yer huquqi, jinoyat huquqi, jinoyat protsessual xalqaro huquq va xalqaro umumiy, xususiy kriminalistika, kriminalogiya va xo‘jalik huquqi.

Yuridik adabiyotda hqukukshunoslik fanlari quyidagi asosiy to‘rt guruhga bo‘linadi: 1) umumnazariy metodologik va tarixiy fanlar (davlat va huquq nazariyasi, davlat va tarixi); 2) maxsus huquq sohasi bilan bog‘liq bo‘lgan fanlar (konstitutsiyaviy huquq, yer, suv, jinoyat va boshqalar); 3) xalqaro va chet el huquqni o‘rganuvchi fanlar (xalqaro huquq, chet mamlakatlar davlati va huquqi); 4) amaliy huquqshunoslik fanlari (kriminalistika, sud meditsinasi, sud — psixiatriyasi, sud ximiyasi va boshqalar). Demak, O‘zbekiston Respublikasining huquq tizimi jamiyatda kishilar o‘rtasidagi ijtimoiy munosabatlarning o‘xshash belgilariga qarab joylashtirilib, huquqiy normalar, insitutlari va turli huquq sohalaridan iborat. O‘zbekiston Respublikasi bozor iqtisodiga o‘tish davrida bu sohalari kishilar o‘rtasidagi turli ijtimoiy munosabatlarni tartibga solishda o‘rni va mavqei o‘sib bormoqda. Shuning uchun jamiyat taraqqiy etishi bilan tizimi ham rivojlanmoqda.

Адабиётлар : 1. Ўзбекистон Республикаси Конституцияси. Т., «Ўзбекистон», 2003 2. Каримов А.А. Ватан саждагоҳ каби муқаддасидир. 3-том, Т., «Ўзбекистон», 1996 3. Каримов А.А. Биздан озод ва обод ватан қаолсин. 2-том, Т., «Ўзбекистон», 1996. 4. Холмўминов Қ. Давлат ва ҳуқуқ назарияси, ўқув қўлланма. Тошкент, 2000. 5. Бобоев Ҳ.Б., Одиловқориев Ҳ.Т. Давлат ва ҳуқуқ назарияси. Дарслик, Тошкент, 2000 6. www.ziyonet.uz

O'xshashlar

Huquq tizimi

O‘zbekiston Respublikasining mustaqil huquq tizimi

Pozitiv huquq tizimi va kategoriyalari

Xalqaro huquq tushunchasi, predmeti va tizimi

O’zbеkistonning milliy huquqiy tizimi va xalqaro huquq