Hukumatni tuzish, uning tarkibi va boshlig`i - Huquqshunoslik - Referatlar

Hukumatni tuzish, uning tarkibi va boshlig`i

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

59 KB

Ko'chirib olish

Hukumatni tuzish, uning tarkibi va boshlig`i Reja: 1. Hukumat ichki tuzilishining 2 tizimi: kontinental (AQSH, Fransiya, GFR va anglosakson Buyuk britaniya va h 2. Hukumat tarkibiga tasnif.

Xorijiy davlatlarda ijro etuvchi hokimyat organlari faoliyatining tashkiliy huquqiy asoslri to`g`ridan-to`g`ri o`z davlatlarining konstitutsiyalarida, qonunlarida, nizom va ustavlarida ko`rsatilgan bo`ladi. Masalan, Avstriya konstitutsiyasining 19-moddasiga binoan ijro etuvchi hokimyatning yuqori organi Federal prezident,fedaral ministr va davlat kotiblari, shuningdek o`lkalar hukumatlarining a`zolaridir deb ko`rsatilgan. Federal hukumatning tashkil etilishi va faoliyatini tartibga soluvchi huquqiy me`yorlar mazkur konstitutsiyaning 69-77-moddalarida o`z ifodasini topgan. Binobarin, 69-moddada yozilishicha Federasiya ishlarini oliy darajada boshqaruv,agr u Federal prezidentga topshirilmagan bo`lsa, Federal kanslerga, vitse-kanslerga va boshqa federal ministrlarg topshiriladi. Ular federal kansler boshchiligida birgalikda federal hukumatni tashkil etadilar. Vitse-kansler federal kanslerning barcha sohalaridagi vakolatlarini bajarib turadi. Bir vaqtning o`zida federal kanslerga va vitse-kanslerga ularning o`z vazifalarini amlga oshirishlarida to`sqinlik qiladigan xolatlar mavjud bo`lgan taqdirda, federal prezident federal hukumat a`zolaridan biriga federal kansler vazifalarini bajarib turishni topshiradi. 70-moddada ko`rsatilishicha, federal kansler ham, uning taklifi bilan federal hukumatning qolgan a`zolari ham federal prezident tomonidan tayinlanadi. Federal kanslerning yoki federal hukumatning butun tarkibi bilan iste`foga chiqishi uchun tegishli taklif talab qilinmaydi; federal hukumat ayrim a`zolarining istefoga chiqishi federal kanslerning taklifi bilan amalga oshiriladi. Federal kanslerni yoki federal hukumatning butun tarkibini tayinlash to`g`risidagi qaror yangi tayinlangan federal kansler mimzosi bilan tasdiqlanadi; iste`foga chiqishni imzi bilan tasdiqlash talab qilinmaydi. Milliy kengashga saylanish hukuqiga ega bo`lgan shaxsgina federal kansler, vitse-kansler yoki federal ministr etib tayinlashi mumkin; federal hukumat a`zolari milliy kengash tarkibiga kirmasliklari kerak. Agar federal hukumat iste`foga chiqqan bo`lsa,federal prezident yangi federal hukumat tashkil topgunga qadar boshqaruvchi amalga oshirib turish vazifasini

iste`foga ketgan hukumatning a`zolariga yoki federal idoralarning yuqori amaldorlariga yuklash va ulardan biriga federal hukumatga vaqtincha boshchilik qilib turishni topshirishi lozim(71-modda). Federal hukumat a`zolari, shuningdek, davlat kotiblari Milliy kengashi, federal kengash va federal majlisning barcha yig`ilishlarida, shuningdek, bu vakolatli organlarning qo`mitalari majlislarida qatnashish huquqiga egadirlar. Biroq Bosh qo`mitaning doimiy kichik qo`mitasi majlislarida va Milliy kengash turgov qo`mitalarining majlislarida-faqat alohida taklif bilan qatnashishadilar. Federal qonunning Milliy kengash reglamenti, shuningdek, federal kengash reglamenti haqidagi batafsilroq qoidalari bilan federal hukumat a`zolri va davlat kotiblari o`z talablariga muofiqhar qanday holatda o`z fikrlarini aytishlari lozim (75-modda). Avstriyada davlat hokimyatilaridan biri bo`lgan federal hukumat, ya`ni ijro etuvchi hokimyatning tashkiliy huquqiy asoslari shu va shu kabi moddalarda o`z ifodasini topgan. Ozarbayjon Respublikasida ijro etuvchi yuqori hokimiyat organi-bosh vazir boshchilik qiladigan Vazirlar Mahkamasidir. Hukumat Ozarbayjon Respublikasining Prezidentiga mansubdir. Ozarbayjon Respublikasi Vazirlar Mahkamasining maqomi konstitutsiyasining 114-moddasida ko`rsatilgan. Unda yozilishcha, Ozarbayjon Respublikasi Prezidenti ijro etuvchi vakolatlarni amalga oshirish maqsadida Ozarbayjon Respublikasining Vazirlar Mahkamsini tashkil etish. Ozarbayjon Respublikasining Vazirlar Mahkamasi Ozarbayjon Respublikasining Prezidenti ijro etuvchi hokimiyatining yuqori organi hisoblanadi. Ozarbayjon Respublikasi Vazirlar Mahkamasi Ozarbayjon Respublikasi Prezidentiga bo`ysunadi va unga hisobot beradi. Ozarbayjon Respublikasi Vazirlar Mahkamasining faolit ko`rsatish tartibi Ozarbayjon Respublikasi Prezidenti tomonidan belgilanadi deyilgan.

Ozarbayjon Respublikasi Vazirlar Mahkamasi tarkibiga Ozarbayjon Respublikasi Bosh vazir, uning o`rinbosari, vazirlar va markaziy ijro etuvchi hokimiyat organlarining boqa raxbarlari kiradi.(115-modda). Vazirlar Mahkamasining Majlislarida odatda Bosh vazir raislik qiladi. (117- modda). Bosh Vazir Milliy Majlisning roziligi bilan Prezident tomonidan tayinlanadi. (118-modda). Konstitutsiyaning 119-moddasida Vazirlar Maxkamasining Vakolatlari qayd etilgan. Unga quyidagilar kiradi: Respublika davlat budjeti loyxasini to`z adi va uni Prezidentga taqdim etadi; Respublika davlat budjetining ijro etilishini ta`minlaydi; Moliya-kredit va pul siyosatining amalga oshirilishini ta`minlaydi; Davlat ijtimoiy dasturlarining amalga oshirilishini ta`minlaydi; Vazirlarga va boshqa ijro etuvchi hokimiyat markaziy organlariga raxbarlik qiladi, ularning xujjatlarini bekor qiladi; Prezident tomonidan uning ixtiyoriga berilgan boshqa masalalarni hal qiladli. Ozarbayjon Respublikasi bosh vaziri, uning o`rinbosarlari, vazirlar, ijro etuvchi markaziy hokimiyatning boshqa organlari raxbarlari saylab qo`yiladigan yoki tayinlanadigan ilmiy, pedogoglik va ijodiy faoliyatdan tashqari hech qanday lovozimni egallab turishlari mumkin emas, tadbirkorlik, tijorat va boshqa xaq to`lanadigan faoliyat bilan shuqullanishlari mumkin emas, lavozim maoshi hamda ilmiy, pedogogilik va ijodiy faoliyatdan olingan mabag`lardan tashqari boshqa xaq olishlari mumkin emas (122-modda). Joylardagi ijro etuvchi hokimiyatni ijro etuvchi hokimiyat boshlig`i amalga oshiradi. Ijro etuvchi hokimiyat boshlig`lari Prezident tomonidan lavozimiga tayinlanadi va lavozimidan ozod qilinadi. Joylardagi ijro etuvchi hokimiyatning vakolatlari Prezident tomonidan belgilanadi. (124-modda).

Jazoir halq demokratik Respublikasida ijro etuvchi hokimiyat Prezident boshchiligidagi Vazirlar kengashi tomonidan amalga oshirildi. Konstitutsiyaning 39- moddasida: «ijro etuvchi hokimiyat respublika prezdenti unvoniga ega bo`lgan davlat boshlig`i ga yuklanadi, -deyilgan Respublika Prezdenti unvoniga ega bo`lgan davlat boshlig`iga yuklanadi,» - deyilgan. Respublika Prezidenti qonunlarning ijro etilishini ta`minlaydi (52-modda). Prezident bosh vazirni tayinlaydi. Bosh vazir hukumatni to`z adi, u Milliy halq majlisi oldida mas`uliyatlidir. Armaniston Respublikasida esa ijro etuvchi hokimiyatni Armaniston Respublikasi hukumati amalga oshiradi. Hukumat bosh ministr va ministrlardan tashkil topadi; Hukumat vakolatlari konstitutsiya va qonunlar bilan belgilanadi. Hukumatning tuzilishi va faoliyat ko`rstish tatibi Bosh ministr taqdimiga ko`ra Respublika Prezidenti farmoni bilan belgilanadi. Bosh ministr xukumatning kundalik faoliyatiga rahbarlik qiladi va ministrlar ishini muvofiqlashtirib turadi. Bosh ministr qarorlar qabul qiladi. Bosh ministrning qarorlarini xukumat faoliyati tartibida nazarda tutilgan hollarda, shuningdek, bu qarorlarni amalga oshiradigan minstrlar ham imzolaydilar. Hukumat a`zosi biron bir vakillik organi a`zosi bo`lish, davlatning boshqa lavozimini egallash yoki haq to`lanadigan boshqa ishni bajarishi mumkin emas. Hukumat: O`z faoliyati dasturini Milliy Majlisning ma`qullashiga taqdim etadi; Davlat budjeti loyihasini Milliy majlis tasdig`iga taqdim etadi, budjetning ijrosini ta`minlaydi, shu munosabat bilan Milliy majlisga xisobot taqdim etadi; Davlat mulkini boshqaradi; Yagona moliya – iqtisodiy, kredit va davlat soliq siyosatining amalga oshirilishini ta`minlaydi; Fan, ta`lim, madaniyat, sog`liqni saqlash, ijtimoiy ta`minot va tabiatni muhofaza qilish sohalarida davlat siyosatining amalga oshirilishini ta`minlaydi;

Respublika mudofaasi, milliy havfsizligi va tashqi siyosatini ammalga oshirishni ta`minlaydi; Qonunchilikni mustahkamlash, fuqarolarning huquq va erkinliklarini himoya qilish, mulkchilik va jamoat tartibini muhofaza qilish yuzasidan chora-tadbirlar ko`radi. Belorus Respublikasi Konstitutsiyasining IV-bo`limi V-bobi «Belorus Resublikasi xukumati – ministrlar kengashi» – deb nomlanadi. Belorus Respublikasi ijro etuvchi hokimiyatni Belorus Respulikasi hukumati – ministrlar kengashi amalga oshiradi. U davlat boshqaruvining markaziy organidir. Hukumat o`z faoliyatida Belorus Respublikasi Prezidentiga hisob beradi va Belorus Respublikasi Parlamenti oldida javobgardir. Hukumat Respublikaning yangi saylangan Prezidenti oldida o`z vakolatlarini soqit qiladi. Xukumat Bosh minsmtr, unig o`rinbosarlari, ministrlardan tashkil topadi. Hukumat tarkibiga respulika davlat boshqaruvining boshqa organlari rahbarlari ham kirishi mumkin. Prezident Bosh minstrni Vakillar palatasining roziligi bilan tayinlaydi. Bu masala xususidagi qaror Bosh ministr nomzodi bo`yicha taklif kiritilgan kundan e`tiboran ko`pi bilan ikki havfta muddat ichida vakillar palatasi tomonidan qabul qilinadi. Vakillar palatasi Bosh ministrni tayinlashga rozilik berishni ikki marta rad qilgan taqdirda, Prezident Bosh ministr vazifasini bajaruvchini tayinlashga, vakillar palastasini tarqatib yubrish va yangi saylovlar tayinlashga xaqlidir. Hukumat ishiga bosh ministr rahbarlik qiladi. Bosh ministr: hukumat faoliyatiga bevosita raxbarlik qilishni amalga oshiradi va uning ishi uchun shaxsan ma`uldir. Hukumat qarorlarini imzolaydi; O`zi lavozimga tayinlanganidan keyin ikki oy muddat ichida Parlamentga hukumatning faoliyat dasturini taqdim etadi, bu dastur rad qilingan taqdirda yana ikki oy muddat ichida hukumatning faoliyat dasturini takroran taqdim etadi;

Hukumat faoliyatining asosiy yo`nalishlari to`g`risida vauning muhim qarorlari haqida Prezidentga axborot berib turadi; Humatni tashkil tashkil etish va uning faoliti bilan bog`liq boshqa funksiyalarni bajaradi; Hukumat yoki uning har qanday a`zosi Prezidentga agar o`ziga yuklangan vazifalarni bundan buyon amalga oshirishning iloji yo`q deb hisoblasa, o`zining iste`foga chiqishini bayon qilishga haqlidir. Agar vakillar palatasi Hukumatga ishonchsizlik bildirsa, hukumat o`zining iste`foga chiqishini Prezidentga bildiradi. Bosh minstr vakillar palatasi oldiga, taqdim etilgan dastur bo`yicha yoki aniq sababga ko`ra hukumatga ishonch bildirish to`g`risidagi masalani qo`yishi mumkin. Agar vakillar palatasi ishonch bildirishni rad etsa, Prezident o`n kun muddat ichida hukumatning iste`foga chiqishi yoki vakillari palatasini tarqatib yuborish va yangi saylovlar tayinlash to`g`risida qaror qabul qilishga xaqlidir. Iste`foga chiqish rad qilingan taqdirda hukumat o`z vakolatlarini amalga oshirishni davom ettiradi. Prezident hukumatning iste`foga chiqishi to`g`risida o`z tashabbusi bilan qaror qabul qilishga va hukumatning har qanday a`zosini lavozimidan ozod qilishga haqlidir. Hukumat iste`fo chiqqan yoki vakolatlarini soqit qilgan taqdirda Prezidentning topshirig`iga ko`ra o`z vakolatlarini yangi . hukumat tashkil etilguncha qadar amalga oshirishni davom ettiradi. (106-modda). Belarus Respublikasi hukumati: O`ziga bo`ysunuvchi davlat boshqaruvi orgnlariga va ijro etuvchi boshqa hokimiyat organlariga raxbarlik qiladi; ichki va tashqi siyosatning asosiy yo`nalishlarini ishlab chiqadi hamda ularni amalga oshirish choralarini ko`radi; Parlamentga kiritishi uchun respublika budjeti oyixasi va uning ijro etilishi haqidagi hisobotni to`z ib chiqadi va Prezidentga taqdim etadi; Yagona iqtisodiy, moliyaviy, kredit va pul siyosatini, fan, madaniyat, ta`lim, sog`liqni saqlash, ekologiya, ijtimoiy ta`minot va mehnat haq to`lash sohalaridagi

davlat siyoatini o`tkazishni ta`minlaydi; fuqarolarning huquq va erkinliklarini ta`minlash, davlat manfaatlarini, milliy havfsizlik va mudofaa qobiliyatini himoya qilish, mulkchilikni va jamoat tartibini muxofaza qilish, jinoyatchilikka qarshi ko`rash bo`yicha choralar ko`radi; Respulikaning mulki hisoblangan mol-mulkka nisbatan mulkdor nomidan ish ko`radi, davlat mulkini boshqarishni tashkil etadi; Konstitutsiya, qonunlar va prezident dekretlari, farmonlari hamda farmoyishlarini bajarilishini ta`minlaydi; Ministrliklar va respublika davlat boshqaruvi boshqa organlarining xujjatlarini bekor qiladi; Konstitutsiya, qonunlar va prezident xujjatlari bilan o`ziga yuklangan boshqa vakolatlarni amalga oshiradi (107-modda). Hukumat respublika hududida majburiy kuchga ega bo`lgan qarorlar chiqaradi. Bosh ministr o`z vakolatlari doirasida farmoyishlar chiqaradi. Hukumatning vakolati, uni tashkil etish va faoliyat ko`rsatish tartibi konstitutsiya asosida Belorus Respublikasining ministrlar kengashi to`g`risidagi qonun bilan belgilanadi (108-modda). Germaniya Federativ Respublikasi Konstitutsiyasining VI-bobi «Federal xukumat» deb nomlanadi. Federal hukumat federal kansler va federal ministrlardan tashkil topadi (62- modda). Federal kansler, federal Prezident takilifi bilan bundestat tomonidan mO`z okarasiz saylanadi. Bundestat a`zolari ko`pchiligini lavozimini to`plagan shaxs saylangan hisoblanadi. Saylangan shaxs federal prezident tomonidan tayinlanishi lozim. Agar takilif etilgan shaxs saylanmay qolsa, bundestat saylovdan keyin 14 kun mobaynida federal kanslerning o`z a`zolarining mutloq ko`pchiligi bilan saylashi mumkin (63-modda).

Federal ministrlar federal kansler taklifi bilan federal prezident tomonidan tayinlanadi va bo`shatiladi. Federal kansler va federal ministrlar lavozimiga kirishishda Bundestag oldida qasamyod qiladilar (64-modda). Federal kansler siyosatni asosiy yo`nalishlarini belgilaydi va buning uchun javobgar bo`ladi. Ana shu asosiy yo`nalishlar doirasida har bir federal minstr o`z tarmog`idagi ishlarni mas`uliyat bilan mustaqil ravishda olib boradi, federal minstrlar o`rtasidagi fikrlarda tavofutlar mavjud bo`lganda bu masalani federal xukumat hal qiladi. Federal kansler hukumat ishlarini federal hukumat qabul qilgan va federal prezident ma`qullagan reglamentga muvofiq olib boradi (65- modda). Federal kansler va federal ministlar xaq to`lanadigan boshqa hech qanday lavozimlarni egallashlari, biron-bir tijorat yoki kasb faoliyatini amalga oshirishlari yoki rahbariyat tarkibiga kirishishlari, Bundestag roziligisiz esa, foyda olish maqsadida hech bir korxonaning kO`z atuv kengashi tarkibiga kirishlari mumkin emas (66-modda).

Adabiyotlar: 1. O`zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi T. «Adolat» 2003 y. 2. Karimov I.A. O`zbekistonning o`z istiqlol va taraqqiyot yo`li. — T., “O`zbekiston”, 1992. 3. Karimov I.A. O`zbekiston — kelajagi buyuk davlat. — T., “O`zbekiston”, 1992. 4. Karimov I.A. Buyuk kelajagimizning huquqiy kafolati. — T., “O`zbekiston”, 1993. 5. Karimov I.A. O`zbekiston: milliy istiqlol, iqtisod, siyosat, mafkura. — T., “O`zbekiston”, 1993. 6. Karimov I.A. Bizdan ozod va obod Vatan qolsin! — T., “O`zbekiston”, 1993. 7. Karimov I.A. Buyuk kelajagimizning huquqiy kafolati. — T., “O`zbekiston”, 1993. 8. Karimov I.A. O`zbekistonning siyosiy-ijtimoiy va iqtisodiy istiqbolining asosiy tamoyillari. — T., “O`zbekiston”, 1995. 9. Inson huquqlari umumjahon deklaratsiyasi. — T., “Adolat”, 1992. 10. O`zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasi. — T., “Adolat”, 1998. 11. Qayumov R.Q. O`zbekiston Respublikasining konstitutsiyaviy huquqi. — T., “Adolat”, 1998. 12. Inson huquqlari to`g`risidagi xalqaro bill(. — T., 1992. 13. Boboyev H.B., Ramazonov I. Inson huquqlari. T., 1997 y. O`quv qo`llanmasi. 14. X.T. Hokimiyatlar taqsimlanishi nazariyasi, O`zbekiston davlat organlari tizimining takomillashuvi. — T., 1995.

O'xshashlar

Xorijiy mamlakatlarda davlat boshlig`i

O`zbekiston Respublikasi Prezidenti –davlat va ijroiya hokimiyat boshlig`i

Jinoyat tarkibi

O`rmon tuzish

Karimov. I. A asarlarida davlat va huquq