Фукаролик ишларини судда куришда процессуал муддатлар, уларга риоя қилмаслик оқибатлари - Huquqshunoslik - Referatlar

Фукаролик ишларини судда куришда процессуал муддатлар, уларга риоя қилмаслик оқибатлари

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

97 KB

Ko'chirib olish

Фуқаролик ишларини судда кўришда процессуал муддатлар, уларга риоя қилмаслик оқибатлари Фуқаролик суд ишларини юритиш вазифалари фуқароларнинг шахсий, сиёсий, иқтисодий ва иж тимоий ҳуқуқларини, эркинликлари ва манфаатлари - ни, шунингдек, корхоналар, муассасалар, ташкилот лар, жамоат бирлашмалари ва фуқаролар ўзини ўзи бошқариш органларининг ҳуқуқлари ҳамда қонун билан қўриқланадиган манфаатларини ҳимоя қилиш мақсадида фуқаролик ишларини тўғри, ўз вақтида кўриб чиқиш ва ҳал этишдан иборатдир (ФПК 4-моддаси). Юқоридаги вазифани амалга оширилишида фуқаролик процес суал муддатларнинг ўрни беқиёс ҳисобланади. Бу вазифанинг бажа рилиши фуқаролик судларида одил судловликни таъминланишида, фуқароларнинг қонунларга тўла риоя этишида жуда катта аҳамиятга эга ҳисобланади. Юридик адабиётларда процессуал муддат тушунчасига турли хил таърифлар берилган. Масалан, С.А.Алехинанинг фикрига кўра, про цессуал муддатлар – бу вақтнинг оралиғи бўлиб, унинг давомида муайян процессуал ҳаракатлар бажарилиши лозим бўлган муддат тушунилади 1 . Ш.Ш.Шораҳметовнинг фикрича, процессуал муддат – бу фуқаро лик ишларни судда кўриш ва ҳал қилиш учун қонун билан белги ланган ёки суд томонидан тайинланган муддатларга айтилади. 2 Бизнинг фикримизга кўра ҳуқуқшунос олимлар фуқаролик процессул муддатларни изоҳлашда унинг у ёки бу белгиларига кўпроқ эътибор беришган. Юқоридагилардан келиб чиқиб, процессуал муддат – бу фуқаролик ишларини судда кўриш ва ҳал қилиш учун қонун билан белгиланган ёки суд томонидан белгиланган муайян процессуал ҳаракатларни амалга ошириш учун белгиланган вақт оралиғи ҳисобланади. 1 Гражданское процессуальное право. // Под ред. М.С. Шакарян. М., ТК Вебли, Проспект, 2004 . 2 Шороҳметов Ш.Ш. Ўзбекистон Республикасининг фуқаролик процессуал ҳуқуқи. Т., Адолат. -120 б.

Ҳуқуқшунос олим С.А.Алехинанинг фикрича, “муддатлар, судга қонунда белгиланган ҳаракатларни амалга ошириш ҳуқуқ ва мажбу риятини юклайди. Процессуал адабиётларда улар “хизмат муддат лари” деб номланади” 3 . Буни изоҳлаш мақсадида у фуқаролик процессуал кодексида кўрсатилган турли хил муддатларни нафақат вақт оралиғини балки муайян вазифаларни юклашини кўрсатиб ўтган. Масалан, “ишни та йёрлаш ва муҳокама қилиш, суд топшириғини бажариш, суд буйруғи ни топшириш, даъво аризасини иш юритувига қабул қилиш ва бошқaлар. Юридик адабиётларда процессуал муддатларни икки турга ажратилиши кенг тарқалган. Масалан, ҳуқуқшунос олим Ш.Ш.Шораҳметов процессуал муддатларни қонун билан белгиланган ва суд томонидан тайинланадиган муддатга ажратади. 4 Шунингдек ҳуқуқшунос олим Л.А.Кривоносова ҳам процессуал муддатларни қуйидаги икки турга ажратади: - қонун билан белгиланган ва қатъий белгиланган суд ҳамда иштирокчилар учун мажбурий характерга эга муддатлар; - иккинчиси процесс иштирокчилари учун суд томонидан белгиланган ҳамда суд томонидан ўзгартирилиши, узайтирилиши мумкин бўлган муддатлар. Ушбу муддатлар қонунда тўғридан тўғри кўрсатиб ўтилмайди, аксинча судья томонидан белгиланади. 5 Ҳ уқуқшунос олим Н.И.Масленникова про ц есс иштирокчилари доирасига кўра процессуал муддатларни учта турга ажратади. 1) С уд томонидан ба ж арилиши лозим бўлган харакатларни белгиловчи муддатлар. 2) Процесс иштирокчиларини харакатларини тартибга солувчи муддатлар. 3) Суд қарорлари ижроси билан боғлиқ харакатларни тартибга солувчи муддатлар. 6 3 Гражданское процессуальное право. // Под ред. М.С. Шакарян. М., ТК Вебли, Проспект, 2004 . 4 Шор а ҳметов Ш.Ш. Ўзбекистон Республикасининг фуқаролик процессуал ҳуқуқи. Т., Адолат. -120 б . 5 Гражданское процесс . Учебник. “ Проспект ” Москва. 2001 г 183 -185 6 В.В.Ярков Гражданск ий процесс . Учебник. Москва. Издательство БЕК. 1999. 115 -116 c

Юқоридаги фикрларга қўшилган ҳолда, фикримизча фуқаролик процессуал қонунчилиги мазмун-моҳиятидан келиб чиқиб, процессуал муддатларни қуйидаги турларга ажратиш мумкин: - норматив , яъни қонун билан қатъий белгиланган процессуал муддатлар (масалан, суднинг қарори ва ажрими устидан шикоят бериш муддати; суд мажлиси баённомасига нисбатан эътироз бериш муддати ва бошқалар); - суд томонидан, яъни суд (судья) томонидан тайинланадиган процессуал муддатлар ( масалан, иш кўришни кейинга қолдириш, аризани ҳаракатсиз қолдириш ва бошқалар). Бу муддатларни судья ўзининг ички ишончидан, ишнинг объектив ва субъектив ҳолатлари дан келиб чиқиб тайинлайди Шунингдек, процессуал муддатларни фуқаролик процесси босқичлардан келиб чиқиб, қуйидаги турларга ажратиш мумкин: 1) фуқаролик ишини қўзғатиш босқичидаги муддатлар; 2) ишни судда кўриш учун тайёрлаш босқичидаги муддатлар; 3) ишни суд мажлисида кўриш ва ҳал қилиш босқичидаги муддатлар; 4) суднинг ҳал қилув қарорлари ва ажримлари юзасидан шикоятлар бериш ҳамда протестлар келтириш босқичидаги муддатлар; 5) суднинг ҳал қилув қарорлари ижроси босқичидаги муддатлар. Бундан келиб чиқадики, юқоридаги кўрсатилган 4-та босқич асосан суд органлари томонидан амалга оширилса, охирги бешинчи босқич суд ҳамда бошқа органларнинг ҳужжатларини ижро этиш департаменти томонидан амалга оширилади. Процессуал муддатларни фуқаролик процесси босқичларига қараб турларга ажратилиши, суд ва ишда иштирок этувчи шахслар учун қулайлик яратади. Ўзбекистон Республикаси Фуқаролик процессуал кодексининг 131- моддасида белгиланган қоидалардан келиб чиқиб, фуқаролик ишларни суда кўриш муддатларини икки турга, яъни умумий ва махсус муддатга ажратиш мумкин. Фуқаролик ишларини суд томонидан кўрилишининг умумий муддати 1 ой бўлиб, махсус муддат бу - ишнинг ўзига хос ҳусусиятларидан

келиб чиқиб, қонунчиликда унинг кўрилишини умумий муддатга нисбатан қисқартирилган ёки узайтирилган шаклда бўлади. Бундан келиб чиқадики махсус муддатларнинг ўзи: 1) қисқартирилган махсус муддатлар; 2) узайтирилган махсус муддатларга бўлинади. Қисқартирилган муддатга, мисол тариқасида алимент ундириш ҳақидаги, майиб бўлиш ёки соғлиққа бошқача тарзда шикаст етган лиги, шунингдек боқувчининг ўлими натижасида кўрилган зарарнинг ўрнини қоплаш тўғрисидаги ишлар ҳамда меҳнатга доир ҳуқуқий му носабатлардан келиб чиқадиган талаблар бўйича қўзғатилган ишлар, башарти тарафлар бир туман ёки шаҳарда жойлашган бўлса, биринчи инстанция суди томонидан судда кўришга тайёрлаб бўлинган кундан эътиборан ўн кундан кечиктирмай кўрилиши лозим. Агар тарафлар бошқа туман (шаҳар)да жойлашаган бўлса, узайтирилган муддатда, яъни 20 кундан кечиктирмай кўрилиши лозим (ФПКнинг 131-мод даси). Ҳозирда судлар томонидан одил судловни амалга оширишда процессуал муддатларга қатъий риоя қилинишини таъминлаш мақсадида Ўзбекистон Республикаси Олий Суди Пленуми томонидан бир қатор, хусусан “Фуқаролик ишларини судда кўришга тайёрлаш ва уларни кўриш муддатлари тўғрисида”ги 1999 йил 24 сентябрдаги 18-сонли қарори, “Суд ҳал қилув қарорлари ҳақидаги”ги 1998 йил 17 апрелдаги 13-сонли қарори, “Фуқаролик ишларини аппеляция, кассация ва назорат тартибида кўриш амалиёти тўғрисида”ги 2001 йил 1 июндаги 4-сонли қарори, “Фуқаролик ишларини апелляция тарти бида кўриш амалиёти ҳақида”ги 2004 йил 21 майдаги 5- сонли қарорлари қабул қилинган 7 . Юқорида кўрсатилган Ўзбекистон Республикаси Олий Суди Пле нуми қарорларида фуқаролик ишларини кўриш муддатларига оғиш май риоя этишлик одил судловни амалга оширишда қонунчиликни мустаҳкамлашга, суд иштирокчиларининг ҳуқуқ ва қонуний манфаат ларини ҳимоя қилишга 7 Ўзбекистон Республикаси Олий суди Пленуми қарорлари тўплами. 1991-2006 йил. 1-2 жилдлар. – Тошкент, Адолат. 2006.

қаратилган муҳим омиллардан бири бўлиб ҳисобланиши таъкидлаб ўтилган. Бироқ, суд амалиёти шуни кўрсат моқдаки, айрим ҳолларда судлар томонидан процессуал муддатларга риоя этмаслик ҳолатлари учраб турибди. Масалан, Даъвогар Г.Авезова жавобгар Қорақалпоғистон Давлат университетига нисбатан «Давлат тиллари» кафедраси ассистенти лавозимига ишга тиклаш ва мажбурий прогул вақтлари учун иш ҳақи ундириш ҳақидаги даъво билан судга мурожаат қилган. Қорақалпоғистон Республикаси фуқаролик ишлари бўйича Олий судининг 2002 йил 7 июндаги ҳал қилув қарори билан Г.Авезованинг даъвоси қаноатлантирилиб, Г.Авезова Қорақалпоғистон Давлат уни верситети «Давлат тиллари» кафедрасининг ассистенти лавозимига ишга тикланган, 2002 йил 6 февралдан 2002 йил 7 июнь кунига қадар мажбурий прогул учун иш ҳақи ундирилган. Фуқаролик ишлари бўйича Хоразм вилоят суди апелляция инстанциясининг 2004 йил 26 мартдаги ажрими билан ҳал қилув қарори бекор қилиниб, Г.Авезованинг даъвосини рад этиш ҳақида янги ҳал қилув қарори қабул қилинган. Ўзбекистон Республикаси Олий суди фуқаролик ишлари бўйича судлов ҳайъатининг 2004 йил 27 декабрдаги ажрими билан апелляция инстанциясининг ажрими бекор қилиниб, Қорақалпоғистон Республи каси фуқаролик ишлари бўйича Олий судининг 2002 йил 7 июндаги ҳал қилув қарори ўзгаришсиз қолдирилган. Иш ҳужжатларига қараганда, Г.Авезова Қорақалпоғистон Давлат университети рекгорининг 2001 йил 1 декабрдаги 160 нҒ2 - сонли буйруғи билан шу университет журналистика факультетининг асистенти лавозимига ишга қабул қилиниб, 2001 йил 5 апрель куни 65 нҒ2-сонли буйруқ билан «Давлат тиллари» кафедрасининг ассистенти лавозимига ўтказилган. Қорақалпоғистон Давлат университети ректорининг 2002 йил 6 февралдаги 27 нҒ2-сонли буйруғига асосан, Г.Авезова билан тузилган меҳнат

шартномаси Ўзбекистон Республикаси Мехнат кодексининг 99-моддасига мувофиқ бекор қилинган. Апелляция инстанцияси биринчи инстанция судининг ҳал қилув қарорини бекор қилиб, иш бўйича Г.Авезованинг даъвосини рад этишда, у томонидан МКнинг 270-моддасида кўрсатилган судга меҳнат низоси бўйича мурожаат қилиш муддатлари бузилганлигига асосланган Ўзбекистон Республикаси Фуқаролик кодекси 151-моддасининг 2-қисми талабига мувофиқ, қонунда бошқача тартиб белгиланган бўлмаса, Фуқаролик кодекси 152-162- моддаларининг қоидалари махсус даъво муддатларига жорий қилинади. Ваҳоланки, Ўзбекистон Республикаси Фуқаролик кодекси 153- моддасининг 2-қисми мазмунига кўра, фуқаролик суд ишларини юритиш тарафларнинг тортишуви ва тенг ҳуқуқлилиги асосида амалга оширилиши туфайли даъвогарнинг судга мурожаат этиш муддатини ўтказиб юборганлиги масаласи суд томонидан фақат низодаги тарафнинг берган аризасига мувофиқ қўлланилади. Иш ҳужжатларига кўра, тарафларнинг бирортаси суд қарор чиқаргунигача даъво муддати бўйича ариза билан мурожаат қилмаган. Бундай талаб тарафлар томонидан ишни апелляцияда кўришда тушмаган. Апелляция инстанцияси суди Г.Авезова томонидан судга мурожаат қилиш муддатлари бузилганлигига асосланиб, унинг даъвосини рад этиш ҳақида нотўғри хулосага келган. Биринчи инстанция суди томонидан иш бўйича барча ҳолатлар аниқланиб, уларга тегишли ҳуқуқий баҳо берилганлиги сабабли, Ўзбекистон Республикаси Олий суди фуқаролик ишлари бўйича судлов ҳайъати фуқаролик ишлари бўйича Хоразм вилоят суди апелляция инстанциясининг 2004 йил 26 мартдаги ажримини бекор қилиб, Қароқалпоғистон Республикаси фуқаролик ишлари бўйича Олий судининг 2002 йил 7 июндаги қилув қарорини ўзгаришсиз қолдириш ҳақида» тўғри хулосага келган 8 . 8 Ўзбекистон Р еспубликаси Олий суди Ахборотномаси. 2004. -№4. -20 б.

Шунингдек, ҳозирги кунда судларда кўрилаётган фуқаролик ишлари сонини йилдан-йилга ошиб бориши ўз навбатида процессуал муддатларга таъсир ўтказмоқда. Албатта, ушбу ҳолат судда иш кўриш муддатларини бузилишига сабаб бўлмоқда. Масалан, Фуқаролик ишлари бўйича Тошкент ша ҳ ар туманлараро судлари томонидан 2003 йили 88018 та фу қ аролик ишлари кўриб чи қ илган бўлса, 200 4 йили 214274 та иш кўриб чи қ илган. Шунингдек , Фуқаролик ишлари бўйича Тошкент ша ҳ ар туманлараро судларига 200 4 йил 214274 та фу қ аролик иши келиб тушган бўлса, ҳ ар бир судьяга ўртача ойлик иш ҳ ажми 91 тани ташкил этган 9 бўлса, 2005 йил Республика фуқаролик ишлари бўйича судлари томонидан жами 446.418 та иш тамомланган бўлиб, бу 2004 йилга нисбатан 119.193 тага ёки 36.4 фоизга кўпдир. Статистик маълумотларнинг таҳлилига кўра 2005 йилда Республика бўйича 2004 йил давомида туманлараро судлар судьяларининг бир ойлик иш ҳаж ми 196 тани ташкил этган бўлса, 2005 йил бу кўрсаткич 320 тани ташкил этган 10 . Бу эса судьяларга ишларни тез ҳ ал қ илишга, шошма-шошарликка, ишларнинг сифатсиз кўрилишига , қонунда белгиланган муддатда кўриб чиқилмасдан, процессуал муддатларнинг бузилишига олиб келмоқда. Бу тўғрисида ҳуқуқшунос олим Д.Ю.Хабибуллаев тўғ ри таъкидлаганидек, ҳ озирда туманлараро фу қ аролик ишлари бўйича судида йилдан-йилга иш ҳ ажми ортиб бориши, айрим вилоятлардаги туманлараро (ша ҳ ар) фу қ аролик ишлари бўйича судларга бириктирил ган туманлар ўртасидаги масофанинг узо қ лиги фу қ ароларнинг судлар га келиб-кетишига жисмоний ва моддий жи ҳ атдан қ ийинчилик ту ғ дирмо қ да. Чунки судларда фу қ аролик ишлари қ онунда белгиланган муддатларда кўриб ҳ ал қ илинади. Бу эса фуқароларнинг судга бир неча маротоба келиши учун муаммоларни юзага келтирмо қ да 11 . Юқоридаги фикрга қўшилган ҳолда шуни айтиш жоизки, с уд - ҳуқуқ исло ҳ отларининг ҳ ам асосий ма қ сади фуқароларнинг бузилган ҳуқуқларини 9 Фуқаролик ишлари бўйича Тошкент ша ҳ ар суди Статистика бўлимининг 200 4 йил маълумотидан. 10 Суд амалиёти: натижа ва таҳлил . Ўзбекистон Республикаси Олий Судининг Ахборотномаси. 2006.-№1. -62 б. 11 Хабибуллаев Д.Ю. Фуқаролик процессуал ҳуқуқининг тамойиллари ва уларни суд амалиётида татбиқ этиш муаммолари: Юрид.фан.номз. илмий даражасини олиш учун ёзилган дисс. –Тошкент, ТДЮИ, 2007. -55б.

қисқа муддатларда суд ор қ али тикланишдан иборат экан, фикримизча, ушбу муаммоларни бартараф этиш ва фуқаролик ишларини судда ўз вақтида кўриб чиқишини таъминлаш ма қ садида ҳ ар бир туманларда фуқаролик ишлари бўйича судларни ташкил этиш ва судьялар сонини кўпайтириш мақсадга мувофиқ деб ҳисоблаймиз. Процессуал муддатларни ҳисоблашда қонун чиқарувчи қуйидаги воситалардан: муддатлар йиллар, ойлар ва кунлар билан ҳисоблашдан фойдаланади (ФПКнинг 127-моддаси). Россиялик ҳуқуқшунос олимларнинг фикрича, фуқаролик процес сида қуйидаги муддатларни аниқлаш усуллари мавжуд: 1) аниқ календар санаси билан (масалан, тарафларни суд муҳо камасига келиш санаси); 2) содир бўладиган ҳаракат билан (масалан, ФПКсининг 217-моддасида кўрсатилган ҳолатлар. Бундай ҳолларда процессуал ҳара катлар аниқ белгиланган вақтда амалга оширилиши керак; 3) вақт оралиғи (йиллар, ойлар, кунлар). Бунда ҳаракат муддат нинг исталган кунида бажарилиши мумкин, лекин охирги кундан кечикмасдан 12 . Процессуал муддатлар ФПКнинг 127-моддасига биноан асосан муддатнинг ўтиши календарь сананинг ёки муддатнинг бошланиши деб белгиланган воқеа юз берган куннинг эртасидан бошланади. Йиллар билан ҳисобланадиган муддат унинг охирги йилининг тегишли ойи ва кунида тамом бўлади. Ойлар билан ҳисобланадиган муддат тегишли ойда ва муддат охирги ойининг тегишли кунида тамом бўлади. Процессуал муддат узилишларсиз ҳаракатланади ва ўзининг ичига ҳам ишчи ҳам дам олиш кунларини олади. Истесно сифатида, агар муддатнинг охирги куни дам олиш кунига тўғри келиб қолса, ФПКнинг 127-моддаси 4- қисмига биноан, муддатнинг тугаш санаси дам олиш кунидан кейинги келадиган ишчи кунига тўғри келади.. 12 Гражданское процессуальное право. // Под ред. М.С. Шакарян. М., ТК Вебли, Проспект, 2004 .

Процессул ҳаракат, муайян муддат билан чегараланган, охирги муддатнинг соат 24.00 гача амалга ошириши мумкин. Бунда почтага шикоят, ҳужжат, ёки пул суммасини топширишда ҳам шу вақтгача топширилиш лозим. Шуни таъкидлаш лозимки, ҳужжат муддат тугаганидан кейин почта хизмати томонидан олиб келинса-да, ўтиб кетган ҳисобланмайди. Бироқ шуни айтиб ўтиш керакки, агар процессуал ҳаракат бевосита суддда ёки бошқа ташкилотда содир этилиши лозим бўлса, у иш кунинг тугагунича ёки тегишли операцияни амалга оширилгунига қадар амалга оширилиши керак. Процессуал ҳаракатларни бажариш ҳуқуқи қонунда белгиланган ёки суд тайинлаган муддатнинг ўтиши билан бекор бўлади. Процессуал муддатлар ўтгандан сўнг берилган аризалар, шикоятлар судда кўрилмайди. Яъни, агар шахс тегишли ҳаракатларни ўз вақтида бажармаса, уларни бажариш ҳуқуқидан махрум бўлади. ФПКнинг 129-моддасига биноан иш юритиш тўхтатиб турилга нида тугамаган ҳамма процессуал муддатларнинг ўтиши ҳам тўхтатиб турилади. Шу ўринда савол туғилади. Ушбу ҳолатда суд процессуал муддатларнинг тўхтатилиши вақтини иш юритишни тўҳтатишга асос вужудга келганда-ми ёки суд томонидан иш юритишни тўхтатиш ҳақидаги ажрим чиқарилган кундан ҳисоблайдими? Бу борада ҳуқуқшунос олим С.А. Алехина процессуал муддат иш юритувини тўхтатишга асос вужудга келган пайтдан бошлаб тўхтайди (фуқаронинг ўлими, юридик шаснинг қайта ташкил этилиш, харбий хизматга чақирилиш кунидан ва бошқа ҳоллатлардан), суд томонидан иш юритувини тўхтатилганлиги ҳақидаги ажрим чиқарилган кундан эмас деб таъкидлайди 13 . Фикримизча ушбу фикрга тўлиқ қўшилса бўлади. Чунки, иш юри тишни тўхтатишга асос вужудга келгандан бошлаб, суд томонидан у ҳақида ажрим чиқарилгунга қадар анча вақт ўтади. Шу боисдан, қонун чиқарувчи 13 Гражданское процессуальное право. // Под ред. М.С. Шакарян. М., ТК Вебли, Проспект, 2004 .

муддатларнинг тўҳтатиб турилиши иш юритишни тўҳтатиб туришга асос бўлган ҳолатлар келиб чиққан вақтдан бошланишини назарда тутади. Процессуал муддатларнинг узайтирилиши процессуал ҳаракат ларнинг амалга оширилишига кўпроқ вақтнинг белгиланишидир (ФПКнинг 130- моддаси). Суд муддатларни, ўтиб кетганни ҳам, ўтиб кетмаганни ҳам манфаатдор шахснинг илтимосига кўра суд (судья) томонидан белгиланган муддатда процессуал ҳаракатларни амалга ошира олмаслиги билан узайтирилади. Муддатнинг тикланиши ишда иштирок этувчи шахслар қонунда белгиланган муддатни суд узрли деб топган сабабларга кўра ўтказиб юборган бўлсалар, мазкур муддат тикланиши (ФПКнинг 130-моддаси) қонунда назарда тутилган. Россия қонунчилигига биноан фуқаролик ишини тиклаш учун унга бир қанча талаблар қўйилган(РФ ФПКнинг 112-моддаси): 1) муддат норматив ҳисобланади; 2) муддат ўтиб кетган; 3) муддатни ўтказиб юборилиши суд томонидан узрли ҳисоблан са (касаллиги, узоқ муддатли комондировкалар, шахснинг ўз вақтида хабардор қилинмаганлиги ва бошқалар); 4) манфаатдор шахсга ўтказиб юборилган ҳаракатларни амалга ошириши зарур бўлса (суд мажлиси баённомаси, аппеляцион ёки кассацион шикоятга эътироз билдириш). Бу ҳолатда, суд ўтказиб юборилган муддатни тиклашда, янги муддатни тайинламайди, балки ҳаракатни содир этилган деб топади. Ўтказиб юборилган муддатни тиклаш тўғрисидаги ариза про цессуал ҳаракат бажарилиши ёки ҳужжат топширилиши лозим бўлган судга берилади ва ишда иштирок этувчи шахслар хабардор қилинган ҳолда суд мажлисида кўриб чиқилади. Бироқ бу шахсларнинг келмас лиги суд олдига қўйилган масалани ҳал этишга тўсқинлик қилмайди.

Ўтказиб юборилган процессуал муддатни тиклаш тўғрисида ариза бериш билан бир вақтда, муддати ўтказиб юборилган ҳаракат бажари лиши ёки ҳужжат топширилиши лозим (ЎзР ФПКнинг 130-моддаси). Юқоридагилардан келиб чиқиб, фуқаролик процессуал муддат ларни белгилашда аниқлашда кўпгина ютуқлар билан биргаликда кам чиликлар ҳам мавжуд. Масалан, қонунчилик томонидан муддатларни ҳисоблашда фақат саналардан фойдаланиши, лекин фуқаролик про цессуал муддатларнинг умумий тушунчасидан маълумки, бу муайян вақт оралиғида амалга ошириладиган ҳаракатларнинг йиғиндиси ҳи собланади. Шунинг учун фуқаролик процессуал муддатларни белги лашда нафақат саналардан балки қонучиликда белгиланган ҳаракат ларни амалга оширилиши билан ҳам аниқлаш мумкинлигини кўрса тади. Шунингдек процессуал муддатларни тиклашда қонунчилик томонидан қайси ҳолларда амалга оширилиши назарда тутилмаган. Бунда қонун чиқарувчининг кўпроқ суднинг ихтиёрига тиклаш шартларини белгилашни ҳавола этган. Бизнинг фикримизча, бу ҳолатни шу соҳадаги бошқа давлатларнинг қонунчилигидаги мавжуд нормаларни ўрганиб чиқиб муайян ижобий ҳолатларни қабул қилиш лозим, чунки бу билан фуқаролик судларида муайян сарсонгарчилик ларнинг олдини олишга ёрдам бериши мумкин.

Адабиётлар: 1. Хотин-қизлар ҳуқуқлари камситилишининг барча шаклларига барҳам бериш тўғрисида Конвенция, Тошкент-1998. 2. Бағрикенглик тамойиллари Декларацияси. ЮНЕСКО 1995 йил 16 ноябрь, Париж. 3. О.А.Каримова. Қонун, оила, фарзанд ва жамият. Т-2000. 4. О.А.Каримова. Оила ҳуқуқи. Маърузалар матни. ТДПУ. 2002; 5. И.Овчинников. Родительское счастье. М., Из-во политической лит., 1987. 6. Қадриятлар ва ижтимоий тараққиёт. Т., “Ўзбекистон”, 1997. 7. П.Азаров. Семейная педагогика. М., Изд-во политической лит.,1985. 8. Гендер и развитие в Узбекистане. Т., 1998. 9. Положение детей в мире. ЮНИСЕФ, 2000. 10. www.ziyonet.uz

O'xshashlar

Фукаролик ишларини судда куришга тайёрлаш

Фуқаролик процессуал муддатлар

Хужалик процессуал муддатлар

Мехнат низоли ишларини судда куришда учинчи шахслар иштирокининг узига хос хусусиятлари

Фуқаролик ишларини судда кўришга тайёрлаш