Божхона тўғрисидаги қонун ҳужжатларини бузиш - Huquqshunoslik - Referatlar

Божхона тўғрисидаги қонун ҳужжатларини бузиш

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

128 KB

Ko'chirib olish

Божхона тўғрисидаги қонун ҳужжатларини бузиш Режа: 1. Рақобат тўғрисидаги қонун ҳужжатларини ва табиий монополиялар тўғрисидаги қонун ҳужжатларини бузиш 2. Солиқлар ва бошқа мажбурий тўловларни тўлашдан бўйин товлаш 3. Бюджет интизомини бузиш 4. Қимматбаҳо металлар ёки тошларни топшириш қоидаларини бузиш 5. Рангли металлар, уларнинг парча ва резги-чиқитларини тайёрлаш, олиш, улардан фойдаланиш ҳамда уларни ўтказиш қоидаларини бузиш

Божхона тўғрисидаги қонун ҳужжатларини бузиш (ЎзР ЖК 182-моддаси) Жиноятнинг бевосита объекти товар ёки бошқа қимматлик ларни Ўзбекистон Республикасининг божхона чегараси орқали ўтказишнинг белгилаб қўйилган тартиби ва шу муносабат билан Ўзбекистон Республикаси иқтисодиётининг асослари ҳисобла нади. Жиноятнинг предмети фуқаролик муомаласидаги ҳар қандай товарлар (масалан, озиқ-овқат маҳсулотлари, ки йим-кечак, мебель, ҳайвонлар ва ҳоказо) ёки моддий қимматликлар бўлиши мумкин. Божхона қонунчилигини бузишнинг объектив томонини маъмурий жазо қўлланилганидан кейин божхона назоратини четлаб ёки божхона назоратидан яшириб ёхуд божхона ҳужжатлари ёки воситаларига ўхшатиб ясалган ҳужжатлардан алдаш йўли билан фойдаланган ҳолда ёки декларациясиз ёхуд бошқа номга ёзилган декларациядан фойдаланиб, товар ёки бошқа қимматликларни кўп миқдорда Ўзбекистон Республикасининг божхона чегарасидан ўтказишда ифодаланади. Субъектив томондан жиноят тўғри қасддан содир эти лади. Жиноят субъекти 16 ёшга тўлган, ҳар қандай ақли расо жисмоний шахс бўлиши мумкин. Таҳлил қилинаётган жиноятни ЖК 182-моддаси 2-қис мига мувофиқ квалификация қилиш белгилари қуйидагилар: а) жуда кўп миқдорда; б) чегарани бузиб ўтиш, яъни божхона хизматининг розили гини олмасдан туриб, товар ёки бошқа қимматликларни Ўзбе кистон Республикасининг божхона чегарасидан очиқдан-очиқ ўтказиш йўли билан; в) уюшган гуруҳ томонидан ёки унинг манфаатларини кўзлаб; г) хизмат лавозимидан фойдаланган ҳолда содир этилганлиги ҳисобланади.

Рақобат тўғрисидаги қонун ҳужжатларини ва табиий монополиялар тўғрисидаги қонун ҳужжатларини бузиш (ЎзР ЖК 183-моддаси) Рақобат тўғрисидаги қонун ҳужжатларини ва табиий монополиялар тўғрисидаги қонун ҳужжатларини бузиш жинояти нинг бевосита объекти ўрнатилган тартиб ва бозорни самарали бошқариш қоидалари шаклидаги Ўзбекистон иқтисодиётининг асослари, хўжалик юритувчи субъектларнинг ўз ҳуқуқ ва имкониятларини амалга оширишларига тўсқинлик қилувчи монополистик фаоли ятни амалга оширишнинг олдини олувчи муносабатлар ҳисобла нади. Факультатив объекти хўжалик субъекти сифатида фаолият кўрсатмайдиган алоҳида фуқаролар ва давлатнинг қонун билан қўриқланадиган ҳуқуқ ва манфаатлари бўлиши мумкин. Объектив томондан ЖК 183-моддасининг 1-қисмида на зарда тутилган ҳаракатлар монополияга қарши фаолият олиб бо риш ваколат доирасига кирувчи органга ахборот бермасликдан ёки била туриб ҳақиқатга тўғри келмайдиган маълумотларни тақ дим қилишдан, худди шундай қилмиш учун маъмурий жазо қўлланилгандан сўнг содир этилишида ифодаланади. ЖК 183-моддаси 2-қисмининг объектив томони монопо лияга қарши фаолият олиб бориш ваколати берилган органнинг талабларини ёхуд бошқа қонуний кўрсатмаларини бажаришдан бўйин товлаш ёки уларни ўз вақтида бажармаслик, худди шундай қилмиш учун маъмурий жавобгарлик қўлланилганидан сўнг со дир этилиши билан тавсифланади. Субъектив томондан ЖК 183-моддасида назарда тутилган жиноят қасддан содир эти лиши мумкин. Жиноятнинг субъекти Ўзбекистон Республикаси Монопо лиядан чиқариш, рақобат ва тадбиркорликни қўллаб-қувватлаш давлат қўмитасига тегишли маълумотларни тақдим этиш мажбу рияти юклатилган 16 олти ёшга тўлган шахс ҳисобланади.

Солиқлар ва бошқа мажбурий тўловларни тўлашдан бўйин товлаш (ЎзР ЖК 184-моддаси) Жиноятнинг бевосита объекти ҳар бир жисмоний ва юридик шахс томони дан қонун билан белгиланган солиқ ва бошқа тўловларни тўлашдек конституциявий бурчларни бажариш бўйича давлат нинг молиявий соҳадаги ижтимоий муносабатларидир. ЖК 184-моддасида жавобгарликни назарда тутувчи жино ятнинг предмети – солиқлар, йиғимлар, божлар ва бошқа тўловлар ҳисобланади. Объектив томондан солиқ ёки бошқа тўловларни тўлашдан бўйин товлаш даромад ёхуд бошқа тўловларни ёки со лиқ солишнинг бошқа объектларини яшириш, камайтириб кўрсатиш, анча миқдордаги солиқлар, йиғимлар, божлар ва бошқа тўловларни тўлашдан бўйин товлаганлик учун маъмурий чоралар кўрилгандан сўнг, анча миқдорда содир этилиши билан тавсифланади. Солиқ ва бошқа тўловлардан бўйин товлаш қуйидаги маж бурий шартлар мавжуд бўлгандагина жиноят деб тан олинади: тўланмаган тўловнинг анча миқдордалиги ва маъмурий преюди циянинг мавжудлиги. Субъектив томондан жиноят тўғри қасд билан содир этилади. Мотив ва мақсад қоида тариқасида ғаразли бўлади. Жиноят субъекти 16 ёшга тўлган, ақли расо жисмоний шахс ҳисобланади. ЖК 184-моддаси 2-қисми содир этилган ижтимоий хав фли қилмиш учун жиноят таркибининг квалификация қилинган қуйидаги белгилари мавжуд бўлганда жавобгарликни назарда ту тади: а) такроран; б) кўп миқдорда. ЖК 184-моддаси 3-қисмида жуда кўп миқдорда солиқ ва бошқа тўловлардан бўйин товлаш жинояти содир этилганлиги учун жавобгарлик назарда тутилади.

ЖК 184-моддасининг 4-қисмида рағбатлантирувчи норма мустаҳкамланган, унга мувофиқ, “қасддан яширилган, ка майтириб кўрсатилган фойда (даромад) бўйича солиқлар ва бошқа тўловлар тўлиқ тўланган тақдирда, озодликдан маҳрум қи лиш тариқасидаги жазо қўлланилмайди”, дейилади. Бюджет интизомини бузиш (ЎзР ЖК 184 1 -моддаси) Жиноятнинг бевосита объекти харажатлар лимитига риоя қилиш, бюджет маблағларини қонуний ва мақсадли сарф этишнинг ўрнатилган тартибига риоя қилиш соҳасидаги ижтимоий муносабатлардир. Бюджет интизомини бузиш предмети деб, бюджет маб лағлари, яъни давлат бюджетига кирган ва қонунда ўрнатилган тартибда бу маблағларни олувчига ажратилган моддий ва пул маб лағлари тан олиниши лозим. Жиноят кодекси 184 1 -моддасининг 1-қисмида содир этил ган жиноят учун назарда тутилган жавобгарлик жинояти объек тив томондан қуйидаги ҳаракатлардан бири содир этилганидан иборат: - бюджетда назарда тутилмаган ёхуд бюджетдан молия лаштириладиган муассаса ва ташкилотлар бюджети ва сметасида назарда тутилмаган чиқимларга бюджет воситаларини йўналтириш; - чиқимлар бўйича бюджет маблағлари лимитида олиб ке тиш; - бюджет муассаса ва ташкилотларда штат-смета тарти бини бузиш. Субъектив томондан таҳлил шарҳланаётган жиноят тўғри қасд шаклидаги айб билан тавсифланади. Жиноят субъекти 16 ёшга тўлган ва бюджет маблағ ларини тақсимлаш ҳамда сарфлаш, шунингдек, штат-смета инти зомига риоя этилиши учун масъул бўлган шахсдир. Қонунчи ликка мувофиқ бундай шахслар – бюджет ташкилотларининг раҳбарлари ва бош бухгалтерлари, Ўзбекистон Республикаси Мо лия вазирлиги тизимининг ваколатли ходимлари, шу жумладан Молия вазирлиги раҳбарлари ва марказий аппарати ходимлари ҳисобланади.

Жавобгарлик ЖК 184 1 -моддаси 2-қисмида назарда ту тилган бюджет интизомини бузишнинг квалификация қи линган таркиби уни кўп миқдорда содир этилганлиги ҳисобла нади. Бюджет интизомини бузишнинг алоҳида квалифика ция белгиси – жиноятнинг жуда кўп миқдорда со дир этилиши ҳисобланади (ЖК 184 1 - моддаси 3-қисми). Содир этганлик учун жавобгарлик шарҳланаётган модда нинг 4-қисмида назарда тутилган қилмиш объектив томондан худди шундай ҳаракати учун маъмурий чора қўлланилгандан сўнг, банкнинг бюджетдан молиялаштириладиган муассаса ва ташкилотларга иш ҳақи, нафақа, стипендия ва уларга тенглаштирил ган бошқа тўловларни асоссиз кечиктирганлиги тарзидаги ҳара катсизлигида ифодаланади. Субъектив томондан жиноят тўғри қасд шаклидаги айб билан тавсифланади. Жиноят субъекти 16 ёшга тўлган ва махсус белги ларга эга бўлган: банк раҳбари ёки бюджет ташкилотларининг мансабдор шахслари дир. Қимматбаҳо металлар ёки тошларни топшириш қоидаларини бузиш (ЎзР ЖК 185-моддаси) Жиноятнинг бевосита объекти – қимматбаҳо металл ёки қимматбаҳо тошларни давлатга топширишнинг белгиланган тартибидир. Ер остидан қазиб олинадиган қимматбаҳо металлар (олтин, кумуш, платина, радий, иридий, осмий, палладий ва ҳ.к.) ёки қимматбаҳо тошлар (олмос, зумрад, марварид, аметист, феруза ва ҳ.к.) жиноятнинг предмети ҳисобланади. Объектив томондан жиноят ер остидан қазиб олинадиган қимматбаҳо металлар ёки тошларни давлатга топшириш қоидала рини бузиш натижасида кўп миқдорда зарар келтиришда ифода ланади. Ер остидан қазиб олинган қимматбаҳо металл ёки қим матбаҳо тошлар давлатга топширилиши шарт. Субъектив томондан жиноят тўғри қасд билан амалга оширилади.

Мазкур жиноят субъекти – 16 ёшга тўлган, қиммат баҳо металлар ёки қимматбаҳо тошлар топшириш қоидаларини бузган ақли расо жисмоний шахсдир. Рангли металлар, уларнинг парча ва резги-чиқитларини тайёрлаш, олиш, улардан фойдаланиш ҳамда уларни ўтказиш қоидаларини бузиш (ЎзР ЖК 185 1 -моддаси) Жиноятнинг бевосита объекти – қонунчиликда белгиланган рангли ме - таллар, уларнинг парча, резги-чиқитларини тайёрлаш, олиш, улардан фойдаланиш ҳамда ўтказиш билан боғлиқ ижтимоий муносабатлар. Жиноят предмети – рангли металлар, уларнинг парчаси ва резги- чиқитлари. Жиноятнинг объектив томони маъмурий жазо қўлланил ганидан сўнг содир этилган, қимматбаҳо металларга мансуб бўлмаган рангли металларни, уларнинг парча, резги-чиқитларини тайёрлаш, олиш, улардан фойдаланиш ҳамда ўтказиш қоидала рини бузишдан иборатдир. Субъектив томондан жиноят тўғри қасддан содир этилади. Жиноят субъекти – 16 ёшга тўлган, ақли расо ҳар қандай шахс бўлиши мумкин ЖК 185 1 - модда 2-қисми: а) такроран ёки хавфли рецидивист томонидан; б) кўп миқдорда; в) бир гуруҳ шахслар томонидан олдиндан тил бириктириб содир этилганлиги учун жавобгарликни ўрнатади. ЖК 185 1 - модда 3-қисми: а) жуда кўп миқдорда; б) уюшган гуруҳ томонидан ёки унинг манфаатларини кўзлаб содир этилган қилмиш учун жавобгарликни ўрнатади.

Электр, иссиқлик энергияси, газ, водопроводдан фойдаланиш қоидаларини бузиш (ЎзР ЖК 185 2 -моддаси) Таҳлил қилинаётган жиноятнинг бевосита объекти - энергия ташувчи қурилмалардан рационал фойдаланиш билан боғлиқ ижтимоий муносабатлар бўлиб, у стратегик аҳамиятга молик моддий-техник ресурслари ҳисобланади. Қўшимча объект сифатида ҳисоблаш қурилмаларига эга бўлиш, шахс, давлат ва жамият хавфсизлиги кириши мумкин. Ушбу жиноят объектив томондан қуйидагича содир этилиши мумкин: а) ўзбошимчалик билан электр, иссиқлиқ, газ ёки водопровод тармоқларига уланиш; б) электр, иссиқлик энергияси, табиий газ, иссиқ ёки совуқ сувни ҳисобловчи қурилмаларни бузиш; в) ушбу ҳисоблаш асбобларига уларнинг кўрсаткичларини ўзгартириш мақсадида таъсир кўрсатиш. Жиноят субъектив томондан ҳамма вақт қасддан содир этилади, айбдор ўз ҳаракатларининг қонунга хилоф эканлигини англайди, жиноий оқибатларнинг келиб чиқишини хоҳлайди ва бунга онгли равишда йўл қўяди. Жиноятнинг субъекти 16 ёшга тўлган, ҳар қандай ақли расо жисмоний шахс бўлиши мумкин. Айбдорнинг шарҳланаётган модданинг 2- ва 3-қисмлари бўйича жавобгарлиги ўша ҳаракатлар туфайли кўп ёки жуда кўп миқдорда зарар етказилганидан вужудга келади. Хавфсизлик талабларига жавоб бермайдиган товарларни ўтказиш мақсадини кўзлаб ишлаб чиқариш, сақлаш, ташиш ёхуд ўтказиш, ишлар бажариш ёки хизматлар кўрсатиш (ЎзР ЖК 186 -моддаси) Жиноятнинг бевосита объекти қонун билан маҳсулотларни сертификатлаштиришнинг белгиланган тартиби, шунингдек ҳўжалик фаолияти соҳасидаги истеъмолчиларнинг манфаатлари, уларнинг хавфсиз товар, иш ва хизматларни олишга бўлган ҳуқуқларини рўёбга чиаришга қаратилган ижтимоий муносабатлар.

Қўшимча бевосита объекти эса, фуқароларнинг ҳаёти ва соғлиғини таъминлашга қаратилган ижтимоий муносабатлар (ЖКнинг 186-модда, 2, 3 ва 4 -қисмлари ). Жиноятнинг предмети истеъмолчиларнинг ҳаёти ва соғлиғи хавфсизлиги талабларига жавоб бермайдиган товарлар, (ишлар, хизмат) ҳисобланади. Жиноят объектив томондан истеъмолчиларнинг ҳаёти ёки соғлиғи хавфсизлиги талабларига жавоб бермайдиган товарларни ўтказиш мақсадини кўзлаб ишлаб чиқариш, сақлаш, ташиш ёхуд ўтказиш, ишлар бажариш ёки хизматлар кўрсатишда намоён бўлади. Жиноят субъектив томондан тўғри қасддан содир этилади. Бундай ҳолларда таҳлил қилинаётган модда бўйича жавобгарлик келиб чиқиши учун истеъмолчиларнинг ҳаёти ёки соғлиғи хавфсизлиги талабларига жавоб бермайдиган товарларни ишлаб чиқариш, сақлаш, ташиш ёхуд ўтказиш, ишлар бажариш ёки хизматлар кўрсатиш ўтказиш мақсадида ( товарларни буюртмага асосан бозорга чиқариш ёки бевосита истеъмолчиларга сотишда намоён бўлади ) содир этилган бўлиши лозим. Мазкур мақсадни мавжуд эмаслиги ЖКнинг 186-моддаси билан жавобгарликни истисно қилади. Жиноятнинг субъекти истеъмолчиларнинг ҳаёти ёки соғлиғи хавфсизлиги талабларига жавоб бермайдиган товарларни ишлаб чиқариш, сақлаш, ташиш ёхуд ўтказиш, шунингдек ишлар бажариш ёки хизматлар кўрсатишга жавобгар бўлган 16 ёшга тўлган шахслар, яъни сотувчи, тайёрловчи ёки иш (хизмат)ни бажарувчи бўлиши мумкин. ЖКнинг 186-модда 2-қисми билан жавобгарлик истеъмолчиларнинг ҳаёти ёки соғлиғи хавфсизлиги талабларига жавоб бермайдиган товарларни ўтказиш мақсадини кўзлаб ишлаб чиқариш, сақлаш, ташиш ёхуд ўтказиш, ишлар бажариш ёки хизматлар кўрсатиш натижасида баданга ўртача оғир ёхуд оғир шикаст етказилишига сабаб бўлган ҳолларда юзага келади.

Агар сифатсиз, истеъмол талабларига жавоб бермайдиган товарларни ишлаб чиқариш ёки муомалага киритиш инсон ўлимига олиб келса, қилмишни ЖКнинг 186-модда 3-қисми билан квалификация қилиш лозим. Таҳлил қилинаётган модданинг алоҳида квалификация қилиш белгилари ЖКнинг 186-моддаси, 4-қисмида назарда тутилган бўлиб, унда истеъмолчиларнинг ҳаёти ёки соғлиғи хавфсизлиги талабларига жавоб бермайдиган товарларни ўтказиш мақсадини кўзлаб ишлаб чиқариш, сақлаш, ташиш ёхуд ўтказиш, ишлар бажариш ёки хизматлар кўрсатиш натижасида: а) одамлар ўлимига; б) бошқача оғир оқибатларнинг келиб чиқишига сабаб бўлган қилмиш учун жавобгарлик назарда тутилган. Этил спирти, алкоголли маҳсулот ва тамаки маҳсулотини қонунга хилоф равишда ишлаб чиқариш ёки муомалага киритиш (ЎзР ЖК 186 1 - моддаси) Жиноятнинг бевосита объекти хўжалик юритувчи субъектларнинг иқтисодий фаолиятдаги манфаатларини таъминлаш билан боғлиқ ижтимоий муносабатлар ҳисобланади. Жиноятнинг факультатив объекти сифатида бу ерда фуқароларнинг ҳаёти ва соғлиғини таъминлашга қаратилган ижтимоий муносабатлар намоён бўлади. Жиноят предмети этил спирти, алкоголли ва тамаки маҳсулотлари ҳисобланади. Объектив томондан жиноят: 1) анча миқдорда этил спирти, алкоголли ва тамаки маҳсулотларини қонунга хилоф равишда ишлаб чиқариш ёки муомалага киритишда; 2) этил спирти, алкоголли ва тамаки маҳсулотларини қонунга хилоф равишда ишлаб чиқариш ёки муомалага киритиш учун маъмурий жазо қўлланилганидан кейин миқдоридан қатъи назар содир этилишида ифодаланади.

Субъектив томондан жиноят тўғри қасд асосида содир этилади. Айбдор ўз қилмишининг ижтимоий хавфли эканлигини англайди ва уни содир этишни хоҳлайди. Жиноят мотиви ва мақсади қилмишни квалификация қилишда аҳамиятга эга эмас. Субъект 16 ёшга тўлган ва этил спирти, алкоголли маҳсулот ёки тамаки маҳсулотини қонунга хилоф равишда ишлаб чиқариш ёки муомалага киритиш билан шуғулланадиган ҳар қандай ақли расо жисмоний шахс бўлади. Айбдорнинг ҳаракатлари: а) кўп миқдорда; б) бир гуруҳ шахслар томонидан олдиндан тил бириктириб; в) такроран ёки хавфли рецидивист томонидан; г) хизмат лавозимини суиистеъмол қилиш йўли билан содир этилган бўлса, ЖК 186 1 -моддаси 2-қисми бўйича квалификация қилинади. Этил спирти, алкоголли ёки тамаки маҳсулотнинг қонунга хилоф равишда ишлаб чиқарилиши ёки муомалага киритилиши: а) жуда кўп миқдорда; б) уюшган гуруҳ томонидан ёки унинг манфаатларини кўзлаб содир этилган бўлса, ЖК 186 1 -моддаси 3- қисми бўйича жавобгарликни келтириб чиқаради. ЖКнинг 186 1 –моддаси, 4-қисмида назарда тутилган жиноятнинг объектив томони этил спирти, алкоголли маҳсулот ва тамаки маҳсулотини кўп миқдорда ёки жуда кўп миқдорда қонунга хилоф равишда ишлаб чиқариш ёхуд муомалага киритишга хокимият ёки мансаб ваколатларини суиистеъмол қилиш йўли билан ҳомийлик қилишда намоён бўлади.

Чигитдан олинадиган маҳсулотни қонунга хилоф равишда ишлаб чиқариш ёки муомалага киритиш (ЎзР ЖК 186 2 -моддаси) Жиноятнинг бевосита объекти хўжалик юритувчи субъектларнинг иқтисодий фаолиятларидаги манфаатлари, хусусан товар ишлаб чиқарувчиларнинг ўз товарларини сохталашини олдини олиш ва истеъмолчиларнинг сифатли маҳсулотларга бўлган ҳуқуқларини таъминлашга қаратилган ижтимоий муносабатлар. Факуьтатив объект сифатида фуқароларнинг ҳаёти ва соғлиғини таъминлашга қаратилган ижтимоий муносабатлар намоён бўлади. ЖКнинг 186 2 –моддасида назарда тутилган жиноятнинг объектив томони чигитдан олинадиган маҳсулотни қонунга хилоф равишда ишлаб чиқариш ёки муомалага киритилишида намоён бўлади. Жкнинг 186 2 – моддасида назарда тутилган жиноят чигитдан олинадиган маҳсулотни қонунга хилоф равишда ишлаб чиқариш ёки муомалага киритилиши билан тугалланган ҳисобланади. Жиноят субъектив томондан тўғри қасддан содир этилади. Айбдор ўз ҳаракатларини ижтимоий хавфлилигининг англайди ва уни содир этишни истайди. Мотив ва мақсад жиноятни квалификация қилишга таъсир қилмайди. Жиноятни субъекти чигитдан олинадиган маҳсулотларни ишлаб чиқариш ёки муомалага киритиш билан шуғулланувчи ҳар қандай 16 ёшга тўлган, ақли расо жисмоний шахс бўлиши мумкин. Айбдорнинг чигитдан олинадиган маҳсулотни қонунга хилоф равишда ишлаб чиқариш ёки муомалага киритиш билан боғлиқ ҳаракатлари қуйидаги ҳолатларда ЖКнинг 186 2 –моддаси, 2-қисмига кўра квалификация қилинади: а) кўп миқдорда; б) бир гуруҳ шахслар томонидан олдиндан тил бириктириб; в) такроран ёки хавфли рецидивист томонидан; г) мансаб мавқеини суиистеъмол қилиш йўли билан содир этилган бўлса.

Айбдорнинг чигитдан олинадиган маҳсулотни қонунга хилоф равишда ишлаб чиқариш ёки муомалага киритиш билан боғлиқ ҳаракатлари қуйидаги ҳолатларда ЖКнинг 186 2 –моддаси, 3-қисмига кўра квалификация қилинади: а) жуда кўп миқдорда; б) уюшган гуруҳ томонидан ёки унинг манфаатларини кўзлаб содир этилса. Сифатсиз ёки қалбакилаштирилган дори воситаларини ёхуд тиббий буюмларни ўтказиш мақсадида ишлаб чиқариш, тайёрлаш, олиш, сақлаш, ташиш ёки ўтказиш (ЖКнинг 186 3 -моддаси) Жиноятнинг асосий бевосита объекти сифатида дори воситалари ва тиббий буюмларнинг сифати устидан назорат қилишнинг қонун билан ўрнатилган тартибини, хўжалик фаолияти соҳасида истеъмолчиларнинг манфаатларини, улар томонидан сотиб олинаётган дори воситалари ва тиббий буюмларнинг хавфсизлигини, шунингдек кўрсатилган товарларни ишлаб чиқарувчиларнинг маҳсулотини сохталаштиришдан муҳофаза қилишни таъминлайдиган муносабатлар тушунилади. Қўшимча бевосита объекти фуқароларнинг ҳаётини ва соғлиғини таъминлайдиган муносабатлардир (ЖКнинг 186 3 -моддаси иккинчи ва учинчи қисмлари). ЖКнинг 186 3 - моддасида назарда тутилган жиноятнинг предмети сифатсиз ёки қалбакилаштирилган дори воситалари ва тиббий буюмлардир. Объектив томонидан таҳлил қилинаётган жиноят сифатсиз ёки қалбакилаштирилган дори воситалари ёки тиббий буюмларни ўтказиш мақсадини кўзлаб ишлаб чиқариш, тайёрлаш, олиш, сақлаш, ташиш ёхуд ўтказишдан иборат. Субъектив томонидан жиноят тўғри қасддан содир этилади. Жиноятнинг субъекти сифатсиз ёки қалбакилаштирилган дори воситалари ёки тиббий буюмларни ишлаб чиқариш, тайёрлаш, олиш, сақлаш, ташиш ёхуд ўтказишга масъул бўлган ўн олти ёшга тўлган шахс ҳисобланади.

Сифатсиз ёки қалбакилаштирилган дори воситалари ёки тиббий буюмларни ўтказиш мақсадини кўзлаб ишлаб чиқариш, тайёрлаш, олиш, сақлаш, ташиш ёхуд ўтказиш бўйича шахснинг ҳаракатлари: а) кўп миқдорда; б) бир гуруҳ шахслар томонидан олдиндан тил бириктириб; в) такроран ёки хавфли рецидивист томонидан; г) мансаб мавқеини суиистеъмол қилиш йўли билан содир этилган бўлса; д) баданга ўртача оғир ёки оғир шикаст етказилишига сабаб бўлса; е) дори воситалари ёки тиббий буюмларнинг сифати ва давлат рўйхатидан ўтказилишини тасдиқловчи ҳужжатларни қалбакилаштириш орқали содир этилган бўлса ЖКнинг 186 3 -моддаси иккинчи қисми бўйича квалификация қилинади. Сифатсиз ёки қалбакилаштирилган дори воситалари ёки тиббий буюмларни ўтказиш мақсадини кўзлаб ишлаб чиқариш, тайёрлаш, олиш, сақлаш, ташиш ёхуд ўтказиш бўйича шахснинг ҳаракатлари: а) жуда кўп миқдорда; б) уюшган гуруҳ томонидан ёки унинг манфаатларини кўзлаб содир этилган бўлса ; в) одам ўлишига; г) бошқа оғир оқибатларга сабаб бўлса ЖКнинг 186 3 -моддаси учинчи қисми бўйича квалификация қилинади. Ноқонуний тадбиркорлик фаолияти (ЎзР ЖК 188-моддаси) Мазкур жиноят Ўзбекистон Республикаси Жиноят кодексига Ўзбекистон Республикасининг “Айрим қонун ҳужжатларига хусусий мулкни, тадбиркорлик субъектларини ишончли ҳимоя қилишни янада кучайтиришга, уларни жадал ривожлантириш йўлидаги тўсиқларни бартараф этишга қаратилган ўзгартиш ва қўшимчалар киритиш тўғрисида”ги Қонуга кўра 2015 йил 20 августда киритилган.

Жиноятнинг бевосита объекти – тадбиркорлик фаолиятини амалга оширишни тартибга солувчи ижтимоий муносабатлар . Факультатив объеки солиқ тўлаш, савдо қоидаларига риоя қилиш тартиби, ижтимоий ахлоқ, мамлакат мудофааси, давлат хавфсизлиги ва ҳоказолар бўлиши мумкин. Объектив томондан жиноят белгиланган тартибда рўйхатдан ўтишдан бўйин товлаб, жуда кўп миқдорда назорат қилинмайдиган фойда (даромад) олишда ифодаланади. Субъектив томондан жиноят тўғри қасд билан тавсифланади. Субъектив томоннинг зарурий белгиси жиноятни амалга ошириш мақсади – жуда кўп миқдорда назорат қилинмайдиган даромад олиш ҳисобланади. Жиноятнинг мотиви ғараздир. Шарҳланаётган жиноятнинг субъекти 16 ёшга тўлган ҳар қандай ақли расо жисмоний шахс бўлиши мукин. Мазкур жиноят субъектининг махсус белгиси – тадбркорлик фаолиятини амалга оширувчи шахслигидир. Савдо ёки хизмат кўрсатиш қоидаларини бузиш (ЎзР ЖК 189-моддаси) Жиноятнинг бевосита объекти фуқаро манфаатлари, мулкчилик шаклидан қатъи назар, савдо ва хизмат кўрсатиш корхоналари, умумий овқатланиш корхоналарининг меъёрий фаолияти ҳисобланади. Объектив томондан жиноят савдо ёки хизмат кўрсатиш қоидаларини жуда кўп миқдорда бузишда ифодаланади. Субъектив томондан савдо ёки хизмат кўрсатиш қоидаларини бузиш тўғри қасд билан содир этилади. Жиноятни квалификация қилишда мотив ва мақсад аҳамиятга эга эмас. Жиноят субъекти савдо ёки хизмат кўрсатиш соҳасида ишлаётган ва 16 ёшга тўлган ҳар қандай ақли расо жисмоний шахс бўлиши мумкин.

Фаолият билан лицензиясиз шуғулланиш (ЎзР ЖК 190-моддаси) Жиноятнинг бевосита объекти иқтисодиётнинг нормал ривожланишини таъминловчи хўжалик фаолиятини амалга оширишнинг ўрнатилган тартиби ва хусусий тадбиркорлик ҳамда юридик шахслардан олинадиган солиқлар, шунингдек, лицензияни кўриб чиқиш ва бериш учун тўловни, рўйхат божини олмаётган давлатнинг молиявий манфаатлари ҳисобланади. Объектив томондан жиноят шундай қилмиши учун маъмурий жазо қўлланилганидан сўнг, лицензия олиниши шарт бўлган фаолият билан махсус рухсатнома олмасдан шуғулланишда ифодаланади. ЖК 190-моддасининг 1-қисми бўйича жиноий жавобгарлик шундай ҳаракатлар учун маъмурий жазо қўлланилганидан сўнг бир йил мобайнида содир этилган бўлса, вужудга келади, яъни айбдорни жиноий жавобгарликка тортишнинг зарурий белгиси – маъмурий преюдициянинг мавжудлиги ҳисобланади. Субъектив томондан жиноят айбнинг тўғри қасд шаклида ифодалананди. Жиноят субъекти 16 ёшга тўлган, ҳар қандай ақли расо жисмоний шахс ҳисобланади. Жиноятнинг квалификация қилинган тури ЖК 190-моддаси 2- қисмида назарда тутилган: а) хавфли рецидивист томонидан содир этилиши; б) бир гуруҳ шахслар томонидан олдиндан тил бириктириб содир этилиши. Қонунга хилоф равишда ахборот тўплаш, уни ошкор қилиш ёки ундан фойдаланиш (ЎзР ЖК 191-моддаси) Жиноятнинг бевосита объекти – фан-техника, ишлаб чиқариш, иқтисодиёт, савдога ва шу каби бошқа соҳаларга оид сир тутилиши лозим бўлган ахборотларнинг дахлсизлигини таъминловчи ижтимоий муносабатлар.

Жиноят предмети сир тутиладиган фан-техника, ишлаб чиқариш, иқтисодиёт, савдога оид ёки бошқа шу каби ахборотдир. ЖК 191-моддаси 1-қисмида назарда тутилган қилмиш объектив томондан, сир тутиладиган фан-техника, иқтисодиёт, савдога оид ёки бошқа шу каби ахборотни эгасининг розилигисиз ошкор қилиш ёки ундан фойдаланиш мақсадида ҳар қандай усулда тўплаш билан содир этилади. Субъектив томондан сир тутиладиган ахборотларни тўплаш – бу тўғри қасддан содир этиладиган жиноятдир. Субъектив томоннинг зарурий элементи мазкур жиноятни содир этиш мақсади – сир тутиладиган ахборотни ошкор этиш ёхуд мазкур ахборотдан қонунга хилоф равишда фойдаланиш ҳисобланади. Жиноят мотивлари турличадир. Бу ахборот эгасига зарар етказиш истаги билан боғлиқ бўлган ғараз, ҳасад ёки ўч олиш бўлиши мумкин. Таҳлил қилинаётган модданинг 2-қисми қонунга хилоф равишда сир тутиладиган ахборотни эгасининг розилигисиз қасддан ошкор қилиш ёки ундан фойдаланиш натижасида кўп миқдорда зарар етказганлик учун жавобгарликни белгилайди. Субъектив томондан ЖК 191-моддаси 2-қисмида назарда тутилган жиноят тўғри ёки эгри қасд асосида содир этилиши мумкин. Сир тутиладиган ахборотни ошкор қилиш ёки ундан фойдаланишнинг мотив ва мақсадлари ғаразли бўлиши, бундан моддий фойда олишга интилиш билан боғлиқ бўлиши ёхуд айбдорнинг бу ҳаракатларни амалга оширишида ва кўп миқдорда зарар етказишида шахсий манфаатлари борлигидан гувоҳлик бериши мумкин: ўч олиш, хасад, хафалик, қариндошлик ва дўстлик ҳисси, яқин инсонга ёқиш истаги ва ҳоказолар. Жиноят субъекти – сир тутиладиган ахборотга қонуний (касбий ёки хизмат фаолияти билан боғлиқ) ёхуд қонунга хилоф равишда эгалик қилаётган 16 ёшга тўлган, ақли расо жисмоний шахслар ҳисобланади.

Рақобатчини обрўсизлантириш (ЎзР ЖК 192-моддаси) Жиноятнинг бевосита объекти товар бозорида хўжалик субъектларининг қонуний рақобатини тартибга солувчи ижтимоий муносабатлардир. Объектив томондан жиноят босма ёки бошқача усулда кўпайтирилган матнларда ёки оммавий ахборот воситалари орқали хўжалик юритувчи субъектнинг ишбилармонлик нуфузига путур етказиш мақсадида била туриб ёлғон, ноаниқ ёки бузиб кўрсатилган маълумотларни тарқатишда ифодаланади. Субъектив томондан жиноят тўғри қасддан содир этилади. Субъектив томоннинг зарурий белгиси жиноятни содир этиш мақсади – хўжалик юритувчи субъектнинг ишбилармонлик нуфузига путур етказиш ҳисобланади. Бундай маълумотларни тарқатган шахсда хўжалик юритувчи субъектнинг ишбилармонлик нуфузига путур етказиш мақсади бўлмаса, унинг ҳаракатида мазкур жиноят таркиби бўлмайди. Жиноят субъекти 16 ёшга тўлган ҳар қандай ақли расо жисмоний шахс ҳисобланади. Хусусий мулк ҳуқуқини бузиш (ЎзР ЖК 192 1 -моддаси) Жиноятнинг бевосита объекти Ўзбекистон Республикаси Конституцияси ва қонунларида кафолатланган хусусий мулкдорлариннг ҳуқуқларини таъминлаш билан боғлиқ бўлган ижтимоий муносабатлар. Жиноятнинг объектив томони назорат қилувчи, ҳуқуқни муҳофаза қилувчи ҳамда бошқа давлат органининг ва давлат ташкилотининг мансабдор шахси ёки хизматчиси томонидан хусусий мулкдорларнинг ҳуқуқларини бузиш йўли билан уларга зарар етказиш, яъни мулк ҳуқуқини қонунга хилоф равишда чеклаш ва (ёки) ундан маҳрум этиш, хусусий мулкка тажовуз қилиш, номақбуллиги олдиндан аён бўлган шартларни мулкдорга мажбуран қабул қилдириш, шу жумладан мол-мулкни ёки мулкий ҳуқуқларни топширишни асоссиз равишда талаб қилиш, шунингдек мулкдорнинг

мулкини олиб қўйиш ёхуд уни ўз мол-мулкига бўлган ҳуқуқидан воз кечишга мажбурлаш Объектив томон зарурий белгиси , юқоридаги ҳаракатларда талон- торож аломатлари мавжуд бўлмаганлиги ва шундай ҳаракатлар учун маъмурий жазо қўлланилганидан кейин содир этилгандан ҳаракатларда ифодаланади. Жиноятнинг субъекти 18 ёшга тўлган назорат қилувчи, ҳуқуқни муҳофаза қилувчи ҳамда бошқа давлат органининг ва давлат ташкилотининг мансабдор шахси ёки хизматчиси бўлган ақли расо жисмоний шахс. Субъектив томонидан жиноят тўғри қасддан содир этилади . Тадбиркорлик субъектларининг фаолиятини текшириш ва молия- хўжалик фаолиятини тафтиш қилиш тартибини бузиш учун жавобгарлик. (ЎзР ЖК 192 2 -моддаси) Жиноятнинг бевосита объекти Ўзбекистон Республикаси Конституцияси ва қонунларида кафолатланган хусусий мулкдорлариннг ҳуқуқларини таъминлаш билан боғлиқ бўлган ижтимоий муносабатлар. Жиноятнинг объектив томони тадбиркорлик субъектларининг фаолиятини текшириш нинг ва молия-хўжалик фаолиятини тафтиш қилишнинг белгиланган тартибини бузиш, худди шунингдек тадбиркорлик субъектлари фаолиятини қонунга хилоф равишда текшириш ташаббуси билан чиқиш ва (ёки) ўтказишда ифодаланади. Объектив томон зарурий белгиси юқоридаги ҳаракатлар учун маъмурий жазо қўлланилганидан сўнг содир этилган бўлишида ифодаланади. Субъектив томонидан жиноят тўғри қасддан содир этилади . Жиноятнинг субъекти 16 ёшга тўлган, ақли расо ва тадбиркорлик субъектларининг фаолиятини текшириш нинг ва молия-хўжалик фаолиятини тафтиш қилиш ва тадбиркорлик субъектлари фаолиятини текшириш

ҳуқуқига эга бўлган давлат органининг ва давлат ташкилотининг мансабдор шахси ёки хизматчиси ҳисобланади . Тадбиркорлик субъектларининг фаолиятини ва (ёки) уларнинг банклардаги ҳисобварақлари бўйича операцияларни қонунга хилоф равишда тўхтатиб туриш учун жавобгарлик. (ЎзР ЖК 192 3 -моддаси) Жиноятнинг бевосита объекти Ўзбекистон Республикаси Конституцияси ва қонунларида кафолатланган хусусий мулкдорлариннг ҳуқуқларини таъминлаш билан боғлиқ бўлган ижтимоий муносабатлар. Жиноятнинг объектив томони тадбиркорлик субъектларининг фаолиятини ва (ёки) уларнинг банклардаги ҳисобварақлари бўйича операцияларни қонунга хилоф равишда тўхтатиб туришда ифодаланади. Объектив томон зарурий белгиси юқоридаги ҳаракатлар учун маъмурий жазо қўлланилганидан сўнг содир этилишида ифодаланади. Субъектив томонидан жиноят тўғри қасддан содир этилади . Жиноятнинг субъекти 18 ёшга тўлган тадбиркорлик субъектлари фаолиятини текшириш ҳуқуқи ва назорат қилиш ҳуқуқига эга бўлган давлат органининг ва давлат ташкилотининг мансабдор шахси ёки хизматчиси бўлган ақли расо жисмоний шахс . Тадбиркорлик субъектларини ҳомийликка ва бошқа тадбирларга мажбурий жалб этиш учун жавобгарлик . (ЎзР ЖК 192 4 -моддаси) Жиноятнинг бевосита объекти Ўзбекистон Республикаси Конституцияси ва қонунларида кафолатланган хусусий мулкдорлариннг ҳуқуқларини таъминлаш билан боғлиқ бўлган ижтимоий муносабатлар. Жиноятнинг объектив томони назорат қилувчи, ҳуқуқни муҳофаза қилувчи ҳамда бошқа давлат органининг ва давлат ташкилотининг мансабдор шахси ёки хизматчиси томонидан тадбиркорлик субъектларини пул маблағларини ҳамда бошқа моддий қимматликларни ажратиш билан боғлиқ ҳомийликка ва бошқа тадбирларга мажбурий жалб этишда ифодаланади. Объектив томон зарурий белгиси юқоридаги ҳаракатлар учун маъмурий жазо қўлланилганидан сўнг содир этилишида ифодаланади.

Жиноят субъектив томонидан тўғри қасддан содир этилади . Жиноятнинг субъекти назорат қилувчи, ҳуқуқни муҳофаза қилувчи ҳамда бошқа давлат органининг ва давлат ташкилотининг мансабдор шахси ёки хизматчиси хисобланади. Жиноят субъекти 18 ёш ақли расо жисмоний шахс бўлиши лозим. Лицензиялаш тўғрисидаги қонун ҳужжатларини ва рухсат бериш тартиб-таомиллари тўғрисидаги қонун ҳужжатларини бузиш учун жавобгарлик. ЎзР ЖК 192 5 -моддаси) Жиноятнинг бевосита объекти Ўзбекистон Республикаси Конституцияси ва қонунларида кафолатланган хусусий мулкдорлариннг ҳуқуқларини таъминлаш билан боғлиқ бўлган ижтимоий муносабатлар. Жиноятнинг объектив томони лицензия ва рухсат этиш хусусиятига эга бошқа ҳужжатларни беришнинг белгиланган тартиби ҳамда муддатларини бузиш, шу жумладан лицензияларнинг ва рухсат бериш тартиб-таомилларининг янги турларини қонунга хилоф равишда жорий этишда ифодаланади. Объектив томон зарурий белгиси юқоридаги ҳаракатлар учун маъмурий жазо қўлланилганидан сўнг содир этилган бўлиши лозим. Жиноят субъектив томонидан тўғри қасддан содир этилади . Жиноятнинг субъекти лицензия ва рухсат этиш хусусиятига эга бошқа ҳужжатларни бериш ҳуқуқига эга бўлган 18 ёшга тўлган ақли расо жисмоний шахс. Имтиёзлар ва преференцияларни қўллашни ғайриқонуний равишда рад этиш, қўлламаслик ёки қўллашга тўсқинлик қилиш учун жавобгарлик. (ЎзР ЖК 192 6 -моддаси) Жиноятнинг бевосита объекти Ўзбекистон Республикаси Конституцияси ва қонунларда кафолатланган хусусий мулкдорлариннг ҳуқуқларини таъминлаш билан боғлиқ бўлган ижтимоий муносабатлар.

Жиноятнинг объектив томони тадбиркорлик субъектларига берилган имтиёзлар ва преференцияларни қўллашни ғайриқонуний равишда рад этиш, қўлламаслик ёки қўллашга тўсқинлик қилиш. Объектив томон зарурий белгиси юқоридаги ҳаракатлар учун маъмурий жазо қўлланилганидан сўнг содир этилган бўлиши лозим. Жиноят субъектив томонидан тўғри қасддан содир этилади . Жиноятнинг субъекти назорат қилувчи, ҳуқуқни муҳофаза қилувчи ҳамда бошқа давлат органининг ва давлат ташкилотининг мансабдор шахси ёки хизматчиси хисобланади. Жиноятнинг субъекти 16 ёшга тўлган ақли расо жисмоний шахс бўлиши лозим. Имтиёзлар ва преференцияларни қўллашни ғайриқонуний равишда рад этиш, қўлламаслик ёки қўллашга тўсқинлик қилиш (ЎзР ЖК 192 7 -моддаси) Жиноятнинг бевосита объекти қонун билан Тадбиркорлик субъектларига берилган имтиёзлар ва преференцияларни қўллашбилан боғлиқ ҳуқуқларини рўёбга чиаришга қаратилган ижтимоий муносабатлар. Жиноятнинг объектив тамони эса, Тадбиркорлик субъектларига берилган имтиёзлар ва преференцияларни қўллашни ғайриқонуний равишда рад этиш, қўлламаслик ёки қўллашга тўсқинлик қилишда ифодаланади. Ушбу жиноят маъмурий предукцияга эга бўлиб маъмурий жазо қўлланилгандан сўнг жавобгарлик белгиланган. Жиноят субъектив тамондан қасдан содир этилади. Жиноятнинг субъекти Тадбиркорлик субъектларига берилган имтиёзлар ва преференцияларни қўллашни ғайриқонуний равишда рад этиш ҳуқуига эга бўлган 18 ёшга тўлган мансабдор шахс. Ушбу жиноят икки қисмдан иборат бўлиб, иккинчи қисмида уша ҳаракатлар жуда кўп миқдор зарар етказиб ёки уюшган гуруҳ манфаатларини кўзлаб содир этилган бўлса жавобгарлик белгиланган.

Хўжалик юритувчи субъектларга ва бошқа ташкилотларга пул маблағлари беришни асоссиз равишда кечиктириш (ЎзР ЖК 192 8 -моддаси) Жиноятнинг бевосита объекти Хўжалик юритувчи субъектларга ва бошқа ташкилотларга иш ҳақи, нафақалар, стипендиялар ва уларга тенглаштирилган ўзга тўловларамалга ошириш билан боғлиқ ижтимоий муносабатлар ҳисобланади. Жиноятнинг объектив тамони эса, Хўжалик юритувчи субъектларга ва бошқа ташкилотларга иш ҳақи, нафақалар, стипендиялар ва уларга тенглаштирилган ўзга тўловларни тўлаш учун пул маблағлари беришни банкнинг мансабдор шахси ёки хизматчиси томонидан асоссиз равишда кечиктиришда ифодаланади. Ушбу жиноят маъмурий предукцияга эга бўлиб маъмурий жазо қўлланилгандан сўнг жавобгарлик белгиланган. Жиноят субъектив тамондан қасдан содир этилади. Жиноятнинг субъекти пул маблағлари бериш ҳуқуқига эга банкнинг мансабдор шахси ёки хизматчиси бўлган 18 ёшга тўлган шахс.

Фойдаланилган адабиётлар: 1.Ўзбекистон Республикасининг Конституцияси. – Тошкент: Ўзбекистон, 1992. 2.Международний пакт о гражданских и политических правах. Международная зашита прав и свобод человека. Сборник документов. М.: Юрид.лит., 1990 г. 3.Основние принципи независимости судебних органов. Международние права и свобода человека: Сборник документов. М: Юрид.лит., 1990 г. 4.Всеобшая декларация прав человека. – Права человека. Основние международние документи: Сборник документов. М.: Международние отношения. 1989 г. – С. 134-142. 5. Конвенция о правовой помоши и правових отношениях по гражданским, семейним и уголовним делам. (Хўжалик ва ҳуқуқ Хозяйство и право. – Ташкент. 1997, №1-2. С. 58-76). 6. Уголовно-процессуалний кодекс Республики Узбекистан. – Т.: Адолат, 1999. 7. «Ўзбекистон Республикасининг айрим қонун ҳужжатларига ўзгартишлар ва қўшимчалар киритиш тўғрисида»ги Ўзбекистон Республикасининг 2001 йил 7 декабрдаги Қонуни.

O'xshashlar

Жисмоний ва юридик шахсларнинг мурожаатлари тўғрисидаги қонун ижросининг асосий йўналишлари

Иқтисодиёт асосларига қарши жиноятлар

Жисмоний ва юридик шахсларнинг мурожаатларини кўриб чиқишга доир қонун ҳужжатларини бузганлик учун жавобгарлик

Иқтисодиёт асосларига қарши жиноятлар

Ўзбекистон Республикаси Давлат божхона кўмитаси ҳуқуқни муҳофаза қилувчи органлар тизимида