Амир Tемур ва темурийлар давридаги сиёсий ва ҳуқуқий таълимотлар

Амир Tемур ва темурийлар давридаги сиёсий ва ҳуқуқий таълимотлар

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

76.5 KB

Ko'chirib olish

www.arxiv.uz Амир T емур ва темурийлар давридаги сиёсий ва ҳуқуқий таълимотлар Режа: 1. Темур "Тузуклари"д а сиёсий ва ҳуқуқий ғоялар . 2. Заҳириддин Муҳаммад Бобурнинг сиёсий ва ҳуқуқий қарашлари 3. Навоийнинг сиёсий ва ҳуқуқий қарашлари

www.arxiv.uz Амир Темур ва т е мурийлар даври ўзбек давлатчилиги тарихида алоҳида ўринга эгадир. Амир Темур номи билан Ўзбекистонда давлат ва ҳуқуқ ўзининг энг ривожланган босқичи га кўтарилган эди. Бу империянинг чегаралари Шарқда Хитой даворигача ғарбда Ўрта ер денгизигача, ж анубда Ҳиндистон ва Шимолда Москов Князлиги худудлари билан чегараланган эди. Марказлашган ўз даврида дунёдаги энг кучли давлатга айланган эди. Амир Темур даврида давлат ва қонунчиликни юксалиши ўз навбатида сиёсий ва ҳуқуқий дунёқарашни ҳам юксакликка кўтарди. Самарқандда ўзига хос ҳуқуқшунослар, сиёсатшунослар мактаби ривожланди. Бунга мисол тариқасида Амир Темурнинг «Тузуклари» «Бобурнома» Амир Темур ва темурийлар даври Алишер Навоийнинг асарлари Шарофиддин Ал- Яздийнинг «Зафарнома»си каби асарларни келтирсак бўлади. Бу асарларда инсон, адолат, қонунчилик, давлатчилик, сиёсат, маданият равнақи ҳақида Бугунги кун учун ҳам назарий ва амалий аҳамиятга эга бўлган ғоялар, фикр ва мулоҳазалар баён этилган. Амир Темурнинг таржимаи ҳолида шундай фикрлар бор: «Биринчи энг мухим фазилат беғаразликдир. Ҳаммага бир хил қаттиқ, жиддий ва адолатли муносабатда бўлдим, одамларни тоифаларга бўлмадим, камбағални ёмонлаб, бойни мақтамадим. Мен ҳамма вақт эътиқодга содиқ қолдим, худо мар ҳ аматига лойиқ топилган инсонларга катта ҳурмат билан қарадим. Қ ашшоқларга хайру-э ҳ сонни аямадим, ҳар бир масалани хотиржамлик билан ҳал қилдим, ҳақиқатни аниқлашга кўп ғайрат сарфладим. Бутун ҳаракатимни умумий фойдали ишларга қаратдим, бирор бир заруриятсиз ҳеч кимга озор етказмадим, турли вазиятларда менга мурожат қилганлардан юз ўгирмадим. Мен бир қўлимда адолат чир о ғини, иккинчи қўлим д а самимият чироғини тутдим, мана шу иккала чироғ нури билан ҳаммавақт ўз ҳаёт йўлимни ёритдим.

www.arxiv.uz Амир Темур давлат асосини ўн икки тоифа ташкил этишини, улардан ҳар бирининг ўз ўрни ва хизмати мавжудлигини кўрсатади. Булар: 1) сайидлар (пайғамбар авлодлари), уламо, машойиҳ фозил кишилар; 2) донишманд ва ишбилармон, тадбиркор кишилар; 3) Художўй ва тарки дунё қилган кишилар; 4) Нуёнлар, амирлар, мингбошилар, яъни ҳарбий кишилар; 5) Сипоҳи ва раият (солиқ тўловчи авом халқ); 6) Махсус ишончли кишилар; 7) Вазирлар, саркотиблар; 8) Ҳокимлар (файласуф, донишманд кишилар), табиблар, мунажжимлар, мухандислар; а) тафсир ва ҳадис олимлари; 9) Суфийлар мошойихлар, худони таниган фи лоси флар; 10) Касб-ҳунар эгалари; 11) Савдогар ва сайёҳлар; Амир Темур давлатни бошқаришда сиёсий ва ҳуқуқий фаолиятини бошқариб боришда қуйидаги 2та тамойилга эътибор берган. Биринчидан, дин ва шариатга катта эътибор берган. Иккинчидан, давлатни бошқаришда юқорида айтганимиз икки хил раятнинг ҳар қайсисига ўзига хос муносабат ўрнатган. Учинчидан, маслаҳат, кенгаш, тадбиркорлик, хушёрлик, эҳтиёткорлик. Тўртинчидан, давлат ишларини маълум қатъий қонун-қоидаларга риоя қилиб бошқариш. Бешинчидан, Амирлар ва сипоҳийларни хизматларига яраша тақдирлаш. Олтинчидан, адолат ва инсоф билан иш тутиш. Еттинчидан, сайидлар, уламою, машойиқлар, ақлли доноларга алоҳида эътибор бериш. Саккизинчидан, ҳар бир ишни охиригача етказиш, қат ъ ийлик, сабр бардош. Тўққизинчидан, раият а ҳ волидан огоҳ бўлиш, ҳаммани тенг кўриш.

www.arxiv.uz Ўнинчидан, турли миллат вакилларига бир хил муносабатда бўлиш. Ўн биринчидан, қариндошлар, қўшинлар, дўстларни эъзозлаш. Ўн иккинчидан, сипоҳийларга алоҳида ҳурмат, ғамхўрлик кўрсатиш. Амир Темурнинг хизмати улкандир: Биринчидан, у мамлакатни мўғул босқинчилардан озод этди. Иккинчидан, мустақил ўзбек давлатчилигига асос солди. Учинчидан, Мамлакатни тузукларга (қонунлар га ) асосан бошқаришни таъминлади. Тўртинчидан, адолат ва маърифат ишларини йўлга қўйди. «Куч- адолатда» деган шиорга асосан. Бешинчидан, қўшни давлатларни ҳам босқинчилардан, зулм ва зўравонлик ўтказаётган диктаторлардан тозалади ва у ерларда қонуний тартиб ўрнатди. Олтинчидан, Самарқанд (пойтахтининг) дунё марказига айлантирди. Бу ерга узоқ Испания, Франция, Англия, Хитой каби мамлакатлардан кўплаб элчилар, саёхлар, савдогарлар, олимлар келиб кетадиган пойтахтга айлантирди. Амир Темур ўрта асрларда Туркистонда шундай шарт-шароит яратдики, унда Улуғбек абсирваторияси, Алишер Навоий, бобур ва бошқалар ўз асарлари, одил сиёсатлари билан дунё жамоатчилигининг диққат эътиборини тортишга муваффақ бўлди. Бу буюк ишларнинг амалга оширилишининг бошида, сўзсиз, Амир Темур турар эди. У давлат ва жамият қурилишида, уни бошқаришда адолат ва қонунийликка асосланди. Ўз замонида халқлар орасида кенг тарқалган Ислом сиёсий идеологияси ва унинг қонунлар тизими-шариатни амалда қўллади ҳамда унга қўшимча тарзда ўз «тузукларини» яратди. Унинг сиёсий ва ҳуқуқий таълимотлари, ўгитлари, кўрсатмалари темурийлар даврида дастури амал бўлиб хизмат қилди. Бугун Ўзбекистонда Амир Темур ва темурийларга бўлган эътиборнинг сабаби ҳам ана шундадир.

www.arxiv.uz 2. Заҳириддин Муҳаммад Бобурнинг сиёсий ва ҳуқуқий қарашлари Тарих саҳифаларидан муносиб ўрин эгаллаган буюк ватандошларимиз-дан бири – ёзувчи ва шоир, саркарда ва давлат арбоби Заҳириддин Муҳаммад Бобур (1483-1530). Бобур 1483 йил 14 февралда Фарғона вилояти (улуси)нинг пойтахти Андижонда туғилган. Унинг отаси Умаршайх Мирзо Амир Темурнинг набираси Султон Абусаид Мирзонинг катта ўғли бўлиб, Фарғона вилоятининг ҳокими эди. Онаси – Қутлуғ Нигорхоним Тошкент ҳокими Юнусхоннинг қизи эди. 1494 йилнинг ёзида Умаршайх Мирзо бевақт вафот этгач, 12 ёшли Бобур тахтга ўтиради. У ҳали жуда ёш бўлишига қарамасдан, мамлакатни доноларча бошқара бошлайди. Маълумки, ўша даврда Амир Темур яратган салтанат таназзулга юз тутган эди. Бобур Амир Темур давлатини қайта тиклаш мақсадида Самарқандга уч бор юриш қилади. Дастлаб 1495-1496 йилларда Самарқандни ишғол қилади, лекин укаси Жахонгир Мирзо ва тоғаси Али Дўст Андижонда фитна уюштиргач, орқага қайтади. Иккинчи маротаба 1499-1500 йилларда Самарқандга юриш қилади, аммо Шайбонийхондан енгилиб, Тошкентга чекинади. Унинг сўнгги марта 1504 йилда Самарқандни Эрон шоҳи Исмоил Сафавий ёрдамида босиб олиши муваффақиятсиз чиқади. Шундан кейин, Бобур юзага келган зиддиятли сиёсий шарт-шароит туфайли ватанини ташлаб кетишга мажбур бўлади ва Афғонистон томон йўл олади. Бобур 1504 йилда Қобулни эгаллаб, у ерда қарор топади, Афғонистонда ўз ҳокимиятини мустаҳкамлайди ва ижод билан шуғулланади. У ўзга юртда доимо ватанини қўмсаб яшайди. Бобурнинг ватанга қайтиш орзуси амалга ошавермагач, Ҳиндистонни эгаллашга қарор қилади ва 1519- 1525 йилларда Ҳиндистонга бир неча бор юриш қилади. Ниҳоят, 1526

www.arxiv.uz йилнинг апрель ойида Панипат жангида Султон Иброхим Лўдийни енгиб, Дехли ҳамда Агра шаҳарларини эгаллайди ва Ҳиндистонда Бобурийлар сулоласига асос солади. Шундай қилиб, Бобур ҳаётининг сўнгги йилларини Ҳиндистонда ўтказади ва 1530 йил 26 декабрда вафот этади. Бобур Мирзо таниқли саркарда ва давлат арбоби бўлиши билан бирга, буюк ёзувчи ва шоир ҳам эди. У қисқа умр кўрган бўлишига қарамасдан, жаҳонга машҳур бўлган "Бобурнома", "Мубаййин", "Аруз рисоласи" ва "Хатти Бобурий" каби асарларни яратишга ҳам улгурди. Албатта, Бобур яратган асарлар орасидан энг нодири "Бобурнома" қомусий асаридир. Машҳур венгер шарқшунос олими Ҳерман Вамбери бу асарни "Шарқ Цезарининг комментариялари" 1 деб баҳолайди. "Бобурнома" уч қисмдан иборат. Биринчи қисмда 1493 йилдан 1504 йилгача Мовароуннахрда бўлиб ўтган воқеа-ҳодисалар ҳақида баён қилинади. Иккинчи қисм 1504-1524 йилларда Афғонистон (Қобул улуси) даги воқеа-ҳодисалар билан боғлиқ. Учинчи қисмда эса, 1525-1529 йилларда Шимолий Ҳиндистондаги сиёсий воқеа ва ҳодисалар ҳақида ёзилган. "Бобурнома" да 1509-1518 йиллар, 1521-1524 ва 1529-1530 йиллардан бўлиб ўтган воқеа-ҳодисалар тўғрисидаги маълумотлар йўқолганлиги сабабли берилмаган. Маълумки, Бобур ўз асарларида бошқа масалалар қатори, сиёсий ва ҳуқуқий масалаларга ҳам тўхталиб ўтган. У ўзининг давлат ҳақидаги қарашларида давлатларни икки турга бўлиб кўрсатади: 1. Адолатли, марказлашган давлат. 2. Адолатсиз, тарқоқ давлат. Бобур доимо адолатли, марказлашган давлат тарафдори бўлган ва давлатни одил, адолатпарвар подшо ёки шоҳ бошқариши керак деб хисоблаган. Унинг фикрича, давлат бошлиғи ҳамиша оддий, меҳнаткаш халқ ҳақида ўйлаши ва ғамхўрлик қилиши зарур: 1 Бобур З.М. Бобурнома. Т., Шарє. 23 –б.

www.arxiv.uz "Давлатқа етиб меҳнат элин унутма, Бу беш кун учун ўзингни асру тутма". 2 Бобур давлат бошқарувида диний эътиқод ва виждон эркинлиги масалаларига ҳам катта эътибор берган ҳамда ўғиллари Ҳумоюн Мирзо ва Комрон Мирзоларга ҳам ушбу масалалар юзасидан оқилона маслаҳатлар берган. Жумладан, ўғли Насириддин Муҳаммад Ҳумоюнга аталган васиятида шундай деб ёзган: "....Эй фарзанд! Ҳиндистон мамлакати турли мазҳаблардан иборат. Субҳонолло таолло ҳаққи сенга буюрилдики, ҳар бир мазҳабга пок қалб билан қарагин, ҳар бир мазҳаб ва тариқатга адолатли бўл. Хусусан, сигирни қурбон қилишдан сақлангинки, бу Ҳиндистон халқининг қалб ардоғи ва бу вилоят аҳли подшоҳга яхши назар билан боғланади. Подшоҳ фармонига бўйсунган халқни хароб қилмагин. Адолатни ихтиёр қилгин. Шунда шоҳ раиятдан, раият шоҳдан хотиржам бўлади. Исломнинг тараққиёти эҳсон тиғи билан яхшироқдир, зулм тиғи билан эмас. Аҳли суннат ва шиаларнинг икир-чикирларидан кўзингни юм. Чунки исломга қаршилар бор. Турли эътиқоддаги халқларни тенг тутгинки, шунда салтанат турли ташвишлардан холи бўлади. Ҳазрат Соҳибқирон Амир Темурнинг иш юритишлари доимо ёдингда бўлсин. Шунда давлатинг маъмур ва пухта бўлади....”. 1 Бобурнинг ҳуқуқий қарашлари асосан унинг "Мубаййин" асарида ўз ифодасини топган. "Мубаййин" – Ислом дини асосларини баён этувчи йирик асар бўлиб, беш қисмдан иборат: 1. Эътиқодиййа; 2. Китобу-с-салот; 3. Китобу-з-закот; 4. Китобу-с-савм; 5. Китобу-л-ҳаж. 2 Бобир. Танланган асарлар. Т., "Ўєитувчи". 1976, 74-бет. 1 Бобур З.М. Бобурнома. Тошкент. «Шар є » 2002, 331-бет .

www.arxiv.uz Маълумки, Бобур ўз салтанатида асосан шариат қонун-қоидаларига амал қилиб иш тутган, лекин баъзи бир соҳаларда маҳаллий шарт-шароитдан келиб чиқиб, янги қонун-қоидаларни ҳам қўллаган ва ислоҳотлар ўтказган. Масалан, у ўша даврда Ҳиндистонда амал қилган солиқлар тизимини ўзгартиради: 1. Мукассама – етиштирилган ҳосилнинг бир қисми натура шаклида тўланади. 2. Муваззаф – кадастрда қайд қилинган ердан олинадиган солиқ. Закот моллари тўртга бўлинган: 1) нақдина – пул солиғи; 2) савойим – ҳайвонлардан тўланадиган солиқ; 3) тижорат – ер солиғи; 4) савдогарчилик асосида тушадиган даромаддан олинадиган солиқ: а) нақдина – мусулмон савдогарлардан олинадиган пул солиғи; б) тижорат амволининг баёни – мусулмон бўлмаган савдогарлардан олинадиган пул солиғи. Бобур савдодан олинадиган тамға солиғини бекор қилади. У солиқлар адолатли даражада бўлиши ва бу солиқлардан йиғиладиган маблағлар давлатнинг ва шу давлат аҳлининг равнақи учун хизмат қилиши тарафдори бўлган. Заҳириддин Муҳаммад Бобур ўзидан сўнг бой илмий мерос қолдирган ва биз, бу меросни чуқур ўрганмоғимиз ҳамда авайлаб-асрамоғимиз лозим, чунки Бобур яратган қадриятлар, мамлакатимизда фуқаролик жамияти ва демократик ҳуқуқий давлатни шакллантириш жараёни кетаётган ҳозирги бир даврда, ўсиб келаётган ёш авлод учун юксак маънавий-маърифий аҳамиятга эга.

www.arxiv.uz 3. Навоийнинг сиёсий ва ҳуқуқий қарашлари Алишер Навоий (1441-1501) Ҳирот шаҳрида дунёга келди. Буюк шоир, мутафаккир, ўз даврининг илғор намоёндаларидан бири. Унинг бой ва серқирра илмий адабий меросида ижтимоий-сиёсий ҳаёти, даврнинг барча муаммолари ўз ифодасини топган. Улуғ мутаффаккир фақат илмий-бадиий ижоди билангина эмас, ўзининг давлат арбоби сифатида ижтимоий-сиёсий фаолияти ва ғоялари билан ҳам маш ҳ урдир. Навоий Ҳусайн Бойқаро салтанатида мулкдорлик, яъни бош вазир вазифасини бажарган пайтида унинг илғор ижтимоий-сиёсий идеаларини амалга оширишга ҳаракат қилди. Унинг ижтимоий-сиёсий қарашлари меҳнаткаш халқ манфаатлари, орзу-умидларига қаратилган эди. Ҳукмдорларни адолат ва инсофга чақириш Инсонни улуғлаш, адолат ва қонунийликнинг қарор тонтариш сиёсати Навоий барча асарларининг марказий ғоясидир. Ўзаро қирғин урушларга чек қўйиш, мамлакатда тенг ҳуқуқликни тиклаш учун энг аввало инсонпарвар бўлиш керак, деб уқтиради шоир. Навоий Астробод ҳокимлигини бошқарган пайтларда у Ҳусайн Бойқарога мурожат этиб, саройдаги адолатсизликларга барҳам беришини талаб этади. Алишер Навоий давлат қурилиши ишларига ҳам фаол иштирок этади, саройда тартиб-интизом, қонунларга риоя этиш, чинакам бошқариш усулини яратиш каби ишларни бажаришда ўз амалидан фойдаланади. Алишер Навоий Амир Темур ва темурийлар қолдирган сиёсий, ҳуқуқий қарашларга катта ҳурмат билан қара ди ва уни фаолияти, асарларида давом этирди. Шоҳларни, шаҳзодаларни адолатга, қонунчиликка риоя этишга тузукларни, "Зафарномаларни" ўрганишга Навоий нинг «Хамса», «Маҳбубул қулуб» ва бошқа асарларида адолат ва адолатсизлик ўртасидаги жиддий кураш сабаблари ва оқибатлари таҳлил этилади. Бадиий образларнинг характерларнинг ички олами, улар ўртасидаги

www.arxiv.uz тўқнашувлар орқали шоир адолатни ҳимоя қилади, адолатсизликка қарши чексиз ўз нафратини баён этади. Адолатсизлик кўпинча амалдорлар, ҳокимлар подшоҳлар фаолияи билан боғлиқ. Халқ ҳамма вақт адолат тарафдори бўлиб келган. Адолатсизликнинг марказида дунёқарашдаги чалкашлик, дини исломнинг илоҳий талабаларини билмаслик ёки унга риоя этмаслик, айшу- ишратга берилиш етади. Хусусан мансабпарастлик иллати барча адолатсизликларнинг бош омилидир. Дарҳақиқат, мансабпарастлик шундай иллатки у виждон, диёнат, адолат деган муқаддас тожу-тахтга интилиш, бу борада ҳар қандай жирканчликдан ҳам қайтмаслик охир-оқибатда давлатчилик тизимига катта зарба етказади. Адолатсизлик билан қўлга киритган тожу-тахтнинг умри боқий бўлмайди. Навоий идеал шоҳ ҳақидаги, адолатли ҳукмрон ҳақидаги ўз ғояларини «Садди Искандарий» достонида ифодалайди. Искандар образи Навоийни орзуси унинг ижтимоий идеалидир. Бу идеални амалга оширмоқ учун энг муҳим подшо билан халқ ўртасида адолатли муносабатларнинг ўрнатилишидир. Навоий бундай адолатли мамлакатни ўз замонасида амалда учрата олмагани учун бутун ғояларини, идеалларини, орзу-ўйларини ўз асарлари орқали тараннум эта бошлайди. Искандар образи шоирнинг барча идеалларини ўзида жамлаган адолатли шоҳ образидир. Албатта, ҳаётда яшаб ўтган Александр Македонский Навоий тасвирлаганидек адолатли ҳукмрон бўлмаган. Аммо шу образни ўз идеалига бўйсундириб, одил шоҳ қанақа бўлишини ўз даври ва ундан кейин келадиган ҳукмронларга намуна қилиб кўрсатган. Навоий золим, адолатсизлик шоҳларга қарши курашнинг маърифатли шоҳ-Искандар орқали амалга оширилишини истайди. Давлат ва қонун асосий раҳбар куч деб билади. Алишер Навоийнинг «Фарход ва Ширин» достонидаги Фарход образи ҳам шоирнинг идеалини ифодалайди. Фарход халқпарвар, адолатпарвар, юксак билим ва эътиқодга эга бўлган олижаноб инсон. Фар ҳ од образи Навоий тасаввуридаги комил инсон образидир.

www.arxiv.uz Фарходнинг кичиклигидан илмга ҳаваси катта эканлигини, у Суқротдан дунё сирларини ўрганганини, илму-ҳунарнинг аксариятини эгаллаб олганлигини, халққа, одамларга меҳри катта эканлигини инобатга олсак, ҳақиқатдан ҳам Фарход барча даврлар, барча замонлар, барча халқлар учун юксак намуна, чинакам комил инсон образи бўлиб қолаверади. Навоий асарларида эркин адолатли меҳнат тасвири кенг ўрин эгаллайди. Меҳнат қилиш ҳар бир киишининг инсоний бурчидир. Болоғат ёшига етган ҳар бир инсон мансаби ва келиб чиқишидан қатъий назар меҳнат қилмоғи зарур. Навоийнинг бу концепци я си ўша даврда мавжуд бўлган ижтимоий тузум анъаналарига мос келмас эди. Аслзодалар, ш оҳ зодалар, бою бадавлат одамлар, руҳонийлар ўзлари меҳнат қилмай, бировларнинг меҳнатлари асосида айшу-ишрат қилишарди. Навоий Фар ҳ од образи орқали меҳнатнинг ҳамма учун тенглиги ғоясини илгари суради. Ш оҳ зода, аслзодалардан келиб чиққан. Фарход тинмай меҳнат қилади, илм, ҳунар ўрганади, пайти келиб, у ўз ҳунарларини одамларга бағишлайди. Умрни зое этма меҳнат қил, Меҳнат саодатнинг калиди бил. Навоийнинг Хусайн Бойқаро вазифаларига қарата қилган мурожатномасида улуғ мутафаккирнинг ижтимоий-сиёсий қарашлари ўзининг яхлит якунини топган. Навоий Хусайн Бойқаро давлатни идора қилиш ҳақида «Муншаотлари»да (хатларида маслаҳатлар берган). Биз шу мактубдан бир-икки жойни келтириб ўтамиз Навоий шундай ёзади: «Сизларга ҳазрати ҳақ субхоноҳу таоло бу давлат ва мартабани кар а м қилиб, подшоҳга яқин бўлиш саодатини иноят қилган экан илтимос шуки, ўзини ғурур ва ғафлатга йўл л амасалар ва у дунё охират ўткинчига қолмасалар, ожизаларга, қўл остидагиларга шафқату меҳр кўрсатсалар ва мазлумлар ишини марҳамату яхши сўз билан битирсалар ва дунё моли учун бир- бирлари билан олишмасалар, нафс қийналадиган сабр ва чидам паноҳига қочсалар».

www.arxiv.uz Навоий давлат тарихига оид асарлар ёзган мутафаккир унинг "Тарихи мулуки Ажам", "Тарихи анбиё ва ҳукамо" асарлари Ажам (араблар Турон ва Эрондаги давлатни яъни арабдан ташқаридаги давлатни "Ажам" деганлар) давлатнинг тўрта сулолага (табақага) бўлади ва уни бундан тўрт минг йил аввал ташкил топгани тўғрисидаги маълумотларни берган. У давлат сўзини "мулк" атамаси билан алмаштиради. Асарда қадимги Ажамда 65 тадан ортиқ шоҳларнинг номлари эсланиб, уларнинг ишларига баҳо берилади. Энг биринчи шоҳ Қаюмарс эди дея ёзган. Бундан ташқари қадимги ҳукумдорлар ва пайғамбарлар тарихи ҳам баён этилган. Навоий давлат арбоби сифатида мамлакатда тинчлик ва маърифат ишларини ривожлантирди. "Ихлосия", "Шифоия", "Низомия", "Халосия" каби кўплаб мадрасалар, мактаблар қурдиради. Бу мадрасаларда замонасининг етук шоирлари, тарихчилари, олимлари билим олишади. Мирхонд ва Хондомирлар ўз асарларини ана шу кутубхоналарда ёзганлар. Навоий Адолат, ҳокимият, қонуни, маслаларини инсоннинг ҳақ- ҳуқуқларини ҳимоя қилишга даъват этган жаҳон цивилизациясига ўз ҳиссасини қўшган мутафаккир эди.

O'xshashlar

АҚШдаги сиёсий ва ҳуқуқий таълимотлар

Қадимги Римда сиёсий ва ҳуқуқий таълимотлар

Қадимги Шарқда сиёсий ва ҳуқуқий таълимотлар

Қадимги Шарқда сиёсий ва ҳуқуқий таълимотлар ( Кадимги Шаркда сиёсий ва хукукий таълимотлар

Ўрта асрларда Ўзбекистонда сиёсий ва ҳуқуқий таълимотлар