Адабий тилнинг функционал услублари ва юристнинг нутқ маданияти - Huquqshunoslik - Referatlar

Адабий тилнинг функционал услублари ва юристнинг нутқ маданияти

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

90 KB

Ko'chirib olish

Адабий тилнинг функционал услублари ва юристнинг нутқ маданияти Режа: 1. Адабий тилнинг фукционал услублари. Услуб тушунчаси. 2. Расмий услуб ва унинг юрист фаолиятидаги ўрни. 3. Сўзлашув услуби. 4. Публицистик услуб. 5. Илмий услуб.

Таянч сўзлар ва иборалар: услуб, адабий тилнинг функционал услублари, услуб – тил кўриниши, тил ва жамият, тил ва ижтимоий ҳаёт, расмий услуб, бадиий услуб, сўзлашув улуби, публицистик услуб, илмий услуб. Инсонлар ижтимоий ҳаётнинг турли соҳаларида мулоқот жараёнида тилдаги луғавий бирликлар, грамматик воситаларни қўллашда бир- бирларидан фарқ қиладилар, бу сўзловчининг ўзига хос услубини келтириб чиқаради. Шу боис ҳам мутахассислар орасида «услуб - бу инсон» деган ҳикматнинг юриши маълум маънода ҳақиқатга яқиндир. Инсон ҳаётининг турли қирраларида тил воситаларининг танлаб олиниши эса нутқнинг хилма-хил кўринишларининг юзага келишига сабаб бўлади. Нутқнинг бундай кўринишлари функционал (вазифавий) услублар деб юритилади. Нутқ услублари тарихан ташкил топган нутқ кўринишларидир. Нутқ услубларининг ҳар бири алоҳида ягона бир тизимни ташкил қилади. Бу тилнинг ижтимоий табиатидан келиб чиқади. Тилнинг функционал услублари лексик, грамматик, фонетик тизимларга хос барча воситаларнинг маълум коммуникатив мақсадга хизмат қилиши туфайли юзага келади. Демак, нутқ услублари тилнинг ижтимоий ҳаётдаги вазифаси билан бевосита боғлиқдир. Шунинг учун ҳам улар функционал (вазифавий) услублар деб номланади. Функционал услубларни номлаш уларнинг қандай алоқа, мулоқот доирасида қўлланилганлигига қараб белгиланади: 1) расмий (маъмурий-ҳуқуқий) услуб; 2) илмий услуб; 3)бадиий услуб; 4) сўзлашув услуби; 5) публицистик услуб. Ҳар бир услубнинг ўзига хос лисоний хусусиятларини онгли идрок қилиш нутқ маданиятининг асосий мезонидир. Шунингдек, бўлажак юристларимиз ҳам ижтимоий ҳаётнинг турли жабҳаларига хизмат қилувчи нутқ услубларини зарур даражада билиши ва услублараро лисоний чегараларни талаб даражасида ўзлаштиришлари мақсадга мувофиқдир.

Расмий услуб ва унинг юрист фаолиятидаги ўрни Расмий услуб тилнинг бошқа услубларидан ўзига хослиги билан ажралиб туради ва вазифаси жиҳатдан юридик, дипломатик ва маъмурий фаолиятга хизмат қиладиган нутқ кўринишидир. Бу услуб , асосан, ҳужжатлилик белгиси билан бошқа функционал услубларга нисбатан тарихийдир. Расмий услубнинг дастлабки кўринишлари энг қадимги даврларга бориб тақалади. Қадимги ҳоқонликлар, давлатлар ва хонликларнинг қонунлари, амр ва фармонлари, ёрлиқлари, ҳар хил арзномалар, расмий хатлар, вақфномалар, васиқалар ва бошқа турли хил ҳужжатлар; ҳокимликлар, бекликлар ва туманлар ўртасидаги ўзаро ҳар хил ёзишмалар расмий услубнинг анча илгари пайдо бўлганлигидан далолат беради. Ўша даврлардаги ҳужжатлар тилида фаол қўлланган ҳоқон, будун, тузукот, ҳировул, чоповул, доруға, қушбеги, қози, қозикалон, қозихона, аълам, мунший, мирзо, девонбеги, амир, хон, вазир каби давлатчилик ва ҳуқуққа оид лексик бирликлар (терминлар) иштирок этган матнлар, дастхатлар ўз даври ёзма нутқининг дастлабки намуналаридир. Бу услубнинг ижтимоий вазифаси ҳозирги кунда ҳам жуда кенг бўлиб, барча расмий ҳужжатлар мана шу услубда ёзилади. Жумладан, бу услубда қонунлар, қарорлар, фармонлар, буйруқлар, резолюциялар, турли дипломатик битимлар, шартномалар, декларациялар, конвенциялар, махсус расмий ахборотлар, хуллас, турли мавзудаги аризалар, таржимаи ҳол, тавсифнома, тилхат, турли хил баённомалар етакчи ўрин тутади. Расмий услуб, асосан, ёзма; баъзан оғзаки шаклда воқе бўлади. Бу услубнинг асосий хусусиятлари: 1. Аниқлик . Одатда, бундай ҳужжатлар тилида ҳеч қандай ноаниқлик, ғализлик, ортиқча изоҳталаб ўринлар бўлмайди. Фикр, мазмун содда, лўнда, тушунарли ифодаланади:

Молия йилида солиқ солинадиган даромадга (фойдага) эга бўлган юридик шахслар даромад (фойда) солиғи тўловчилар ҳисобланади. Юридик шахслар даромад (фойда) солиғи бўйича бюджет билан ҳисоб- китобларни мустақил равишда амалга оширадилар. Айрим тармоқлар юридик шахсларнинг бирлашмалари бюджет билан ҳисоб-китобларни Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг қарорига биноан марказлаштирилган тартибда амалга оширишлари мумкин. (Ўзбекистон Республикасининг Солиқ кодекси, 13-модда). 2. Қолип. Фикр тайёр ҳолдаги нутқий штамплар−қолиплашган бирикмалар ёрдамида баён этилади. Масалан: Ўзбекистон Республикаси Жиноят Кодекси ...моддасининг биринчи қисмига мувофиқ..., Фуқаролик Кодексининг ...моддаси бўйича жавобгарликка тортилади; ...орден билан мукофотланади, ...”Ўзбекистон Қаҳрамони” унвони берилиб, олий нишон – “Олтин Юлдуз” медали топширилсин; ...расмий визит билан ташриф буюрди, ...озодликдан маҳрум этилди, ...амнистия эълон қилинсин каби қолиплашган ифодалар расмий услубга хослиги билан ажралиб туради. Расмий услубга хос бўлган бундай қолиплашган нутқий ифодаларнинг қўлланилиши ижобий ҳ олдир. Чунки расмий услубни маълум бир оборотлар асосида шакллантириш ва такомиллаштириш ҳуқуққа оид, дипломатияга оид тушунчаларнинг тез ва енгил тушунилишига, фуқаролар томонидан осон ўзлаштирилишига ёрдам беради, уларнинг онгига қонун ва қонун ости ҳужжатларининг мазмун ва моҳиятини тез етиб боришига кўмаклашади. Шу сабабдан расмий услуб ёки қонунлар тилини маълум бир оборотлар(қурилмалар) асосида қолиплаштириш зарур.Ҳуқуқий меъёрларни ифодалашда мумкин қадар шундай тайёр ҳолдаги қолиплашган ифодалардан фойдаланиш лозим. Лекин бундай қолиплашган ифодаларни адабий тил ва унинг таркибий қисми бўлган юридик тил меъёрларига мувофиқ қисқа ва аниқ тарзда тузиш керакки, оддий фуқаро ҳам тез ўзлаштириб олишга эришсин. Айниқса, қонунлар ва уларнинг моддаларини тайёрлашда бундай бирикмаларни қўллаш тартибини қатъийлаштириш зарур .

Расмий услубга хос ҳужжатларни хусусиятларига кўра қуйидагича таснифлаш мумкин: Юридик муносабатлар доирасидаги ҳужжатлар: қонун, кодекс, ҳукм, фармон, фармойиш, қарор, низом ва б. Маъмурий-идоравий доирадаги ҳужжатлар: буйруқлар, ариза, тавсифнома, таржимаи ҳол, маълумотнома, тилхат ва б. Дипломатик муносабатларга оид ҳужжатлар: битим, баёнот, нота, коммюнике, меморандум, конвенция, декларация ва б. Бу ҳужжатларнинг барчаси ўзига хос лисоний хусусиятларга эга бўлса- да, мазкур ҳужжатларда тил икки хил вазифани бажаради. 1) информатив (ахборот бериш); 2) волюнтатив (буюриш). Жумладан, маълумотнома расмий гувоҳлик белгисига эга бўлади ва унда хабар бериш вазифаси амалга ошади. Буйруқ, қарор ва фармонда буюриш вазифаси амал қилади. Баённомаларда эса буюриш ( зиммасига юклансин, бажарилсин, тасдиқлансин... ) маъносидан ташқари, ахборот бериш ( эшитилди, тингланди, муҳокама этилди ) вазифаси ҳам ўз инъикосини топади. Ариза илтимос, шикоят маъноларини билдиради. Расмий услуб диалектизмлардан, жаргонлардан, кичрайтириш-эркалаш қўшимчаларини олган сўзлардан, жонли сўзлашув нутқи элементларидан холи бўлади. Тасвирий воситалар, образли сўзлар бу услубда қўлланилмайди. Сўроқ, ундов, модал сўзлар ниҳоятда кам қўлланилади. Расмий услубда ҳар доим расмийлик маъноси устун туради. Тилдаги расмий услуб учун хос бўлган сўзлар ва қолиплашган барқарор иборалар, қатъий одат тусига кириб қолган шакллар ҳужжатлар тилига хос лексик- граммматик хусусиятлар ҳисобланади. Масалан, муҳокама қилинди, қарорига мувофиқ, маълумот учун қабул қилинсин, рухсат беришингизни сўрайман, ишонч билдираман, тадбирлар ишлаб чиқилсин, зиммасига юклансин каби. Расмий услубнинг лексик хусусиятлари Расмий услубда ёзиладиган ҳужжатлар турли-туман бўлганлигидан, уларнинг лингвистик хусусиятлари ҳам бошқа услублардан фарқ қилади.

Бу услубда қўлланиладиган луғавий бирликлар, терминлар бошқа услубларда учрамайди. Айниқса, юридик ҳужжатлар тилига назар ташласак, мазкур ҳужжатлар матнлари таркибида қўлланиладиган сўз ва терминлар катта бир лексик қатламни ташкил этади: маъмурий жавобгарлик, босқинчилик, товламачилик, фирибгарлик, айбдор, рецидив жиноят, жабрланувчи, судланувчи, гувоҳ ва ҳоказо. Расмий услубнинг термин ва сўзларини қуйидагича таснифлаш мумкин: 1. Дипломатияга оид терминлар: элчи, консул, делегация, баёнот, декларация, вакил, ультиматум, битим, шартнома, нота, консулхона, элчихона, декрет, доктрина, аҳднома, коммюнике, конвенция, ратификация, меморандум, дипломат, протест, музокара, учрашув, расмий визит, мурожаат, симпозиум, резолюция, парламент, конгресс ва ҳ.к. 2. Ҳуқуқ, қонунга оид терминлар: ҳуқуқ, қонун, конституция, қонунлар лойиҳаси, модда, жиноят, жазо, босқинчилик, фирибгарлик, нотариус, криминалистика, енгил жазо, оғир жазо, айблов ҳукми, жиноят объекти, маҳкум, ўта хавфли реци-дивист, ҳуқуқий онг, даъво ва ҳ.к. 3. Давлат қурилиши ва бошқаруви билан боғлиқ терминлар: давлат, суверен давлат, унитар давлат, тоталитаризм, республика, давлат герби, давлат байроғи, давлат мадҳияси, конституция, президент, парламент, Вазирлар Маҳкамаси, президент девони, туман, вилоят, ҳоким ва б. 4. Расмий услуб ҳужжатларида эскирган сўз ва иборалар маълум мақсадда қўлланади: жаноб, жаноби олийлари, шоҳ, шаҳзода, малика ва ҳ.к. Бундай сўз ва иборалар, асосан, ҳукуматлараро табрик хатларида қўлланилади. Расмий услуб ўзига хос грамматик хусусиятлари билан ҳам бошқа услублардан ажралиб туради: а) шахс отлари кўп қўлланилади: гувоҳ, даъвогар, терговчи, прокурор, ижрочи, жавобгар, жиноятчи, эр, хотин, Давлат маслаҳатчиси, вазир, Вазирлар Маҳкамасининг раиси ;

б) феълнинг буйруқ майлидаги луғавий бирликлар фаол ишлатилади: юклансин, топширилсин, аниқлансин, тайинлансин, озод қилинсин, бажарилсин; в) феълнинг мажҳул нисбатдаги шакллари ҳам расмий услубга хосдир: кўрилади, тайинланади, сайланади, бажарилади ; г) қисқартма отлар ҳам қўлланилади : МДҲ, БМТ, ЖК, ЖПК, ФК, ФПК, ИИВ, ЮНЕСКО ва б. Расмий услубнинг синтактик қурилиши қатъий ва одатдаги сўз тартибига риоя қилади, яъни эга гапнинг бошида келса, кесим гапнинг охирида келади. Шунингдек, аниқловчи бўлаклар аниқланмишлардан олдин қўлланса, тўлдирувчи феъл кесимга бошқарув йўли билан боғланади. Расмий ҳужжатлар матни учун асосан икки бош бўлакли содда гаплар ва мураккаблашган синтактик бутунликлар хос бўлиб, бу гапларнинг аксарияти дарак ҳамда буйруқ мазмунида бўлади. Бундай гапларнинг кесими, асосан, буйруқ майлида, мажҳул нисбатдаги феъллар билан ифодаланади. Уюшиқ бўлакли ва турли мураккаблашган қурилмалар, олмошли ва боғловчи синтактик алоқалар, расмий-юридик матнларга хос (ёйиқ аниқловчилар, уюшиқ бўлаклар билан кенгайиб келадиган )...га мувофиқ, -га асосан,- биноан каби киритмалар расмий услуб синтаксисининг асосий лисоний белгиларидир. Юристлар амалиётида расмий услуб хизмат қилиши шубҳасиз. Шунинг учун бу услубнинг лингвистик ва экстралингвистик (тилга боғлиқ бўлмаган) хусусиятларини етарли ўрганиш уларнинг келгуси ижтимоий ҳаётида сув ва ҳаводек зарур. Юристлар тузган ҳужжатларнинг барчаси расмий услубда, адабий тил меъёрлари асосида тузилмоғи лозим. Бунга риоя қилмаслик услубий хатоларни келтириб чиқаради. Сўзлашув услуби Сўзлашув услуби адабий тилнинг оғзаки шаклидир. Албатта, бу услубда ҳам адабий тил меъёрларига амал қилинади. Сўзлашув услубидаги

нутқ диалогик шаклда бўлади. Бу услуб расмийликдан холи бўлади. Яъни сўзлашув услубида китобий услубларда қўлланадиган таклиф қилди, собиқ, масалан, ташриф буюрди каби сўзлар ўрнида чақирди, олдинги, мисол учун, келди каби сўзлар қўлланилади. Сўзлашув услубидаги нутқда тил воситаларидан фойдаланиш эркиндир. Бу услубда кўчма маъноли сўзлар, фразеологизмлар, диалектизмлар, вульгаризмлар кўп қўлланади. Турли экстралингвистик омиллар (жест − қўл, бош, гавда ҳаракатлари; мимика − юз ҳаракати, қиёфа ўзгариши .) сўзлашув услубининг ўзига хос белгиларидир. Сўзлашув услуби лексикасини эмоционал бўёқли сўзлар ташкил этади. Гапириш, сўзлашдан мақсад инсон ўз фикр-мулоҳазалари, орзу-истаклари, қувонч-шодликларини ифодалаш ва тингловчи қалбига етказишдир. Шу боис бунда тилдаги турли луғавий бирликлар, грамматик воситалардан фойдаланилади. Сўзлашув услубида киши нарса ва ҳодисаларнинг номини аташ билан кифояланмай, балки уларнинг асосий кўзга ташланувчи белги хусусиятини жонли, эмоционал ифодалаш учун таъсирийлиги кучли бўлган содда сўзлашув воситаларидан кенг фойдаланади. Масалан, чиройли сўзи оддий, бетараф, ҳеч қандай қўшимча услубий маънога эга эмас. Унинг бадиий услуб учун хос синонимлари зебо, гўзал бўлса, кетворган, офатижон синонимлари оддий сўзлашув учун хос бўлган эмоционал сўзлардир. Бу услубда оғзи қулоғида, жони чиқди, тарвузи қўлтиғидан тушди, тагига сув кетди, ичаги узилди каби фразеологик бирликлар кўп қўлланади. Сўзлашув услубида қариндош-уруғни билдирувчи атамаларга услуб талаби билан -жон, -хон, -ой, -гина, -пошша, -қул каби қўшимчалар қўшилиб айтилади ва бу эса сўзловчининг субъект ҳақидаги ижобий ёки салбий муносабатини англатади: онажоним, укажон, холажон, болагинам, қизгинам, келинпошша ва ҳ.к. Нутқ одобига биноан сўзловчи ўз нутқида тингловчини ранжитмаслик учун қўпол, ёқимсиз, ҳақорат маъноларини ифодаловчи сўзлар ўрнига

уларнинг силлиқроқ, ёқимлироқ вариантларини ишлатиши зарур, бу маданиятлиликнинг асосий белгиси ҳисобланади. Масалан, хотин дейиш ўрнига онаси, куёв дейиш ўрнига куёвингиз, қудам дейиш ўрнига қудамлар, туғди дейиш ўрнига кўзи ёриди ёки фарзанд кўрди каби сўз ва бирикмаларни ишлатиш мақсадга мувофиқдир. Сўзлашув услубида тушум, қаратқич келишиклари қўшимчаларининг тушиб қолиши, отлар ўрнига асосан, олмошларнинг иштироки билан нутқий тежамкорлик вужудга келади. Масалан, китоб ўқидим, фикр айтинг, мулоҳазалар айтинг; ариқ суви, тоғ ҳавоси; Ким келди? Қаерда? Қачон? Нутқ тежамкорлигида нафақат соддалаштириш; ортиқча жимжимадор, тушунилиши қийин бўлган тил бирликларини қўлламаслик фикр равонлигини ҳам таъминлайди. Узун жумлаларда бериладиган фикрлар бир сўз ёки сўз бирикмасига, содда йиғиқ гапларга сингдирилади. Масалан, Тўйга айтдик. Салим келмади? Бу жумланинг тўлиқ шакли: Акам қизини чиқарган эди. Тўй шаҳардаги «Наврўз» ресторанида бўлди. Таклиф қилинган меҳмонларнинг ҳаммаси келди. Тўйга таниқли хонандалар ҳам келган эди, тўй роса қизиди. Нега Салим келмади, уйи тинчмикан? Кўплик қўшимчаси - лар сўзлашув услубида ўз маъносидан ташқари бир қатор услубий вазифаларни бажаради: а) киноя, кесатиқ маъносини: Кўринмайдилар? Ишлари кўпми?; б) ҳурмат: Дадамлар келдилар .; в) фикрни бўрттириш: Акамдан балоларга қолдим .; г) тахмин: С оат бешларда келса керак ва ҳ.к. Қўшма феъллар қисқарган шаклда қўлланади: опкелинг, оборинг, жўнатворинг, кузатвор. Сўзлашув услубида асосан йиғиқ гаплар, тўлиқсиз гаплар, сўз гаплар, ундалмали гаплар кўп қўлланади. Келдими? Кўрдингми? Ҳа! Йўқ! Бор! Келди. Бугун. Ўзлари. Бу услубда сўзлар тартиби эркин бўлади.

Публицистик услуб Публицистик услуб − ташвиқот-тарғибот ишлари олиб бориладиган, асосан , ижтимоий-сиёсий ҳаёт ёритиладиган нутқ кўринишидир. Публицистик услуб ўзининг образлилиги, ҳиссий-таъсирий хусусияти билан бадиий услубга; ёрқинлиги, аниқлиги ва терминологик лексикаси билан илмий услубга яқин туради. Ижтимоий-сиёсий масалаларни нг ёритилиши , таҳлил услуби, ижтимоий-сиёсий масалаларни ҳал этишга ундашнинг фаоллиги, ўзига хос терминлар, асосан сиёсий терминларнинг кўп қўлланилиши сингари хусусиятлар публицистик ва илмий услубнинг ўхшаш томонларидир. Публицистик ва бадиий услубнинг ҳам ўхшаш томонлари мавжуд. Иккала услубда ҳам образли ифодалар, тасвирий воситалардан кўпроқ фойдаланилади. Сўз ва терминлар сиёсий маъносининг бадиий услуб элементлари билан қоришган, уйғунлашган ҳолда ифодаланиши публицистик нутқнинг са лоҳияти ни янада кўтаради ва унинг таъсирчанлигини оширади. Публицистик услубда ижтимоий-сиёсий терминлар, газета ва журналларга хос махсус ифодалар, бирикмалар, қатъий қолиплашган қурилмаларнинг тез-тез қўлланилиши бу услубнинг ўзига хос хусусиятларидандир: мустақиллик, ички таҳдид, ташқи таҳдид, совуқ уруш, очиқ овоз, ёпиқ овоз, буюк хизматлари учун, расмий визит билан, миллий истиқлол мафкураси, халқ эътиқоди, буюк келажакка ишонч, шахс билан давлат муносабатлари, жамиятимизнинг фаол иштирокчиси, мафкуравий бўшлиқ, хавфсизликка таҳдид ва ҳ.к. Публицистик услубда ҳисссий-таъсирий сўзлар ва бирикмалардан, мақол ва ҳикматли сўзлардан унумли фойдаланилади. Мақол ва ҳикматли сўзлар бу услубда сарлавҳа номи бўлиб ҳам келади ҳамда мазкур услубнинг янада ёрқинроқ бўлишини таъминлайди. Масалан, Яхшидан боғ қолади. Биздан озод ва обод Ватан қолсин. Мард майдонда синалади. Ватан, эл манфаати муқаддасдир.

Илмий услуб Илмий услубда фан ва техниканинг турли тармоқларига оид илмий асарлар, дарслик ва ўқув қўлланмалари ёзилади. Бу услуб аниқ, далилий маълумотлар асосида чиқарилган илмий хулосалар (қоидалар, таърифлар)га бой бўлиши билан бошқа услублардан фарқланади. Илмий услуб ҳам адабий тилнинг кўриниши бўлиб, бир қатор ўзига хос хусусиятларга ҳам эга: монологик белгилари билан бошқа услублардан ажралиб туради; образли тасвирлар билан эмас, балки аниқ маълумотларнинг холис, умумлашган хусусиятларини таърифлаш, тушунчаларга мувофиқ келадиган терминлар билан иш кўради. Китобхоннинг ҳис-туйғусига эмас, онгига таъсир этади. Илмий услубда ҳар бир фаннинг ўзига хос терминларидан фойдаланилади. Масалан, жиноят, жазо, афв, ҳукм, озодликдан маҳрум этиш, давлат тили, давлат чегараси, унитар давлат, тергов, алиби, кодекс юриспруденция тармоқларида; жамият, онг, тафаккур, мушоҳада фалсафада ва ҳ.к. Илмий услубда сўзлар асосан ўз маъносида қўлланади, қоида ёки таърифнинг мазмунини очишга хизмат қиладиган ажратилган бўлаклар, кириш сўз ва бирикмалар, шунингдек, қўшма гаплардан кўпроқ фойдаланилади. Илмий услубда қўшма гаплардан шу сабабли, шундай бўлса, бундай вақтда, шунга қарамасдан каби воситалар ёрдамида боғланувчи эргаш гапли қўшма гаплар кўпроқ ишлатилади. Чунки бундай гаплар сабаб ва натижа ҳамда бошқа муносабатларни аниқ ифодалай олади. Боғловчисиз қўшма гаплар бу услубда камроқ ишлатилади. Илмий матн қурилишининг мантиқий изчил бўлиши унда бошланмалар, гап қисмларини боғлаш учун шундай қилиб, шу сабабли, бундан кейин, кўринадики, шунга кўра, шу билан бирга, айтилганларга кўра каби сўз ва сўз бирикмалари қўлланилади. Кўп қўлланиладиган биринчидан, бир томондан, иккинчи томондан, хуллас, демак шаклидаги кириш сўз ва бирикмалар ҳам юқоридаги мақсадларга хизмат қилади.

Илмий услубда фикрнинг аниқ бир шахс томондан баён қилинаётгани сезилмайди. Унда кўпроқ феълнинг мажҳул нисбатидан фойдаланилади: далиллар келтирилган, тажриба ўтказилади, фойдаланилади. Юқорида кўриб ўтилган хусусиятлар илмий услубнинг лисоний белгиларидир. Бу белгилар мазкур услубнинг бошқа услублардан фарқини кўрсатувчи асосий хусусиятлар ҳисобланади.

Адабиётлар 1. Аҳмедов А.А. Нотиқлик санъати. – Т.: Ўқитувчи, 1967. 2. Бахтиёр Омон. Сиёсий етакчининг ноиқлик маҳорати. – Т.: Ўзбекистон, 2000. 3. Бегматов Э.А. Нотиқнинг нодир бойлиги . – Т.: Ўзбекистон, 1984. 4. Бегматов Э.А. ва б. Ўзбек нутқи маданияти очерклари. – Т.: Фан,1988. 5. Бегматов Э.А., Маматов А. Адабий норма назарияси. – Т.: Фан, 1999. 6. Воинова М.Г. Культура речи юриста. - Т.: ТДЮИ, 2003. 7. Жуманиёзов Р., Салимоа С. Ғоявий тарбияда нотиқлик санъати. – Т.: Ўзбекистон, 2002. 8. Жуманиёзов Р. Нутқий маҳорат. – Т.: Адолат, 2005. 9. Иномхўжаев С. Нотиқлик санъати асослари. – Т.: Ўқитувчи, 1972. 10. Ликас А.Л. Культура правосудия. – М.: Юридическая литература, 1990. 11. Миртожиев М., Маҳмудов Н. Тил ва маданият. – Т.: Ўзбекистон, 1992. 12. Рустамов А. Сўз хусусида сўз. – Т.: Ёзувчи, 1987. 13. Тожиев Ё. ва б. Ўзбек нутқи маданияти ва услубият асослари. – Т.: ТошДУ, 1994.

O'xshashlar

Нутқ маданияти ва ҳуқуқ. Юристнинг нутқ маданияти фанининг мақсад ва вазифалари

Нутқ маданияти ва тилнинг тасвирий воситалари

Нутқ маданияти адабий тил меъёрлари аспектида

Суд нотиқлиги санъати

Нотиқлик санъати тарихи. Антик нотиқлик. Шарқ нотиқлиги