Сиртларнинг узаро кесишуви - Geometriya - Referatlar

Сиртларнинг узаро кесишуви

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

913.0126953125 KB

Ko'chirib olish

Сиртларнинг узаро кесишуви Режа: 1. Кўпёқларнинг ўзаро кесишиши 2. Кўпёқ билан эгри сиртнинг ўзаро кесишуви 3. Уқлари кесишган сиртларнинг узаро кесишув чизиғи проекцияларини ясаш

Кўпёқларнинг ўзаро кесишиши Машина деталларини тайёрлаш жараёнида баoзи бир деталларнинг сиртларини ўзаро кесишув чизиғини ясашга тўғри келади. Буларнинг кесишув чизиғи сиртларга умумий бўлган нуқталар тўпламидан иборат бўлади. Кесишув чизиғини ясаш учун берилган сиртларда бир-неча нуқталарини аниқлаб, кетма-кет туташтирилади. Сиртларнинг кесишиш чизиғини ясашга оид мисолларни ечиш алгоритми қуйидагича бўлади. Ln( Ф n)  (   n) I=(L 1 UL 2 UL 3 ......UL n )= Ф  ; Ёрдамчи кесишувчи (  ) сиртларнинг турини шундай танлаб олиш керакки , у кесишувчи ( Ф ва  ) сиртларнин тўғри чизиқ ёки айланмалар бўйича кесиб ўтсин . Ёрдамчи кесувчи сиртлар сифатида текисликлардан , шарлардан , цилиндр ёки конус сиртларидан фойдаланилади . Ёрдамчи кесувчи сиртлар усулини қуйидагича тушуниш керак : 1. Ёрдамчи кесувчи (  ) сирт берилган ( Ф ва  ) сиртлар билан кесилади . 2. Ёрдамчи кесувчи (  ) билан берилган ( Ф ва  ) сиртларни хар бирини кесишиш чизиғи ясалади . 3. Кесишиш чизиқларнинг ўзаро кесишув нуқталари изланаётган сиртларнинг (l) кесишув чизиғига (L 1 ,L 2 ,L 3 ) нуқталари бўлади . (130- шакл ) Кесишув сиртларнинг проекцияси текисликларига нисбатан жойланишга қараб ёрдамчи кесувчи сиртлар хусусий ва умумий вазиятда булиши мумкин . Сиртларнинг турига қараб улардан ёрдамчи текисликларни ўтказиш усулларини кўриб чиқамиз : 1. Кесишувчи (  ва Ф ) цилиндр сиртлардан ( примадан ) иборат бўлса ёрдамчи (  ,  ва  ) текислик уларнинг (l ва l) ясовчилари бўйича кесиб ўтади ; 2. Кесишувчи ( Ф ) цилиндр ( призма ) ва (  ) конус ( пирамида ) сиртлардан иборат бўлса , кесувчи текислик (  ,  ,  ) конус ва цилиндр ясовчилари (l ва l 1 ) орқали кесиб ўтади (132- шакл );

3. Кесишувчи ( Ф ,  ) конус ( пирамида сиртлардан иборат бўлса , кесувчи текислик (  ,  ,  ) уларнинг учлари орқали ясовчиларини (l ва l 1 ) кесиб ўтади (133- шакл ). 130-шакл 131-шакл 132-шакл 133-шакл

4. Кесишувчи айланиш сиртлардан иборат бўлса, уларни кесувчи ёрдамчи текисликлар, сиртларни айланалар бўйича кесиб ўтади. 5. Уқлари бош меридиан текислигида кесишган айланиш сиртларини кесишиш чизиғини ясаш ёрдамчи шарлардан фойдаланилади. Уқларнинг кесишиш нуқтаси шарлар маркази бўлади. Сиртлар ўзаро кесишгандан чизиғини қуйдагича бўлади: а) Сиртлар ўзаро қисман кесишдан, бунда иккала сирт ясовчиларини маoлум бир қисми кесишади, уларнинг кесишиш чизиғини берк фазовий эгри чизиқдан иборат бўлади; б) Сиртлар бир томонлама уриниб кесишади, бунда саккиз рақамни эслатувчи бир умумий нуқтага тегишли икки фазовий эгри чизиқ бўйича кесишади; в) Сиртлар икки томонлама уриниб кесишса, уларнинг кесишиши икки умумий нуқтага эга бўлган икки фазовий ёки текис эгри чизиқ бўйича кесишади; г) Сиртлар тўла кесимга, улар иккита ёпиқ текис ёки фазовий эгри чизиқ бўйича кесишади. Кесишиш чизиқларининг ўтиш чизиқлари деб ъам аталиди. Кесишувчи чизиқларини ясашда контур ясовчиларнинг уриниш нуқталарига тегишли четки, яъни характерли нуқталарини топиш тавсия этилади. Купёкларнинг узаро кесишиши Купёқлар ўзаро синиқ чизиқлар буйича кесишади. Бу кесишиш чизиғини ясаш учун. биринчидан кўпёқларнинг хар биринчи кўринар ва кўринмас қирраларини аниқлаш лозим, иккинчидан биринчи кўпёқ қирраларини иккинчи кўпёқ ёқлари билан ва иккинчи кўпёқ қирраларини биринчи кўпёқ ёқлари билан учрашиш нуқталарини аниқлаб, уларн тартибли равишда туташтириш керак. Туташтирилган синиқ чизиқ кўпёқларни ўзаро кесишув чизиғини ифодалайди. 134-шаклда SABC пирамида билан DEFL, D 1 E 1 F 1 L 1 призмани ўзаро кесишув чизиғини ясаш кўрсатилган.

134-шакл Пирамида қирраларини призма ёқлари билан кесишиш 1,2,3,4,5 ва 7 нуқталарини ёрдамчи текисликлар ўтказмасдан аниқланади. (DD) призма қиррасини пирамида ёқлари билан кесишиш нуқталарини (6 ва 6) П 1 текисликка перпендикуляр ёрдамчи  (  П1 ) текислик орқали аниқланади. Буни қуйидаги алгоритма ёрдамида ифодалаймиз: 1.   ( DD 1 )  S ,  П 1 ; 2. ( S -9-10)= SFDC  ; 3. 6=(S-10-9)  DD 1 =SABC  (DD 1 ); 4. 8=(S-10-9)  DD 1 =SABC  (DD 1 ); Натижада аниқланган нуқталари тартибли равишда туташтирсак , хосил бўлган икки (1-2-3) ва (4-5-6-7-8) синиқ чизиқлар пирамида билан призмани ўзаро кесишув чизиғи бўлади . Кесишиш чизиқларининг проекция текисликларга нисбатан кўринар ва кўринмаслигини аниқлашда призма билан пирамида ёқларининг кўринар кўринмаслигига боғлиқ . Агар кесишиш чизиқ пирамида ва призма ёқларининг кўринар қисмида ётса , у ъолда кўринар акс холда кўринмас бўлади . Шуни хам эслатиб қўйиш керакки . кесишишда қатнашаётган икки ёқдан бири кўринмас бўлса , бу ёқларда ётган кесишиш чизиғи хам кўринмас бўлади .

Купёк билан эгри сиртнинг узаро кесишуви 135-шаклда уч ёқли тўғри призма билан ўзаро кесишув чизиғини ясаб кўрсатилади. Сиртларни ўзаро кесишиш чизиғини ясаш учун қуйидаги алгоритмани тузамиз: 135-шакл 1. (ВВ 1 )   (  Ф)  ВВ 1 =1 2. (  Ф)  (  )=(1-3) 3. (Г  Ф)  (Г  ) = (4-5) 4. (  Ф)  (  ) = (6-7) 5. (  )     6. l =1 U (2-3) U (4-5) U (6-7) U (8-9); Бу ерда шар ва призма сиртларини мос равишда Ф ва  деб уларнинг кесишиш чизиғини эса L деб белгилаймиз Призма билан шар сиртларини кесишув чизиғини ясаш учун ёрдамчи (  ва  ) кесишув чизиқларидан фойдаланамиз. Ёрдамчи текисликлар шар сиртини айлана бўйича ва призма эса тўғри чизиқлар бўйича кесиб ўтади. Бу кесишиш чизиқлар ўзаро кесишиб 1,2,3,4,5,6,7,8 ва9 нуқталарни аниқлайди. Ушбу аниқланган нуқталар мазкур сиртларнинг кесишиш ( l ) чизиғини ифодалайди.

Эгри сиртларнинг узаро кесишуви Эгри сиртларнинг ўзаро кесишиш чизиқларини ясашда, хусусий вазиятдаги параллел ёрдамчи текисликлар, кесишувчи сиртлардан ъар бирини айланалар ёки тўғри чизиқлар бўйича кесганидагини фойдаланиш мумкин. 136-шаклда ўқлари учрашмас конус билан цилиндр кесишув чизиғини ясаш кўрсатилган. 136-шакл Цилиндр билан конуснинг кесишиш чизиғини аниқлаш алгоритми қуйдагича бўлади: (  )      l =(5-6) U (7-8) U (9-10) U (11-12) U (13-14) U (3-4) U уларнинг кесишув чизиғини эса l ( l 1 , l 2 ) деб белгилаймиз. Сиртларнинг кесишув чизиғига оид нуқталарни аниқлаш учун аввало уларнинг танч (1,2,3 ва 4) нуқталарни белгилаймиз. Таянч нуқталар аниқлангандан сўнг, улар орасидаги нуқталарни П 2 текисликка перпендикуляр қилиб кесувчи ёрдамчи  ,  ,  ,  ва  текисликларни ўтказамиз. Бу текисликлар конусни айланалар буйича кесиб ўтади. Мазкур кесим чизиқлар ўзаро кесишиб 1,2,3,.... 14

нуқталарини аниқлайди. Аниқланган нуқталар сиртларнинг кесишув l(l 1 ,l 2 ) чизиғига оид нуқталар бўлади. Сиртнинг кесишув чизиғини горизонтал проекциясидан кўриниб турибдики, сиртлар қисман кесишиб, ёпиқ тўғри чизиқдан иборат бўлади. 137-шаклда ўқи П 2 текисликка перпендикуляр бўлган цилиндр билан чорак ъалқанинг кесишиш чизиғини ясаш кўрсатилган. Ыуйидаги шаклда сиртлар бир томонлама уриниб кесишган, шу сабабли уларнинг орқали кесишиб мустақил жиъати фазовий оғир чизиққа ажиралган Сиртларнинг кесишув чизиғини юқорида келтирилган алгоритмга асосан бажарилади. Кесишув чизиғига оид нуқталарни топиш учун аввало уларнинг нуқтасини топамиз l(l 1 ,l 2 ), сўнг П 2 текисликка параллел (  ,  ,  ,  ,Г,M) кесувчи текисликлардан фойдаланиб келган нуқталарни топамиз. Масалан:  (  n) текислик ъалқани 0А ва 0В радиусга тенг айлана бўйича кесиб ўтади. Бу айланаларнинг фронтал проекциялари ўзаро кесишиб, эгри чизиққа оид 3 2 ,4 2 ,5 2 ,6 2 ,11 2 ва 12 2 нуқталарнинг проекцияларни (3 1 ,4 1 ,5 1 ,6 1 ,11 1 ва 12 1 ) аниқлаймиз. Ыолган нуқталар ъам шу усул билан топилади. Аниқланган нуқталарни бирин-кетин тартибли равишда туташтирсак сиртлари ўзаро кесишув чизиғи ъосил бўлади, кесишув чизиғининг фронтал проекцияси цилиндрнинг фронтал проекциясига цилндр қолади.

137-шакл 138-шаклда фронтал проекцияловчи цилиндр билан асоси доирадан иборат бўлгани конусни ўзаро кесишув чизиғини ясаш кўрсатилган. Кесишувчи сиртларни кесишув чизиғини юқорида ифодаланган алгоритма силиндр бажарилади. Бу сиртлар бир томонлама уринибкесиши учун уларнинг кесишув чизиғи бир умумий нуқтага тегишли саккиз рақамини эслатувчи икки фазовий эгри чизиқ бўйича кесишади. (Юқорида бу тўғри қисқача маoлумот берилган). Цилиндр билан конусининг уриниш нуқтасининг фронтал (3 2 ) проекцияси бўйича, унинг (3 1 ) горизонтал проекцияси конус ясовчисини (S 1 C 1 ) горизонтал проекциясида аниқланади. Цилиндирнинг фронтал проекцияси конуснинг асосига уринма (2 2 ) ва унинг ясовчиси (11 2 ) нуқтада кесиб ўтади. 1 2 ва 2 2 нуқталар орқали 1 11 ва 2 11 нуқталарни топамиз. Цилиндрни (10-11) ни (44-55) нуқталари орқали  (  П2 ) ва  (  П2 ) фронтал проекцияловчи текисликларни ўтказамиз. булар конусни (SB) ва (SA) ясовчилари бўйича кесиб ўтади. (10-11) ва (4-5) нуқталарни ўтган кесим чизиқлари конус ясовчиларини кесиб (11-10) ва (4-5) нуқталар, сиртларнинг кесишув чизиғига оид нуқталар бўлади. (8-9) нуқталарнинг горизонтал

проекциясини аниқлаш учун (8-9) нуқталардан цилиндрга уринма қилиб  1 (  1 П2 ) фронтал проекцияловчи текислик ўтказамиз. Бу текислик конусни К 2 марказли R 2 радиусли айлана бўйича кесиб ўтади. Айлана цилиндр ясовчисини (8-9) нуқталарида кесиб ўтади. Шунингдек, цилндр марказидан горизонтал текислик  1 (  1 П2  Х) ўтказамиз. Бу текислик конусини К 1 марказдан R 1 радиусли айлана буйича кесиб ўтади. Айлана цилиндр ясовчисини (6-7) нуқталарда кесиб ўтади. Натижада топилган нуқталарни тенг туташтирилса, сиртларнинг кесишув чизиғи ифодаланади. Уклари кесишган сиртларнинг узаро кесишув чизиги проекцияларини ясаш Айланиш сиртларини узаро кесишув чизиқларини ясашда, айри ъолларда, ёрдамчи шарлардан фойдаланилса масалани ечиш бир мунча осонлашади. Бу усул қуйидаги холга асосланган бўлиб, унда агар, масалан, шар марказидан ўтган бўлса, уларнинг кесишиш чизиғи айланадан иборат бўлиб, айлана текислиги айланиш ўқига перпендикуляр йўналган бўлади. (139- шакл)

138-шакл 139-шакл

Уқлари умумий бўлган айланиш сиртлар уларнинг бош мердианаларини кесишиш нуқталаридан ўтган айланалар бўйича кесишади. Агар айланиш сиртининг ўқи проекциялари текислигига П 1 (ёки П 2 ) перпендикуляр бўлса, айлана (кесишиш чизиғи) П 1 (ёки П 2 ) текисликка ўзгармай проекцияланади. П 2 (ёки П 1 ) текислика эса тўғри чизиқ тарзида проекцияланади (139-шакл). Айланиш сиртларини кесишиш чизиғини ясашда қуйидаги икки усул мавжуд: 1. Концентрик шарлар усули; 2. Эксцентрик шарлар усули. Буларнинг хар қайсисига тўхталиб ўтамиз.

O'xshashlar

Сиртларнинг тугри чизик билан кесишиши

Текисликларнинг узаро вазиятлари

Шарлар усули

Сиртларни ёйиш

Маҳсулот сифатида шакл оғиши ва сиртлар жойлашишининг четлашиши