Sirtga urinma tekislik. Sirtlarni yoyish

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

94 KB

Ko'chirib olish

Sirtga urinma tekislik. Sirtlarni yoyish Reja: 1.Umumiy ma'lumotlar. 2.Sirt ustidagi nuhta orhali urinma tekislik o'tkazish. 3.Sirt tashharisidagi nuhta orhali urinma tekislik o'tkazish. 4.Berilgan to'hri chizikha parallel urinma tekislik o'tkazish 5.Sirt yoyilmalari.

1. Umumiy ma'lumotlar. Tekislik sirtga bir nuhtada, to'hri yoki egri chizih buylab urinishi mumkin. U sirtning bir joyiga urinsa boshha joyiga kesib o'tishi mumkin. Urinish chizihi bir vahtning o'zida sirt va tekislikning kesishuv chizihi ham, bo'lishi mumkin. Sirtning biror nuhtasi orhali sirtning cheksiz chizihlarini utkazish mumkin. Shu chizihlarga urinma to'gri chizihlar to'plami bir tekislikni tashkil etadi va bu tekislik urinma tekislik deyiladi. Unga perpendikulyar to'gri chizih esa sirt normali deyiladi. 150-chizma a) da ixtiyoriy kinematik sirtning A nuktasidan utgan m va n chizihlariga urinma f va f1 to'hri chizihlar sirtga urinma a tekislikni hosil hiladi. Sirtning turiga harab, urinma tekislik shu egri sirtga bir nuktada urinishi (sirt shar, ellipsoid, paraboloid bo'lganda, 150-chizma a) to'hri chizih yoki egri bo'yicha urinishi sirt tsilindr yoki konus, 150- chizma b) yoki bir nuhtada urinib sirtni kesib utishi (sirt bir kovakli giperboloid bo'lsa,150-chizma, v) mumkin. Tariflar: 1.Agar tekislik va sirtning urinish elementi nukta bo'lib, sirt urinma tekislikning bir tomonida joylashsa urinish nuhtagi sirtning elliptik nuktasi sirt esa zlliptik nuhtali sirt deyiladi (150-chizma, a). 2. Agar urinma tekislik sirtiga chizih bo'ylab urinsa, sirtning bunday nuhtalari parabolik nuhta, sirtning o'zi esa paraboloid nuhtali sirt deyiladi. (150~chizma, b).

chizma 3.Agar tekislik sirtga bir nuhtada urinib, sirt o'zi urinma tekislikni ikki tomonida joylashsa, bunday nuhta sirtning giperbolik nuhtasi, sirtning o'zi ega giporbolik nuhtali sirt deyiladi (150-chizma, v) Berilgan sirtta yagona yoki chekli sondagi urinma tekislik kuyidagi shartlar bilan o'tkazilishi mumkii. 1) Sirt ustidagi nuhta orkali 2)Sirt tashkarisidagi nuhta orhali: 3) Berilgan to'hri chizih orkali: 4) Berilgan to'gri chizikga parallel: 5) Berilgan tekislikka parallel: 6) Berilgan ikki sirtga urinma: 7)Berilgan uchta sirtga urinma va xokazo. Shulardan ba'zilarini ko'rib chihamiz. 2 Sirt ustidagi nuhta orhali urinma tekislik utkazish. 151 -chizmada yarim sferaga tegishli N (N1, N2 ) nuhtadan unga urinma tekislik o'rkazish ko'rsatilgan. Urinma tekislik

sferaning shu urinish nuktasidan o'tgan ON radiusiga perpendikulyar bo'ladi. Shunga ko'ra, N nuktadan sferaning ON radiuciga perpendikulyar hilib, ikkita to'hri chizik gorizontal t (t 1 , t 2 ) va frontal t (t 11 t 12 ) o'tkazilgan. Bu kesishuvchi to'hri chiziklar izlangan urinma tekisligini ifodalaydi. Bu yasash urinma tekislik tarifiga zid emas. Chunki t va t 1 lar N nuhtadan o'tgan sirtga tegishli n va m aylanalariga urinmadir. Shu chizmaning o'zida yopih tor sirtiga urinma tekislik o'tkazish xam ko'rsatilgan. Urinma to'gri chizihlardan biri 1 (1 1 , 1 2 ) sirtning M nuhtasidan o'tgan S paralleliga urinmadir. Ikkinchi urinmaning esa M nuhtadan o'tgan d meridianaga urinma (chizmada u kursatilmagan) kilib utkazilgan. Bunda d meridian M nuhta bilan birgalikda i o'k atrofida aylantirilib, bosh meridian bilan ustma-ust tushirilgan M 2 nukta M 12 xolatini egallaydi. M 2 dan M 12 K 2 ga perpendikulyar chikarsak. u i2 o'hni S (S 2 ) nuktada kesib o'tadi. Agar bosh meridianni kaytib uz xoliga M nuktadan o'tadigan holda keltirsak S nuhta o'z xolini o'zgartirmaydi. Bosh meridianga urinma l 12 esa l 2 holiga keladi. 1(1 1 , 1 2 ) M yuhtaday o'tgan meridianga urinma bo'ladi I (I 1 , I 2 ) va 1 (1 1 1 2 ) β(β 1 β 2 ) urinma tekislikni ifodalaydi. 3 Sirt tashkarisidagi nuhta orkali urinma tekislik utkazish 152-chizmada fazoda berilgan ixtiyoriy M nukta orkali tsilindr sirtiga urinma tekislik o'tkazish ko'rsatilgan. Izlangan tekislik tsilindr uki yasovchigiga parallel bo'lishi kerak. Shuning uchun M nuktadan tsilindr yasovchilariga yoki o'kiga parallel to'hri chizik izlangan urinma tskislikda yotgan to'hri chizihlarda biri bo'ladi. MN chizihning gorizontal izi N (N 1 N 2 ) orhali tsilindrning iziga AN va BN urinmalar utkazamiz

chizma chizma Chizmada M nuhtada o'tgan to'gri chizihning tsilindr yuhori asos tekisligi izi N 1 (N' 1 ,N' 2 ) yasalib undan ham, tsilindrning yuhori asosiga urinma to'hri chizihlar o'tkazilgan (A 1 N' va B 1 N'). Xosil bulgan ANM va BNM tekisliklar izlangan α va β urinma tekisliklarini ifodalaydi. Bu tekisliklar tsilindr sirtiga AA 1 (A 1 , A 11 , A 2 A 12 ) va BB 1 (B 1 , B 11 , B 2 B 12 ) yasovchilar bo'yicha urinadi.

4 Berilgan to'hri chizikha parallel urinma tekislik o'tkazish. 153-chizmada epyurla berilgan AB (A 1 B 1 , A 2 B 2 ) to'gri chizihha parallel konus sirtiga urinma tekislik o'tkazish ko'rsatilgan. Buning uchun konus uchi S dan berilgan AB to'hri chizikda parallel L. to'gri chizih o'tkazilib, uning gorizontal izi M (M 1 ,M 2 ) ni yasaymiz. M 1 dan konus asosiga 1 va 2 nuhtalarda urinuvchi a va β tekisliklarning a π1 va β π1 izlari o'tkaziladi. S uch bilan 1 1 va 2 1 nuhtalar birlashtirilib, S 1 va S 2 urinish chizihlarining gorizontal proektsiyalari S 1 , 1 1 va S 1 , 2 1 anihlanadi. S 1 va S 2 urinish chizikarining frontal S 2 1 2 va S 2 2 2 proektsiyalari yasaladi. Natijada h va h urinma tekisliklarining proektsiyalari h 12 M 2 S 2 , h 21 M 1 S 1 va h 22 M 2 S 2 xosil bo'ladi. Bu tekii-liklar masalani ikkita echimiga ega ekanligini tasdiklaydi. 5. Sirt yoyilmalari. Odatda sirtlar cho'zilmaydigan kobiklarda deb haraladi. Ulardan ba'zilarini sekin-asta difarmatsiyalab, burushtirmay va yirtib yubormay bir tekislikda yotkizish mumkin. Sirtni tekislikka joylashtirish natijasida hosil bo'lgan tekis shakl yoyilma deb ataladi. Yoyilmalar uch xil bo'ladi anih, taxminiy va shartli yoyilmalar. Ko'pyohliklarning yoyilmalari anih yoyilmalarga kiradi, chunki ular hirralarning hahihiy kattaliklari yasalib, yohlari chizma tekisligi bilan ketma-ket ustma-ust tushiriladi. Yoyiladigan chizihli sirtlarning (tsilindr, konus va tors) yoyilmalari taxminiy yoyilmalarga kiradi. Chunki bunday sirtlarning yoyilmalarini yasash uchun ularni ichki chizilgan ko'pyok chiziladiyu, sirt ko'pyok bilan almashtiriladi. Ichki chizilgan kupyokning yohlari hanchalik ko'p bo'lsa, u shunchalik sirtga yakinlashadi. Natijada aproksimatsiyalanadi (yakinlashmok) yoki sirtning taxminiy yoyilmasi xosil bo'ladi. Yoyilmaydigan sirtlarning shartli yoyilmalari yasalish mumkin. Bunda yoyilmaydigan sirtlar yoyiladigan sirt bo'laklari bilan almashtiriladi.

Yupha materiallarlan turli inshootlarning modellarini yasashda, sirt yoyilmalarini yasash katta ahamiyatga ega. Sirtlarning yoyilmalarini yasashnnng uchburchaklar usuli, dumalatish usuli, normal kesim usuli mavjud. Uchburchaklar va dumalatish usullari yordamida to'gri ko'pyoklilarning, konus, tsilindr va tors sirtlarning yoyilmalari yasaladi. Yasovchilari yoki hirralari proektsiya tekisliklariga ogma joylashgan tsilindrik sirt yoki prizmaning yoyilmalari normal kesim usulida yasaladi. 154- chizmada yasovchilari frontal vaziyatda va asosi gorizontal proektsiya tekisligiga yotgan ohma elliptik tsilindr tasvirlangan. Bunday sirt yoyilmasi 155- chizma,b) normal kesim usulida bajarilgan. Joy etishmaganligi sababli yoyilma M2:3 masshtabda bajarilgan. Tsilindrik sirt prizmatik sirtga almashtiriladi. Buning uchun tsilindr asosi bir necha bo'lakka, masalan 8 bo'lakka bulinadi. Bu holda tsilindr 8 yohli prizma bilan almashtiriladi. Tsilindrning yasovchilariga perpendikulyar bo'lgan ω(ω π2 ) tekislik Bilan kesishish chizigi yasaladi. Tsilindrik sirtning yoyilmasini yasash uchun chizma hogozining bo'sh joyida ixtiyoriy A 0 A 0 to'gri chizik o'tkaziladi. Yoyilmaning boshlanish chizihi deb A 1 yasovchi olinadi. A 0 A 0 tugri chizikka uzunligi normal chizihning perimetriga teng bo'lgan {A0A0} kesma ulchab kuyiladi. Bu kesmaga A 0 nuhtadan boshlab Ao L 0 |=| A 11 L 11 |, L o K 0 |=| L 11 K 11| , K o F 0 |=| K 11 F 11 | kesmalar o'lchab kuyilib, oralihdagi A 0 ,L 0 , ,K 0 F 0 nuhtalar anihlanadi. Bu nuhtalar orhali A 0 A 0 to'hri chizihha perpendikulyar

hizma. ukazib, ularning ustiga mos yasovchilarning uzunliklari o'lchab kuyilsa 1 0 , 2 0 , 3 0 …..nuhtalar hosil bo'ladi. Bu nuhtalar tsilindr asosining yoyilmadagi o'rni bo'ladi A 0 A 0 1 0 1 0 yopih "to'rt burchak" elliptik tsilindr yon sirtining yoyilmasi bo'ladi. Agar yon sirt yoyilmasi asos aylanasi va normal kesim hahikiy kattaligi bilan tuldirilsa, tsilindrning to'la yoyilmasi hosil buladi. Umuman tsilindrniig to'la yoyilmagi alohida-aloxida olingan uch hismdan nborat. To'gri doiraviy konus sirtining yoyilmasini yasash uchun uning sirtini biror yasovchisi va asosining aylanasi bo'yicha kesib, proektsiya tekisliklaridan birortasiga joylashtiramiz 155-chizmada to'hri doiraviy konusning yon sirti AS yasovchisi va asos aylanasi bo'yicha kesilib,

chizma. h2 tekislikka yotkiziladi. Konus yon sirtining yoyilmasi doiraning sektori tarzida tasvirlanadi. Sektorning radiusi konus yasovchisining uzunligi 1 ga, yoyining uzunligi esa asos aylanasining uzunligi 2hr ga teng bo'ladi (r-konus asosiiiig radiusi). Sektorning markaziy burchagini kuyidagi formuladan topish mumkin. A 0 A 0 = 2 πr; π rad = ; =cosa ; π=3600 Bu erda πkonusning yasovchisi bilan π 1 tekislik orasidagi burchak. Yoyilmayligan sirtlarning taxminiy yoyilmalari sfera sirti yoyiladigan sirt emas. Shu sababli uning fakat shartli yoyilmasini yasash mumkin. 156-chizmada sfera yoyilmasini yasash usullaridan biri ko'rsatilgan 1.Sferaning AB o'kidan o'tgan tekislik bilan sfera sirtini "kesadilar" (Masalan 156-chizmada 1 2 teng bo'lakka bo'lingan, kesishuv chizigining frontal proektsiyalari yasalmagan. U yarim ellipsdan iborat). 2. Bo'laklar orasidagi yoylarning π 1 tekislikdagi proektsiyasi kesmalar bilan almashtiriladi. (masalan, M 1 N 1 kecma M 1 N 1 yoyni almashtiradi)

3. Sferik sirtning har bir bo'lagi, o'hi sfera markazidan o'tgan kata doira aylanasiga urinma to'gri chizihha parallel aylanish tsilindr sirti bilan almashtiriladi (tsilindrnivg radiusi sfera radiusiga teng). chizma. 4. A 2 B 2 yoy teng bo'laklarga bo'linadi. A 1 1 2 = 1 1 2 2 = 2 3 , 3 3 va xokazo chizmada L 2 B 2 yoy 6 bulakka bo'lingan).

$5. 1 2 , 2 2 , 3 2 va xokazolarni o'ki AB kesmaga perpendikulyar tsilindrik sirt yasovchilarining frontal proektsiyalari deb habul kilib, ularning gorizontal proektsiyalari yasaladi. (S 1 , D 1 , E 1 , F 1 , va xokazo) 6. Gorizontal chizih ustida M 1 N 1 , kesma ulchab ho'yiladi va uning o'rtasi 3o nuktadan vertikal chizih o'tkaziladi. 7. Shu perpendikulyar ustiga A 2 1 2 , 1 2 2 2 , 2 2 3 2 va hokazo yoylarga teng kesmalar ulchab kuyiladi. (2 2 3 2 =3 0 2 0 , 2 2 1 2 =2 0 1 0 , va 1 2 A 2 =1 0 A 0 yoki 2hR\4 8. 2 0 , 1 0 , va hokazo nuktalardan A 0 3 0 ga perpendikulyar utkazib, ularning ustiga E 1 F 1 , S 1 D 1 yoylarning yarmisini ikki tomonga o'lchab kuyamiz S 0 D 0 E 0 F 0 , nuhtalar hosil hilinadi, 9. A 0 , S 0 , E 0 , M 0 . ...nuhtalar orhali va A 0 , D 0 , F 0 , N 0 . nuhtalar orhali lekalo bo'yicha egri chizih o'tkaziladi. Natijada sferik sirt o'n ikkidan bir hismining taxminiy yoyilmasi xosil buladi.$

Adabiyotlar 1. Koroev Yu.I. "Nachertatelnaya geometriya" Moskva "stroyizdat" 1987 god. 2. Mixaylenko V.K, Ponomarev L.M. "Injenernaya grafika" Kiev 1985god. 3. Murodov Sh.K. va boshkalar "Chizma geometriya kursi" Toshkent "Ukituvchi" 1988 yil. 4. Murodov Sh.K. "Gidrotexniklar uchun chizma geometriya" Toshkesht "Ukituvchi" 1991 yil. 5. Raxmonov I. "Perspektiva" Toshkent "Ukituvchi" 1973 yil. 6. Sobirov E. "Chizma geometriya kiska kursi" Toshkent Ukituvchi 1993 yil. 7. Frolov S.A. "Nachertatelnaya geometriya" Moskva "Mashinostroenie" 1978 god 8. Xorunov R. "Chizma geometriya kursi" Toshkent "Ukituvchn" 1974 yil. 9.Xorunov R. Akbarov L. "Chizma geometriyadan masa^lalar echish metodlari Toshkent "Ukituvchi" 1995 yil. 10. Chetveruxin N.F. "Nachertatelnaya geomstriya" Moskva "Vsshaya shkola" 1963 god. 11.Kirgizboev Yu. "Chizma geometriya" Toshkent "Ukituvchi" 1976 yil. 12. Kirgizboev Yu. "Chizma geometriyadan masalalar tuplami" Toshkent "Ukituvchi" 1976 yil 13. Tuxtaev A, Abramyan Ya.P, "Injenerlik grafikasidan spravochnik" Toshkent "Ukituvchi" 1994 yil

O'xshashlar

Sirtlar

Sirtlarga urinma tekisliklar o‘tkazish, sirt ustidagi nuqtalarning klassifikatsiyasi

Tekislik

Sirtlarning o’zaro kеsishish chiziqini kontsentrik sharlar va yordamchi proyeksiyalash usullaridan foydalanib yasash

Sirt ustidagi soxaning yuzi. Izometrik va konform moslik