Perspektivada soyalar - Geometriya - Referatlar

Perspektivada soyalar

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

1255.5 KB

Ko'chirib olish

Perspektivada soyalar Reja: 1. Narsalar tekisligida joylashgan to’rtburchakning soyasini qurish. 2. Geometrik shaklli binoni perspektivada soyalarini yasash. 3. Deraza va eshiklardagi soyalar.

Narsa shaklining aniq ko’rinishi uning yoritilish darajasiga bog’liq. Fazoda berilgan nuqta orqali o’tkazilgan yorug’lik nuri proyeksiya tekisliklari, biror og’ma tekislik yoki sirt bilan kesishib, nuqtadan soyani hosil qiladi. Quyidagi A nuqtaning perspektivadagi soyasini yasash ko’rsatilgan. Yoritish manbai sifatida S nuqta tanlab olinadi. SA nur va uning proyeksiyasi Sa o’tkaziladi. SAsa tekislik nur tekisligidir. Nur o’z proyeksiyasi bilan kesishib, berilgan nuqtadan narsalar tekisligiga tushgan soya A c nuqtani hosil qiladi. Yuqorida aytilgan usuldan foydalanib, har qanday shalk yoki sirtning soyasini aniqlash mumkin. Buning uchun shakl yoki sirt tushuvchi soyasini belgilovchi nuqtalar topiladi va ketma–ket tutashtiriladi(147–shakl). Narsalar tekisligida joylashgan to’rtburchakning soyasini qurish. Bu shaklning soyasi yuqorida bayon etilgan usulda yasaladi.148-shakldan ko’rinib turibdiki, AB chiziq soyasi A c B c o’ziga parallel, demak bu chiziqlar ufq chizig’idagi F nuqtada uchrashadilar. 147-shakl

148 – rasm Jismlarning soyalari quyidagi tartibda yasaladi: 1. Jismning o’z soyasi aniqlanadi. 2. O’z soyasi konturidan tushgan soya, ya’ni jismdan tushgan soya yasaladi. Fazodagi yorug’lik manbaidan chiqqan nurlardan bir qismi narsa ustini yoritib to’xtab qoladi. Yorug’lik nurlarini narsa ustida to’xtab qolgan joyi narsaning yoritilgan qismi deyiladi. Jism sirtining yorug’lik nurlari tushmagan qorong’i joyi shu jismning o’z soyasi deyiladi. Yoritilgan narsalarning boshqa sirtlar ustiga tushayotgan soyasi jismdan tushgan soya deyiladi. Quyoshdan kelayotgan nurlar o’zaro parallel deb faraz qilinadi, chunki u erdan juda uzoqda joylashgan, deyarli quyosh nurlari o’zaro parallel chiziqlar sifatida ko’rinadi. Shu sababli perspektivadagi soyalarning vaziyati quyoshning perspektivasi S va quyosh asosining perspektivasi F s larning vaziyatiga bog’liq. Quyosh asosining perspektivasi F s hamda vaqt ufq chizig’ida bo’ladi.

Perspektivada S ni ixtiyoriy joyda olish mumkin, lekin binoning o’z soyasi va tushgan soyalari aniq, chiroyli, qulay chiqishi uchun Quyosh asosi F s F 2 dan o’ng tomonda olinadi. F 2 F s nuqtalar orasidagi masofa taxminan 100 mm, F s -S masofa taxminan 110-120 mm atrofida tanlangani ma’qul. Geometrik shaklli binoni perspektivada soyalarini yasash. Binoning perspektivada soyalarni chizish uchun yoritish manbai S va uning ufq chizig’idagi asosi F s tanlanadi(149-shal). Bu holda binoning soyasi o’ng tomonga tushadi.

M m N n devorning soyasini chizish uchun MS nur va mF s nur asosi chiziqlari chiziladi, mF s chiziq, devorni n c dan vertikal chiqariladi. MS nur bu vertikal chiziqni kesib, M nuqtaning soyasi M c ni hosil qiladi. M c N chiziq MN qirraning soyasidir. MNnm devori o’z soyasida bo’lgani uchun ochroq rangda bo’yaladi. NM c n c m c soya – MNnm devorning tushuvchi soyasidir, shuning uchun bu soya devorning o’z soyasiga nisbatan to’qroq rangda bo’yaladi. Ikkinchi ABba va devorning soyalari ham xuddi chu usulda topiladi. Avvalo Aa va AB qirralarning soyalari aniqlanadi. A nuqtaning soyasi quyidagicha aniqlanadi. AS va aF s chiziqlar o’tkazilib, ularning kesilish nuqtasi A c topiladi. A c nuqta A nuqtaning yerdagi soyasidir. B nuqtaning soyasi ham shunday topiladi. AB qirraning o’ziga paralleldir. Shuning uchun AB va A c B c chiziqlar F 2 ga yo’nalgan. Yuqorida keltirilgan ma’lumotlardan quyidagilar kelib chiqadi. Gorizontal chiziqlarning soyalari o’zlariga parallel bo’ladi, ya’ni bu chiziqlar ufq chizig’idagi umumiy nuqta F 2 da uchrashadilar, masalan AB va A c B c chiziqlar uchrashuv nuqtasi –F 2 , BC chiziq va uning soyasining uchrashuv nuqtasi-F 1 dir ( 149 – shakl). Deraza va eshiklardagi soyalar. 150- shaklda binoning deraza va eshik tekisliklarida soyalarni yasash ko’rsatilgan. Avvalo deraza va eshiklarning o’z soyalarini aniqlaymiz. Binoning deraza va eshik qalinliklari, yuqori qalinliklari o’z soyasida bo’ladi. Tushuvchi soyalarni aniqlash uchun deraza raxining chetlarida A va a nuqtalar tanlanadi. AS va aF s nurlar o’tkaziladi. AF s chiziq devorni kesib a 0 nuqtadan chiqarilgan vertikal chiziq Aa qirraning devorga tushgan soyasidir. A nuqtaning devordagi soyasini aniqlash uchun AS chiziq bilan Aa qirra soyasi A c nuqtada kesishtiriladi. A nuqtaning soyasi A c nuqta bo’ladi. A c a 0 Aa qirraning soyasi, A c dan F 1 ga yonalgan chiziq esa AB qirraning soyasidir. Bu soyalar tushuvchi soyalardir, shu sababli ular to’qroq qilib bo’yaladi.

150 – shakl. Tom karnizidan devorlarga tushgan soya.

Bino tomi karnizlaridan devorlarga tushgan soyani aniqlash uchun karniz chegarasida ixtiyoriy bir O nuqta tanlanadi. O nuqta F s va S nuqtalar bilan tutashtiriladi, OF s chiziq devorni O 1 da kesadi. O 1 dan tushgan vertikal OS nurni O nuqtaning soyasi bo’lgan O c nuqtada kesadi. O c F 1 chiziq karnizda devorga tushgan soyadir (151–shakl). Karnizdagi A nuqtadan devorga tushgan A c soyasini aniqlash uchun karnizning ostki qismi, ya’ni pastki gorizontal tekisligi narsalar tekisligi deb olinadi. Bu holda tushirilgan plan ko’tarilgan plan bilan almashtiriladi. A nuqta yoritish manbai S va uning ufq chizig’idagi asosi F s bilan tutashtiriladi. AF s chiziq karniz va devor tekisliklarining kesilish nuqtasi d c ni belgilaydi. Asa c dan tushgan vertikal chiziq bilan kesib, A nuqtaning devordagi soyasi A c ni beradi. Karniz AN chiziq D nuqtada devor bilan kesishadi. A c nuqta D nuqta bilan tutashtiriladi, chunki AN devorga perpendikulyar chiziq. Shu sababli uning soyasi D nuqtaga intiladi. A c D chiziq AN chiziqning soyasidir. A nuqta joylashgan karnizning devordagi soyasi o’ziga paralleldir, shu sababli A c F 1 chiziq karnizdan devorga tushgan soyadir. Karnizning DB qismi soyasi quyidagicha chiziladi. Karnizda ixtiyoriy tanlangan B nuqtaF s va S nuqtalar bilan tutashtiriladi. BF s chiziq devorni B c nuqtada kesadi. B c dan tushgan vertikal BS nurni B nuqtaning soyasi bo’lgan B c nuqtada kesadi. B c F 1 chiziq karnizdan devorga tushgan soyadir. AE karnizning soyasi ham xuddi shu usulda topiladi. Vertikal qirradan devorga tushgan soyani aniqlash uchun nur proyeksiyasi Sm c chiziladi. Bu chiziq karniz bilan kesishguncha davom ettirilib, M nuqta aniqlanadi. MF s chiziq devorni m o nuqtada kesadi. M o dan tushirilgan vertikal chiziq qirraning devordagi soyasi MS qirrani kesgan M c nuqtadan esa AE qirraning soyasi chiziladi. M c F 1 – AE qirraning soyasidir. Karnizning ostki qismi tekisligi o’z soyasidir.

151–shakl.

Karnizdan eshik tekisligiga tushgan soya. Ba’zi hollarda karnizdan eshik yoki deraza tekisligiga tushgan soyani chizishga to’g’ri keladi. Masalan: 151–shakldagi misolni eshik tasviri bilan to’ldiramiz(152–shakl). Bu holda karnizning chetki A nuqtasining soyasi deraza yoki eshik tekisligida hosil bo’ladi. AE karnizning devordagi soyasi o’ziga parallel, demak ularning yo’nalishlari ma’lum. A nuqtaning soyasi bo’lmish A c nuqta topilib, undan F 1 ga chiziq yo’naltiriladi. Bu chiziq AE karnizning devordagi soyasidir, AN karniz soyasi ham rasmda ko’rsatilgandek bajariladi. AE va AN karnizlarni eshik yoki deraza tekisliklariga ham soya tashlaydi. Bu soyalar devor qalinligida sinib, eshik tekisligida quriladi. A nuqtaning eshik tekisligidagi A c1 soyasini topish uchun eshikning ust devor qalinligi ko’tarilgan planda tasvirlanadi. AF s chiziq devorning ichki qalinligini ac 1 nuqtada kesadi, AS nur ac 1 nuqtadan tushirilgan vertikal chiziqni kesib, A nuqtaning eshik tekisligidagi soyasi A c1 ni hosil qiladi. AE karnizning eshikdagi soyasi ham o’ziga parallel. Demak, bu chiziq, soyasi ham A c1 yo’nalishida. AN karnizning esahikdagi soyasi quyidagicha topiladi: AN karniz chizig’i devorni ichki qalinligini D 1 nuqtada kesguncha davom ettiriladi. A c1 nuqtada D 1 nuqta bilan tutashtiriladi. A c1 D 1 chiziq AN karnizning eshik tekisligidagi soyasidir. D x m soya devor qalinligida m nuqtada sinib, mF s yo’nalishida chiziladi va m 1 nuqtada eshik devorini kesadi. Karniz EA dan devorga tushgan soya 1 nuqtada eshik raxini kesib, shu nuqtada sinadi va eshik tekisligida 2A c1 chiziq sifatida davom etadi. Devor qirrasidan tushgan soya 130-shakldagi singari topiladi.

152–shakl Karnizdan deraza tekisligiga tushgan soya.

Ayrim variantlarda devor qirrasining soyasi deraza yoki eshik tekisligida singan holda tasvirlanadi. Masalan:153-shaklda shu hol keltirilgan. Bb qirraning devordagi soyasi152-shakldagi singaritopiladi. Soya devorga tushib, derazaning ostki raxidagi 1 nuqtada sinadi.1F s chiziq devor ostki qalinligini kesib o’tib, 2 nuqtada devor bilan kesishadi. So’ngra bu nuqtadan qirraning soyasi bo’lgan vertikal chiziq ko’tariladi. AE va AN karnizlarning soyalari esa xuddi 151shakldagi singari bajariladi. 153–shakl

Soyabonning soyasi. Koziryok(Soyabon ) dan devorga tushgan soyani chizish 154-shaklda ko’rsatilgan. Koziryok soyasini chizish uchun avvalo uning plani a b c d tasvirlanadi. A 1 C 1 qirraning soyasini chizish uchunA 1 S va aF s nurlar o’tkaziladi. AF s chiziq bilan devorning kesilish nuqtasi a o dan chiqarilgan vertikal A 1 S ni A 1 C nuqtada kesishadi. A 1c nuqta A 1 C 1 qirraning A 1 nuqtasining soyasidir. A 1 C 1 qirra devorga parallel, demak, uning soyasi ham o’ziga parallel bo’lib, F 1 nuqtaga yo’naladi. Shuning uchun A 1c nuqtadan F 1 ga chiziq yo’naltiramiz. Bu chiziq C 1 S chiziqni C c nuqtada kesadi. AA 1 qirra narsalar tekisligiga perpendikulyar bo’lgani uchun A 1C nuqtadan AS nurni A C nuqtada kesuvchi vertikal chiziladi. A C nuqta A nuqtaqning devordagi soyasidir. Ab qirra devorga tik, shu sababli uning soyasi ham A c B chiziq bo’ladi, ya’ni A c nuqta B bilan tutashtiriladi. C 1 D qirraning soyasi C C D ham xuddi shunday quriladi. C 1 A 1 qirradan eshik tekisligiga ham tushadi. C C A 1c soya chizig’i devor qalinligi 1 nuqtada sinadi va 1 1 nuqtadan boshlab eshik tekisligida davom etadi, ya’ni 1 1 nuqta F 1 bilan tutashtiriladi. Yoki bu soyani quyidagicha qurish mumkin. A 1 C 1 chiziqda M nuqta tanlanadi. MS va mF s chiziqlar o’tkaziladi. Planda mF s chiziq eshik devorini kesgan m o nuqtadan tik chiziq chiqariladi. Bu chiziq MS nurnu kesib, M nuqtaning soyasi M c nuqtani hosil qiladi.

154–shakl Zinaning soyasi. Zinaning A,B,C nuqtalari va ularning gorizontal tekislikdagi proyeksiyalari a,b,c nuqtalar belgilanadi. Bu A,B,C nuqtalar orqali S dan, proyeksiyalar orqali esa F s dan o’tuvchi chiziqlar o’tkaziladi (155–shakl). Chiziqlar o’zaro kesishib, nuqtalarning soyalarini aniqlaydilar. Masalan, A va a nuqtalardan o’tgan AS va F s nurlar o’zaro kesishib, A nuqtaning zina yuzidagi soyasini hosil qiladi. B nuqtaning soyasi ham xuddi shunday topiladi. AC qirraning soyasi bosqichga o’ziga parallel holda tushadi, demak, A c nuqta F 2 nuqta bilan tutashtiriladi. Bu chiziq bosqich devorini 1 nuqtada kesadi. So’ngra B nuqtaning soyasi aniqlanadi. B v F 2 chiziq bosqich qirrasini kesib, 2 nuqtani hosil qiladi. 1 – 2 chiziq tutashtiriladi. B V F 2 yuqori bosqich devorini 3 nuqtada kesadi. BC chiziq devorga tik chiziqdir. Shuning uchun soyasi ham 3 C chiziq sifatida chiziladi. Hosil bo’lgan A c - 1-2-B c -3-C siniq chiziq zina devorining bosqichlariga tushgan soya AaBC yuza zinaning o’z soyasidir. MN chiziqning soyasi ham shu tariqa quriladi.

155–shakl Mo’rining soyasi. Mo’rining soyasini qurish usuli 156-shaklda ko’rsatilgan. Mo’rining qirralari Aa,Bb,Cc nuqtalar bilan belgilanadi. Mo’rining plandagi proyeksiyasi a o b o c o d o nuqtalar bilan ifodalanadi. AaBb yuza mo’rining shaxsiy soyasi. Mo’rining tushuvchi soyasini qurish uchun AS,BS,CS nurlar o’tkaziladi. Quyida A nuqtaning tom nishabidagi soyasini topish ko’rsatilgan. Buning uchun planda a o F s nur o’tkaziladi, uning 0 konyok va karniz proyeksiyalari bilan kesilish nuqtalari m o ,n o aniqlanadi. So’ngra bu m o , n o nuqtalar karniz va konyok perspektivalariga proyeksiyalanib, tutashtiriladi. Topilgan MN chiziq AS nurni kesib, A c nuqtani hosil qiladi. B nuqtqaning soyasi ham shu tariqa topiladi. Demak Aa qirra gorizontal proyeksiyalovchi chiziq, uning Aa c chiziq, AB qirraning

soyasi A c B c chiziq, CB qirraning soyasi esa B o C o chiziq bo’ladi, chunki CB qirraning tomdagi soyasi C c B c o’ziga parallel, demak CB va C C B C chiziqlar F 1 ga yo’naladi. Shu tariqa mo’rining tomga tushgan soyasi a – A c – B c – C c – C siniq chiziq sifatida tasvirlanadi. 156–shakl

Foydalanilgan adabiyotlar: 1. U. Abdullayev. “chizma geometriya va chizmachilik asoslari”. 2. T. “O’zbekiston”. 1999. 3. A.Abdurahmonov. “Chizmachilikdan grafik ishlar tizimi”. 4. T. “Cho’lpon”.2005. 5. J.Mirhamidov, G.Alaviya, H.Abidov. “Perspektiva va perspektivada soyalar”. T. “O’zbekiston”.2005. 6. T.Azimov/ Chizma geometriya amaliy darslar uchun/T/2008/ 7. J.Mirhamidov va boshqalar.”Qurilish chizmachiligi”. Toshkent kitob-jurnal fabrikasi. T. 2002. 8. J.Mirhamidov, H.Abidov. “Injenerlik grafikasi”. O’zbekiston Matbuot va Azborot agentligi. T. “O’qituvchi”. 2005.

O'xshashlar

Ortogonal proeksiyalarda soyalar qurish

Uch o’lchamli geometrik shakllardan tushgan soyalar

To'g'ri burchakli dimetrik proyeksiya dimetrik o'qlarining xolati

Perspektiva

Chizmachilik darslarida chizma asboblarida geometrik shakllar yasashning ahamiyati